| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
एकुत्तरिकनयो एकादसकवारवण्णना
Ekuttarikanayo ekādasakavāravaṇṇanā
३३१. एकादसकेसु तिणपादुकाति मुञ्जपब्बजेहि अवसेसा तिणमयपादुका। कट्ठपादुकसङ्गहमेवाति कट्ठपादुके सङ्गहं एव। तम्बलोहमयेन वा दारुमयेन वाति वासद्दो अनियमविकप्पत्थो। ‘‘नसि अनिमित्ता’’तिआदयो भिक्खुनिक्खन्धके (चूळव॰ ४२३) निद्दिट्ठा। ते सब्बेति सब्बे ते गण्ठिकविधा। नग्गेनाति अचेलकेन। ते सब्बेति सब्बे ते अवन्दियपुग्गला। पुब्बेति दसके। कम्मवग्गेति अवसाने कम्मवग्गे।
331. Ekādasakesu tiṇapādukāti muñjapabbajehi avasesā tiṇamayapādukā. Kaṭṭhapādukasaṅgahamevāti kaṭṭhapāduke saṅgahaṃ eva. Tambalohamayena vā dārumayena vāti vāsaddo aniyamavikappattho. ‘‘Nasi animittā’’tiādayo bhikkhunikkhandhake (cūḷava. 423) niddiṭṭhā. Te sabbeti sabbe te gaṇṭhikavidhā. Naggenāti acelakena. Te sabbeti sabbe te avandiyapuggalā. Pubbeti dasake. Kammavaggeti avasāne kammavagge.
सो भिक्खु यं न निगच्छेय्य, एतं न निगतं अट्ठानं अनवकासोति योजना। एवञ्हि सति यंसद्दो किरियापरामसनो होति, अथ वा यं येन कारणेन न निगच्छेय्य, एतं कारणं अट्ठानन्ति योजना। अनधिगतं समाधिन्ति योजना। सद्धम्मास्साति सद्धम्मा अस्स। अस्स अक्कोसकपरिभासकस्स भिक्खुस्स सद्धम्मा न वोदायन्ति न परियोदपेन्तीति अत्थो। रोगातङ्कन्ति रोगसङ्खातं आतङ्कं। निरयं उपपज्जतीति निरयम्हि उपपज्जति। ‘‘उपपज्जती’’ति एत्थ उपइति कम्मप्पवचनीयउपसग्गेन युत्तत्ता ‘‘निरय’’न्ति एत्थ भुम्मत्थे उपयोगवचनं दट्ठब्बं। एत्थ एतस्मिं अङ्गुत्तरपाळियं (अ॰ नि॰ ११.६)।
So bhikkhu yaṃ na nigaccheyya, etaṃ na nigataṃ aṭṭhānaṃ anavakāsoti yojanā. Evañhi sati yaṃsaddo kiriyāparāmasano hoti, atha vā yaṃ yena kāraṇena na nigaccheyya, etaṃ kāraṇaṃ aṭṭhānanti yojanā. Anadhigataṃ samādhinti yojanā. Saddhammāssāti saddhammā assa. Assa akkosakaparibhāsakassa bhikkhussa saddhammā na vodāyanti na pariyodapentīti attho. Rogātaṅkanti rogasaṅkhātaṃ ātaṅkaṃ. Nirayaṃ upapajjatīti nirayamhi upapajjati. ‘‘Upapajjatī’’ti ettha upaiti kammappavacanīyaupasaggena yuttattā ‘‘niraya’’nti ettha bhummatthe upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Ettha etasmiṃ aṅguttarapāḷiyaṃ (a. ni. 11.6).
आसेवितायाति एत्थ आत्यूपसग्गो आदिकम्मत्थोति आह ‘‘आदितो पट्ठाय सेविताया’’ति। ‘‘निप्फादिताया’’तिइमिना भावितायाति एत्थ भूसद्दो सत्तत्थोति दस्सेति, ‘‘वड्ढिताया’’ति इमिना वड्ढनत्थोति दस्सेति। बहुलीकतायाति एत्थ बहुलं नाम अत्थतो पुनप्पुनन्ति आह ‘‘पुनप्पुनं कताया’’ति। सुयुत्तयानसदिसायाति सुट्ठु युत्तेन यानेन सदिसाय। इमिना यानीकतायाति एत्थ न यंकिञ्चि यानं विय कतं होति, अथ खो इच्छितिच्छितक्खणे आरोहनीयत्ता सुयुत्तयानं विय कतं होतीति दस्सेति। यथा करियमाने पतिट्ठा होतीति योजना। वत्थुकतायाति एत्थ वत्थुसद्दो पतिट्ठत्थोति दस्सेति। वसति पतिट्ठहति एत्थाति वत्थूति वचनत्थो कातब्बो। अनुट्ठितायाति एत्थ अनुसद्दो नउपच्छिन्नत्थो, ठाधातु उप्पज्जनत्थोति दस्सेन्तो आह ‘‘अनु अनु पवत्तिताया’’ति। ‘‘समन्ततो’’ति इमिना परिचितायाति एत्थ परिसद्दो समन्तत्थोति दस्सेति। ‘‘अभिवड्ढिताया’’ति इमिना चिधातु वड्ढनत्थोति दस्सेति। समारद्धायाति परिपुण्णं आराधिताय। राधधातु हि साधनत्थो होति। ‘‘वसीभावं उपनीताया’’ति इमिना तदत्थं अधिप्पायेन दस्सेति। ‘‘न पापकं सुपिनं पस्सती’’ति वचनस्स अत्थापत्तिनयं दस्सेन्तो आह ‘‘भद्रकं पना’’तिआदि। वुद्धिकारणभूतन्ति वुद्धिया कारणभूतं सुपिनन्ति सम्बन्धो। देवता रक्खन्तीति एत्थ सामञ्ञतो वुत्तेपि आरक्खदेवतायेव गहेतब्बाति आह ‘‘आरक्खदेवता’’ति। आरक्खदेवता नाम भुम्मदेवादयो। खिप्पन्ति भावनपुंसकं। इमिना तुवटं चित्तन्ति एत्थ तुवटसद्दो खिप्पपरियायोति दस्सेति। उत्तरिमप्पटिविज्झन्तोति एत्थ ‘‘उत्तरि’’न्ति पदस्स अवधिपेक्खत्ता तस्स अवधि च उत्तरिसद्दस्स इध अरहत्तवाचकभावञ्च विधधातुया सच्छिकरणत्थञ्च दस्सेन्तो आह ‘‘मेत्ताझानतो’’तिआदि। तत्थ ‘‘मेत्ताझानतो’’ति इमिना अवधिं दस्सेति, ‘‘अरहत्त’’न्ति इमिना ‘‘उत्तरि’’न्ति पदस्स सरूपत्थं दस्सेति, ‘‘असच्छिकरोन्तो’’ति इमिना विधधातुया सच्छिकरणत्थं दस्सेति। सब्बत्थाति सब्बेसु एकादसकेसु।
Āsevitāyāti ettha ātyūpasaggo ādikammatthoti āha ‘‘ādito paṭṭhāya sevitāyā’’ti. ‘‘Nipphāditāyā’’tiiminā bhāvitāyāti ettha bhūsaddo sattatthoti dasseti, ‘‘vaḍḍhitāyā’’ti iminā vaḍḍhanatthoti dasseti. Bahulīkatāyāti ettha bahulaṃ nāma atthato punappunanti āha ‘‘punappunaṃ katāyā’’ti. Suyuttayānasadisāyāti suṭṭhu yuttena yānena sadisāya. Iminā yānīkatāyāti ettha na yaṃkiñci yānaṃ viya kataṃ hoti, atha kho icchiticchitakkhaṇe ārohanīyattā suyuttayānaṃ viya kataṃ hotīti dasseti. Yathā kariyamāne patiṭṭhā hotīti yojanā. Vatthukatāyāti ettha vatthusaddo patiṭṭhatthoti dasseti. Vasati patiṭṭhahati etthāti vatthūti vacanattho kātabbo. Anuṭṭhitāyāti ettha anusaddo naupacchinnattho, ṭhādhātu uppajjanatthoti dassento āha ‘‘anu anu pavattitāyā’’ti. ‘‘Samantato’’ti iminā paricitāyāti ettha parisaddo samantatthoti dasseti. ‘‘Abhivaḍḍhitāyā’’ti iminā cidhātu vaḍḍhanatthoti dasseti. Samāraddhāyāti paripuṇṇaṃ ārādhitāya. Rādhadhātu hi sādhanattho hoti. ‘‘Vasībhāvaṃ upanītāyā’’ti iminā tadatthaṃ adhippāyena dasseti. ‘‘Na pāpakaṃ supinaṃ passatī’’ti vacanassa atthāpattinayaṃ dassento āha ‘‘bhadrakaṃ panā’’tiādi. Vuddhikāraṇabhūtanti vuddhiyā kāraṇabhūtaṃ supinanti sambandho. Devatā rakkhantīti ettha sāmaññato vuttepi ārakkhadevatāyeva gahetabbāti āha ‘‘ārakkhadevatā’’ti. Ārakkhadevatā nāma bhummadevādayo. Khippanti bhāvanapuṃsakaṃ. Iminā tuvaṭaṃ cittanti ettha tuvaṭasaddo khippapariyāyoti dasseti. Uttarimappaṭivijjhantoti ettha ‘‘uttari’’nti padassa avadhipekkhattā tassa avadhi ca uttarisaddassa idha arahattavācakabhāvañca vidhadhātuyā sacchikaraṇatthañca dassento āha ‘‘mettājhānato’’tiādi. Tattha ‘‘mettājhānato’’ti iminā avadhiṃ dasseti, ‘‘arahatta’’nti iminā ‘‘uttari’’nti padassa sarūpatthaṃ dasseti, ‘‘asacchikaronto’’ti iminā vidhadhātuyā sacchikaraṇatthaṃ dasseti. Sabbatthāti sabbesu ekādasakesu.
इति एकादसकवारवण्णनापरियोसानाय
Iti ekādasakavāravaṇṇanāpariyosānāya
एकुत्तरिकवण्णनाय
Ekuttarikavaṇṇanāya
योजना समत्ता।
Yojanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / ११. एकादसकवारो • 11. Ekādasakavāro
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā / एकादसकवारवण्णना • Ekādasakavāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / एकादसकवारवण्णना • Ekādasakavāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / एकादसकवारवण्णना • Ekādasakavāravaṇṇanā
