| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
เอกุตฺตริกนโย เอกาทสกวารวณฺณนา
Ekuttarikanayo ekādasakavāravaṇṇanā
๓๓๑. เอกาทสเกสุ ติณปาทุกาติ มุญฺชปพฺพเชหิ อวเสสา ติณมยปาทุกาฯ กฎฺฐปาทุกสงฺคหเมวาติ กฎฺฐปาทุเก สงฺคหํ เอวฯ ตมฺพโลหมเยน วา ทารุมเยน วาติ วาสโทฺท อนิยมวิกปฺปโตฺถฯ ‘‘นสิ อนิมิตฺตา’’ติอาทโย ภิกฺขุนิกฺขนฺธเก (จูฬว. ๔๒๓) นิทฺทิฎฺฐาฯ เต สเพฺพติ สเพฺพ เต คณฺฐิกวิธาฯ นเคฺคนาติ อเจลเกนฯ เต สเพฺพติ สเพฺพ เต อวนฺทิยปุคฺคลาฯ ปุเพฺพติ ทสเกฯ กมฺมวเคฺคติ อวสาเน กมฺมวเคฺคฯ
331. Ekādasakesu tiṇapādukāti muñjapabbajehi avasesā tiṇamayapādukā. Kaṭṭhapādukasaṅgahamevāti kaṭṭhapāduke saṅgahaṃ eva. Tambalohamayena vā dārumayena vāti vāsaddo aniyamavikappattho. ‘‘Nasi animittā’’tiādayo bhikkhunikkhandhake (cūḷava. 423) niddiṭṭhā. Te sabbeti sabbe te gaṇṭhikavidhā. Naggenāti acelakena. Te sabbeti sabbe te avandiyapuggalā. Pubbeti dasake. Kammavaggeti avasāne kammavagge.
โส ภิกฺขุ ยํ น นิคเจฺฉยฺย, เอตํ น นิคตํ อฎฺฐานํ อนวกาโสติ โยชนาฯ เอวญฺหิ สติ ยํสโทฺท กิริยาปรามสโน โหติ, อถ วา ยํ เยน การเณน น นิคเจฺฉยฺย, เอตํ การณํ อฎฺฐานนฺติ โยชนาฯ อนธิคตํ สมาธินฺติ โยชนาฯ สทฺธมฺมาสฺสาติ สทฺธมฺมา อสฺสฯ อสฺส อโกฺกสกปริภาสกสฺส ภิกฺขุสฺส สทฺธมฺมา น โวทายนฺติ น ปริโยทเปนฺตีติ อโตฺถฯ โรคาตงฺกนฺติ โรคสงฺขาตํ อาตงฺกํฯ นิรยํ อุปปชฺชตีติ นิรยมฺหิ อุปปชฺชติฯ ‘‘อุปปชฺชตี’’ติ เอตฺถ อุปอิติ กมฺมปฺปวจนียอุปสเคฺคน ยุตฺตตฺตา ‘‘นิรย’’นฺติ เอตฺถ ภุมฺมเตฺถ อุปโยควจนํ ทฎฺฐพฺพํฯ เอตฺถ เอตสฺมิํ องฺคุตฺตรปาฬิยํ (อ. นิ. ๑๑.๖)ฯ
So bhikkhu yaṃ na nigaccheyya, etaṃ na nigataṃ aṭṭhānaṃ anavakāsoti yojanā. Evañhi sati yaṃsaddo kiriyāparāmasano hoti, atha vā yaṃ yena kāraṇena na nigaccheyya, etaṃ kāraṇaṃ aṭṭhānanti yojanā. Anadhigataṃ samādhinti yojanā. Saddhammāssāti saddhammā assa. Assa akkosakaparibhāsakassa bhikkhussa saddhammā na vodāyanti na pariyodapentīti attho. Rogātaṅkanti rogasaṅkhātaṃ ātaṅkaṃ. Nirayaṃ upapajjatīti nirayamhi upapajjati. ‘‘Upapajjatī’’ti ettha upaiti kammappavacanīyaupasaggena yuttattā ‘‘niraya’’nti ettha bhummatthe upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Ettha etasmiṃ aṅguttarapāḷiyaṃ (a. ni. 11.6).
อาเสวิตายาติ เอตฺถ อาตฺยูปสโคฺค อาทิกมฺมโตฺถติ อาห ‘‘อาทิโต ปฎฺฐาย เสวิตายา’’ติฯ ‘‘นิปฺผาทิตายา’’ติอิมินา ภาวิตายาติ เอตฺถ ภูสโทฺท สตฺตโตฺถติ ทเสฺสติ, ‘‘วฑฺฒิตายา’’ติ อิมินา วฑฺฒนโตฺถติ ทเสฺสติฯ พหุลีกตายาติ เอตฺถ พหุลํ นาม อตฺถโต ปุนปฺปุนนฺติ อาห ‘‘ปุนปฺปุนํ กตายา’’ติฯ สุยุตฺตยานสทิสายาติ สุฎฺฐุ ยุเตฺตน ยาเนน สทิสายฯ อิมินา ยานีกตายาติ เอตฺถ น ยํกิญฺจิ ยานํ วิย กตํ โหติ, อถ โข อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ อาโรหนียตฺตา สุยุตฺตยานํ วิย กตํ โหตีติ ทเสฺสติฯ ยถา กริยมาเน ปติฎฺฐา โหตีติ โยชนาฯ วตฺถุกตายาติ เอตฺถ วตฺถุสโทฺท ปติฎฺฐโตฺถติ ทเสฺสติฯ วสติ ปติฎฺฐหติ เอตฺถาติ วตฺถูติ วจนโตฺถ กาตโพฺพฯ อนุฎฺฐิตายาติ เอตฺถ อนุสโทฺท นอุปจฺฉินฺนโตฺถ, ฐาธาตุ อุปฺปชฺชนโตฺถติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อนุ อนุ ปวตฺติตายา’’ติฯ ‘‘สมนฺตโต’’ติ อิมินา ปริจิตายาติ เอตฺถ ปริสโทฺท สมนฺตโตฺถติ ทเสฺสติฯ ‘‘อภิวฑฺฒิตายา’’ติ อิมินา จิธาตุ วฑฺฒนโตฺถติ ทเสฺสติฯ สมารทฺธายาติ ปริปุณฺณํ อาราธิตายฯ ราธธาตุ หิ สาธนโตฺถ โหติฯ ‘‘วสีภาวํ อุปนีตายา’’ติ อิมินา ตทตฺถํ อธิปฺปาเยน ทเสฺสติฯ ‘‘น ปาปกํ สุปินํ ปสฺสตี’’ติ วจนสฺส อตฺถาปตฺตินยํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ภทฺรกํ ปนา’’ติอาทิฯ วุทฺธิการณภูตนฺติ วุทฺธิยา การณภูตํ สุปินนฺติ สมฺพโนฺธฯ เทวตา รกฺขนฺตีติ เอตฺถ สามญฺญโต วุเตฺตปิ อารกฺขเทวตาเยว คเหตพฺพาติ อาห ‘‘อารกฺขเทวตา’’ติฯ อารกฺขเทวตา นาม ภุมฺมเทวาทโยฯ ขิปฺปนฺติ ภาวนปุํสกํฯ อิมินา ตุวฎํ จิตฺตนฺติ เอตฺถ ตุวฎสโทฺท ขิปฺปปริยาโยติ ทเสฺสติฯ อุตฺตริมปฺปฎิวิชฺฌโนฺตติ เอตฺถ ‘‘อุตฺตริ’’นฺติ ปทสฺส อวธิเปกฺขตฺตา ตสฺส อวธิ จ อุตฺตริสทฺทสฺส อิธ อรหตฺตวาจกภาวญฺจ วิธธาตุยา สจฺฉิกรณตฺถญฺจ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘เมตฺตาฌานโต’’ติอาทิฯ ตตฺถ ‘‘เมตฺตาฌานโต’’ติ อิมินา อวธิํ ทเสฺสติ, ‘‘อรหตฺต’’นฺติ อิมินา ‘‘อุตฺตริ’’นฺติ ปทสฺส สรูปตฺถํ ทเสฺสติ, ‘‘อสจฺฉิกโรโนฺต’’ติ อิมินา วิธธาตุยา สจฺฉิกรณตฺถํ ทเสฺสติฯ สพฺพตฺถาติ สเพฺพสุ เอกาทสเกสุฯ
Āsevitāyāti ettha ātyūpasaggo ādikammatthoti āha ‘‘ādito paṭṭhāya sevitāyā’’ti. ‘‘Nipphāditāyā’’tiiminā bhāvitāyāti ettha bhūsaddo sattatthoti dasseti, ‘‘vaḍḍhitāyā’’ti iminā vaḍḍhanatthoti dasseti. Bahulīkatāyāti ettha bahulaṃ nāma atthato punappunanti āha ‘‘punappunaṃ katāyā’’ti. Suyuttayānasadisāyāti suṭṭhu yuttena yānena sadisāya. Iminā yānīkatāyāti ettha na yaṃkiñci yānaṃ viya kataṃ hoti, atha kho icchiticchitakkhaṇe ārohanīyattā suyuttayānaṃ viya kataṃ hotīti dasseti. Yathā kariyamāne patiṭṭhā hotīti yojanā. Vatthukatāyāti ettha vatthusaddo patiṭṭhatthoti dasseti. Vasati patiṭṭhahati etthāti vatthūti vacanattho kātabbo. Anuṭṭhitāyāti ettha anusaddo naupacchinnattho, ṭhādhātu uppajjanatthoti dassento āha ‘‘anu anu pavattitāyā’’ti. ‘‘Samantato’’ti iminā paricitāyāti ettha parisaddo samantatthoti dasseti. ‘‘Abhivaḍḍhitāyā’’ti iminā cidhātu vaḍḍhanatthoti dasseti. Samāraddhāyāti paripuṇṇaṃ ārādhitāya. Rādhadhātu hi sādhanattho hoti. ‘‘Vasībhāvaṃ upanītāyā’’ti iminā tadatthaṃ adhippāyena dasseti. ‘‘Na pāpakaṃ supinaṃ passatī’’ti vacanassa atthāpattinayaṃ dassento āha ‘‘bhadrakaṃ panā’’tiādi. Vuddhikāraṇabhūtanti vuddhiyā kāraṇabhūtaṃ supinanti sambandho. Devatā rakkhantīti ettha sāmaññato vuttepi ārakkhadevatāyeva gahetabbāti āha ‘‘ārakkhadevatā’’ti. Ārakkhadevatā nāma bhummadevādayo. Khippanti bhāvanapuṃsakaṃ. Iminā tuvaṭaṃ cittanti ettha tuvaṭasaddo khippapariyāyoti dasseti. Uttarimappaṭivijjhantoti ettha ‘‘uttari’’nti padassa avadhipekkhattā tassa avadhi ca uttarisaddassa idha arahattavācakabhāvañca vidhadhātuyā sacchikaraṇatthañca dassento āha ‘‘mettājhānato’’tiādi. Tattha ‘‘mettājhānato’’ti iminā avadhiṃ dasseti, ‘‘arahatta’’nti iminā ‘‘uttari’’nti padassa sarūpatthaṃ dasseti, ‘‘asacchikaronto’’ti iminā vidhadhātuyā sacchikaraṇatthaṃ dasseti. Sabbatthāti sabbesu ekādasakesu.
อิติ เอกาทสกวารวณฺณนาปริโยสานาย
Iti ekādasakavāravaṇṇanāpariyosānāya
เอกุตฺตริกวณฺณนาย
Ekuttarikavaṇṇanāya
โยชนา สมตฺตาฯ
Yojanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๑๑. เอกาทสกวาโร • 11. Ekādasakavāro
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā / เอกาทสกวารวณฺณนา • Ekādasakavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / เอกาทสกวารวณฺณนา • Ekādasakavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / เอกาทสกวารวณฺณนา • Ekādasakavāravaṇṇanā
