| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
เอกุตฺตริกนโย
Ekuttarikanayo
เอกุตฺตริกนโย เอกกวารวณฺณนา
Ekuttarikanayo ekakavāravaṇṇanā
๓๒๑. เอวํ ขนฺธกปุจฺฉาย วณฺณนํ กตฺวา อิทานิ เอกุตฺตริกนยสฺส ตํ กโรโนฺต อาห ‘‘อาปตฺติ…เป.… นเย’’ติฯ ตตฺถ เอกุตฺตริกนเย เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ ‘‘ฉ อาปตฺติสมุฎฺฐานานี’’ติ อิมินา สมุฎฺฐานานิ อาปตฺติํ กโรนฺตีติ อเตฺถน อาปตฺติกรา นามาติ ทเสฺสติฯ เอเตสนฺติ ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฎฺฐานานํฯ หีติ ยสฺมา, อาปชฺชตีติ สมฺพโนฺธฯ สิกฺขาปเท จาติ มาติกาสิกฺขาปเท จฯ ลหุกา อาปตฺตีติ เอตฺถ อปฺปสาวชฺชตฺตา น ลหุกา นาม โหติ, ลหุเกน ปน วินยกเมฺมนาติ อาห ‘‘ลหุเกน วินยกเมฺมน วิสุชฺฌนโต’’ติฯ ปญฺจวิธาติ ถุลฺลจฺจยาทิวเสน ปญฺจปการาฯ เกนจีติ ลหุเกน วา ครุเกน วา เกนจิ อากาเรนฯ สํวิชฺชติ คิหิภาวโต อวเสโส สมณภาโว เอติสฺสาติ สาวเสสา, ปฎิปกฺขวเสน อนวเสสาฯ เทฺว อาปตฺติกฺขนฺธาติ ปาราชิกสงฺฆาทิเสสวเสน เทฺว อาปตฺติกฺขนฺธาฯ
321. Evaṃ khandhakapucchāya vaṇṇanaṃ katvā idāni ekuttarikanayassa taṃ karonto āha ‘‘āpatti…pe… naye’’ti. Tattha ekuttarikanaye evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. ‘‘Cha āpattisamuṭṭhānānī’’ti iminā samuṭṭhānāni āpattiṃ karontīti atthena āpattikarā nāmāti dasseti. Etesanti channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ. Hīti yasmā, āpajjatīti sambandho. Sikkhāpade cāti mātikāsikkhāpade ca. Lahukā āpattīti ettha appasāvajjattā na lahukā nāma hoti, lahukena pana vinayakammenāti āha ‘‘lahukena vinayakammena visujjhanato’’ti. Pañcavidhāti thullaccayādivasena pañcapakārā. Kenacīti lahukena vā garukena vā kenaci ākārena. Saṃvijjati gihibhāvato avaseso samaṇabhāvo etissāti sāvasesā, paṭipakkhavasena anavasesā. Dve āpattikkhandhāti pārājikasaṅghādisesavasena dve āpattikkhandhā.
‘‘กโรนฺตี’’ติ อิมินา อนฺตรายิกาติ เอตฺถ ณิกปจฺจยสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ อนฺตรายิกา อาปตฺติโย สพฺพถา อนฺตรายิกา โหนฺตีติ อาห ‘‘อนฺตรายิกํ อาปนฺนสฺสาปี’’ติอาทิฯ เทเสตฺวา สุทฺธิปตฺตสฺสาติ สมฺพโนฺธฯ โลกวชฺชาติ โลเกหิ วเชฺชตพฺพาฯ ปณฺณตฺติวชฺชาติ ภควโต ปณฺณตฺติยา วเชฺชตพฺพาฯ ยนฺติ ยํ อาปตฺติํ อาปชฺชตีติ สมฺพโนฺธฯ กโรโนฺตติ กิริยมานโตฯ เอตฺถ หิ มานสทฺทสฺส อนฺตาเทโสฯ อิมินา กรณํ กิริยนฺติ ภาวตฺถํ ทเสฺสติฯ อาปชฺชตีติ ปุคฺคโล อาปชฺชติฯ สา อาปตฺติ กิริยโต สมุฎฺฐิตา นามาติ โยชนาฯ กา อาปตฺติ วิยาติ อาห ‘‘ปาราชิกาปตฺติ วิยา’’ติฯ เอเสว นโย อนนฺตรวาเกฺยสุปิฯ
‘‘Karontī’’ti iminā antarāyikāti ettha ṇikapaccayassa atthaṃ dasseti. Antarāyikā āpattiyo sabbathā antarāyikā hontīti āha ‘‘antarāyikaṃ āpannassāpī’’tiādi. Desetvā suddhipattassāti sambandho. Lokavajjāti lokehi vajjetabbā. Paṇṇattivajjāti bhagavato paṇṇattiyā vajjetabbā. Yanti yaṃ āpattiṃ āpajjatīti sambandho. Karontoti kiriyamānato. Ettha hi mānasaddassa antādeso. Iminā karaṇaṃ kiriyanti bhāvatthaṃ dasseti. Āpajjatīti puggalo āpajjati. Sā āpatti kiriyato samuṭṭhitā nāmāti yojanā. Kā āpatti viyāti āha ‘‘pārājikāpatti viyā’’ti. Eseva nayo anantaravākyesupi.
ปุพฺพาปตฺตีติ เอตฺถ ปุพฺพสโทฺท ปฐมโตฺถติ อาห ‘‘ปฐมํ อาปนฺนาปตฺตี’’ติฯ ‘‘อาปนฺนา’’ติ ปเทน มเชฺฌโลปํ ทเสฺสติฯ ปจฺฉา อาปนฺนาปตฺตีติ วตฺตเภททุกฺกฎาปตฺติฯ มูลวิสุทฺธิยาติ มูเล กายจิ อาปตฺติยา อมิสฺสตฺตา วิสุทฺธิยา อาปตฺติยาฯ กุรุนฺทิยํ วุตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ อิทมฺปีติ กุรุนฺทิยํ วุตฺตวจนมฺปิฯ ปิสเทฺทน ปุริมํ มหาอฎฺฐกถาวจนํ อเปกฺขติฯ เอเกน ปริยาเยนาติ เอเกน การเณนฯ
Pubbāpattīti ettha pubbasaddo paṭhamatthoti āha ‘‘paṭhamaṃ āpannāpattī’’ti. ‘‘Āpannā’’ti padena majjhelopaṃ dasseti. Pacchā āpannāpattīti vattabhedadukkaṭāpatti. Mūlavisuddhiyāti mūle kāyaci āpattiyā amissattā visuddhiyā āpattiyā. Kurundiyaṃ vuttanti sambandho. Idampīti kurundiyaṃ vuttavacanampi. Pisaddena purimaṃ mahāaṭṭhakathāvacanaṃ apekkhati. Ekena pariyāyenāti ekena kāraṇena.
ยาติ อาปตฺติ, เทสิตา โหตีติ สมฺพโนฺธฯ อยํ เทสิตา คณนูปิกา นามาติ โยชนาฯ ยา เทสิตา โหติ, อยํ อคณนูปิกา นามาติ โยชนาฯ สอุสฺสาเหเนวาติ ปุนปิ อาปชฺชิสฺสามีติ สห อุสฺสาเหเนวฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ‘‘คณนํ น อุเปตี’’ติ อิมินา คณนํ น อุปคจฺฉตีติ อคณนูปิกาติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ อฎฺฐเม วตฺถุสฺมิํ ปูรเณติ สมฺพโนฺธฯ อิทํ ปาฬิยํ อฎฺฐวตฺถุกปูรณวเสน ภิกฺขุนีนํ อาคตตฺตา ภิกฺขุนิโย สนฺธาย วุตฺตํฯ ภิกฺขูนมฺปิ ทุติยปาราชิกฎฺฐาเน ลพฺภติเยวฯ
Yāti āpatti, desitā hotīti sambandho. Ayaṃ desitā gaṇanūpikā nāmāti yojanā. Yā desitā hoti, ayaṃ agaṇanūpikā nāmāti yojanā. Saussāhenevāti punapi āpajjissāmīti saha ussāheneva. Hīti saccaṃ, yasmā vā. ‘‘Gaṇanaṃ na upetī’’ti iminā gaṇanaṃ na upagacchatīti agaṇanūpikāti vacanatthaṃ dasseti. Aṭṭhame vatthusmiṃ pūraṇeti sambandho. Idaṃ pāḷiyaṃ aṭṭhavatthukapūraṇavasena bhikkhunīnaṃ āgatattā bhikkhuniyo sandhāya vuttaṃ. Bhikkhūnampi dutiyapārājikaṭṭhāne labbhatiyeva.
ถุลฺลวชฺชาติ เอตฺถ ถุลฺลํ วชฺชํ เอติสฺสาติ ถุลฺลวชฺชาติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ถุลฺลโทเส ปญฺญตฺตา’’ติฯ ยา จ ธมฺมิกสฺส ปฎิสฺสวสฺส อสจฺจาปเน อาปตฺติ อตฺถิ, สา จ คิหิปฎิสํยุตฺตาติ โยชนาฯ ปญฺจานนฺตริยกมฺมาปตฺตีติ ปญฺจหิ อานนฺตริยกเมฺมหิ อาปนฺนา ปาราชิกาปตฺติฯ สุทินฺนเตฺถราทีติ อาทิสเทฺทน ธนิยเตฺถราทโย สงฺคณฺหาติฯ อาทิกมฺมิโกติ อาทิกมฺมํ กโรโนฺต, ตสฺมิํ นิยุโตฺต วาฯ มกฺกฎิสมณาทีติ อาทิสเทฺทน วชฺชิปุตฺตกาทโย สงฺคณฺหาติฯ โย กทาจิ กรหจิ อาปตฺติํ อาปชฺชติ, โส อธิจฺจาปตฺติโก นามาติ โยชนาฯ ปรโตปิ เอเสว นโยฯ
Thullavajjāti ettha thullaṃ vajjaṃ etissāti thullavajjāti dassento āha ‘‘thulladose paññattā’’ti. Yā ca dhammikassa paṭissavassa asaccāpane āpatti atthi, sā ca gihipaṭisaṃyuttāti yojanā. Pañcānantariyakammāpattīti pañcahi ānantariyakammehi āpannā pārājikāpatti. Sudinnattherādīti ādisaddena dhaniyattherādayo saṅgaṇhāti. Ādikammikoti ādikammaṃ karonto, tasmiṃ niyutto vā. Makkaṭisamaṇādīti ādisaddena vajjiputtakādayo saṅgaṇhāti. Yo kadāci karahaci āpattiṃ āpajjati, so adhiccāpattiko nāmāti yojanā. Paratopi eseva nayo.
‘‘โจเทตี’’ติ อิมินา โจเทตีติ โจทโกติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘โจทิโต’’ติ อิมินา โจทิตโพฺพติ จุทิโต, โสเยว จุทิตโกติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ ปญฺจทสสูติ ปาติโมกฺขฎฺฐปนกฺขนฺธเก วุเตฺตสุ ปญฺจทสธเมฺมสุฯ เตนาติ อธมฺมโจทเกน, โจทิโตติ สมฺพโนฺธฯ ปาติโมกฺขฎฺฐปนกฺขนฺธเก (จูฬว. ๔๐๑) วุเตฺต สเจฺจ จ อกุเปฺป จ อติฎฺฐโนฺตปิ อธมฺมจุทิตโกเยว นาม, โส ปน ธมฺมโจทเกน โจทิเตเยว กุปฺปโนฺต อธมฺมจุทิตโก นาม, อธมฺมโจทเกน โจทิเต ปน กุปฺปโนฺตปิ อธมฺมจุทิตโก นาม น โหติ, ตสฺมา อิธ น วุโตฺตฯ ‘‘สมนฺนาคโต’’ติ อิมินา นิยตา เอตสฺส สนฺตีติ นิยโตติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ
‘‘Codetī’’ti iminā codetīti codakoti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Codito’’ti iminā coditabboti cudito, soyeva cuditakoti vacanatthaṃ dasseti. Pañcadasasūti pātimokkhaṭṭhapanakkhandhake vuttesu pañcadasadhammesu. Tenāti adhammacodakena, coditoti sambandho. Pātimokkhaṭṭhapanakkhandhake (cūḷava. 401) vutte sacce ca akuppe ca atiṭṭhantopi adhammacuditakoyeva nāma, so pana dhammacodakena coditeyeva kuppanto adhammacuditako nāma, adhammacodakena codite pana kuppantopi adhammacuditako nāma na hoti, tasmā idha na vutto. ‘‘Samannāgato’’ti iminā niyatā etassa santīti niyatoti vacanatthaṃ dasseti.
อาปชฺชิตุํ ภพฺพาติ ภพฺพาปตฺติกาฯ เกนจิ กเมฺมน อกโตปิ อนุกฺขิตฺตโกเยว นาม, โส ปน อุกฺขิตฺตโกติ สงฺกาภาวโต อิธ น วุโตฺตฯ อยนฺติ ตชฺชนียาทิกมฺมกโต ภิกฺขุฯ หีติ ยสฺมา, น โกเปตีติ สมฺพโนฺธฯ ลิงฺคทณฺฑกมฺมสํวาสนาสนาหีติ ลิงฺคนาสเนน จ ทณฺฑกมฺมนาสเนน จ สํวาสนาสเนน จฯ เยนาติ ภิกฺขุนาฯ โสติ นานาสํวาสโกฯ ทฺวินฺนํ นานาสํวาสกานํ วิเสโส เหฎฺฐา (ปาจิ. อฎฺฐ. ๔๒๘) วุโตฺตเยวฯ ฐปนํ ชานิตพฺพนฺติ เอตฺถ กิํ ฐปนํ นามาติ อาห ‘‘ปาติโมกฺขฎฺฐปน’’นฺติฯ
Āpajjituṃ bhabbāti bhabbāpattikā. Kenaci kammena akatopi anukkhittakoyeva nāma, so pana ukkhittakoti saṅkābhāvato idha na vutto. Ayanti tajjanīyādikammakato bhikkhu. Hīti yasmā, na kopetīti sambandho. Liṅgadaṇḍakammasaṃvāsanāsanāhīti liṅganāsanena ca daṇḍakammanāsanena ca saṃvāsanāsanena ca. Yenāti bhikkhunā. Soti nānāsaṃvāsako. Dvinnaṃ nānāsaṃvāsakānaṃ viseso heṭṭhā (pāci. aṭṭha. 428) vuttoyeva. Ṭhapanaṃ jānitabbanti ettha kiṃ ṭhapanaṃ nāmāti āha ‘‘pātimokkhaṭṭhapana’’nti.
อิติ เอกกวารวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ
Iti ekakavāravaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๑. เอกกวาโร • 1. Ekakavāro
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā / เอกกวารวณฺณนา • Ekakavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / เอกกวารวณฺณนา • Ekakavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / เอกกวารวณฺณนา • Ekakavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / เอกกวารวณฺณนา • Ekakavāravaṇṇanā
