| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi |
ឯកុត្តរិកនយោ បញ្ចកវារវណ្ណនា
Ekuttarikanayo pañcakavāravaṇṇanā
៣២៥. បញ្ចកេសុ ‘‘បញ្ច បុគ្គលា និយតា’’តិ ឯតំ អានន្តរិយានមេវ គហណន្តិ យោជនា។ បញ្ច ឆេទន កា អាបត្តិយោ នាម វេទិតព្ពាតិ សម្ពន្ធោ។ យា វិកប្បនា វុត្តាតិ យោជនា។ ឧស្សង្កិតោតិ ឧដ្ឋហិត្វា សង្កិតោ។ បរិសង្កិតោតិ បុនប្បុនំ សង្កិតោ។ អកុប្បោ អរហត្តផលសង្ខាតោ ធម្មោ ឥមស្សាតិ អកុប្បធម្មោ, ខីណាសវោ។ ខីណាសវោ សមានោបិ ឧស្សង្កិតោ ចេវ បរិសង្កិតោ ចាតិ យោជនា។ បរិហរិតព្ពាតិ អបនេតព្ពា។ ហីតិ សច្ចំ, យស្មា វា។ ឯតេសូតិ អគោចរេសុ។ ថូបចីវរន្តិ ឯត្ថ ថូបំ បរិក្ខិបិត្វា កតំ ចីវរំ ថូបចីវរន្តិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘វម្មិក’’ន្តិអាទិ។ វម្មិកោ ហិ ថូបយតិ ឧទ្ធំ អារោហតីតិ ថូបោតិ វុច្ចតិ ។ ន្ហានដ្ឋានេតិ សព្ពេសំ ន្ហានដ្ឋានេ។ តញ្ហិ ឧទកេន កាយំ អភិសិញ្ចតិ ឯត្ថាតិ អភិសេកន្តិ វុច្ចតិ។ អភិសេកេ ឆឌ្ឌិតំ អាភិសេកិកំ, ចីវរំ។ តេន វុត្តំ ‘‘ឆឌ្ឌិតចីវរ’’ន្តិ។ ភតបដិយាភតន្តិ ឯត្ថ ភរធាតុយា បោសនត្ថំ បដិក្ខិបិត្វា ធារណត្ថំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘សុសានំ នេត្វា បុន អានីតក’’ន្តិ។ តត្ថ ‘‘សុសាន’’ន្តិ ឥមិនា កម្មំ ទស្សេតិ, ‘‘បុនា’’តិ ឥមិនា បដិសទ្ទស្ស អត្ថំ ទស្សេតិ។ ឥមេហិ បទេហិ សុសានំ ភតំ ហុត្វា គេហំ បដិអាភរិតព្ពន្តិ ភតបដិយាភតន្តិ វចនត្ថំ ទស្សេតិ, យការោ បទសន្ធិករោ។ បាឡិយំ, អដ្ឋកថាយញ្ច បោត្ថកេសុ ‘‘គតបដិយាគត’’ន្តិ កណ្ឋជតតិយក្ខរេន បាឋោ អត្ថិ, សោ អសុន្ទរោ។
325. Pañcakesu ‘‘pañca puggalā niyatā’’ti etaṃ ānantariyānameva gahaṇanti yojanā. Pañca chedana kā āpattiyo nāma veditabbāti sambandho. Yā vikappanā vuttāti yojanā. Ussaṅkitoti uṭṭhahitvā saṅkito. Parisaṅkitoti punappunaṃ saṅkito. Akuppo arahattaphalasaṅkhāto dhammo imassāti akuppadhammo, khīṇāsavo. Khīṇāsavo samānopi ussaṅkito ceva parisaṅkito cāti yojanā. Pariharitabbāti apanetabbā. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Etesūti agocaresu. Thūpacīvaranti ettha thūpaṃ parikkhipitvā kataṃ cīvaraṃ thūpacīvaranti dassento āha ‘‘vammika’’ntiādi. Vammiko hi thūpayati uddhaṃ ārohatīti thūpoti vuccati . Nhānaṭṭhāneti sabbesaṃ nhānaṭṭhāne. Tañhi udakena kāyaṃ abhisiñcati etthāti abhisekanti vuccati. Abhiseke chaḍḍitaṃ ābhisekikaṃ, cīvaraṃ. Tena vuttaṃ ‘‘chaḍḍitacīvara’’nti. Bhatapaṭiyābhatanti ettha bharadhātuyā posanatthaṃ paṭikkhipitvā dhāraṇatthaṃ dassento āha ‘‘susānaṃ netvā puna ānītaka’’nti. Tattha ‘‘susāna’’nti iminā kammaṃ dasseti, ‘‘punā’’ti iminā paṭisaddassa atthaṃ dasseti. Imehi padehi susānaṃ bhataṃ hutvā gehaṃ paṭiābharitabbanti bhatapaṭiyābhatanti vacanatthaṃ dasseti, yakāro padasandhikaro. Pāḷiyaṃ, aṭṭhakathāyañca potthakesu ‘‘gatapaṭiyāgata’’nti kaṇṭhajatatiyakkharena pāṭho atthi, so asundaro.
កាយោ បឋមំ, វាចា ទុតិយំ, កាយវាចា តតិយំ, ឥទំ សន្ធាយ ‘‘តតិយេនា’’តិ វុត្តំ។ តត្ថេវាតិ អន្តរបេយ្យាលេ ឯវ។
Kāyo paṭhamaṃ, vācā dutiyaṃ, kāyavācā tatiyaṃ, idaṃ sandhāya ‘‘tatiyenā’’ti vuttaṃ. Tatthevāti antarapeyyāle eva.
អទិន្នន្តិ ឯត្ថ អការស្ស នការិយភាវញ្ច តបច្ចយស្ស កម្មវាចកភាវញ្ច ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘អញ្ញេន ន ទិន្ន’’ន្តិ។ តត្ថ ‘‘អញ្ញេនា’’តិ ឥមិនា តបច្ចយស្ស កម្មវាចកភាវំ ទស្សេតិ, នការេន អការស្ស ការិយំ ទស្សេតិ។ កេន ការណេន អវិទិតន្តិ អាហ ‘‘បដិគ្គណ្ហាមីតិ ចេតនាយ អភាវេនា’’តិ។ អវិទិតន្តិ អបាកដំ។ នដសមជ្ជាទិទានន្តិ នដសមជ្ជាទីនំ សព្ពេសំ ទានំ។ ឧសភវិស្សជ្ជនន្តិ ឧសភស្ស វិស្សជ្ជនំ។ ឥទំ ឧបលក្ខណវសេន វុត្តំ។ សព្ពាសម្បិ បន មនុស្សាមនុស្សានំ ឥត្ថីនំ មេថុនរតិវសេន បុរិសានំ ទានម្បិ គហេតព្ពំ។ ឥត្ថិទានន្តិ ឯត្ថាបិ យាសំ កាសញ្ចិ ឥត្ថីនំ យេសំ កេសញ្ចិ បុរិសានំ ទានំ គហេតព្ពំ។ បដិភានចិត្តកម្មទានន្តិ មេថុនសេវនបដិភានចិត្តកម្មទានំ។ លោកស្សាតិ លោកេន។ កថេតុកម្យតាតិ កថេតុកាមតា។ ‘‘ន សុប្បដិវិនោទយា’’តិ ឥមិនា ទុក្ខេន បដិវិនោទេតព្ពាតិ ទុប្បដិវិនោទយា, បដិវិនោទេតុំ ន សុករាតិ ទស្សេតិ។ ឧបាយេនាតិ យុត្តិយា។
Adinnanti ettha akārassa nakāriyabhāvañca tapaccayassa kammavācakabhāvañca dassento āha ‘‘aññena na dinna’’nti. Tattha ‘‘aññenā’’ti iminā tapaccayassa kammavācakabhāvaṃ dasseti, nakārena akārassa kāriyaṃ dasseti. Kena kāraṇena aviditanti āha ‘‘paṭiggaṇhāmīti cetanāya abhāvenā’’ti. Aviditanti apākaṭaṃ. Naṭasamajjādidānanti naṭasamajjādīnaṃ sabbesaṃ dānaṃ. Usabhavissajjananti usabhassa vissajjanaṃ. Idaṃ upalakkhaṇavasena vuttaṃ. Sabbāsampi pana manussāmanussānaṃ itthīnaṃ methunarativasena purisānaṃ dānampi gahetabbaṃ. Itthidānanti etthāpi yāsaṃ kāsañci itthīnaṃ yesaṃ kesañci purisānaṃ dānaṃ gahetabbaṃ. Paṭibhānacittakammadānanti methunasevanapaṭibhānacittakammadānaṃ. Lokassāti lokena. Kathetukamyatāti kathetukāmatā. ‘‘Na suppaṭivinodayā’’ti iminā dukkhena paṭivinodetabbāti duppaṭivinodayā, paṭivinodetuṃ na sukarāti dasseti. Upāyenāti yuttiyā.
ផុស្សទេវត្ថេរោ អដ្ឋាសិ កិរាតិ សម្ពន្ធោ។ ឯកំសន្តិ ភុម្មត្ថេ ចេតំ ឧបយោគវចនំ។ ឯកស្មិំ អំសេតិ ហិ អត្ថោ។ ពុទ្ធារម្មណន្តិ ពុទ្ធគុណារម្មណំ។ មារោតិ ទេវបុត្តមារោ, គតោតិ សម្ពន្ធោ។ គោមយន្តិ គោមីឡ្ហំ។ ជរគ្គវោតិ ជរគោណោ។ តាទិសមេវាតិ គោមយវិប្បកិរណសភាវមេវ។ វិប្បការន្តិ វិសេសបការេន ករណំ។ វង្កបាទន្តិ កុដិលបាទំ។ បរិកសន្តោតិ បរិច្ឆេទំ កត្វា វិលេខន្តោ។ វិគច្ឆបុរិសោតិ វិការំ, វិរូបំ វា គតបុរិសោ។ ‘‘វិភច្ឆបុរិសោ’’តិបិ បាឋោ, វិសេសេន សោភណំ ភក្ខបុរិសោតិ អត្ថោ។ អយមេវ បាឋោ អភិធានាទីសុ (អភិធានប្បទីបិកាយំ ១០២ គាថាយំ) ទិស្សតិ។ សមន្តាតិ កដអន្ធការវិហារស្ស សមន្តតោ។ មារោ សិយា នុ ខោតិ យោជនា។ ន អសក្ខិំ ឥតិ អាហាតិ យោជនា។ ទិដ្ឋបុព្ពោតិ បុព្ពេ ទិដ្ឋោ។ មហានុភាវោតិ ទេវិទ្ធិយា មហានុភាវោ។ ឥង្ឃាតិ ឧយ្យោជនត្ថេ និបាតោ, ឧយ្យោជេមីតិ អត្ថោ។ អត្តភាវន្តិ តវ អត្តភាវំ។ តាទិសំ រូបន្តិ ពុទ្ធស្ស ភគវតោ អត្តភាវសទិសំ រូបំ។ តំសរិក្ខកន្តិ តេន រូបេន សទិសំ។ បតិរូបមេវ សទិសដ្ឋេន បតិរូបកំ, ន ឯកំសសទិសំ រូបំ កិញ្ចិ សទិសរូបន្តិ អត្ថោ។ សកត្តភាវន្តិ សស្ស ឯសោ សកោ, សោយេវ អត្តភាវោ សកត្តភាវោ, តំ។ អយន្តិ មារោ។ កថន្តិ កេន ការណេន ភគវា ន សោភតិ នុ ខោ, សោភតិយេវាតិ អត្ថោ។ តទេវ សមត្ថេតុំ វុត្តំ ‘‘សព្ពសោ វីតរាគទោសមោហោ’’តិ។ វញ្ចិតោម្ហីតិ អហំ វញ្ចិតោ អម្ហិ។ កិំ អត្ថីតិ កិំ នាម អត្ថិ, មម វញ្ចនចិត្តំ នត្ថីតិ អធិប្បាយោ។ ទហរភិក្ខុ បដិលភតីតិអាទិនា សម្ពន្ធិតព្ពំ។
Phussadevatthero aṭṭhāsi kirāti sambandho. Ekaṃsanti bhummatthe cetaṃ upayogavacanaṃ. Ekasmiṃ aṃseti hi attho. Buddhārammaṇanti buddhaguṇārammaṇaṃ. Māroti devaputtamāro, gatoti sambandho. Gomayanti gomīḷhaṃ. Jaraggavoti jaragoṇo. Tādisamevāti gomayavippakiraṇasabhāvameva. Vippakāranti visesapakārena karaṇaṃ. Vaṅkapādanti kuṭilapādaṃ. Parikasantoti paricchedaṃ katvā vilekhanto. Vigacchapurisoti vikāraṃ, virūpaṃ vā gatapuriso. ‘‘Vibhacchapuriso’’tipi pāṭho, visesena sobhaṇaṃ bhakkhapurisoti attho. Ayameva pāṭho abhidhānādīsu (abhidhānappadīpikāyaṃ 102 gāthāyaṃ) dissati. Samantāti kaṭaandhakāravihārassa samantato. Māro siyā nu khoti yojanā. Na asakkhiṃ iti āhāti yojanā. Diṭṭhapubboti pubbe diṭṭho. Mahānubhāvoti deviddhiyā mahānubhāvo. Iṅghāti uyyojanatthe nipāto, uyyojemīti attho. Attabhāvanti tava attabhāvaṃ. Tādisaṃ rūpanti buddhassa bhagavato attabhāvasadisaṃ rūpaṃ. Taṃsarikkhakanti tena rūpena sadisaṃ. Patirūpameva sadisaṭṭhena patirūpakaṃ, na ekaṃsasadisaṃ rūpaṃ kiñci sadisarūpanti attho. Sakattabhāvanti sassa eso sako, soyeva attabhāvo sakattabhāvo, taṃ. Ayanti māro. Kathanti kena kāraṇena bhagavā na sobhati nu kho, sobhatiyevāti attho. Tadeva samatthetuṃ vuttaṃ ‘‘sabbaso vītarāgadosamoho’’ti. Vañcitomhīti ahaṃ vañcito amhi. Kiṃ atthīti kiṃ nāma atthi, mama vañcanacittaṃ natthīti adhippāyo. Daharabhikkhu paṭilabhatītiādinā sambandhitabbaṃ.
ទហរភិក្ខុ អដ្ឋាសីតិ សម្ពន្ធោ។ សង្ការឆឌ្ឌនិំ បច្ឆិន្តិ សម្ពន្ធោ។ សង្ការំ ឆឌ្ឌេតិ ឥមាយាតិ សង្ការឆឌ្ឌនី។ តិស្សទត្តត្ថេរោ នាម បុច្ឆីតិ សម្ពន្ធោ។ នាវាតោតិ បោតតោ។ បញ្ហាសហស្សន្តិ សមថវិបស្សនាកម្មដ្ឋានេសុ បុច្ឆាសហស្សំ។ បុច្ឆីតិ ទហរំ បុច្ឆិ។ បរិច្ឆិន្ទីតិ តស្មិំ ទិវសេ កាតព្ពវត្តំ និដ្ឋបេសីតិ អត្ថោ។ យោនកវិសយតោតិ យោនកលោកតោ។ អដ្ឋ កប្បេ អនុស្សរីតិ ចេតិយង្គណំ ទិស្វា ចិត្តស្ស បសីទនតោ បុព្ពេនិវាសញាណេន អដ្ឋ កប្បេ អនុស្សរិ។
Daharabhikkhu aṭṭhāsīti sambandho. Saṅkārachaḍḍaniṃ pacchinti sambandho. Saṅkāraṃ chaḍḍeti imāyāti saṅkārachaḍḍanī. Tissadattatthero nāma pucchīti sambandho. Nāvātoti potato. Pañhāsahassanti samathavipassanākammaṭṭhānesu pucchāsahassaṃ. Pucchīti daharaṃ pucchi. Paricchindīti tasmiṃ divase kātabbavattaṃ niṭṭhapesīti attho. Yonakavisayatoti yonakalokato. Aṭṭha kappe anussarīti cetiyaṅgaṇaṃ disvā cittassa pasīdanato pubbenivāsañāṇena aṭṭha kappe anussari.
ឯកោ ភិក្ខុ គតោតិ សម្ពន្ធោ។ ទេវតា បុប្ផហត្ថា អដ្ឋំសូតិ មនុស្សវេសំ គហេត្វា អដ្ឋំសុ។ តេន វុត្តំ ‘‘កតរគាមវាសិកាត្ថា’’តិ។ តុម្ហេ កតរស្មិំ គាមេ វសនសីលា អត្ថ ភវថាតិ យោជនា។ ឥធេវាតិ ឥមស្មិំយេវ ឋានេ។ ឋិតាម្ហាតិ មយំ ឋិតា អម្ហាតិ យោជនា។
Eko bhikkhu gatoti sambandho. Devatā pupphahatthā aṭṭhaṃsūti manussavesaṃ gahetvā aṭṭhaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘kataragāmavāsikātthā’’ti. Tumhe katarasmiṃ gāme vasanasīlā attha bhavathāti yojanā. Idhevāti imasmiṃyeva ṭhāne. Ṭhitāmhāti mayaṃ ṭhitā amhāti yojanā.
អយំ កថាតិ អយំ វក្ខមានកថា។ កិំ អមច្ចបុត្តោ បាសាទិកោ នុ ខោតិ យោជនា។ នេតិ អមច្ចបុត្តអភយត្ថេរេ។ ញាតកា អគមំសូតិ សម្ពន្ធោ។ ថេរមាតាបិ បហិណីតិ សម្ពន្ធោ។ បិសទ្ទេន ញាតកេ អបេក្ខតិ។ បហិណាការំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘បុត្តោ មេ’’តិអាទិ។ អមច្ចបុត្តោ អារូឡ្ហោតិ សម្ពន្ធោ។ អភយត្ថេរោ អាហាតិ សម្ពន្ធោ។ តេនាតិ អមច្ចបុត្តេន។ យុគគ្គាហន្តិ យុគស្ស គាហំ។ ‘‘មហល្លកត្ថេរស្ស សម្មដ្ឋដ្ឋានេ កចវរំ ឆឌ្ឌេត្វា’’តិ វចនំ អាវិ ករោន្តោ អាហ ‘‘អតីតត្តភាវេ កិរា’’តិអាទិ។ អមច្ចបុត្តោ ឆឌ្ឌេសីតិ សម្ពន្ធោ។
Ayaṃ kathāti ayaṃ vakkhamānakathā. Kiṃ amaccaputto pāsādiko nu khoti yojanā. Neti amaccaputtaabhayatthere. Ñātakā agamaṃsūti sambandho. Theramātāpi pahiṇīti sambandho. Pisaddena ñātake apekkhati. Pahiṇākāraṃ dassento āha ‘‘putto me’’tiādi. Amaccaputto ārūḷhoti sambandho. Abhayatthero āhāti sambandho. Tenāti amaccaputtena. Yugaggāhanti yugassa gāhaṃ. ‘‘Mahallakattherassa sammaṭṭhaṭṭhāne kacavaraṃ chaḍḍetvā’’ti vacanaṃ āvi karonto āha ‘‘atītattabhāve kirā’’tiādi. Amaccaputto chaḍḍesīti sambandho.
តន្តិ សម្មជ្ជនវត្តំ។ តត្រាតិ ‘‘សត្ថុសាសនំ កតំ ហោតី’’តិវចនេ។ អាយស្មា សារិបុត្តោ និសីទិ កិរាតិ សម្ពន្ធោ។ ភគវា បច្ចាគញ្ឆីតិ សម្ពន្ធោ។ បាទានីតិ បាទស្ស អក្កមនដ្ឋានានិ, បាទចេតិយានីតិ អត្ថោ។ ថេរោ និសីទីតិ សម្ពន្ធោ។ ជណ្ណុកេហិ បតិដ្ឋាយ ‘‘បាទចេតិយំ វន្ទិត្វា’’តិ បាឋសេសោ អជ្ឈាហរិតព្ពោ។ មេ និសិន្នភាវំ មេ សត្ថា អញ្ញាសិ វតាតិ យោជនា។ មេសទ្ទោ ហិ បុព្ពបរាបេក្ខោ។ ចោទនន្តិ ទោសារោបនំ។ ការេស្សាមីតិ ទសពលំ ការេស្សាមិ។ ភគវា អាហាតិ សម្ពន្ធោ។ គតោសីតិ ត្វំ គតោ អសិ, វិចរន្តស្ស តុយ្ហំ ន បតិរូបន្តិ យោជនា។ តតោតិ ចោទនកាលតោ។
Tanti sammajjanavattaṃ. Tatrāti ‘‘satthusāsanaṃ kataṃ hotī’’tivacane. Āyasmā sāriputto nisīdi kirāti sambandho. Bhagavā paccāgañchīti sambandho. Pādānīti pādassa akkamanaṭṭhānāni, pādacetiyānīti attho. Thero nisīdīti sambandho. Jaṇṇukehi patiṭṭhāya ‘‘pādacetiyaṃ vanditvā’’ti pāṭhaseso ajjhāharitabbo. Me nisinnabhāvaṃ me satthā aññāsi vatāti yojanā. Mesaddo hi pubbaparāpekkho. Codananti dosāropanaṃ. Kāressāmīti dasabalaṃ kāressāmi. Bhagavā āhāti sambandho. Gatosīti tvaṃ gato asi, vicarantassa tuyhaṃ na patirūpanti yojanā. Tatoti codanakālato.
ឯត្តកោ វិនិច្ឆយោ ឧបលព្ភតីតិ សម្ពន្ធោ។ ភាសបរិយន្តន្តិ វចនបរិច្ឆេទំ។ អយន្តិ កថា។ ឯត្តកំ វចនន្តិ សម្ពន្ធោ។ គយ្ហូបគន្តិ គហេតព្ពភាវំ ឧបគមនំ, គណ្ហិតុំ ខមនីយន្តិ អត្ថោ។ តានីតិ ទ្វេ មូលានិ។ បុន តានីតិ សមុទយភូតានិ ឆ អាបត្តិសមុដ្ឋានានិ។ វត្ថុន្តិ មេថុនាទិវត្ថុំ។ ឥតិបីតិ បិសទ្ទោ បឋមនយំ អបេក្ខតិ។ ឯត្ថ បឋមនយេ មូលេន សមុទយស្ស បាយតោ អភេទោ ហោតិ, បច្ឆិមនយេ បន សព្ពថា ភេទោ ហោតិ។ តស្មា បច្ឆិមនយោយេវ យុត្តតរោតិ ទដ្ឋព្ពោ។ ‘‘វូបសម្មតី’’តិ ឥមិនា ‘‘និរុជ្ឈតី’’តិ បទស្ស សមុច្ឆេទនិរោធំ ទស្សេតិ។ វុដ្ឋានេនាតិ បរិវាសាទិវិនយកម្មេន។
Ettako vinicchayo upalabbhatīti sambandho. Bhāsapariyantanti vacanaparicchedaṃ. Ayanti kathā. Ettakaṃ vacananti sambandho. Gayhūpaganti gahetabbabhāvaṃ upagamanaṃ, gaṇhituṃ khamanīyanti attho. Tānīti dve mūlāni. Puna tānīti samudayabhūtāni cha āpattisamuṭṭhānāni. Vatthunti methunādivatthuṃ. Itipīti pisaddo paṭhamanayaṃ apekkhati. Ettha paṭhamanaye mūlena samudayassa pāyato abhedo hoti, pacchimanaye pana sabbathā bhedo hoti. Tasmā pacchimanayoyeva yuttataroti daṭṭhabbo. ‘‘Vūpasammatī’’ti iminā ‘‘nirujjhatī’’ti padassa samucchedanirodhaṃ dasseti. Vuṭṭhānenāti parivāsādivinayakammena.
តេត្តិំសមូលានំ សរូបំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘វិវាទាធិករណស្ស ទ្វាទស មូលានី’’តិអាទិ។ ឯកំ មូលន្តិ សម្ពន្ធោ។ តានីតិ តេត្តិំស មូលានិ។ បរតោតិ បរស្មិំ។ ‘‘អដ្ឋារស ភេទករវត្ថូនី’’តិអាទិនា អធិករណានំ សមុដ្ឋានំ ទស្សេតិ។ ចត្តារិ សង្ឃកិច្ចានិ និស្សាយ ឧប្បជ្ជតីតិ យោជនា។ ឥទន្តិ វត្ថុ។ សត្តន្នំ និទានន្តិ សត្តន្នំ អាបត្តិក្ខន្ធានំ បញ្ញត្តិដ្ឋានសង្ខាតំ និទានំ។ ឯត្ថាតិ ឋានេ។ បញ្ញត្តិំ ន ជានាតីតិ ឯត្ថ ‘‘អនុបញ្ញត្តិំ ន ជានាតី’’តិ វក្ខមានត្តា បឋមបញ្ញត្តិ គហេតព្ពាតិ អាហ ‘‘បឋមបញ្ញត្តិំ ន ជានាតី’’តិ។ អនុបញ្ញត្តីតិ ឯត្ថ អនុសទ្ទោ នឧបច្ឆិន្នត្ថោតិ អាហ ‘‘បុនប្បុនំ បញ្ញត្តិំ ន ជានាតី’’តិ។ បច្ឆាត្ថោបិ យុជ្ជតេវ បឋមបញ្ញត្តិតោ បច្ឆា បញ្ញត្តត្តា។ អនុសន្ធិវចនបថន្តិ ឯត្ថ អនុសន្ធីនំ វសេន វចនបថន្តិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘កថានុសន្ធិវិនិច្ឆយានុសន្ធិវសេន វត្ថុ’’ន្តិ។ ញត្តិកិច្ចន្តិ ញត្តិយា កិច្ចំ ។ ឥមិនា ញត្តិយាតិ ឯត្ថ សាម្យត្ថេ សាមិវចនំ។ ករធាតុសម្ពន្ធេ ករណវចនម្បិ យុជ្ជតេវ។ ករណន្តិ ឯត្ថ ច យុបច្ចយស្ស កម្មត្ថភាវញ្ច ទស្សេតិ។ ន កេវលំ ញត្តិកម្មេ ឯវ ញត្តិកិច្ចំ ន ជានាតិ, អថ ខោ ញត្តិទុតិយញត្តិចតុត្ថកម្មេសុបិ ន ជានាតីតិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ញត្តិទុតិយញត្តិចតុត្ថកម្មេសូ’’តិអាទិ។ បុព្ពេ ឋបេតព្ពាតិ ញត្តិ នាម កម្មវាចាយ បុព្ពេ ឋបេតព្ពាតិ ន ជានាតិ។ ឥមិនា នបុព្ពកុសលភាវំ ទស្សេតិ។ ‘‘បច្ឆា’’តិ ឥមិនា នអបរកុសលភាវំ ទស្សេតិ។ បិសទ្ទេន បឋមនយំ អបេក្ខតិ។ ‘‘កាលំ ន ជានាតី’’តិ ឥមិនា អកាលញ្ញូតិ បទស្ស វិគ្គហវាក្យំ ទស្សេតិ។ កាលំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘អនជ្ឈិដ្ឋោ’’តិអាទិ។
Tettiṃsamūlānaṃ sarūpaṃ dassento āha ‘‘vivādādhikaraṇassa dvādasa mūlānī’’tiādi. Ekaṃ mūlanti sambandho. Tānīti tettiṃsa mūlāni. Paratoti parasmiṃ. ‘‘Aṭṭhārasa bhedakaravatthūnī’’tiādinā adhikaraṇānaṃ samuṭṭhānaṃ dasseti. Cattāri saṅghakiccāni nissāya uppajjatīti yojanā. Idanti vatthu. Sattannaṃ nidānanti sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ paññattiṭṭhānasaṅkhātaṃ nidānaṃ. Etthāti ṭhāne. Paññattiṃ na jānātīti ettha ‘‘anupaññattiṃ na jānātī’’ti vakkhamānattā paṭhamapaññatti gahetabbāti āha ‘‘paṭhamapaññattiṃ na jānātī’’ti. Anupaññattīti ettha anusaddo naupacchinnatthoti āha ‘‘punappunaṃ paññattiṃ na jānātī’’ti. Pacchātthopi yujjateva paṭhamapaññattito pacchā paññattattā. Anusandhivacanapathanti ettha anusandhīnaṃ vasena vacanapathanti dassento āha ‘‘kathānusandhivinicchayānusandhivasena vatthu’’nti. Ñattikiccanti ñattiyā kiccaṃ . Iminā ñattiyāti ettha sāmyatthe sāmivacanaṃ. Karadhātusambandhe karaṇavacanampi yujjateva. Karaṇanti ettha ca yupaccayassa kammatthabhāvañca dasseti. Na kevalaṃ ñattikamme eva ñattikiccaṃ na jānāti, atha kho ñattidutiyañatticatutthakammesupi na jānātīti dassento āha ‘‘ñattidutiyañatticatutthakammesū’’tiādi. Pubbe ṭhapetabbāti ñatti nāma kammavācāya pubbe ṭhapetabbāti na jānāti. Iminā napubbakusalabhāvaṃ dasseti. ‘‘Pacchā’’ti iminā naaparakusalabhāvaṃ dasseti. Pisaddena paṭhamanayaṃ apekkhati. ‘‘Kālaṃ na jānātī’’ti iminā akālaññūti padassa viggahavākyaṃ dasseti. Kālaṃ dassento āha ‘‘anajjhiṭṭho’’tiādi.
‘‘ធុតង្គេ អានិសំសំ អជានិត្វា’’តិ ឥមិនា មន្ទមោមូហានំ ផលំ ទស្សេតិ។ បាបិច្ឆោតិ ឯត្ថ បាបិច្ឆោ នាម បច្ចយលាភស្ស បត្ថនាតិ អាហ ‘‘បច្ចយលាភំ បត្ថយមានោ’’តិ។ កាយវិវេកោ ច ចិត្តវិវេកោ ច ឧបធិវិវេកោ ច កាយចិត្តឧបធិវិវេកំ, សមាហារទ្វន្ទោ, បុព្ពបទេសុ ឧត្តរបទលោបោ។ ឯតស្សាតិ អារញ្ញិកស្ស។ ឥមិនា ឥមាយ អត្ថោ ឥទមត្ថោ, សោ ឯតស្សត្ថីតិ ឥទមត្ថីតិ វចនត្ថំ ទស្សេតិ។ អប្បិច្ឆញ្ញេវាតិអាទីសុ ឯវសទ្ទានំ ឆឌ្ឌេតព្ពត្ថំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ន អញ្ញំ កិញ្ចិ លោកាមិស’’ន្តិ។
‘‘Dhutaṅge ānisaṃsaṃ ajānitvā’’ti iminā mandamomūhānaṃ phalaṃ dasseti. Pāpicchoti ettha pāpiccho nāma paccayalābhassa patthanāti āha ‘‘paccayalābhaṃ patthayamāno’’ti. Kāyaviveko ca cittaviveko ca upadhiviveko ca kāyacittaupadhivivekaṃ, samāhāradvando, pubbapadesu uttarapadalopo. Etassāti āraññikassa. Iminā imāya attho idamattho, so etassatthīti idamatthīti vacanatthaṃ dasseti. Appicchaññevātiādīsu evasaddānaṃ chaḍḍetabbatthaṃ dassento āha ‘‘na aññaṃ kiñci lokāmisa’’nti.
នវវិធន្តិ ទិវសវសេន តិវិធំ, តថា កត្តព្ពាការវសេន, តថា ការកវសេនាតិ នវវិធំ ឧបោសថំ។
Navavidhanti divasavasena tividhaṃ, tathā kattabbākāravasena, tathā kārakavasenāti navavidhaṃ uposathaṃ.
កាយទុច្ចរិតាទិ យស្មា ន បសាទំ សំវត្តេតិ, ន បសាទាយ វា សំវត្តតិ, តស្មា អបាសាទិកន្តិ វុច្ចតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘អបាសាទិកន្តិ កាយទុច្ចរិតាទិ អកុសល’’ន្តិ។ វេលំ អតិក្កម្មាតិ ភោជនាទិកាលំ អតិក្កមិត្វា។ ឥមិនា អតិវេលន្តិ ឯត្ថ អតិសទ្ទស្ស អតិក្កមនត្ថញ្ច ‘‘អតិវេល’’ន្តិ បទស្ស ‘‘វិហរតោ’’តិ បទេ កិរិយវិសេសនភាវញ្ច ទស្សេតិ។ អប្បំ កាលន្តិ យោជនា។ អវតរណំ ឱតារោតិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ឱតរណ’’ន្តិ។ សព្ពត្ថាតិ សព្ពេសុ បញ្ចកេសុ។
Kāyaduccaritādi yasmā na pasādaṃ saṃvatteti, na pasādāya vā saṃvattati, tasmā apāsādikanti vuccati. Tena vuttaṃ ‘‘apāsādikanti kāyaduccaritādi akusala’’nti. Velaṃ atikkammāti bhojanādikālaṃ atikkamitvā. Iminā ativelanti ettha atisaddassa atikkamanatthañca ‘‘ativela’’nti padassa ‘‘viharato’’ti pade kiriyavisesanabhāvañca dasseti. Appaṃ kālanti yojanā. Avataraṇaṃ otāroti dassento āha ‘‘otaraṇa’’nti. Sabbatthāti sabbesu pañcakesu.
ឥតិ បញ្ចកវារវណ្ណនាយ យោជនា សមត្តា។
Iti pañcakavāravaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / បរិវារបាឡិ • Parivārapāḷi / ៥. បញ្ចកវារោ • 5. Pañcakavāro
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / បរិវារ-អដ្ឋកថា • Parivāra-aṭṭhakathā / បញ្ចកវារវណ្ណនា • Pañcakavāravaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā / បញ្ចកវារវណ្ណនា • Pañcakavāravaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / បញ្ចកវារវណ្ណនា • Pañcakavāravaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / បញ្ចកវារវណ្ណនា • Pañcakavāravaṇṇanā
