| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
ಏಕುತ್ತರಿಕನಯೋ ಪಞ್ಚಕವಾರವಣ್ಣನಾ
Ekuttarikanayo pañcakavāravaṇṇanā
೩೨೫. ಪಞ್ಚಕೇಸು ‘‘ಪಞ್ಚ ಪುಗ್ಗಲಾ ನಿಯತಾ’’ತಿ ಏತಂ ಆನನ್ತರಿಯಾನಮೇವ ಗಹಣನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಪಞ್ಚ ಛೇದನ ಕಾ ಆಪತ್ತಿಯೋ ನಾಮ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಯಾ ವಿಕಪ್ಪನಾ ವುತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಉಸ್ಸಙ್ಕಿತೋತಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸಙ್ಕಿತೋ। ಪರಿಸಙ್ಕಿತೋತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಙ್ಕಿತೋ। ಅಕುಪ್ಪೋ ಅರಹತ್ತಫಲಸಙ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಅಕುಪ್ಪಧಮ್ಮೋ, ಖೀಣಾಸವೋ। ಖೀಣಾಸವೋ ಸಮಾನೋಪಿ ಉಸ್ಸಙ್ಕಿತೋ ಚೇವ ಪರಿಸಙ್ಕಿತೋ ಚಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಪರಿಹರಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಪನೇತಬ್ಬಾ। ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ। ಏತೇಸೂತಿ ಅಗೋಚರೇಸು। ಥೂಪಚೀವರನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಥೂಪಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಂ ಚೀವರಂ ಥೂಪಚೀವರನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಮ್ಮಿಕ’’ನ್ತಿಆದಿ। ವಮ್ಮಿಕೋ ಹಿ ಥೂಪಯತಿ ಉದ್ಧಂ ಆರೋಹತೀತಿ ಥೂಪೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ । ನ್ಹಾನಟ್ಠಾನೇತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ನ್ಹಾನಟ್ಠಾನೇ। ತಞ್ಹಿ ಉದಕೇನ ಕಾಯಂ ಅಭಿಸಿಞ್ಚತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಭಿಸೇಕನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಭಿಸೇಕೇ ಛಡ್ಡಿತಂ ಆಭಿಸೇಕಿಕಂ, ಚೀವರಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಛಡ್ಡಿತಚೀವರ’’ನ್ತಿ। ಭತಪಟಿಯಾಭತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಭರಧಾತುಯಾ ಪೋಸನತ್ಥಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಧಾರಣತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸುಸಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಪುನ ಆನೀತಕ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಸುಸಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಪುನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಟಿಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಸುಸಾನಂ ಭತಂ ಹುತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪಟಿಆಭರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಭತಪಟಿಯಾಭತನ್ತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಯಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ। ಪಾಳಿಯಂ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ‘‘ಗತಪಟಿಯಾಗತ’’ನ್ತಿ ಕಣ್ಠಜತತಿಯಕ್ಖರೇನ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಅಸುನ್ದರೋ।
325. Pañcakesu ‘‘pañca puggalā niyatā’’ti etaṃ ānantariyānameva gahaṇanti yojanā. Pañca chedana kā āpattiyo nāma veditabbāti sambandho. Yā vikappanā vuttāti yojanā. Ussaṅkitoti uṭṭhahitvā saṅkito. Parisaṅkitoti punappunaṃ saṅkito. Akuppo arahattaphalasaṅkhāto dhammo imassāti akuppadhammo, khīṇāsavo. Khīṇāsavo samānopi ussaṅkito ceva parisaṅkito cāti yojanā. Pariharitabbāti apanetabbā. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Etesūti agocaresu. Thūpacīvaranti ettha thūpaṃ parikkhipitvā kataṃ cīvaraṃ thūpacīvaranti dassento āha ‘‘vammika’’ntiādi. Vammiko hi thūpayati uddhaṃ ārohatīti thūpoti vuccati . Nhānaṭṭhāneti sabbesaṃ nhānaṭṭhāne. Tañhi udakena kāyaṃ abhisiñcati etthāti abhisekanti vuccati. Abhiseke chaḍḍitaṃ ābhisekikaṃ, cīvaraṃ. Tena vuttaṃ ‘‘chaḍḍitacīvara’’nti. Bhatapaṭiyābhatanti ettha bharadhātuyā posanatthaṃ paṭikkhipitvā dhāraṇatthaṃ dassento āha ‘‘susānaṃ netvā puna ānītaka’’nti. Tattha ‘‘susāna’’nti iminā kammaṃ dasseti, ‘‘punā’’ti iminā paṭisaddassa atthaṃ dasseti. Imehi padehi susānaṃ bhataṃ hutvā gehaṃ paṭiābharitabbanti bhatapaṭiyābhatanti vacanatthaṃ dasseti, yakāro padasandhikaro. Pāḷiyaṃ, aṭṭhakathāyañca potthakesu ‘‘gatapaṭiyāgata’’nti kaṇṭhajatatiyakkharena pāṭho atthi, so asundaro.
ಕಾಯೋ ಪಠಮಂ, ವಾಚಾ ದುತಿಯಂ, ಕಾಯವಾಚಾ ತತಿಯಂ, ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತತಿಯೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥೇವಾತಿ ಅನ್ತರಪೇಯ್ಯಾಲೇ ಏವ।
Kāyo paṭhamaṃ, vācā dutiyaṃ, kāyavācā tatiyaṃ, idaṃ sandhāya ‘‘tatiyenā’’ti vuttaṃ. Tatthevāti antarapeyyāle eva.
ಅದಿನ್ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಕಾರಸ್ಸ ನಕಾರಿಯಭಾವಞ್ಚ ತಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮವಾಚಕಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞೇನ ನ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಅಞ್ಞೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮವಾಚಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ನಕಾರೇನ ಅಕಾರಸ್ಸ ಕಾರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಅವಿದಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮೀತಿ ಚೇತನಾಯ ಅಭಾವೇನಾ’’ತಿ। ಅವಿದಿತನ್ತಿ ಅಪಾಕಟಂ। ನಟಸಮಜ್ಜಾದಿದಾನನ್ತಿ ನಟಸಮಜ್ಜಾದೀನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ದಾನಂ। ಉಸಭವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ಉಸಭಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ। ಇದಂ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬಾಸಮ್ಪಿ ಪನ ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸಾನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಮೇಥುನರತಿವಸೇನ ಪುರಿಸಾನಂ ದಾನಮ್ಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಇತ್ಥಿದಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯಾಸಂ ಕಾಸಞ್ಚಿ ಇತ್ಥೀನಂ ಯೇಸಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪುರಿಸಾನಂ ದಾನಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಪಟಿಭಾನಚಿತ್ತಕಮ್ಮದಾನನ್ತಿ ಮೇಥುನಸೇವನಪಟಿಭಾನಚಿತ್ತಕಮ್ಮದಾನಂ। ಲೋಕಸ್ಸಾತಿ ಲೋಕೇನ। ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾತಿ ಕಥೇತುಕಾಮತಾ। ‘‘ನ ಸುಪ್ಪಟಿವಿನೋದಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದುಕ್ಖೇನ ಪಟಿವಿನೋದೇತಬ್ಬಾತಿ ದುಪ್ಪಟಿವಿನೋದಯಾ, ಪಟಿವಿನೋದೇತುಂ ನ ಸುಕರಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಪಾಯೇನಾತಿ ಯುತ್ತಿಯಾ।
Adinnanti ettha akārassa nakāriyabhāvañca tapaccayassa kammavācakabhāvañca dassento āha ‘‘aññena na dinna’’nti. Tattha ‘‘aññenā’’ti iminā tapaccayassa kammavācakabhāvaṃ dasseti, nakārena akārassa kāriyaṃ dasseti. Kena kāraṇena aviditanti āha ‘‘paṭiggaṇhāmīti cetanāya abhāvenā’’ti. Aviditanti apākaṭaṃ. Naṭasamajjādidānanti naṭasamajjādīnaṃ sabbesaṃ dānaṃ. Usabhavissajjananti usabhassa vissajjanaṃ. Idaṃ upalakkhaṇavasena vuttaṃ. Sabbāsampi pana manussāmanussānaṃ itthīnaṃ methunarativasena purisānaṃ dānampi gahetabbaṃ. Itthidānanti etthāpi yāsaṃ kāsañci itthīnaṃ yesaṃ kesañci purisānaṃ dānaṃ gahetabbaṃ. Paṭibhānacittakammadānanti methunasevanapaṭibhānacittakammadānaṃ. Lokassāti lokena. Kathetukamyatāti kathetukāmatā. ‘‘Na suppaṭivinodayā’’ti iminā dukkhena paṭivinodetabbāti duppaṭivinodayā, paṭivinodetuṃ na sukarāti dasseti. Upāyenāti yuttiyā.
ಫುಸ್ಸದೇವತ್ಥೇರೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ ಕಿರಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಏಕಂಸನ್ತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಂಸೇತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ। ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಬುದ್ಧಗುಣಾರಮ್ಮಣಂ। ಮಾರೋತಿ ದೇವಪುತ್ತಮಾರೋ, ಗತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಗೋಮಯನ್ತಿ ಗೋಮೀಳ್ಹಂ। ಜರಗ್ಗವೋತಿ ಜರಗೋಣೋ। ತಾದಿಸಮೇವಾತಿ ಗೋಮಯವಿಪ್ಪಕಿರಣಸಭಾವಮೇವ। ವಿಪ್ಪಕಾರನ್ತಿ ವಿಸೇಸಪಕಾರೇನ ಕರಣಂ। ವಙ್ಕಪಾದನ್ತಿ ಕುಟಿಲಪಾದಂ। ಪರಿಕಸನ್ತೋತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ವಿಲೇಖನ್ತೋ। ವಿಗಚ್ಛಪುರಿಸೋತಿ ವಿಕಾರಂ, ವಿರೂಪಂ ವಾ ಗತಪುರಿಸೋ। ‘‘ವಿಭಚ್ಛಪುರಿಸೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ವಿಸೇಸೇನ ಸೋಭಣಂ ಭಕ್ಖಪುರಿಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಮೇವ ಪಾಠೋ ಅಭಿಧಾನಾದೀಸು (ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾಯಂ ೧೦೨ ಗಾಥಾಯಂ) ದಿಸ್ಸತಿ। ಸಮನ್ತಾತಿ ಕಟಅನ್ಧಕಾರವಿಹಾರಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ। ಮಾರೋ ಸಿಯಾ ನು ಖೋತಿ ಯೋಜನಾ। ನ ಅಸಕ್ಖಿಂ ಇತಿ ಆಹಾತಿ ಯೋಜನಾ। ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋತಿ ಪುಬ್ಬೇ ದಿಟ್ಠೋ। ಮಹಾನುಭಾವೋತಿ ದೇವಿದ್ಧಿಯಾ ಮಹಾನುಭಾವೋ। ಇಙ್ಘಾತಿ ಉಯ್ಯೋಜನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಉಯ್ಯೋಜೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ತಭಾವನ್ತಿ ತವ ಅತ್ತಭಾವಂ। ತಾದಿಸಂ ರೂಪನ್ತಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅತ್ತಭಾವಸದಿಸಂ ರೂಪಂ। ತಂಸರಿಕ್ಖಕನ್ತಿ ತೇನ ರೂಪೇನ ಸದಿಸಂ। ಪತಿರೂಪಮೇವ ಸದಿಸಟ್ಠೇನ ಪತಿರೂಪಕಂ, ನ ಏಕಂಸಸದಿಸಂ ರೂಪಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸದಿಸರೂಪನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಕತ್ತಭಾವನ್ತಿ ಸಸ್ಸ ಏಸೋ ಸಕೋ, ಸೋಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೋ ಸಕತ್ತಭಾವೋ, ತಂ। ಅಯನ್ತಿ ಮಾರೋ। ಕಥನ್ತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಭಗವಾ ನ ಸೋಭತಿ ನು ಖೋ, ಸೋಭತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತದೇವ ಸಮತ್ಥೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬಸೋ ವೀತರಾಗದೋಸಮೋಹೋ’’ತಿ। ವಞ್ಚಿತೋಮ್ಹೀತಿ ಅಹಂ ವಞ್ಚಿತೋ ಅಮ್ಹಿ। ಕಿಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಕಿಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಮಮ ವಞ್ಚನಚಿತ್ತಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ದಹರಭಿಕ್ಖು ಪಟಿಲಭತೀತಿಆದಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ।
Phussadevatthero aṭṭhāsi kirāti sambandho. Ekaṃsanti bhummatthe cetaṃ upayogavacanaṃ. Ekasmiṃ aṃseti hi attho. Buddhārammaṇanti buddhaguṇārammaṇaṃ. Māroti devaputtamāro, gatoti sambandho. Gomayanti gomīḷhaṃ. Jaraggavoti jaragoṇo. Tādisamevāti gomayavippakiraṇasabhāvameva. Vippakāranti visesapakārena karaṇaṃ. Vaṅkapādanti kuṭilapādaṃ. Parikasantoti paricchedaṃ katvā vilekhanto. Vigacchapurisoti vikāraṃ, virūpaṃ vā gatapuriso. ‘‘Vibhacchapuriso’’tipi pāṭho, visesena sobhaṇaṃ bhakkhapurisoti attho. Ayameva pāṭho abhidhānādīsu (abhidhānappadīpikāyaṃ 102 gāthāyaṃ) dissati. Samantāti kaṭaandhakāravihārassa samantato. Māro siyā nu khoti yojanā. Na asakkhiṃ iti āhāti yojanā. Diṭṭhapubboti pubbe diṭṭho. Mahānubhāvoti deviddhiyā mahānubhāvo. Iṅghāti uyyojanatthe nipāto, uyyojemīti attho. Attabhāvanti tava attabhāvaṃ. Tādisaṃ rūpanti buddhassa bhagavato attabhāvasadisaṃ rūpaṃ. Taṃsarikkhakanti tena rūpena sadisaṃ. Patirūpameva sadisaṭṭhena patirūpakaṃ, na ekaṃsasadisaṃ rūpaṃ kiñci sadisarūpanti attho. Sakattabhāvanti sassa eso sako, soyeva attabhāvo sakattabhāvo, taṃ. Ayanti māro. Kathanti kena kāraṇena bhagavā na sobhati nu kho, sobhatiyevāti attho. Tadeva samatthetuṃ vuttaṃ ‘‘sabbaso vītarāgadosamoho’’ti. Vañcitomhīti ahaṃ vañcito amhi. Kiṃ atthīti kiṃ nāma atthi, mama vañcanacittaṃ natthīti adhippāyo. Daharabhikkhu paṭilabhatītiādinā sambandhitabbaṃ.
ದಹರಭಿಕ್ಖು ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸಙ್ಕಾರಛಡ್ಡನಿಂ ಪಚ್ಛಿನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸಙ್ಕಾರಂ ಛಡ್ಡೇತಿ ಇಮಾಯಾತಿ ಸಙ್ಕಾರಛಡ್ಡನೀ। ತಿಸ್ಸದತ್ತತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಪುಚ್ಛೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ನಾವಾತೋತಿ ಪೋತತೋ। ಪಞ್ಹಾಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇಸು ಪುಚ್ಛಾಸಹಸ್ಸಂ। ಪುಚ್ಛೀತಿ ದಹರಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಕಾತಬ್ಬವತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಪೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೋನಕವಿಸಯತೋತಿ ಯೋನಕಲೋಕತೋ। ಅಟ್ಠ ಕಪ್ಪೇ ಅನುಸ್ಸರೀತಿ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಸೀದನತೋ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣೇನ ಅಟ್ಠ ಕಪ್ಪೇ ಅನುಸ್ಸರಿ।
Daharabhikkhu aṭṭhāsīti sambandho. Saṅkārachaḍḍaniṃ pacchinti sambandho. Saṅkāraṃ chaḍḍeti imāyāti saṅkārachaḍḍanī. Tissadattatthero nāma pucchīti sambandho. Nāvātoti potato. Pañhāsahassanti samathavipassanākammaṭṭhānesu pucchāsahassaṃ. Pucchīti daharaṃ pucchi. Paricchindīti tasmiṃ divase kātabbavattaṃ niṭṭhapesīti attho. Yonakavisayatoti yonakalokato. Aṭṭha kappe anussarīti cetiyaṅgaṇaṃ disvā cittassa pasīdanato pubbenivāsañāṇena aṭṭha kappe anussari.
ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಗತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ದೇವತಾ ಪುಪ್ಫಹತ್ಥಾ ಅಟ್ಠಂಸೂತಿ ಮನುಸ್ಸವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕತರಗಾಮವಾಸಿಕಾತ್ಥಾ’’ತಿ। ತುಮ್ಹೇ ಕತರಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ವಸನಸೀಲಾ ಅತ್ಥ ಭವಥಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಇಧೇವಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ। ಠಿತಾಮ್ಹಾತಿ ಮಯಂ ಠಿತಾ ಅಮ್ಹಾತಿ ಯೋಜನಾ।
Eko bhikkhu gatoti sambandho. Devatā pupphahatthā aṭṭhaṃsūti manussavesaṃ gahetvā aṭṭhaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘kataragāmavāsikātthā’’ti. Tumhe katarasmiṃ gāme vasanasīlā attha bhavathāti yojanā. Idhevāti imasmiṃyeva ṭhāne. Ṭhitāmhāti mayaṃ ṭhitā amhāti yojanā.
ಅಯಂ ಕಥಾತಿ ಅಯಂ ವಕ್ಖಮಾನಕಥಾ। ಕಿಂ ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ನು ಖೋತಿ ಯೋಜನಾ। ನೇತಿ ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತಅಭಯತ್ಥೇರೇ। ಞಾತಕಾ ಅಗಮಂಸೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಥೇರಮಾತಾಪಿ ಪಹಿಣೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪಿಸದ್ದೇನ ಞಾತಕೇ ಅಪೇಕ್ಖತಿ। ಪಹಿಣಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ’’ತಿಆದಿ। ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತೋ ಆರೂಳ್ಹೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಭಯತ್ಥೇರೋ ಆಹಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತೇನಾತಿ ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತೇನ। ಯುಗಗ್ಗಾಹನ್ತಿ ಯುಗಸ್ಸ ಗಾಹಂ। ‘‘ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಮ್ಮಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಕಚವರಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಆವಿ ಕರೋನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅತೀತತ್ತಭಾವೇ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ। ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತೋ ಛಡ್ಡೇಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Ayaṃ kathāti ayaṃ vakkhamānakathā. Kiṃ amaccaputto pāsādiko nu khoti yojanā. Neti amaccaputtaabhayatthere. Ñātakā agamaṃsūti sambandho. Theramātāpi pahiṇīti sambandho. Pisaddena ñātake apekkhati. Pahiṇākāraṃ dassento āha ‘‘putto me’’tiādi. Amaccaputto ārūḷhoti sambandho. Abhayatthero āhāti sambandho. Tenāti amaccaputtena. Yugaggāhanti yugassa gāhaṃ. ‘‘Mahallakattherassa sammaṭṭhaṭṭhāne kacavaraṃ chaḍḍetvā’’ti vacanaṃ āvi karonto āha ‘‘atītattabhāve kirā’’tiādi. Amaccaputto chaḍḍesīti sambandho.
ತನ್ತಿ ಸಮ್ಮಜ್ಜನವತ್ತಂ। ತತ್ರಾತಿ ‘‘ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ ಕತಂ ಹೋತೀ’’ತಿವಚನೇ। ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ನಿಸೀದಿ ಕಿರಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಭಗವಾ ಪಚ್ಚಾಗಞ್ಛೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪಾದಾನೀತಿ ಪಾದಸ್ಸ ಅಕ್ಕಮನಟ್ಠಾನಾನಿ, ಪಾದಚೇತಿಯಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಥೇರೋ ನಿಸೀದೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ‘‘ಪಾದಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬೋ। ಮೇ ನಿಸಿನ್ನಭಾವಂ ಮೇ ಸತ್ಥಾ ಅಞ್ಞಾಸಿ ವತಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಮೇಸದ್ದೋ ಹಿ ಪುಬ್ಬಪರಾಪೇಕ್ಖೋ। ಚೋದನನ್ತಿ ದೋಸಾರೋಪನಂ। ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ದಸಬಲಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮಿ। ಭಗವಾ ಆಹಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಗತೋಸೀತಿ ತ್ವಂ ಗತೋ ಅಸಿ, ವಿಚರನ್ತಸ್ಸ ತುಯ್ಹಂ ನ ಪತಿರೂಪನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ತತೋತಿ ಚೋದನಕಾಲತೋ।
Tanti sammajjanavattaṃ. Tatrāti ‘‘satthusāsanaṃ kataṃ hotī’’tivacane. Āyasmā sāriputto nisīdi kirāti sambandho. Bhagavā paccāgañchīti sambandho. Pādānīti pādassa akkamanaṭṭhānāni, pādacetiyānīti attho. Thero nisīdīti sambandho. Jaṇṇukehi patiṭṭhāya ‘‘pādacetiyaṃ vanditvā’’ti pāṭhaseso ajjhāharitabbo. Me nisinnabhāvaṃ me satthā aññāsi vatāti yojanā. Mesaddo hi pubbaparāpekkho. Codananti dosāropanaṃ. Kāressāmīti dasabalaṃ kāressāmi. Bhagavā āhāti sambandho. Gatosīti tvaṃ gato asi, vicarantassa tuyhaṃ na patirūpanti yojanā. Tatoti codanakālato.
ಏತ್ತಕೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಉಪಲಬ್ಭತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಭಾಸಪರಿಯನ್ತನ್ತಿ ವಚನಪರಿಚ್ಛೇದಂ। ಅಯನ್ತಿ ಕಥಾ। ಏತ್ತಕಂ ವಚನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಗಯ್ಹೂಪಗನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಭಾವಂ ಉಪಗಮನಂ, ಗಣ್ಹಿತುಂ ಖಮನೀಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಾನೀತಿ ದ್ವೇ ಮೂಲಾನಿ। ಪುನ ತಾನೀತಿ ಸಮುದಯಭೂತಾನಿ ಛ ಆಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ। ವತ್ಥುನ್ತಿ ಮೇಥುನಾದಿವತ್ಥುಂ। ಇತಿಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಪಠಮನಯಂ ಅಪೇಕ್ಖತಿ। ಏತ್ಥ ಪಠಮನಯೇ ಮೂಲೇನ ಸಮುದಯಸ್ಸ ಪಾಯತೋ ಅಭೇದೋ ಹೋತಿ, ಪಚ್ಛಿಮನಯೇ ಪನ ಸಬ್ಬಥಾ ಭೇದೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪಚ್ಛಿಮನಯೋಯೇವ ಯುತ್ತತರೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ‘‘ವೂಪಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನಿರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಸಮುಚ್ಛೇದನಿರೋಧಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ವುಟ್ಠಾನೇನಾತಿ ಪರಿವಾಸಾದಿವಿನಯಕಮ್ಮೇನ।
Ettako vinicchayo upalabbhatīti sambandho. Bhāsapariyantanti vacanaparicchedaṃ. Ayanti kathā. Ettakaṃ vacananti sambandho. Gayhūpaganti gahetabbabhāvaṃ upagamanaṃ, gaṇhituṃ khamanīyanti attho. Tānīti dve mūlāni. Puna tānīti samudayabhūtāni cha āpattisamuṭṭhānāni. Vatthunti methunādivatthuṃ. Itipīti pisaddo paṭhamanayaṃ apekkhati. Ettha paṭhamanaye mūlena samudayassa pāyato abhedo hoti, pacchimanaye pana sabbathā bhedo hoti. Tasmā pacchimanayoyeva yuttataroti daṭṭhabbo. ‘‘Vūpasammatī’’ti iminā ‘‘nirujjhatī’’ti padassa samucchedanirodhaṃ dasseti. Vuṭṭhānenāti parivāsādivinayakammena.
ತೇತ್ತಿಂಸಮೂಲಾನಂ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ದ್ವಾದಸ ಮೂಲಾನೀ’’ತಿಆದಿ। ಏಕಂ ಮೂಲನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಾನೀತಿ ತೇತ್ತಿಂಸ ಮೂಲಾನಿ। ಪರತೋತಿ ಪರಸ್ಮಿಂ। ‘‘ಅಟ್ಠಾರಸ ಭೇದಕರವತ್ಥೂನೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಧಿಕರಣಾನಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಘಕಿಚ್ಚಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಇದನ್ತಿ ವತ್ಥು। ಸತ್ತನ್ನಂ ನಿದಾನನ್ತಿ ಸತ್ತನ್ನಂ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತಂ ನಿದಾನಂ। ಏತ್ಥಾತಿ ಠಾನೇ। ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ। ಅನುಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅನುಸದ್ದೋ ನಉಪಚ್ಛಿನ್ನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ। ಪಚ್ಛಾತ್ಥೋಪಿ ಯುಜ್ಜತೇವ ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿತೋ ಪಚ್ಛಾ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ತಾ। ಅನುಸನ್ಧಿವಚನಪಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನುಸನ್ಧೀನಂ ವಸೇನ ವಚನಪಥನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಕಥಾನುಸನ್ಧಿವಿನಿಚ್ಛಯಾನುಸನ್ಧಿವಸೇನ ವತ್ಥು’’ನ್ತಿ। ಞತ್ತಿಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಞತ್ತಿಯಾ ಕಿಚ್ಚಂ । ಇಮಿನಾ ಞತ್ತಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಾಮ್ಯತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ। ಕರಧಾತುಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಕರಣವಚನಮ್ಪಿ ಯುಜ್ಜತೇವ। ಕರಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚ ಯುಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮತ್ಥಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ। ನ ಕೇವಲಂ ಞತ್ತಿಕಮ್ಮೇ ಏವ ಞತ್ತಿಕಿಚ್ಚಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಥ ಖೋ ಞತ್ತಿದುತಿಯಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮೇಸುಪಿ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಞತ್ತಿದುತಿಯಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮೇಸೂ’’ತಿಆದಿ। ಪುಬ್ಬೇ ಠಪೇತಬ್ಬಾತಿ ಞತ್ತಿ ನಾಮ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಪುಬ್ಬೇ ಠಪೇತಬ್ಬಾತಿ ನ ಜಾನಾತಿ। ಇಮಿನಾ ನಪುಬ್ಬಕುಸಲಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಪಚ್ಛಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನಅಪರಕುಸಲಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಿಸದ್ದೇನ ಪಠಮನಯಂ ಅಪೇಕ್ಖತಿ। ‘‘ಕಾಲಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಕಾಲಞ್ಞೂತಿ ಪದಸ್ಸ ವಿಗ್ಗಹವಾಕ್ಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಾಲಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅನಜ್ಝಿಟ್ಠೋ’’ತಿಆದಿ।
Tettiṃsamūlānaṃ sarūpaṃ dassento āha ‘‘vivādādhikaraṇassa dvādasa mūlānī’’tiādi. Ekaṃ mūlanti sambandho. Tānīti tettiṃsa mūlāni. Paratoti parasmiṃ. ‘‘Aṭṭhārasa bhedakaravatthūnī’’tiādinā adhikaraṇānaṃ samuṭṭhānaṃ dasseti. Cattāri saṅghakiccāni nissāya uppajjatīti yojanā. Idanti vatthu. Sattannaṃ nidānanti sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ paññattiṭṭhānasaṅkhātaṃ nidānaṃ. Etthāti ṭhāne. Paññattiṃ na jānātīti ettha ‘‘anupaññattiṃ na jānātī’’ti vakkhamānattā paṭhamapaññatti gahetabbāti āha ‘‘paṭhamapaññattiṃ na jānātī’’ti. Anupaññattīti ettha anusaddo naupacchinnatthoti āha ‘‘punappunaṃ paññattiṃ na jānātī’’ti. Pacchātthopi yujjateva paṭhamapaññattito pacchā paññattattā. Anusandhivacanapathanti ettha anusandhīnaṃ vasena vacanapathanti dassento āha ‘‘kathānusandhivinicchayānusandhivasena vatthu’’nti. Ñattikiccanti ñattiyā kiccaṃ . Iminā ñattiyāti ettha sāmyatthe sāmivacanaṃ. Karadhātusambandhe karaṇavacanampi yujjateva. Karaṇanti ettha ca yupaccayassa kammatthabhāvañca dasseti. Na kevalaṃ ñattikamme eva ñattikiccaṃ na jānāti, atha kho ñattidutiyañatticatutthakammesupi na jānātīti dassento āha ‘‘ñattidutiyañatticatutthakammesū’’tiādi. Pubbe ṭhapetabbāti ñatti nāma kammavācāya pubbe ṭhapetabbāti na jānāti. Iminā napubbakusalabhāvaṃ dasseti. ‘‘Pacchā’’ti iminā naaparakusalabhāvaṃ dasseti. Pisaddena paṭhamanayaṃ apekkhati. ‘‘Kālaṃ na jānātī’’ti iminā akālaññūti padassa viggahavākyaṃ dasseti. Kālaṃ dassento āha ‘‘anajjhiṭṭho’’tiādi.
‘‘ಧುತಙ್ಗೇ ಆನಿಸಂಸಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮನ್ದಮೋಮೂಹಾನಂ ಫಲಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಾಪಿಚ್ಛೋತಿ ಏತ್ಥ ಪಾಪಿಚ್ಛೋ ನಾಮ ಪಚ್ಚಯಲಾಭಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಚ್ಚಯಲಾಭಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ’’ತಿ। ಕಾಯವಿವೇಕೋ ಚ ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋ ಚ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ ಚ ಕಾಯಚಿತ್ತಉಪಧಿವಿವೇಕಂ, ಸಮಾಹಾರದ್ವನ್ದೋ, ಪುಬ್ಬಪದೇಸು ಉತ್ತರಪದಲೋಪೋ। ಏತಸ್ಸಾತಿ ಆರಞ್ಞಿಕಸ್ಸ। ಇಮಿನಾ ಇಮಾಯ ಅತ್ಥೋ ಇದಮತ್ಥೋ, ಸೋ ಏತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಇದಮತ್ಥೀತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಞ್ಞೇವಾತಿಆದೀಸು ಏವಸದ್ದಾನಂ ಛಡ್ಡೇತಬ್ಬತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಕಾಮಿಸ’’ನ್ತಿ।
‘‘Dhutaṅge ānisaṃsaṃ ajānitvā’’ti iminā mandamomūhānaṃ phalaṃ dasseti. Pāpicchoti ettha pāpiccho nāma paccayalābhassa patthanāti āha ‘‘paccayalābhaṃ patthayamāno’’ti. Kāyaviveko ca cittaviveko ca upadhiviveko ca kāyacittaupadhivivekaṃ, samāhāradvando, pubbapadesu uttarapadalopo. Etassāti āraññikassa. Iminā imāya attho idamattho, so etassatthīti idamatthīti vacanatthaṃ dasseti. Appicchaññevātiādīsu evasaddānaṃ chaḍḍetabbatthaṃ dassento āha ‘‘na aññaṃ kiñci lokāmisa’’nti.
ನವವಿಧನ್ತಿ ದಿವಸವಸೇನ ತಿವಿಧಂ, ತಥಾ ಕತ್ತಬ್ಬಾಕಾರವಸೇನ, ತಥಾ ಕಾರಕವಸೇನಾತಿ ನವವಿಧಂ ಉಪೋಸಥಂ।
Navavidhanti divasavasena tividhaṃ, tathā kattabbākāravasena, tathā kārakavasenāti navavidhaṃ uposathaṃ.
ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿ ಯಸ್ಮಾ ನ ಪಸಾದಂ ಸಂವತ್ತೇತಿ, ನ ಪಸಾದಾಯ ವಾ ಸಂವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಪಾಸಾದಿಕನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಪಾಸಾದಿಕನ್ತಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿ ಅಕುಸಲ’’ನ್ತಿ। ವೇಲಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಭೋಜನಾದಿಕಾಲಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ। ಇಮಿನಾ ಅತಿವೇಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅತಿಸದ್ದಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕಮನತ್ಥಞ್ಚ ‘‘ಅತಿವೇಲ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ‘‘ವಿಹರತೋ’’ತಿ ಪದೇ ಕಿರಿಯವಿಸೇಸನಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಪ್ಪಂ ಕಾಲನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಅವತರಣಂ ಓತಾರೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಓತರಣ’’ನ್ತಿ। ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಪಞ್ಚಕೇಸು।
Kāyaduccaritādi yasmā na pasādaṃ saṃvatteti, na pasādāya vā saṃvattati, tasmā apāsādikanti vuccati. Tena vuttaṃ ‘‘apāsādikanti kāyaduccaritādi akusala’’nti. Velaṃ atikkammāti bhojanādikālaṃ atikkamitvā. Iminā ativelanti ettha atisaddassa atikkamanatthañca ‘‘ativela’’nti padassa ‘‘viharato’’ti pade kiriyavisesanabhāvañca dasseti. Appaṃ kālanti yojanā. Avataraṇaṃ otāroti dassento āha ‘‘otaraṇa’’nti. Sabbatthāti sabbesu pañcakesu.
ಇತಿ ಪಞ್ಚಕವಾರವಣ್ಣನಾಯ ಯೋಜನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Iti pañcakavāravaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಪರಿವಾರಪಾಳಿ • Parivārapāḷi / ೫. ಪಞ್ಚಕವಾರೋ • 5. Pañcakavāro
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಪರಿವಾರ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Parivāra-aṭṭhakathā / ಪಞ್ಚಕವಾರವಣ್ಣನಾ • Pañcakavāravaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಪಞ್ಚಕವಾರವಣ್ಣನಾ • Pañcakavāravaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಪಞ್ಚಕವಾರವಣ್ಣನಾ • Pañcakavāravaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಪಞ್ಚಕವಾರವಣ್ಣನಾ • Pañcakavāravaṇṇanā
