| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi |
ឯកុត្តរិកនយោ តិកវារវណ្ណនា
Ekuttarikanayo tikavāravaṇṇanā
៣២៣. តិកេសុ ភគវតិ តិដ្ឋន្តេ យំ អាបត្តិំ អាបជ្ជតិ, សា អាបត្តិ អត្ថីតិ យោជនា។ សព្ពត្ថាតិ សព្ពេសុ បទេសុ។ វិត្ថារំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘តត្ថា’’តិអាទិ។ តត្ថ តត្ថាតិ តិកេសុ, វិត្ថារោ ឯវំ វេទិតព្ពោតិ យោជនា។ លោហិតុប្បាទាបត្តីតិ អនុលោមបារាជិកាបត្តិ។ ‘‘អាវុសោវាទេនា’’តិ ‘‘អាវុសោ’’តិ វោហារេន។ វោតិ តុម្ហេហិ។
323. Tikesu bhagavati tiṭṭhante yaṃ āpattiṃ āpajjati, sā āpatti atthīti yojanā. Sabbatthāti sabbesu padesu. Vitthāraṃ dassento āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha tatthāti tikesu, vitthāro evaṃ veditabboti yojanā. Lohituppādāpattīti anulomapārājikāpatti. ‘‘Āvusovādenā’’ti ‘‘āvuso’’ti vohārena. Voti tumhehi.
កាលេតិ បុរេភត្តកាលេ។ វិកាលេតិ បច្ឆាភត្តកាលេ។ អវសេសំ អាបត្តិន្តិ សម្ពន្ធោ។ ទសវស្សោម្ហីតិ អហំ ទសវស្សោ អម្ហិ។ នវោតិ បញ្ចវស្សអបរិបុណ្ណោ។ មជ្ឈិមោតិ បញ្ចវស្សតោ បដ្ឋាយ យាវ ទសវស្សអបរិបុណ្ណោ។ កុសលចិត្តោ អាបជ្ជតីតិ កុសលចិត្តោ ហុត្វា អាបជ្ជតិ។ អព្យាកតចិត្តោតិ សុបន្តស្ស ភវង្គចិត្តំ សន្ធាយ វុត្តំ។ យន្តិ អាបត្តិំ។ សព្ពន្តិ អាបត្តិំ, អាបជ្ជតីតិ សម្ពន្ធោ។ ទុក្ខវេទនាសមង្គី ហុត្វា អាបជ្ជតីតិ យោជនា។ យន្តិ អាបត្តិំ។
Kāleti purebhattakāle. Vikāleti pacchābhattakāle. Avasesaṃ āpattinti sambandho. Dasavassomhīti ahaṃ dasavasso amhi. Navoti pañcavassaaparipuṇṇo. Majjhimoti pañcavassato paṭṭhāya yāva dasavassaaparipuṇṇo. Kusalacitto āpajjatīti kusalacitto hutvā āpajjati. Abyākatacittoti supantassa bhavaṅgacittaṃ sandhāya vuttaṃ. Yanti āpattiṃ. Sabbanti āpattiṃ, āpajjatīti sambandho. Dukkhavedanāsamaṅgī hutvā āpajjatīti yojanā. Yanti āpattiṃ.
តយោ បដិក្ខេបាតិ ឯត្ថ បដិក្ខេបស្ស សាមិកំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ពុទ្ធស្ស ភគវតោ’’តិ។ កិលេសសល្លេខនកបដិបត្តិយាតិ កិលេសំ សល្លិខតិ តនុំ ករោតីតិ កិលេសសល្លេខនកា, សាយេវ បដិបត្តិ កិលេសសល្លេខនកបដិបត្តិ, តាយ។
Tayo paṭikkhepāti ettha paṭikkhepassa sāmikaṃ dassento āha ‘‘buddhassa bhagavato’’ti. Kilesasallekhanakapaṭipattiyāti kilesaṃ sallikhati tanuṃ karotīti kilesasallekhanakā, sāyeva paṭipatti kilesasallekhanakapaṭipatti, tāya.
បរិសំ ឧបដ្ឋាបេន្តោ ពាលោតិ សម្ពន្ធោ។ បរិសំ ឧបដ្ឋាបេន្តោ បណ្ឌិតោ ចាតិ សម្ពន្ធោ។ អវសេសំ អាបត្តិន្តិ យោជនា។ កាឡេតិ កាឡបក្ខេ។ ជុណ្ហេតិ ជុណ្ហបក្ខេ។
Parisaṃ upaṭṭhāpento bāloti sambandho. Parisaṃ upaṭṭhāpento paṇḍito cāti sambandho. Avasesaṃ āpattinti yojanā. Kāḷeti kāḷapakkhe. Juṇheti juṇhapakkhe.
កត្តិកបុណ្ណមាសិយាតិ បច្ឆិមកត្តិកបុណ្ណមាសិយា។ កុរុន្ទិយំ វុត្តន្តិ សម្ពន្ធោ។ សុវុត្តការណំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ចាតុមាស’’ន្តិអាទិ។ ហីតិ យស្មា, បរិយេសន្តោ ច និវាសេន្តោ ច ភិក្ខូតិ យោជនា។
Kattikapuṇṇamāsiyāti pacchimakattikapuṇṇamāsiyā. Kurundiyaṃ vuttanti sambandho. Suvuttakāraṇaṃ dassento āha ‘‘cātumāsa’’ntiādi. Hīti yasmā, pariyesanto ca nivāsento ca bhikkhūti yojanā.
វត្ថុន្តិ មេថុនធម្មាទិវត្ថុំ។
Vatthunti methunadhammādivatthuṃ.
បដិច្ឆាទេតិ ឯតាយាតិ បដិច្ឆាទីតិ ករណត្ថោបិ យុជ្ជតិ។ វិត្ថារំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ទ្វារំ បិទហិត្វា’’តិអាទិ។ ឯតទេវាតិ បរិកម្មមេវ។ ឧភយត្ថាតិ ឧភយេសុ ជន្តាឃរបដិច្ឆាទិឧទកបដិច្ឆាទីសុ។ សព្ពន្តិ អខិលំ បរិកម្មាទិំ។ និយ្យន្តីតិ និលីយិត្វា យន្តិ។ ឥមិនា វហន្តីតិ ឯត្ថ វហធាតុ គត្យត្ថោតិ ទស្សេតិ។ អព្ភមហិកាធូមរជរាហុវិមុត្តន្តិ អព្ភេន ច មហិកាយ ច ធូមេន ច រជេន ច រាហុនា ច វិមុត្តំ។ តេសូតិ អព្ភាទីសុ។ តថាតិ យថា ចន្ទមណ្ឌលំ វិរោចតិ, តថា សូរិយមណ្ឌលំ។
Paṭicchādeti etāyāti paṭicchādīti karaṇatthopi yujjati. Vitthāraṃ dassento āha ‘‘dvāraṃ pidahitvā’’tiādi. Etadevāti parikammameva. Ubhayatthāti ubhayesu jantāgharapaṭicchādiudakapaṭicchādīsu. Sabbanti akhilaṃ parikammādiṃ. Niyyantīti nilīyitvā yanti. Iminā vahantīti ettha vahadhātu gatyatthoti dasseti. Abbhamahikādhūmarajarāhuvimuttanti abbhena ca mahikāya ca dhūmena ca rajena ca rāhunā ca vimuttaṃ. Tesūti abbhādīsu. Tathāti yathā candamaṇḍalaṃ virocati, tathā sūriyamaṇḍalaṃ.
ករណីយេន ហុត្វាតិ សម្ពន្ធោ។
Karaṇīyena hutvāti sambandho.
កប្បេន្តោតិ ករោន្តោ។ អាគន្តុកោ អាបជ្ជតីតិ សម្ពន្ធោ។ អនជ្ឈិដ្ឋោតិ អនជ្ឈេសិតោ ហុត្វាតិ សម្ពន្ធោ។ តិណវត្ថារកសមថេ កាយេន វុដ្ឋាតិ កាយសាមគ្គិយា ទានត្តា។
Kappentoti karonto. Āgantuko āpajjatīti sambandho. Anajjhiṭṭhoti anajjhesito hutvāti sambandho. Tiṇavatthārakasamathe kāyena vuṭṭhāti kāyasāmaggiyā dānattā.
អាគាឡ្ហាយ ចេតេយ្យាតិ អាគាឡ្ហសទ្ទោ ទឡ្ហបរិយាយោតិ អាហ ‘‘ទឡ្ហភាវាយា’’តិ។ អា ភុសោ គាហិយតេ អាគាឡ្ហោ, គាឡ្ហោ ពាឡ្ហោ ទឡ្ហោតិ អត្ថតោ ឯកំ។ ចេតេយ្យាតិ បកប្បេយ្យ។ ន បូរយតោតិ ន បូរយន្តស្ស។ អលជ្ជី ច ហោតិ ពាលោ ច អបកតត្តោ ចាតិ ឯត្ថ ពាលមត្តអបកតត្តមត្តេន កម្មំ ន កាតព្ពំ, អាបត្តិវសេនេវ បន កាតព្ពន្តិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ពាលោ’’តិអាទិ។ តត្ថ ពាលោ ន ជានាតីតិ សម្ពន្ធោ។ អយន្តិ ពាលោ។ ឯត្តាវតាតិ ឯត្តកេន អជាននមត្តេន។ ពាលភាវមូលកំ អាបត្តិន្តិ សម្ពន្ធោ។ ទ្វេ អាបត្តិក្ខន្ធេតិ បារាជិកសង្ឃាទិសេសវសេន ទ្វេ អាបត្តិរាសយោ។ តេសន្តិ តិណ្ណំ បុគ្គលានំ, កាតព្ពន្តិ សម្ពន្ធោ។
Āgāḷhāya ceteyyāti āgāḷhasaddo daḷhapariyāyoti āha ‘‘daḷhabhāvāyā’’ti. Ā bhuso gāhiyate āgāḷho, gāḷho bāḷho daḷhoti atthato ekaṃ. Ceteyyāti pakappeyya. Na pūrayatoti na pūrayantassa. Alajjī ca hoti bālo ca apakatatto cāti ettha bālamattaapakatattamattena kammaṃ na kātabbaṃ, āpattivaseneva pana kātabbanti dassento āha ‘‘bālo’’tiādi. Tattha bālo na jānātīti sambandho. Ayanti bālo. Ettāvatāti ettakena ajānanamattena. Bālabhāvamūlakaṃ āpattinti sambandho. Dve āpattikkhandheti pārājikasaṅghādisesavasena dve āpattirāsayo. Tesanti tiṇṇaṃ puggalānaṃ, kātabbanti sambandho.
កាយិកោ ទវោ នាមាតិ កាយិកោ បរិហាសោ នាម។ មុខាលម្ពរករណាទិភេទោតិ មុខេន អាលម្ពរនាមកតូរិយកិច្ចស្ស ករណាទិភេទោ ។ ទ្វីហិបិ ទ្វារេហីតិ កាយវចីវសេន ទ្វីហិបិ ទ្វារេហិ។ កាយទ្វារេ បញ្ញត្តសិក្ខាបទវីតិក្កមោតិ កាយទ្វារេ បញ្ញត្តស្ស កាយសំសគ្គាទិសិក្ខាបទស្ស វីតិក្កមោ។ វចីទ្វារេ បញ្ញត្តសិក្ខាបទវីតិក្កមោតិ វចីទ្វារេ បញ្ញត្តស្ស ទុដ្ឋុល្លវាចាទិសិក្ខាបទស្ស វីតិក្កមោ។ កាយិកេន ឧបឃាតិកេនាតិ ឯត្ថ ឧបឃាតិកំ នាម អសិក្ខនន្តិ អាហ ‘‘អសិក្ខនេនា’’តិ។ កស្មា អសិក្ខនំ ឧបឃាតំ នាមាតិ អាហ ‘‘យោ ហី’’តិអាទិ។ តត្ថ យោតិ បុគ្គលោ។ តន្តិ កាយទ្វារេ បញ្ញត្តសិក្ខាបទំ។ នន្តិ ឯវមេវ។ ហិ យស្មា ឧបឃាតេតីតិ សម្ពន្ធោ។ វេជ្ជកម្មេន សមន្នាគតោតិ សម្ពន្ធោ។ សាសនឧគ្គហណអារោចនាទិនា វាចសិកេន មិច្ឆាជីវេនាតិ យោជនា។
Kāyiko davo nāmāti kāyiko parihāso nāma. Mukhālambarakaraṇādibhedoti mukhena ālambaranāmakatūriyakiccassa karaṇādibhedo . Dvīhipi dvārehīti kāyavacīvasena dvīhipi dvārehi. Kāyadvāre paññattasikkhāpadavītikkamoti kāyadvāre paññattassa kāyasaṃsaggādisikkhāpadassa vītikkamo. Vacīdvāre paññattasikkhāpadavītikkamoti vacīdvāre paññattassa duṭṭhullavācādisikkhāpadassa vītikkamo. Kāyikena upaghātikenāti ettha upaghātikaṃ nāma asikkhananti āha ‘‘asikkhanenā’’ti. Kasmā asikkhanaṃ upaghātaṃ nāmāti āha ‘‘yo hī’’tiādi. Tattha yoti puggalo. Tanti kāyadvāre paññattasikkhāpadaṃ. Nanti evameva. Hi yasmā upaghātetīti sambandho. Vejjakammena samannāgatoti sambandho. Sāsanauggahaṇaārocanādinā vācasikena micchājīvenāti yojanā.
‘‘មា ភណ្ឌនំ ករី’’តិ ឥមិនា ‘‘មា’’តិ បដិសេធស្ស ‘‘ករី’’តិ បាឋសេសេន សម្ពន្ធិតព្ពភាវំ ទស្សេតិ។ ន វោហរិតព្ពន្តិ ឯត្ថ វិបុព្ពអវបុព្ព-ហរធាតុ កថនត្ថោតិ អាហ ‘‘ន កិញ្ចិ វត្តព្ព’’ន្តិ។ ហីតិ សច្ចំ។ ពីជនគ្គាហាទិកេតិ អាទិសទ្ទេន ធម្មជ្ឈេសនាទិំ សង្គណ្ហាតិ។ ឱកាសកម្មំ ការេន្តស្សាតិ ឯត្ថ ‘‘ឱកាស’’ន្តិ ច ‘‘ឱកាសកម្ម’’ន្តិ ច សទិសន្តិ អាហ ‘‘ឱកាសំ ការេន្តស្សា’’តិ។ ន អាទាតព្ពន្តិ ន គណ្ហិតព្ពំ។ តមេវត្ថំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘យត្ថ គហេត្វា’’តិអាទិ។
‘‘Mā bhaṇḍanaṃ karī’’ti iminā ‘‘mā’’ti paṭisedhassa ‘‘karī’’ti pāṭhasesena sambandhitabbabhāvaṃ dasseti. Na voharitabbanti ettha vipubbaavapubba-haradhātu kathanatthoti āha ‘‘na kiñci vattabba’’nti. Hīti saccaṃ. Bījanaggāhādiketi ādisaddena dhammajjhesanādiṃ saṅgaṇhāti. Okāsakammaṃ kārentassāti ettha ‘‘okāsa’’nti ca ‘‘okāsakamma’’nti ca sadisanti āha ‘‘okāsaṃ kārentassā’’ti. Na ādātabbanti na gaṇhitabbaṃ. Tamevatthaṃ dassento āha ‘‘yattha gahetvā’’tiādi.
យន្តិ វិនយំ។ សោតិ ភិក្ខុ។ សោតិ វិនយោ។ តស្សាតិ ភិក្ខុស្ស។ ឥទន្តិ កម្មំ។ អញ្ញំ បុច្ឆាតិ មយា អញ្ញំ ភិក្ខុំ បុច្ឆាហីតិ យោជនា។ ឥតីតិ ឯវំ។ សោតិ តីហង្គេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ។ អស្សាតិ តីហង្គេហិ សមន្នាគតស្ស។ ន សាកច្ឆិតព្ពោតិ ន សហ កថេតព្ពោ។
Yanti vinayaṃ. Soti bhikkhu. Soti vinayo. Tassāti bhikkhussa. Idanti kammaṃ. Aññaṃ pucchāti mayā aññaṃ bhikkhuṃ pucchāhīti yojanā. Itīti evaṃ. Soti tīhaṅgehi samannāgato bhikkhu. Assāti tīhaṅgehi samannāgatassa. Na sākacchitabboti na saha kathetabbo.
‘‘លទ្ធិ’’ន្តិ ឥមិនា ឥទមប្បហាយាតិ ឯត្ថ ឥទំសទ្ទស្ស វិសយំ ទស្សេតិ។ ‘‘អវិជហិត្វា’’តិ ឥមិនា ហាធាតុ ត្វាបច្ចយោតិ ទស្សេតិ។ សុទ្ធំ ព្រហ្មចារិន្តិ ឯត្ថ សព្ពថា កិលេសសុទ្ធោ ខីណាសវោវ គហេតព្ពោតិ អាហ ‘‘ខីណាសវំ ភិក្ខុ’’ន្តិ។ ‘‘បាតព្យភាវ’’ន្តិ ឥមិនា បាតព្យតន្តិ ឯត្ថ តាបច្ចយោ ភាវត្ថេ ហោតីតិ ទស្សេតិ។ ‘‘បដិសេវន’’ន្តិ ឥមិនា បាតព្យសទ្ទោ យថាកាមបរិភុញ្ជនត្ថោតិ ទស្សេតិ ។ គតិវិសោធនន្តិ ទុគ្គតិតោ សុគតិយា វិសុជ្ឈនំ ។ ‘‘អកុសលានិ ចេវ មូលានិ ចា’’តិ ឥមិនា អកុសលសទ្ទស្ស ច មូលសទ្ទស្ស ច តុល្យាធិករណភាវំ ទស្សេតិ។ តស្មា អកុសលសង្ខាតានិ មូលានិ អកុសលមូលានីតិ តុល្យាធិករណសមាសោ កាតព្ពោ។ ទុច្ចរិតានីតិ ឯត្ថ ទុសទ្ទស្ស ទុដ្ឋុវិរូបត្ថភាវំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ទុដ្ឋុ ចរិតានិ, វិរូបានិ វា ចរិតានី’’តិ។ វិរូបានីតិ វិការសភាវានិ។ ‘‘ករណភូតេនា’’តិ ឥមិនា ‘‘កត្តុភូតេនា’’តិ អត្ថំ បដិក្ខិបតិ។ តត្ថ តត្ថាតិ តស្មិំ តស្មិំ ខន្ធកេ។
‘‘Laddhi’’nti iminā idamappahāyāti ettha idaṃsaddassa visayaṃ dasseti. ‘‘Avijahitvā’’ti iminā hādhātu tvāpaccayoti dasseti. Suddhaṃ brahmacārinti ettha sabbathā kilesasuddho khīṇāsavova gahetabboti āha ‘‘khīṇāsavaṃ bhikkhu’’nti. ‘‘Pātabyabhāva’’nti iminā pātabyatanti ettha tāpaccayo bhāvatthe hotīti dasseti. ‘‘Paṭisevana’’nti iminā pātabyasaddo yathākāmaparibhuñjanatthoti dasseti . Gativisodhananti duggatito sugatiyā visujjhanaṃ . ‘‘Akusalāni ceva mūlāni cā’’ti iminā akusalasaddassa ca mūlasaddassa ca tulyādhikaraṇabhāvaṃ dasseti. Tasmā akusalasaṅkhātāni mūlāni akusalamūlānīti tulyādhikaraṇasamāso kātabbo. Duccaritānīti ettha dusaddassa duṭṭhuvirūpatthabhāvaṃ dassento āha ‘‘duṭṭhu caritāni, virūpāni vā caritānī’’ti. Virūpānīti vikārasabhāvāni. ‘‘Karaṇabhūtenā’’ti iminā ‘‘kattubhūtenā’’ti atthaṃ paṭikkhipati. Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ khandhake.
ឥតិ តិកវារវណ្ណនាយ យោជនា សមត្តា។
Iti tikavāravaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / បរិវារបាឡិ • Parivārapāḷi / ៣. តិកវារោ • 3. Tikavāro
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / បរិវារ-អដ្ឋកថា • Parivāra-aṭṭhakathā / តិកវារវណ្ណនា • Tikavāravaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā / តិកវារវណ្ណនា • Tikavāravaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / តិកវារវណ្ណនា • Tikavāravaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / តិកវារវណ្ណនា • Tikavāravaṇṇanā
