| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi |
ဧကုတ္တရိကနယော တိကဝာရဝဏ္ဏနာ
Ekuttarikanayo tikavāravaṇṇanā
၃၂၃. တိကေသု ဘဂဝတိ တိဋ္ဌန္တေ ယံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, သာ အာပတ္တိ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ပဒေသု။ ဝိတ္ထာရံ ဒသ္သေန္တော အာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တိကေသု, ဝိတ္ထာရော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ လောဟိတုပ္ပာဒာပတ္တီတိ အနုလောမပာရာဇိကာပတ္တိ။ ‘‘အာဝုသောဝာဒေနာ’’တိ ‘‘အာဝုသော’’တိ ဝောဟာရေန။ ဝောတိ တုမ္ဟေဟိ။
323. Tikesu bhagavati tiṭṭhante yaṃ āpattiṃ āpajjati, sā āpatti atthīti yojanā. Sabbatthāti sabbesu padesu. Vitthāraṃ dassento āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha tatthāti tikesu, vitthāro evaṃ veditabboti yojanā. Lohituppādāpattīti anulomapārājikāpatti. ‘‘Āvusovādenā’’ti ‘‘āvuso’’ti vohārena. Voti tumhehi.
ကာလေတိ ပုရေဘတ္တကာလေ။ ဝိကာလေတိ ပစ္ဆာဘတ္တကာလေ။ အဝသေသံ အာပတ္တိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒသဝသ္သောမ္ဟီတိ အဟံ ဒသဝသ္သော အမ္ဟိ။ နဝောတိ ပဉ္စဝသ္သအပရိပုဏ္ဏော။ မဇ္ဈိမောတိ ပဉ္စဝသ္သတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဒသဝသ္သအပရိပုဏ္ဏော။ ကုသလစိတ္တော အာပဇ္ဇတီတိ ကုသလစိတ္တော ဟုတ္ဝာ အာပဇ္ဇတိ။ အဗ္ယာကတစိတ္တောတိ သုပန္တသ္သ ဘဝင္ဂစိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယန္တိ အာပတ္တိံ။ သဗ္ဗန္တိ အာပတ္တိံ, အာပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒုက္ခဝေဒနာသမင္ဂီ ဟုတ္ဝာ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ယန္တိ အာပတ္တိံ။
Kāleti purebhattakāle. Vikāleti pacchābhattakāle. Avasesaṃ āpattinti sambandho. Dasavassomhīti ahaṃ dasavasso amhi. Navoti pañcavassaaparipuṇṇo. Majjhimoti pañcavassato paṭṭhāya yāva dasavassaaparipuṇṇo. Kusalacitto āpajjatīti kusalacitto hutvā āpajjati. Abyākatacittoti supantassa bhavaṅgacittaṃ sandhāya vuttaṃ. Yanti āpattiṃ. Sabbanti āpattiṃ, āpajjatīti sambandho. Dukkhavedanāsamaṅgī hutvā āpajjatīti yojanā. Yanti āpattiṃ.
တယော ပဋိက္ခေပာတိ ဧတ္ထ ပဋိက္ခေပသ္သ သာမိကံ ဒသ္သေန္တော အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓသ္သ ဘဂဝတော’’တိ။ ကိလေသသလ္လေခနကပဋိပတ္တိယာတိ ကိလေသံ သလ္လိခတိ တနုံ ကရောတီတိ ကိလေသသလ္လေခနကာ, သာယေဝ ပဋိပတ္တိ ကိလေသသလ္လေခနကပဋိပတ္တိ, တာယ။
Tayo paṭikkhepāti ettha paṭikkhepassa sāmikaṃ dassento āha ‘‘buddhassa bhagavato’’ti. Kilesasallekhanakapaṭipattiyāti kilesaṃ sallikhati tanuṃ karotīti kilesasallekhanakā, sāyeva paṭipatti kilesasallekhanakapaṭipatti, tāya.
ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေန္တော ဗာလောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေန္တော ပဏ္ဍိတော စာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဝသေသံ အာပတ္တိန္တိ ယောဇနာ။ ကာဠေတိ ကာဠပက္ခေ။ ဇုဏ္ဟေတိ ဇုဏ္ဟပက္ခေ။
Parisaṃ upaṭṭhāpento bāloti sambandho. Parisaṃ upaṭṭhāpento paṇḍito cāti sambandho. Avasesaṃ āpattinti yojanā. Kāḷeti kāḷapakkhe. Juṇheti juṇhapakkhe.
ကတ္တိကပုဏ္ဏမာသိယာတိ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာသိယာ။ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သုဝုတ္တကာရဏံ ဒသ္သေန္တော အာဟ ‘‘စာတုမာသ’’န္တိအာဒိ။ ဟီတိ ယသ္မာ, ပရိယေသန္တော စ နိဝာသေန္တော စ ဘိက္ခူတိ ယောဇနာ။
Kattikapuṇṇamāsiyāti pacchimakattikapuṇṇamāsiyā. Kurundiyaṃ vuttanti sambandho. Suvuttakāraṇaṃ dassento āha ‘‘cātumāsa’’ntiādi. Hīti yasmā, pariyesanto ca nivāsento ca bhikkhūti yojanā.
ဝတ္ထုန္တိ မေထုနဓမ္မာဒိဝတ္ထုံ။
Vatthunti methunadhammādivatthuṃ.
ပဋိစ္ဆာဒေတိ ဧတာယာတိ ပဋိစ္ဆာဒီတိ ကရဏတ္ထောပိ ယုဇ္ဇတိ။ ဝိတ္ထာရံ ဒသ္သေန္တော အာဟ ‘‘ဒ္ဝာရံ ပိဒဟိတ္ဝာ’’တိအာဒိ။ ဧတဒေဝာတိ ပရိကမ္မမေဝ။ ဥဘယတ္ထာတိ ဥဘယေသု ဇန္တာဃရပဋိစ္ဆာဒိဥဒကပဋိစ္ဆာဒီသု။ သဗ္ဗန္တိ အခိလံ ပရိကမ္မာဒိံ။ နိယ္ယန္တီတိ နိလီယိတ္ဝာ ယန္တိ။ ဣမိနာ ဝဟန္တီတိ ဧတ္ထ ဝဟဓာတု ဂတ္ယတ္ထောတိ ဒသ္သေတိ။ အဗ္ဘမဟိကာဓူမရဇရာဟုဝိမုတ္တန္တိ အဗ္ဘေန စ မဟိကာယ စ ဓူမေန စ ရဇေန စ ရာဟုနာ စ ဝိမုတ္တံ။ တေသူတိ အဗ္ဘာဒီသု။ တထာတိ ယထာ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဝိရောစတိ, တထာ သူရိယမဏ္ဍလံ။
Paṭicchādeti etāyāti paṭicchādīti karaṇatthopi yujjati. Vitthāraṃ dassento āha ‘‘dvāraṃ pidahitvā’’tiādi. Etadevāti parikammameva. Ubhayatthāti ubhayesu jantāgharapaṭicchādiudakapaṭicchādīsu. Sabbanti akhilaṃ parikammādiṃ. Niyyantīti nilīyitvā yanti. Iminā vahantīti ettha vahadhātu gatyatthoti dasseti. Abbhamahikādhūmarajarāhuvimuttanti abbhena ca mahikāya ca dhūmena ca rajena ca rāhunā ca vimuttaṃ. Tesūti abbhādīsu. Tathāti yathā candamaṇḍalaṃ virocati, tathā sūriyamaṇḍalaṃ.
ကရဏီယေန ဟုတ္ဝာတိ သမ္ဗန္ဓော။
Karaṇīyena hutvāti sambandho.
ကပ္ပေန္တောတိ ကရောန္တော။ အာဂန္တုကော အာပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနဇ္ဈိဋ္ဌောတိ အနဇ္ဈေသိတော ဟုတ္ဝာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တိဏဝတ္ထာရကသမထေ ကာယေန ဝုဋ္ဌာတိ ကာယသာမဂ္ဂိယာ ဒာနတ္တာ။
Kappentoti karonto. Āgantuko āpajjatīti sambandho. Anajjhiṭṭhoti anajjhesito hutvāti sambandho. Tiṇavatthārakasamathe kāyena vuṭṭhāti kāyasāmaggiyā dānattā.
အာဂာဠ္ဟာယ စေတေယ္ယာတိ အာဂာဠ္ဟသဒ္ဒော ဒဠ္ဟပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဒဠ္ဟဘာဝာယာ’’တိ။ အာ ဘုသော ဂာဟိယတေ အာဂာဠ္ဟော, ဂာဠ္ဟော ဗာဠ္ဟော ဒဠ္ဟောတိ အတ္ထတော ဧကံ။ စေတေယ္ယာတိ ပကပ္ပေယ္ယ။ န ပူရယတောတိ န ပူရယန္တသ္သ။ အလဇ္ဇီ စ ဟောတိ ဗာလော စ အပကတတ္တော စာတိ ဧတ္ထ ဗာလမတ္တအပကတတ္တမတ္တေန ကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ, အာပတ္တိဝသေနေဝ ပန ကာတဗ္ဗန္တိ ဒသ္သေန္တော အာဟ ‘‘ဗာလော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဗာလော န ဇာနာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အယန္တိ ဗာလော။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကေန အဇာနနမတ္တေန။ ဗာလဘာဝမူလကံ အာပတ္တိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒ္ဝေ အာပတ္တိက္ခန္ဓေတိ ပာရာဇိကသင္ဃာဒိသေသဝသေန ဒ္ဝေ အာပတ္တိရာသယော။ တေသန္တိ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ, ကာတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။
Āgāḷhāya ceteyyāti āgāḷhasaddo daḷhapariyāyoti āha ‘‘daḷhabhāvāyā’’ti. Ā bhuso gāhiyate āgāḷho, gāḷho bāḷho daḷhoti atthato ekaṃ. Ceteyyāti pakappeyya. Na pūrayatoti na pūrayantassa. Alajjī ca hoti bālo ca apakatatto cāti ettha bālamattaapakatattamattena kammaṃ na kātabbaṃ, āpattivaseneva pana kātabbanti dassento āha ‘‘bālo’’tiādi. Tattha bālo na jānātīti sambandho. Ayanti bālo. Ettāvatāti ettakena ajānanamattena. Bālabhāvamūlakaṃ āpattinti sambandho. Dve āpattikkhandheti pārājikasaṅghādisesavasena dve āpattirāsayo. Tesanti tiṇṇaṃ puggalānaṃ, kātabbanti sambandho.
ကာယိကော ဒဝော နာမာတိ ကာယိကော ပရိဟာသော နာမ။ မုခာလမ္ဗရကရဏာဒိဘေဒောတိ မုခေန အာလမ္ဗရနာမကတူရိယကိစ္စသ္သ ကရဏာဒိဘေဒော ။ ဒ္ဝီဟိပိ ဒ္ဝာရေဟီတိ ကာယဝစီဝသေန ဒ္ဝီဟိပိ ဒ္ဝာရေဟိ။ ကာယဒ္ဝာရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမောတိ ကာယဒ္ဝာရေ ပညတ္တသ္သ ကာယသံသဂ္ဂာဒိသိက္ခာပဒသ္သ ဝီတိက္ကမော။ ဝစီဒ္ဝာရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမောတိ ဝစီဒ္ဝာရေ ပညတ္တသ္သ ဒုဋ္ဌုလ္လဝာစာဒိသိက္ခာပဒသ္သ ဝီတိက္ကမော။ ကာယိကေန ဥပဃာတိကေနာတိ ဧတ္ထ ဥပဃာတိကံ နာမ အသိက္ခနန္တိ အာဟ ‘‘အသိက္ခနေနာ’’တိ။ ကသ္မာ အသိက္ခနံ ဥပဃာတံ နာမာတိ အာဟ ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယောတိ ပုဂ္ဂလော။ တန္တိ ကာယဒ္ဝာရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒံ။ နန္တိ ဧဝမေဝ။ ဟိ ယသ္မာ ဥပဃာတေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝေဇ္ဇကမ္မေန သမန္နာဂတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သာသနဥဂ္ဂဟဏအာရောစနာဒိနာ ဝာစသိကေန မိစ္ဆာဇီဝေနာတိ ယောဇနာ။
Kāyiko davo nāmāti kāyiko parihāso nāma. Mukhālambarakaraṇādibhedoti mukhena ālambaranāmakatūriyakiccassa karaṇādibhedo . Dvīhipi dvārehīti kāyavacīvasena dvīhipi dvārehi. Kāyadvāre paññattasikkhāpadavītikkamoti kāyadvāre paññattassa kāyasaṃsaggādisikkhāpadassa vītikkamo. Vacīdvāre paññattasikkhāpadavītikkamoti vacīdvāre paññattassa duṭṭhullavācādisikkhāpadassa vītikkamo. Kāyikena upaghātikenāti ettha upaghātikaṃ nāma asikkhananti āha ‘‘asikkhanenā’’ti. Kasmā asikkhanaṃ upaghātaṃ nāmāti āha ‘‘yo hī’’tiādi. Tattha yoti puggalo. Tanti kāyadvāre paññattasikkhāpadaṃ. Nanti evameva. Hi yasmā upaghātetīti sambandho. Vejjakammena samannāgatoti sambandho. Sāsanauggahaṇaārocanādinā vācasikena micchājīvenāti yojanā.
‘‘မာ ဘဏ္ဍနံ ကရီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘မာ’’တိ ပဋိသေဓသ္သ ‘‘ကရီ’’တိ ပာဌသေသေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ န ဝောဟရိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဝိပုဗ္ဗအဝပုဗ္ဗ-ဟရဓာတု ကထနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဗီဇနဂ္ဂာဟာဒိကေတိ အာဒိသဒ္ဒေန ဓမ္မဇ္ဈေသနာဒိံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ ဩကာသကမ္မံ ကာရေန္တသ္သာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဩကာသ’’န္တိ စ ‘‘ဩကာသကမ္မ’’န္တိ စ သဒိသန္တိ အာဟ ‘‘ဩကာသံ ကာရေန္တသ္သာ’’တိ။ န အာဒာတဗ္ဗန္တိ န ဂဏ္ဟိတဗ္ဗံ။ တမေဝတ္ထံ ဒသ္သေန္တော အာဟ ‘‘ယတ္ထ ဂဟေတ္ဝာ’’တိအာဒိ။
‘‘Mā bhaṇḍanaṃ karī’’ti iminā ‘‘mā’’ti paṭisedhassa ‘‘karī’’ti pāṭhasesena sambandhitabbabhāvaṃ dasseti. Na voharitabbanti ettha vipubbaavapubba-haradhātu kathanatthoti āha ‘‘na kiñci vattabba’’nti. Hīti saccaṃ. Bījanaggāhādiketi ādisaddena dhammajjhesanādiṃ saṅgaṇhāti. Okāsakammaṃ kārentassāti ettha ‘‘okāsa’’nti ca ‘‘okāsakamma’’nti ca sadisanti āha ‘‘okāsaṃ kārentassā’’ti. Na ādātabbanti na gaṇhitabbaṃ. Tamevatthaṃ dassento āha ‘‘yattha gahetvā’’tiādi.
ယန္တိ ဝိနယံ။ သောတိ ဘိက္ခု။ သောတိ ဝိနယော။ တသ္သာတိ ဘိက္ခုသ္သ။ ဣဒန္တိ ကမ္မံ။ အညံ ပုစ္ဆာတိ မယာ အညံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆာဟီတိ ယောဇနာ။ ဣတီတိ ဧဝံ။ သောတိ တီဟင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု။ အသ္သာတိ တီဟင္ဂေဟိ သမန္နာဂတသ္သ။ န သာကစ္ဆိတဗ္ဗောတိ န သဟ ကထေတဗ္ဗော။
Yanti vinayaṃ. Soti bhikkhu. Soti vinayo. Tassāti bhikkhussa. Idanti kammaṃ. Aññaṃ pucchāti mayā aññaṃ bhikkhuṃ pucchāhīti yojanā. Itīti evaṃ. Soti tīhaṅgehi samannāgato bhikkhu. Assāti tīhaṅgehi samannāgatassa. Na sākacchitabboti na saha kathetabbo.
‘‘လဒ္ဓိ’’န္တိ ဣမိနာ ဣဒမပ္ပဟာယာတိ ဧတ္ထ ဣဒံသဒ္ဒသ္သ ဝိသယံ ဒသ္သေတိ။ ‘‘အဝိဇဟိတ္ဝာ’’တိ ဣမိနာ ဟာဓာတု တ္ဝာပစ္စယောတိ ဒသ္သေတိ။ သုဒ္ဓံ ဗ္ရဟ္မစာရိန္တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗထာ ကိလေသသုဒ္ဓော ခီဏာသဝောဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ခီဏာသဝံ ဘိက္ခု’’န္တိ။ ‘‘ပာတဗ္ယဘာဝ’’န္တိ ဣမိနာ ပာတဗ္ယတန္တိ ဧတ္ထ တာပစ္စယော ဘာဝတ္ထေ ဟောတီတိ ဒသ္သေတိ။ ‘‘ပဋိသေဝန’’န္တိ ဣမိနာ ပာတဗ္ယသဒ္ဒော ယထာကာမပရိဘုဉ္ဇနတ္ထောတိ ဒသ္သေတိ ။ ဂတိဝိသောဓနန္တိ ဒုဂ္ဂတိတော သုဂတိယာ ဝိသုဇ္ဈနံ ။ ‘‘အကုသလာနိ စေဝ မူလာနိ စာ’’တိ ဣမိနာ အကုသလသဒ္ဒသ္သ စ မူလသဒ္ဒသ္သ စ တုလ္ယာဓိကရဏဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ တသ္မာ အကုသလသင္ခာတာနိ မူလာနိ အကုသလမူလာနီတိ တုလ္ယာဓိကရဏသမာသော ကာတဗ္ဗော။ ဒုစ္စရိတာနီတိ ဧတ္ထ ဒုသဒ္ဒသ္သ ဒုဋ္ဌုဝိရူပတ္ထဘာဝံ ဒသ္သေန္တော အာဟ ‘‘ဒုဋ္ဌု စရိတာနိ, ဝိရူပာနိ ဝာ စရိတာနီ’’တိ။ ဝိရူပာနီတိ ဝိကာရသဘာဝာနိ။ ‘‘ကရဏဘူတေနာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ကတ္တုဘူတေနာ’’တိ အတ္ထံ ပဋိက္ခိပတိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ခန္ဓကေ။
‘‘Laddhi’’nti iminā idamappahāyāti ettha idaṃsaddassa visayaṃ dasseti. ‘‘Avijahitvā’’ti iminā hādhātu tvāpaccayoti dasseti. Suddhaṃ brahmacārinti ettha sabbathā kilesasuddho khīṇāsavova gahetabboti āha ‘‘khīṇāsavaṃ bhikkhu’’nti. ‘‘Pātabyabhāva’’nti iminā pātabyatanti ettha tāpaccayo bhāvatthe hotīti dasseti. ‘‘Paṭisevana’’nti iminā pātabyasaddo yathākāmaparibhuñjanatthoti dasseti . Gativisodhananti duggatito sugatiyā visujjhanaṃ . ‘‘Akusalāni ceva mūlāni cā’’ti iminā akusalasaddassa ca mūlasaddassa ca tulyādhikaraṇabhāvaṃ dasseti. Tasmā akusalasaṅkhātāni mūlāni akusalamūlānīti tulyādhikaraṇasamāso kātabbo. Duccaritānīti ettha dusaddassa duṭṭhuvirūpatthabhāvaṃ dassento āha ‘‘duṭṭhu caritāni, virūpāni vā caritānī’’ti. Virūpānīti vikārasabhāvāni. ‘‘Karaṇabhūtenā’’ti iminā ‘‘kattubhūtenā’’ti atthaṃ paṭikkhipati. Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ khandhake.
ဣတိ တိကဝာရဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။
Iti tikavāravaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / ပရိဝာရပာဠိ • Parivārapāḷi / ၃. တိကဝာရော • 3. Tikavāro
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ပရိဝာရ-အဋ္ဌကထာ • Parivāra-aṭṭhakathā / တိကဝာရဝဏ္ဏနာ • Tikavāravaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / တိကဝာရဝဏ္ဏနာ • Tikavāravaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / တိကဝာရဝဏ္ဏနာ • Tikavāravaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / တိကဝာရဝဏ္ဏနာ • Tikavāravaṇṇanā
