| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
๖. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา
6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
๕๗๑. เตน สมเยนาติ เอฬกโลมสิกฺขาปทํฯ ตตฺถ อุปฺปเณฺฑสุนฺติ ‘‘กิตฺตเกน, ภเนฺต, กีตานี’’ติอาทีนิ วทนฺตา อวหสิํสุฯ ฐิตโกว อาสุมฺภีติ ยถา มนุสฺสา อรญฺญโต มหนฺตํ ทารุภารํ อาเนตฺวา กิลนฺตา ฐิตกาว ปาเตนฺติ, เอวํ ปาเตสีติ อโตฺถฯ
571.Tenasamayenāti eḷakalomasikkhāpadaṃ. Tattha uppaṇḍesunti ‘‘kittakena, bhante, kītānī’’tiādīni vadantā avahasiṃsu. Ṭhitakova āsumbhīti yathā manussā araññato mahantaṃ dārubhāraṃ ānetvā kilantā ṭhitakāva pātenti, evaṃ pātesīti attho.
๕๗๒. สหตฺถาติ สหเตฺถน, อตฺตนา หริตพฺพานีติ วุตฺตํ โหติฯ พหิติโยชนํ ปาเตตีติ ติโยชนโต พหิ ปาเตติฯ อนนฺตราเยน ปตนเก หตฺถโต มุตฺตมเตฺต โลมคณนาย นิสฺสคฺคิยปาจิตฺติยานิฯ สเจ พหิติโยชเน รุเกฺข วา ถเมฺภ วา ปฎิหญฺญิตฺวา ปุน อโนฺต ปตนฺติ, อนาปตฺติ ฯ ภูมิยํ ปติตฺวา ฐตฺวา ฐตฺวา วฎฺฎมานา เอฬกโลมภณฺฑิกา ปุน อโนฺต ปวิสติ, อาปตฺติเยวฯ อโนฺต ฐตฺวา หเตฺถน วา ปาเทน วา ยฎฺฐิยา วา วเฎฺฎติ ฐตฺวา วา อฐตฺวา วา วฎฺฎมานา ภณฺฑิกา คจฺฉตุ, อาปตฺติเยวฯ ‘‘อโญฺญ หริสฺสตี’’ติ ฐเปติ, เตน หริเตปิ อาปตฺติเยวฯ สุทฺธจิเตฺตน ฐปิตํ วาโต วา อโญฺญ วา อตฺตโน ธมฺมตาย พหิ ปาเตติ, อาปตฺติเยวฯ สอุสฺสาหตฺตา อจิตฺตกตฺตา จ สิกฺขาปทสฺสฯ กุรุนฺทิยาทีสุ ปน ‘‘เอตฺถ อนาปตฺตี’’ติ วุตฺตา, สา อนาปตฺติ ปาฬิยา น สเมติฯ อุภโตภณฺฑิกํ เอกาพทฺธํ กตฺวา เอกํ ภณฺฑิกํ อโนฺตสีมาย เอกํ พหิสีมาย กโรโนฺต ฐเปติ, รกฺขติ ตาวฯ เอกาพเทฺธ กาเชปิ เอเสว นโยฯ ยทิ ปน อพนฺธิตฺวา กาชโกฎิยํ ฐปิตมตฺตเมว โหติ, น รกฺขติฯ เอกาพเทฺธปิ ปริวเตฺตตฺวา ฐปิเต อาปตฺติเยวฯ
572.Sahatthāti sahatthena, attanā haritabbānīti vuttaṃ hoti. Bahitiyojanaṃ pātetīti tiyojanato bahi pāteti. Anantarāyena patanake hatthato muttamatte lomagaṇanāya nissaggiyapācittiyāni. Sace bahitiyojane rukkhe vā thambhe vā paṭihaññitvā puna anto patanti, anāpatti . Bhūmiyaṃ patitvā ṭhatvā ṭhatvā vaṭṭamānā eḷakalomabhaṇḍikā puna anto pavisati, āpattiyeva. Anto ṭhatvā hatthena vā pādena vā yaṭṭhiyā vā vaṭṭeti ṭhatvā vā aṭhatvā vā vaṭṭamānā bhaṇḍikā gacchatu, āpattiyeva. ‘‘Añño harissatī’’ti ṭhapeti, tena haritepi āpattiyeva. Suddhacittena ṭhapitaṃ vāto vā añño vā attano dhammatāya bahi pāteti, āpattiyeva. Saussāhattā acittakattā ca sikkhāpadassa. Kurundiyādīsu pana ‘‘ettha anāpattī’’ti vuttā, sā anāpatti pāḷiyā na sameti. Ubhatobhaṇḍikaṃ ekābaddhaṃ katvā ekaṃ bhaṇḍikaṃ antosīmāya ekaṃ bahisīmāya karonto ṭhapeti, rakkhati tāva. Ekābaddhe kājepi eseva nayo. Yadi pana abandhitvā kājakoṭiyaṃ ṭhapitamattameva hoti, na rakkhati. Ekābaddhepi parivattetvā ṭhapite āpattiyeva.
อญฺญสฺส ยาเน วาติ เอตฺถ คจฺฉเนฺต ยาเน วา หตฺถิปิฎฺฐิอาทีสุ วา สามิกสฺส อชานนฺตเสฺสว หริสฺสตีติ ฐเปติ, ตสฺมิํ ติโยชนํ อติกฺกเนฺต อาปตฺติฯ อคจฺฉเนฺตปิ เอเสว นโยฯ สเจ ปน อคจฺฉเนฺต ยาเน วา หตฺถิปิฎฺฐิยาทีสุ วา ฐเปตฺวา อภิรุหิตฺวา สาเรติ, เหฎฺฐา วา คจฺฉโนฺต โจเทติ, ปโกฺกสโนฺต วา อนุพนฺธาเปติ, ‘‘อญฺญํ หราเปตี’’ติ วจนโต อนาปตฺติฯ กุรุนฺทิยาทีสุ ปน ‘‘อาปตฺตี’’ติ วุตฺตํ, ตํ ‘‘อญฺญํ หราเปตี’’ติ อิมินา น สเมติฯ อทินฺนาทาเน ปน สุงฺกฆาเต อาปตฺติ โหติฯ ยา หิ ตตฺถ อาปตฺติ, สา อิธ อนาปตฺติฯ ยา อิธ อาปตฺติ, สา ตตฺถ อนาปตฺติฯ ตํ ฐานํ ปตฺวา อญฺญวิหิโต วา โจราทีหิ วา อุปทฺทุโต คจฺฉติ, อาปตฺติเยวฯ สพฺพตฺถ โลมคณนาย อาปตฺติปริเจฺฉโท เวทิตโพฺพฯ
Aññassa yāne vāti ettha gacchante yāne vā hatthipiṭṭhiādīsu vā sāmikassa ajānantasseva harissatīti ṭhapeti, tasmiṃ tiyojanaṃ atikkante āpatti. Agacchantepi eseva nayo. Sace pana agacchante yāne vā hatthipiṭṭhiyādīsu vā ṭhapetvā abhiruhitvā sāreti, heṭṭhā vā gacchanto codeti, pakkosanto vā anubandhāpeti, ‘‘aññaṃ harāpetī’’ti vacanato anāpatti. Kurundiyādīsu pana ‘‘āpattī’’ti vuttaṃ, taṃ ‘‘aññaṃ harāpetī’’ti iminā na sameti. Adinnādāne pana suṅkaghāte āpatti hoti. Yā hi tattha āpatti, sā idha anāpatti. Yā idha āpatti, sā tattha anāpatti. Taṃ ṭhānaṃ patvā aññavihito vā corādīhi vā upadduto gacchati, āpattiyeva. Sabbattha lomagaṇanāya āpattiparicchedo veditabbo.
๕๗๕. ติโยชนํ วาสาธิปฺปาโย คนฺตฺวา ตโต ปรํ หรตีติ ยตฺถ คโต, ตตฺถ อุเทฺทสปริปุจฺฉาทีนํ วา ปจฺจยาทีนํ วา อลาเภน ตโต ปรํ อญฺญตฺถ คจฺฉติ, ตโตปิ อญฺญตฺถาติ เอวํ โยชนสตมฺปิ หรนฺตสฺส อนาปตฺติฯ อจฺฉินฺนํ ปฎิลภิตฺวาติ โจรา อจฺฉินฺทิตฺวา นิรตฺถกภาวํ ญตฺวา ปฎิเทนฺติ, ตํ หรนฺตสฺส อนาปตฺติฯ นิสฺสฎฺฐํ ปฎิลภิตฺวาติ วินยกมฺมกตํ ปฎิลภิตฺวาติ อโตฺถฯ
575. Tiyojanaṃ vāsādhippāyo gantvā tato paraṃ haratīti yattha gato, tattha uddesaparipucchādīnaṃ vā paccayādīnaṃ vā alābhena tato paraṃ aññattha gacchati, tatopi aññatthāti evaṃ yojanasatampi harantassa anāpatti. Acchinnaṃ paṭilabhitvāti corā acchinditvā niratthakabhāvaṃ ñatvā paṭidenti, taṃ harantassa anāpatti. Nissaṭṭhaṃ paṭilabhitvāti vinayakammakataṃ paṭilabhitvāti attho.
กตภณฺฑนฺติ กตํภณฺฑํ กมฺพลโกชวสนฺถตาทิํ ยํ กิญฺจิ อนฺตมโส สุตฺตเกน พทฺธมตฺตมฺปิฯ โย ปน ตนุกปตฺตตฺถวิกนฺตเร วา อาโยคอํสพทฺธกกายพนฺธนาทีนํ อนฺตเรสุ วา ปิปฺผลิกาทีนํ มลรกฺขณตฺถํ สิปาฎิกาย วา อนฺตมโส วาตาพาธิโก กณฺณจฺฉิเทฺทปิ โลมานิ ปกฺขิปิตฺวา คจฺฉติ, อาปตฺติเยวฯ สุตฺตเกน ปน พนฺธิตฺวา ปกฺขิตฺตํ กตภณฺฑฎฺฐาเน ติฎฺฐติ, เวณิํ กตฺวา หรติ, อิทํ นิธานมุขํ นาม, อาปตฺติเยวาติฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวฯ
Katabhaṇḍanti kataṃbhaṇḍaṃ kambalakojavasanthatādiṃ yaṃ kiñci antamaso suttakena baddhamattampi. Yo pana tanukapattatthavikantare vā āyogaaṃsabaddhakakāyabandhanādīnaṃ antaresu vā pipphalikādīnaṃ malarakkhaṇatthaṃ sipāṭikāya vā antamaso vātābādhiko kaṇṇacchiddepi lomāni pakkhipitvā gacchati, āpattiyeva. Suttakena pana bandhitvā pakkhittaṃ katabhaṇḍaṭṭhāne tiṭṭhati, veṇiṃ katvā harati, idaṃ nidhānamukhaṃ nāma, āpattiyevāti. Sesaṃ uttānatthameva.
สมุฎฺฐานาทีสุ อิทํ เอฬกโลมสมุฎฺฐานํ นาม, กายโต จ กายจิตฺตโต จ สมุฎฺฐาติ, กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ
Samuṭṭhānādīsu idaṃ eḷakalomasamuṭṭhānaṃ nāma, kāyato ca kāyacittato ca samuṭṭhāti, kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๖. เอฬกโลมสิกฺขาปทํ • 6. Eḷakalomasikkhāpadaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๖. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา • 6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๖. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา • 6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๖. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา • 6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
