| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / กงฺขาวิตรณี-ปุราณ-ฎีกา • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
๖. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา
6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
‘‘อทฺธานมคฺคปฺปฎิปนฺนสฺสา’’ติ อิมินา ปกติยา ทีฆมคฺคํ ปฎิปนฺนสฺส อุปฺปนฺนานิปิ ติโยชนปรมเมว หริตพฺพานิ, ปเคว อปฺปฎิปนฺนสฺสาติ ทเสฺสติฯ ปฎิปนฺนสฺส เจ, อทฺธานํ นาม ปฎิปนฺนสฺส อกามา วสฺสํวุฎฺฐภิกฺขุนิยา มคฺคปฺปฎิปตฺติ วิยาติ ทเสฺสติฯ อทฺธานมคฺคปฺปฎิปนฺนสฺส นิสฺสคฺคิยนฺติ วา สมฺพโนฺธฯ เตเนว วาสาธิปฺปายสฺส ปฎิปฺปสฺสทฺธคมนุสฺสาหตฺตา ‘‘อปฺปฎิปโนฺน’’ติ สงฺขํ คตสฺส อนาปตฺตีติ สิทฺธํฯ อิมสฺมิํ ปน อตฺถวิกเปฺป ‘‘ภิกฺขุโน ปเนว เอฬกโลมานิ อุปฺปเชฺชยฺยุํ…เป.… อสเนฺตปิ หารเก อทฺธานมคฺคปฺปฎิปนฺนสฺส นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติย’’นฺติ โยชนา เวทิตพฺพาฯ ยสฺมา วา เอฬกโลมานํ อุปฺปตฺติฎฺฐานโต ปฎฺฐาย ติโยชนปรมตา อธิเปฺปตา, มคฺคํ อปฺปฎิปนฺนสฺส จ ติโยชนปรมตา นตฺถิ, ตสฺมา ‘‘อทฺธานมคฺคปฺปฎิปนฺนสฺส อุปฺปเชฺชยฺยุ’’นฺติ วุตฺตํฯ เตน อจฺฉินฺนํ ปฎิลภิตฺวา หรโต จ อนาปตฺตีติ สิทฺธํฯ ปฎิลาโภ หิ เตสํ อุปฺปตฺติ นามาติฯ
‘‘Addhānamaggappaṭipannassā’’ti iminā pakatiyā dīghamaggaṃ paṭipannassa uppannānipi tiyojanaparamameva haritabbāni, pageva appaṭipannassāti dasseti. Paṭipannassa ce, addhānaṃ nāma paṭipannassa akāmā vassaṃvuṭṭhabhikkhuniyā maggappaṭipatti viyāti dasseti. Addhānamaggappaṭipannassa nissaggiyanti vā sambandho. Teneva vāsādhippāyassa paṭippassaddhagamanussāhattā ‘‘appaṭipanno’’ti saṅkhaṃ gatassa anāpattīti siddhaṃ. Imasmiṃ pana atthavikappe ‘‘bhikkhuno paneva eḷakalomāni uppajjeyyuṃ…pe… asantepi hārake addhānamaggappaṭipannassa nissaggiyaṃ pācittiya’’nti yojanā veditabbā. Yasmā vā eḷakalomānaṃ uppattiṭṭhānato paṭṭhāya tiyojanaparamatā adhippetā, maggaṃ appaṭipannassa ca tiyojanaparamatā natthi, tasmā ‘‘addhānamaggappaṭipannassa uppajjeyyu’’nti vuttaṃ. Tena acchinnaṃ paṭilabhitvā harato ca anāpattīti siddhaṃ. Paṭilābho hi tesaṃ uppatti nāmāti.
‘‘อากงฺขมาเนน ภิกฺขุนา ปฎิคฺคเหตพฺพานี’’ติ อิมินา อตฺตนา ปฎิคฺคหิตานํเยว ติโยชนาติกฺกเม อาปตฺตีติ ทเสฺสติฯ เตน อนากงฺขมาเนน ปรสนฺตกานิ ปฎิคฺคหิตานิ หรนฺตสฺส อนาปตฺตีติ สิทฺธํฯ
‘‘Ākaṅkhamānena bhikkhunā paṭiggahetabbānī’’ti iminā attanā paṭiggahitānaṃyeva tiyojanātikkame āpattīti dasseti. Tena anākaṅkhamānena parasantakāni paṭiggahitāni harantassa anāpattīti siddhaṃ.
อเงฺคสุ ‘‘อตฺตโน สนฺตกตา’’ติ นตฺถิ, อยมโตฺถ ‘‘ภิกฺขุโน อุปฺปเชฺชยฺยุ’’นฺติ อิมินา, ‘‘อจฺฉินฺนํ ปฎิลภิตฺวา’’ติ อิมินา จ ทีปิโต โหตีติ เวทิตโพฺพฯ โปราณคณฺฐิปเท จ ‘‘อญฺญํ ภิกฺขุํ หราเปโนฺต คจฺฉติ เจ, ทฺวินฺนมฺปิ อนาปตฺตี’’ติ วุตฺตํฯ ตสฺมา เทฺว ภิกฺขู ติโยชนปรมํ ปตฺวา อญฺญมญฺญสฺส ภณฺฑํ ปริวเตฺตตฺวา เจ หรนฺติ, อนาปตฺตีติ สิทฺธํฯ
Aṅgesu ‘‘attano santakatā’’ti natthi, ayamattho ‘‘bhikkhuno uppajjeyyu’’nti iminā, ‘‘acchinnaṃ paṭilabhitvā’’ti iminā ca dīpito hotīti veditabbo. Porāṇagaṇṭhipade ca ‘‘aññaṃ bhikkhuṃ harāpento gacchati ce, dvinnampi anāpattī’’ti vuttaṃ. Tasmā dve bhikkhū tiyojanaparamaṃ patvā aññamaññassa bhaṇḍaṃ parivattetvā ce haranti, anāpattīti siddhaṃ.
ติโยชนปรมํ สหตฺถา หริตพฺพานีติ ติโยชนปรมเมว อตฺตนา หริตพฺพานิ, ตํ กิมตฺถนฺติ? สีมาย เอตปรมโตฯ วุตฺตเญฺหตํ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติโยชนปรมํ สีมํ สมฺมนฺนิตุ’’นฺติ (มหาว. ๑๔๐)ฯ วาสาธิปฺปาเยน, ปจฺจาคมนาธิปฺปาเยน วา คจฺฉโต เอตปรมตา จฯ วุตฺตเญฺหตํ ‘‘ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อติมหติโย สีมาโย สมฺมนฺนนฺติ…เป.… ภิกฺขู อุโปสถํ อาคจฺฉนฺตา อุทฺทิสฺสมาเนปิ ปาติโมเกฺข อาคจฺฉนฺติ, อุทฺทิฎฺฐมเตฺตปิ อาคจฺฉนฺติ, อนฺตราปิ ปริวสนฺตี’’ติ (มหาว. ๑๔๐)ฯ
Tiyojanaparamaṃ sahatthā haritabbānīti tiyojanaparamameva attanā haritabbāni, taṃ kimatthanti? Sīmāya etaparamato. Vuttañhetaṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tiyojanaparamaṃ sīmaṃ sammannitu’’nti (mahāva. 140). Vāsādhippāyena, paccāgamanādhippāyena vā gacchato etaparamatā ca. Vuttañhetaṃ ‘‘chabbaggiyā bhikkhū atimahatiyo sīmāyo sammannanti…pe… bhikkhū uposathaṃ āgacchantā uddissamānepi pātimokkhe āgacchanti, uddiṭṭhamattepi āgacchanti, antarāpi parivasantī’’ti (mahāva. 140).
อสเนฺต หารเกติ อาณตฺติยา หารเก อสติฯ กมฺพลสฺส อุปริ นิสีทิตฺวา คจฺฉนฺตสฺส สเจ เอกมฺปิ โลมํ จีวเร ลคฺคํ โหติ, ติโยชนาติกฺกเม อาปตฺติ เอว กมฺพลโต วิชฎิตตฺตาติ ลิขิตํฯ ตํ กมฺพลสฺส ปฎิคฺคหิตตฺตา อตฺตโน อตฺถาย ปฎิคฺคหิตเมว โหตีติ ยุตฺตํฯ
Asantehāraketi āṇattiyā hārake asati. Kambalassa upari nisīditvā gacchantassa sace ekampi lomaṃ cīvare laggaṃ hoti, tiyojanātikkame āpatti eva kambalato vijaṭitattāti likhitaṃ. Taṃ kambalassa paṭiggahitattā attano atthāya paṭiggahitameva hotīti yuttaṃ.
เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
