| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
๖. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา
6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
๕๗๑. เอฬโลมสิกฺขาปเท ปน อาสุมฺภีติ เอตฺถ ‘‘อสุมฺภี’’ติ ปฐนฺติฯ กิลนฺตาติ อิมินา กิลนฺตตาย เต โอนมิตฺวา ปาเตตุํ น สโกฺกนฺตีติ ทเสฺสติฯ อทฺธานมคฺคปฺปฎิปนฺนสฺสาติ อิทํ วตฺถุมตฺตทีปนวเสน ปาฬิยํ วุตฺตํฯ ยตฺถ กตฺถจิ ปน ธเมฺมน ลภิตฺวา คณฺหิตุํ วฎฺฎติเยวฯ ติโยชนปรมนฺติ จ คหิตฎฺฐานโต ติโยชนปฺปมาณํ เทสนฺติ เอวมโตฺถ คเหตโพฺพฯ
571. Eḷalomasikkhāpade pana āsumbhīti ettha ‘‘asumbhī’’ti paṭhanti. Kilantāti iminā kilantatāya te onamitvā pātetuṃ na sakkontīti dasseti. Addhānamaggappaṭipannassāti idaṃ vatthumattadīpanavasena pāḷiyaṃ vuttaṃ. Yattha katthaci pana dhammena labhitvā gaṇhituṃ vaṭṭatiyeva. Tiyojanaparamanti ca gahitaṭṭhānato tiyojanappamāṇaṃ desanti evamattho gahetabbo.
๕๗๒. สหตฺถาติ กรณเตฺถ นิสฺสกฺกวจนนฺติ อาห ‘‘สหเตฺถนา’’ติฯ อสเนฺต หารเกติ ปาฬิยํ ภิกฺขุโน อนุรูปตาทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ, น ปน หารเก วิชฺชมาเน ติโยชนพฺภนฺตเร สหตฺถา หรนฺตสฺส อาปตฺติทสฺสนตฺถํฯ ติโยชนโต พหิ พหิติโยชนนฺติ อาห ‘‘ติโยชนโต พหิ ปาเตตี’’ติฯ เตน หริเตปิ อาปตฺติเยวาติ สอุสฺสาหตฺตา อนาณตฺติยา หฎตฺตา จฯ สติปิ หิ สอุสฺสาหภาเว อาณตฺติยา เจ หรติ, อนาปตฺติ ‘‘อญฺญํ หราเปตี’’ติ วจนโตฯ อโญฺญ หริสฺสตีติ อธิปฺปายาภาวโต ‘‘สุทฺธจิเตฺตน ฐปิต’’นฺติ วุตฺตํฯ สอุสฺสาหตฺตาติ ติโยชนาติกฺกมเน สอุสฺสาหตฺตาฯ อิทญฺจ ‘‘อโญฺญ หริสฺสตี’’ติ อสุทฺธจิเตฺตน ฐปิตํ สนฺธาย วุตฺตํ, อจิตฺตกตฺตาติ อิทํ ปน สุทฺธจิเตฺตน ฐปิตํ สนฺธายฯ อนาปตฺติ ปาฬิยา น สเมตีติ ‘‘ติโยชนํ หรตี’’ติอาทิปาฬิยา, วิเสสโต ‘‘อญฺญํ หราเปตี’’ติ ปาฬิยา จ น สเมติฯ
572.Sahatthāti karaṇatthe nissakkavacananti āha ‘‘sahatthenā’’ti. Asante hāraketi pāḷiyaṃ bhikkhuno anurūpatādassanatthaṃ vuttaṃ, na pana hārake vijjamāne tiyojanabbhantare sahatthā harantassa āpattidassanatthaṃ. Tiyojanato bahi bahitiyojananti āha ‘‘tiyojanato bahi pātetī’’ti. Tena haritepi āpattiyevāti saussāhattā anāṇattiyā haṭattā ca. Satipi hi saussāhabhāve āṇattiyā ce harati, anāpatti ‘‘aññaṃ harāpetī’’ti vacanato. Añño harissatīti adhippāyābhāvato ‘‘suddhacittena ṭhapita’’nti vuttaṃ. Saussāhattāti tiyojanātikkamane saussāhattā. Idañca ‘‘añño harissatī’’ti asuddhacittena ṭhapitaṃ sandhāya vuttaṃ, acittakattāti idaṃ pana suddhacittena ṭhapitaṃ sandhāya. Anāpatti pāḷiyā na sametīti ‘‘tiyojanaṃ haratī’’tiādipāḷiyā, visesato ‘‘aññaṃ harāpetī’’ti pāḷiyā ca na sameti.
สเจ สามิกํ ชานาเปตฺวา ฐเปติ, อาณตฺติยา หราเปติ นามาติ อาห ‘‘สามิกสฺส อชานนฺตเสฺสวา’’ติฯ อคจฺฉเนฺตปีติ คมนํ อุปจฺฉินฺทิตฺวา ฐิตยาเนปิฯ เหฎฺฐา วา คจฺฉโนฺตติ ภูมิยํ คจฺฉโนฺตฯ อญฺญํ หราเปตีติ เอตฺถ อญฺญ-คฺคหเณน สามญฺญโต ติรจฺฉานคตาปิ สงฺคหิตาติ อาห – ‘‘อญฺญํ หราเปตีติ วจนโต อนาปตฺตี’’ติฯ สุงฺกฆาเต อาปตฺติ โหตีติ อญฺญํ หราเปนฺตสฺส อาปตฺติฯ ตตฺถ อนาปตฺตีติ อญฺญวิหิตสฺส เถยฺยจิตฺตาภาวโต อนาปตฺติฯ
Sace sāmikaṃ jānāpetvā ṭhapeti, āṇattiyā harāpeti nāmāti āha ‘‘sāmikassa ajānantassevā’’ti. Agacchantepīti gamanaṃ upacchinditvā ṭhitayānepi. Heṭṭhā vā gacchantoti bhūmiyaṃ gacchanto. Aññaṃ harāpetīti ettha añña-ggahaṇena sāmaññato tiracchānagatāpi saṅgahitāti āha – ‘‘aññaṃ harāpetīti vacanato anāpattī’’ti. Suṅkaghāte āpatti hotīti aññaṃ harāpentassa āpatti. Tattha anāpattīti aññavihitassa theyyacittābhāvato anāpatti.
๕๗๕. ‘‘ตํ หรนฺตสฺสาติ ปุน ติโยชนํ หรนฺตสฺสา’’ติ มหาคณฺฐิปเท วุตฺตํฯ ตํ ปน มาติกาฎฺฐกถายํ อเงฺคสุ ‘‘ปฐมปฺปฎิลาโภ สติ อิมินา วจเนน น สเมติฯ ‘‘ปฐมปฺปฎิลาโภ’’ติ หิ อิทํ ทุติยปฺปฎิลาโภ อาปตฺติยา องฺคํ น โหตีติ ทีเปติ, ตสฺมา ปาฬิยํ อฎฺฐกถายญฺจ วิเสสาภาวโต อจฺฉินฺนํ ปฎิลภิตฺวา หรนฺตสฺส ปุน ติโยชนาติกฺกเมปิ อนาปตฺติ วุตฺตาติ อมฺหากํ ขนฺติฯ อญฺญถา อจฺฉินฺนํ ปฎิลภิตฺวา ปุน ติโยชนํ หรตีติ วเทยฺยฯ วีมํสิตฺวา ยุตฺตตรํ คเหตพฺพํฯ อนาปตฺติ กตภณฺฑนฺติ เอตฺถ ‘‘กมฺพลโกชวาทิกตภณฺฑมฺปิฯ ปกติจีวเร ลคฺคโลมานิ อาปตฺติํ ชเนนฺติเยวา’’ติ วทนฺติฯ ตนุกปตฺตตฺถวิกนฺตเร อฆฎฺฎนตฺถํ ปกฺขิปนฺติฯ ปกฺขิตฺตนฺติ กณฺณจฺฉิเทฺท ปกฺขิตฺตํฯ นิธานมุขํ นามาติ อิมินา กตภณฺฑสงฺขฺยํ น คจฺฉตีติ ทเสฺสติฯ เอฬกโลมานํ อกตภณฺฑตา, ปฐมปฺปฎิลาโภ, อตฺตนา อาทาย วา อญฺญสฺส อชานนฺตสฺส ยาเน ปกฺขิปิตฺวา วา ติโยชนาติกฺกมนํ, อาหรณปจฺจาหรณํ, อวาสาธิปฺปายตาติ อิมาเนตฺถ ปญฺจ องฺคานิฯ
575.‘‘Taṃ harantassāti puna tiyojanaṃ harantassā’’ti mahāgaṇṭhipade vuttaṃ. Taṃ pana mātikāṭṭhakathāyaṃ aṅgesu ‘‘paṭhamappaṭilābho sati iminā vacanena na sameti. ‘‘Paṭhamappaṭilābho’’ti hi idaṃ dutiyappaṭilābho āpattiyā aṅgaṃ na hotīti dīpeti, tasmā pāḷiyaṃ aṭṭhakathāyañca visesābhāvato acchinnaṃ paṭilabhitvā harantassa puna tiyojanātikkamepi anāpatti vuttāti amhākaṃ khanti. Aññathā acchinnaṃ paṭilabhitvā puna tiyojanaṃ haratīti vadeyya. Vīmaṃsitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ. Anāpatti katabhaṇḍanti ettha ‘‘kambalakojavādikatabhaṇḍampi. Pakaticīvare laggalomāni āpattiṃ janentiyevā’’ti vadanti. Tanukapattatthavikantare aghaṭṭanatthaṃ pakkhipanti. Pakkhittanti kaṇṇacchidde pakkhittaṃ. Nidhānamukhaṃ nāmāti iminā katabhaṇḍasaṅkhyaṃ na gacchatīti dasseti. Eḷakalomānaṃ akatabhaṇḍatā, paṭhamappaṭilābho, attanā ādāya vā aññassa ajānantassa yāne pakkhipitvā vā tiyojanātikkamanaṃ, āharaṇapaccāharaṇaṃ, avāsādhippāyatāti imānettha pañca aṅgāni.
เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
๕๗๖. เอฬกโลมโธวาปนสิกฺขาปทํ อุตฺตานตฺถเมวฯ
576. Eḷakalomadhovāpanasikkhāpadaṃ uttānatthameva.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga
๖. เอฬกโลมสิกฺขาปทํ • 6. Eḷakalomasikkhāpadaṃ
๗. เอฬกโลมโธวาปนสิกฺขาปทํ • 7. Eḷakalomadhovāpanasikkhāpadaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā
๖. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา • 6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
๗. เอฬกโลมโธวาปนสิกฺขาปทวณฺณนา • 7. Eḷakalomadhovāpanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๖. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา • 6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๖. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา • 6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
