| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
៦. ឯឡកលោមសិក្ខាបទវណ្ណនា
6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
អទ្ធានមគ្គប្បដិបន្នស្សាតិ អទ្ធានមេវ មគ្គោ អទ្ធានមគ្គោ, តំ បដិបន្នស្សាតិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘អទ្ធានសង្ខាត’’ន្តិអាទិ។ អទ្ធានសទ្ទេន វិសេសិតត្តា បន ‘‘ទីឃមគ្គ’’ន្តិ វុត្តំ។ អទ្ធានគមនសមយស្ស វិភង្គេ ‘‘អទ្ធយោជនំ គច្ឆិស្សាមីតិ ភុញ្ជិតព្ព’’ន្តិអាទិវចនតោ (បាចិ. ២១៨) អទ្ធយោជនម្បិ អទ្ធានមគ្គោ ហោតិ។ ឯឡកលោមានិ ចេតានិ អទ្ធានមគ្គតោ អញ្ញត្ថ ឧប្បន្នានិ បដិគ្គហេតុំ ន វដ្ដន្តិ, យតោ ‘‘អទ្ធានមគ្គប្បដិបន្នស្សា’’តិអាទិកំ វុត្តន្តិ អនុយោគំ សន្ធាយាហ ‘‘សព្ពញ្ចេត’’ន្តិអាទិ។ តត្ថ សព្ពញ្ចេតន្តិ ‘‘ភិក្ខុនោ បនេវ អទ្ធានមគ្គប្បដិបន្នស្ស ឯឡកលោមានិ ឧប្បជ្ជេយ្យុ’’ន្តិអាទិកំ ឯតំ សព្ពំ។ វត្ថុមត្តទីបនមេវាតិ ‘‘តេន ខោ បន សមយេន អញ្ញតរស្ស ភិក្ខុនោ កោសលេសុ ជនបទេ សាវត្ថិំ គច្ឆន្តស្ស អន្តរាមគ្គេ ឯឡកលោមានិ ឧប្បជ្ជិំសូ’’តិអាទិកស្ស (បារា. ៥៧១) វត្ថុមត្តស្ស ទីបនមេវ។ យត្ថ កត្ថចីតិ អទ្ធានតោ អញ្ញត្ថាបិ យត្ថ កត្ថចិ ឋានេសុ។ សហត្ថាតិ ករណត្ថេ និស្សក្កវចនន្តិ អាហ ‘‘សហត្ថេនា’’តិ។ លក្ខណវចនញ្ចេតំ, តស្មា យេន កេនចិ សរីរាវយវេនាតិ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ តេនាហ ‘‘អត្តនា ហរិតព្ពានីតិ អត្ថោ’’តិ។ អសន្តេ ហារកេតិ ឯត្ថ បទានំ អន្តោគធាវធារណតោ អវធារណត្ថោ លព្ភតីតិ អាហ ‘‘អសន្តេយេវា’’តិអាទិ។
Addhānamaggappaṭipannassāti addhānameva maggo addhānamaggo, taṃ paṭipannassāti attho. Tenāha ‘‘addhānasaṅkhāta’’ntiādi. Addhānasaddena visesitattā pana ‘‘dīghamagga’’nti vuttaṃ. Addhānagamanasamayassa vibhaṅge ‘‘addhayojanaṃ gacchissāmīti bhuñjitabba’’ntiādivacanato (pāci. 218) addhayojanampi addhānamaggo hoti. Eḷakalomāni cetāni addhānamaggato aññattha uppannāni paṭiggahetuṃ na vaṭṭanti, yato ‘‘addhānamaggappaṭipannassā’’tiādikaṃ vuttanti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘sabbañceta’’ntiādi. Tattha sabbañcetanti ‘‘bhikkhuno paneva addhānamaggappaṭipannassa eḷakalomāni uppajjeyyu’’ntiādikaṃ etaṃ sabbaṃ. Vatthumattadīpanamevāti ‘‘tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno kosalesu janapade sāvatthiṃ gacchantassa antarāmagge eḷakalomāni uppajjiṃsū’’tiādikassa (pārā. 571) vatthumattassa dīpanameva. Yattha katthacīti addhānato aññatthāpi yattha katthaci ṭhānesu. Sahatthāti karaṇatthe nissakkavacananti āha ‘‘sahatthenā’’ti. Lakkhaṇavacanañcetaṃ, tasmā yena kenaci sarīrāvayavenāti attho daṭṭhabbo. Tenāha ‘‘attanā haritabbānīti attho’’ti. Asante hāraketi ettha padānaṃ antogadhāvadhāraṇato avadhāraṇattho labbhatīti āha ‘‘asanteyevā’’tiādi.
ឯត្ថ ច ‘‘ឥមានិ មេ, ភន្តេ, ឯឡកលោមានិ តិយោជនំ អតិក្កាមិតានិ និស្សគ្គិយានី’’តិអាទិនា (បារា. ៥៧៣) និស្សជ្ជនវិធានំ វេទិតព្ពំ។ តិកបាចិត្តិយន្តិ អតិរេកតិយោជនេ អតិរេកតិយោជនសញ្ញិវេមតិកឩនកសញ្ញីនំ វសេន តីណិ បាចិត្តិយានិ។ វាសាធិប្បាយេន គន្ត្វា តតោ បរំ ហរណេតិ យត្ថ គតោ, តត្ថ ឧទ្ទេសបរិបុច្ឆាទីនំ វា បច្ចយាទីនំ វា អលាភេន តតោ បរំ អញ្ញត្ថ ហរណេ, តតោបិ អញ្ញត្ថាតិ ឯវំ យោជនសតម្បិ ហរណេ អនាបត្តិ។ អច្ឆិន្នំ វា និស្សដ្ឋំ វាតិ ចោរេហិ អច្ឆិន្នំ វា វិនយកម្មកតំ វា។ កតភណ្ឌន្តិ កតំ ភណ្ឌំ កម្ពលកោជវសន្ថតាទិ យំ កិញ្ចិ អន្តមសោ សុត្តកេន ពទ្ធមត្តម្បិ។ តេនាហ ‘‘អន្តមសោ’’តិអាទិ។ យោ បន តនុកបត្តត្ថវិកន្តរេ (បារា. អដ្ឋ. ២.៥៧៥) វា អាយោគអំសពទ្ធកកាយពន្ធនាទីនំ អន្តរេសុ វា បិប្ផលិកាទីនំ មលរក្ខណត្ថំ សិបាដិកាយំ វា អន្តមសោ វាតាពាធិកោ កណ្ណច្ឆិទ្ទេបិ លោមានិ បក្ខិបិត្វា គច្ឆតិ , អាបត្តិយេវ។ សុត្តកេន បន ពន្ធិត្វា បក្ខិត្តំ កតភណ្ឌដ្ឋានេ តិដ្ឋតិ, វេណិំ កត្វា ហរតិ, ឥទំ និធានមុខំ នាម, អាបត្តិយេវ។
Ettha ca ‘‘imāni me, bhante, eḷakalomāni tiyojanaṃ atikkāmitāni nissaggiyānī’’tiādinā (pārā. 573) nissajjanavidhānaṃ veditabbaṃ. Tikapācittiyanti atirekatiyojane atirekatiyojanasaññivematikaūnakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Vāsādhippāyena gantvā tato paraṃ haraṇeti yattha gato, tattha uddesaparipucchādīnaṃ vā paccayādīnaṃ vā alābhena tato paraṃ aññattha haraṇe, tatopi aññatthāti evaṃ yojanasatampi haraṇe anāpatti. Acchinnaṃ vā nissaṭṭhaṃ vāti corehi acchinnaṃ vā vinayakammakataṃ vā. Katabhaṇḍanti kataṃ bhaṇḍaṃ kambalakojavasanthatādi yaṃ kiñci antamaso suttakena baddhamattampi. Tenāha ‘‘antamaso’’tiādi. Yo pana tanukapattatthavikantare (pārā. aṭṭha. 2.575) vā āyogaaṃsabaddhakakāyabandhanādīnaṃ antaresu vā pipphalikādīnaṃ malarakkhaṇatthaṃ sipāṭikāyaṃ vā antamaso vātābādhiko kaṇṇacchiddepi lomāni pakkhipitvā gacchati , āpattiyeva. Suttakena pana bandhitvā pakkhittaṃ katabhaṇḍaṭṭhāne tiṭṭhati, veṇiṃ katvā harati, idaṃ nidhānamukhaṃ nāma, āpattiyeva.
បឋមប្បដិលាភោតិ អត្តនោ អត្ថាយ ឯឡកលោមានំ បឋមុប្បត្តិ។ ឯតេន អច្ឆិន្ននិស្សដ្ឋប្បដិលទ្ធានំ បដិក្ខេបោ។ អញ្ញស្ស អជានន្តស្ស យានេ បក្ខិបិត្វាតិ (បារា. អដ្ឋ. ២.៥៧២) គច្ឆន្តេ រថាទិកេ វា ហត្ថិបិដ្ឋិអាទីសុ វា សាមិកស្ស អជានន្តស្សេវ ‘‘ហរិស្សតី’’តិ បក្ខិបិត្វា។ អគច្ឆន្តេបិ ឯសេវ នយោ។ សចេ បន អគច្ឆន្តេ រថាទិម្ហិ វា ហត្ថិបិដ្ឋិអាទីសុ វា ឋបេត្វា អារោហិត្វា សារេតិ, ហេដ្ឋា វា គច្ឆន្តោ ចោទេតិ, បក្កោសន្តោ វា អនុពន្ធាបេតិ, ‘‘អញ្ញំ ហរាបេតី’’តិ (បារា. ៥៧៥) វចនតោ អនាបត្តិ។ ឯត្ថ ច ‘‘អជានន្តស្ស យានេ’’តិ ឥមិនា ជានន្តស្ស ចេ យានេ បក្ខិបតិ, អញ្ញំ ហរាបេតិ នាមាតិ ទស្សេតិ។ អហរណបច្ចាហរណន្តិ ហរណបច្ចាហរណានមភាវោ។
Paṭhamappaṭilābhoti attano atthāya eḷakalomānaṃ paṭhamuppatti. Etena acchinnanissaṭṭhappaṭiladdhānaṃ paṭikkhepo. Aññassa ajānantassa yāne pakkhipitvāti (pārā. aṭṭha. 2.572) gacchante rathādike vā hatthipiṭṭhiādīsu vā sāmikassa ajānantasseva ‘‘harissatī’’ti pakkhipitvā. Agacchantepi eseva nayo. Sace pana agacchante rathādimhi vā hatthipiṭṭhiādīsu vā ṭhapetvā ārohitvā sāreti, heṭṭhā vā gacchanto codeti, pakkosanto vā anubandhāpeti, ‘‘aññaṃ harāpetī’’ti (pārā. 575) vacanato anāpatti. Ettha ca ‘‘ajānantassa yāne’’ti iminā jānantassa ce yāne pakkhipati, aññaṃ harāpeti nāmāti dasseti. Aharaṇapaccāharaṇanti haraṇapaccāharaṇānamabhāvo.
ឯឡកលោមសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
