| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਅਭਿਨવ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
੬. ਏਲ਼ਕਲੋਮਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਤਿ ਅਦ੍ਧਾਨਮੇવ ਮਗ੍ਗੋ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗੋ, ਤਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਦ੍ਧਾਨਸਙ੍ਖਾਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਅਦ੍ਧਾਨਸਦ੍ਦੇਨ વਿਸੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ‘‘ਦੀਘਮਗ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਦ੍ਧਾਨਗਮਨਸਮਯਸ੍ਸ વਿਭਙ੍ਗੇ ‘‘ਅਦ੍ਧਯੋਜਨਂ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ (ਪਾਚਿ॰ ੨੧੮) ਅਦ੍ਧਯੋਜਨਮ੍ਪਿ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗੋ ਹੋਤਿ। ਏਲ਼ਕਲੋਮਾਨਿ ਚੇਤਾਨਿ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਤੋ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ, ਯਤੋ ‘‘ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਨੁਯੋਗਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਞ੍ਚੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਞ੍ਚੇਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਨੇવ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਏਲ਼ਕਲੋਮਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਏਤਂ ਸਬ੍ਬਂ। વਤ੍ਥੁਮਤ੍ਤਦੀਪਨਮੇવਾਤਿ ‘‘ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕੋਸਲੇਸੁ ਜਨਪਦੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਏਲ਼ਕਲੋਮਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਂਸੂ’’ਤਿਆਦਿਕਸ੍ਸ (ਪਾਰਾ॰ ੫੭੧) વਤ੍ਥੁਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੀਪਨਮੇવ। ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚੀਤਿ ਅਦ੍ਧਾਨਤੋ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥਾਪਿ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਠਾਨੇਸੁ। ਸਹਤ੍ਥਾਤਿ ਕਰਣਤ੍ਥੇ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਹਤ੍ਥੇਨਾ’’ਤਿ। ਲਕ੍ਖਣવਚਨਞ੍ਚੇਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਸਰੀਰਾવਯવੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਤ੍ਤਨਾ ਹਰਿਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਅਸਨ੍ਤੇ ਹਾਰਕੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਦਾਨਂ ਅਨ੍ਤੋਗਧਾવਧਾਰਣਤੋ ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੋ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਸਨ੍ਤੇਯੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Addhānamaggappaṭipannassāti addhānameva maggo addhānamaggo, taṃ paṭipannassāti attho. Tenāha ‘‘addhānasaṅkhāta’’ntiādi. Addhānasaddena visesitattā pana ‘‘dīghamagga’’nti vuttaṃ. Addhānagamanasamayassa vibhaṅge ‘‘addhayojanaṃ gacchissāmīti bhuñjitabba’’ntiādivacanato (pāci. 218) addhayojanampi addhānamaggo hoti. Eḷakalomāni cetāni addhānamaggato aññattha uppannāni paṭiggahetuṃ na vaṭṭanti, yato ‘‘addhānamaggappaṭipannassā’’tiādikaṃ vuttanti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘sabbañceta’’ntiādi. Tattha sabbañcetanti ‘‘bhikkhuno paneva addhānamaggappaṭipannassa eḷakalomāni uppajjeyyu’’ntiādikaṃ etaṃ sabbaṃ. Vatthumattadīpanamevāti ‘‘tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno kosalesu janapade sāvatthiṃ gacchantassa antarāmagge eḷakalomāni uppajjiṃsū’’tiādikassa (pārā. 571) vatthumattassa dīpanameva. Yattha katthacīti addhānato aññatthāpi yattha katthaci ṭhānesu. Sahatthāti karaṇatthe nissakkavacananti āha ‘‘sahatthenā’’ti. Lakkhaṇavacanañcetaṃ, tasmā yena kenaci sarīrāvayavenāti attho daṭṭhabbo. Tenāha ‘‘attanā haritabbānīti attho’’ti. Asante hāraketi ettha padānaṃ antogadhāvadhāraṇato avadhāraṇattho labbhatīti āha ‘‘asanteyevā’’tiādi.
ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਇਮਾਨਿ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਲ਼ਕਲੋਮਾਨਿ ਤਿਯੋਜਨਂ ਅਤਿਕ੍ਕਾਮਿਤਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਾਰਾ॰ ੫੭੩) ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨવਿਧਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਿਕਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਅਤਿਰੇਕਤਿਯੋਜਨੇ ਅਤਿਰੇਕਤਿਯੋਜਨਸਞ੍ਞਿવੇਮਤਿਕਊਨਕਸਞ੍ਞੀਨਂ વਸੇਨ ਤੀਣਿ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਾਨਿ। વਾਸਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਰਂ ਹਰਣੇਤਿ ਯਤ੍ਥ ਗਤੋ, ਤਤ੍ਥ ਉਦ੍ਦੇਸਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਦੀਨਂ વਾ ਪਚ੍ਚਯਾਦੀਨਂ વਾ ਅਲਾਭੇਨ ਤਤੋ ਪਰਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਹਰਣੇ, ਤਤੋਪਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥਾਤਿ ਏવਂ ਯੋਜਨਸਤਮ੍ਪਿ ਹਰਣੇ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ વਾ ਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਂ વਾਤਿ ਚੋਰੇਹਿ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ વਾ વਿਨਯਕਮ੍ਮਕਤਂ વਾ। ਕਤਭਣ੍ਡਨ੍ਤਿ ਕਤਂ ਭਣ੍ਡਂ ਕਮ੍ਬਲਕੋਜવਸਨ੍ਥਤਾਦਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਸੁਤ੍ਤਕੇਨ ਬਦ੍ਧਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਨ੍ਤਮਸੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਯੋ ਪਨ ਤਨੁਕਪਤ੍ਤਤ੍ਥવਿਕਨ੍ਤਰੇ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੫੭੫) વਾ ਆਯੋਗਅਂਸਬਦ੍ਧਕਕਾਯਬਨ੍ਧਨਾਦੀਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇਸੁ વਾ ਪਿਪ੍ਫਲਿਕਾਦੀਨਂ ਮਲਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਂ ਸਿਪਾਟਿਕਾਯਂ વਾ ਅਨ੍ਤਮਸੋ વਾਤਾਬਾਧਿਕੋ ਕਣ੍ਣਚ੍ਛਿਦ੍ਦੇਪਿ ਲੋਮਾਨਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ , ਆਪਤ੍ਤਿਯੇવ। ਸੁਤ੍ਤਕੇਨ ਪਨ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਕਤਭਣ੍ਡਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, વੇਣਿਂ ਕਤ੍વਾ ਹਰਤਿ, ਇਦਂ ਨਿਧਾਨਮੁਖਂ ਨਾਮ, ਆਪਤ੍ਤਿਯੇવ।
Ettha ca ‘‘imāni me, bhante, eḷakalomāni tiyojanaṃ atikkāmitāni nissaggiyānī’’tiādinā (pārā. 573) nissajjanavidhānaṃ veditabbaṃ. Tikapācittiyanti atirekatiyojane atirekatiyojanasaññivematikaūnakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Vāsādhippāyena gantvā tato paraṃ haraṇeti yattha gato, tattha uddesaparipucchādīnaṃ vā paccayādīnaṃ vā alābhena tato paraṃ aññattha haraṇe, tatopi aññatthāti evaṃ yojanasatampi haraṇe anāpatti. Acchinnaṃ vā nissaṭṭhaṃ vāti corehi acchinnaṃ vā vinayakammakataṃ vā. Katabhaṇḍanti kataṃ bhaṇḍaṃ kambalakojavasanthatādi yaṃ kiñci antamaso suttakena baddhamattampi. Tenāha ‘‘antamaso’’tiādi. Yo pana tanukapattatthavikantare (pārā. aṭṭha. 2.575) vā āyogaaṃsabaddhakakāyabandhanādīnaṃ antaresu vā pipphalikādīnaṃ malarakkhaṇatthaṃ sipāṭikāyaṃ vā antamaso vātābādhiko kaṇṇacchiddepi lomāni pakkhipitvā gacchati , āpattiyeva. Suttakena pana bandhitvā pakkhittaṃ katabhaṇḍaṭṭhāne tiṭṭhati, veṇiṃ katvā harati, idaṃ nidhānamukhaṃ nāma, āpattiyeva.
ਪਠਮਪ੍ਪਟਿਲਾਭੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਾਯ ਏਲ਼ਕਲੋਮਾਨਂ ਪਠਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ। ਏਤੇਨ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਪ੍ਪਟਿਲਦ੍ਧਾਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾਨੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੫੭੨) ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਰਥਾਦਿਕੇ વਾ ਹਤ੍ਥਿਪਿਟ੍ਠਿਆਦੀਸੁ વਾ ਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਅਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ‘‘ਹਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ। ਅਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਚੇ ਪਨ ਅਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਰਥਾਦਿਮ੍ਹਿ વਾ ਹਤ੍ਥਿਪਿਟ੍ਠਿਆਦੀਸੁ વਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਆਰੋਹਿਤ੍વਾ ਸਾਰੇਤਿ, ਹੇਟ੍ਠਾ વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਚੋਦੇਤਿ, ਪਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੋ વਾ ਅਨੁਬਨ੍ਧਾਪੇਤਿ, ‘‘ਅਞ੍ਞਂ ਹਰਾਪੇਤੀ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੫੭੫) વਚਨਤੋ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਅਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾਨੇ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਯਾਨੇ ਪਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਅਞ੍ਞਂ ਹਰਾਪੇਤਿ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਹਰਣਪਚ੍ਚਾਹਰਣਨ੍ਤਿ ਹਰਣਪਚ੍ਚਾਹਰਣਾਨਮਭਾવੋ।
Paṭhamappaṭilābhoti attano atthāya eḷakalomānaṃ paṭhamuppatti. Etena acchinnanissaṭṭhappaṭiladdhānaṃ paṭikkhepo. Aññassa ajānantassa yāne pakkhipitvāti (pārā. aṭṭha. 2.572) gacchante rathādike vā hatthipiṭṭhiādīsu vā sāmikassa ajānantasseva ‘‘harissatī’’ti pakkhipitvā. Agacchantepi eseva nayo. Sace pana agacchante rathādimhi vā hatthipiṭṭhiādīsu vā ṭhapetvā ārohitvā sāreti, heṭṭhā vā gacchanto codeti, pakkosanto vā anubandhāpeti, ‘‘aññaṃ harāpetī’’ti (pārā. 575) vacanato anāpatti. Ettha ca ‘‘ajānantassa yāne’’ti iminā jānantassa ce yāne pakkhipati, aññaṃ harāpeti nāmāti dasseti. Aharaṇapaccāharaṇanti haraṇapaccāharaṇānamabhāvo.
ਏਲ਼ਕਲੋਮਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
