| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / द्वेमातिकापाळि • Dvemātikāpāḷi |
२. एळकलोमवग्गो
2. Eḷakalomavaggo
१. कोसियसिक्खापदवण्णना
1. Kosiyasikkhāpadavaṇṇanā
एळकलोमवग्गस्स पठमे कोसियमिस्सकन्ति एकेनापि कोसियंसुना अन्तमसो तस्स करणट्ठाने वातवेगेन निपातितेनापि मिस्सीकतं। सन्थतन्ति समे भूमिभागे कोसियंसूनि उपरूपरि सन्थरित्वा कञ्जियादीहि सिञ्चित्वा कत्तब्बतालक्खणं। कारापेय्य निस्सग्गियन्ति करणकारापनप्पयोगेसु दुक्कटं, पटिलाभेन निस्सग्गियं होति। एत्थ च ‘‘इदं मे, भन्ते, कोसियमिस्सकं सन्थतं कारापितं निस्सग्गिय’’न्ति (पारा॰ ५४४) इमिना नयेन निस्सज्जनविधानं वेदितब्बं, इमस्सेव वचनस्स अनुसारेन इतो परं सब्बसन्थतं वेदितब्बं। सक्का हि एत्तावता जानितुन्ति न तं इतो परं दस्सयिस्साम।
Eḷakalomavaggassa paṭhame kosiyamissakanti ekenāpi kosiyaṃsunā antamaso tassa karaṇaṭṭhāne vātavegena nipātitenāpi missīkataṃ. Santhatanti same bhūmibhāge kosiyaṃsūni uparūpari santharitvā kañjiyādīhi siñcitvā kattabbatālakkhaṇaṃ. Kārāpeyya nissaggiyanti karaṇakārāpanappayogesu dukkaṭaṃ, paṭilābhena nissaggiyaṃ hoti. Ettha ca ‘‘idaṃ me, bhante, kosiyamissakaṃ santhataṃ kārāpitaṃ nissaggiya’’nti (pārā. 544) iminā nayena nissajjanavidhānaṃ veditabbaṃ, imasseva vacanassa anusārena ito paraṃ sabbasanthataṃ veditabbaṃ. Sakkā hi ettāvatā jānitunti na taṃ ito paraṃ dassayissāma.
आळवियं छब्बग्गिये आरब्भ कोसियमिस्सकं सन्थतं कारापनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, असाधारणपञ्ञत्ति, अत्तनो अत्थाय कारापनवसेन साणत्तिकं, अत्तना विप्पकतपअयोसापननयेन चतुक्कपाचित्तियं, अञ्ञस्सत्थाय करणकारापनेसु अञ्ञेन कतं पटिलभित्वा परिभुञ्जने च दुक्कटं। वितानादिकरणे, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। कोसियमिस्सकभावो, अत्तनो अत्थाय सन्थतस्स करणकारापनं, पटिलाभो चाति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि धोवापनसिक्खापदे वुत्तनयेनेवाति।
Āḷaviyaṃ chabbaggiye ārabbha kosiyamissakaṃ santhataṃ kārāpanavatthusmiṃ paññattaṃ, asādhāraṇapaññatti, attano atthāya kārāpanavasena sāṇattikaṃ, attanā vippakatapaayosāpananayena catukkapācittiyaṃ, aññassatthāya karaṇakārāpanesu aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjane ca dukkaṭaṃ. Vitānādikaraṇe, ummattakādīnañca anāpatti. Kosiyamissakabhāvo, attano atthāya santhatassa karaṇakārāpanaṃ, paṭilābho cāti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni dhovāpanasikkhāpade vuttanayenevāti.
कोसियसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Kosiyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
२. सुद्धकाळकसिक्खापदवण्णना
2. Suddhakāḷakasikkhāpadavaṇṇanā
दुतिये सुद्धकाळकानन्ति सुद्धानं काळकानं अञ्ञेहि अमिस्सीकतानं। वेसालियं छब्बग्गिये आरब्भ तादिसं सन्थतं करणवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, सेसं पठमसदिसमेवाति।
Dutiye suddhakāḷakānanti suddhānaṃ kāḷakānaṃ aññehi amissīkatānaṃ. Vesāliyaṃ chabbaggiye ārabbha tādisaṃ santhataṃ karaṇavatthusmiṃ paññattaṃ, sesaṃ paṭhamasadisamevāti.
सुद्धकाळकसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Suddhakāḷakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
३. द्वेभागसिक्खापदवण्णना
3. Dvebhāgasikkhāpadavaṇṇanā
ततिये द्वे भागाति द्वे कोट्ठासा। आदातब्बाति गहेतब्बा। गोचरियानन्ति कपिलवण्णानं। अयं पनेत्थ विनिच्छयो – यत्तकेहि कत्तुकामो होति, तेसु तुलयित्वा द्वे कोट्ठासा काळकानं गहेतब्बा, एको ओदातानं, एको गोचरियानं। एकस्सापि काळकलोमस्स अतिरेकभावे निस्सग्गियं होति, ऊनकं वट्टति।
Tatiye dve bhāgāti dve koṭṭhāsā. Ādātabbāti gahetabbā. Gocariyānanti kapilavaṇṇānaṃ. Ayaṃ panettha vinicchayo – yattakehi kattukāmo hoti, tesu tulayitvā dve koṭṭhāsā kāḷakānaṃ gahetabbā, eko odātānaṃ, eko gocariyānaṃ. Ekassāpi kāḷakalomassa atirekabhāve nissaggiyaṃ hoti, ūnakaṃ vaṭṭati.
सावत्थियं छब्बग्गिये आरब्भ तादिसं सन्थतं करणवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, किरियाकिरियं, सेसं पठमसदिसमेवाति। इमानि पन तीणि निस्सज्जित्वा पटिलद्धानिपि परिभुञ्जितुं न वट्टन्ति।
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye ārabbha tādisaṃ santhataṃ karaṇavatthusmiṃ paññattaṃ, kiriyākiriyaṃ, sesaṃ paṭhamasadisamevāti. Imāni pana tīṇi nissajjitvā paṭiladdhānipi paribhuñjituṃ na vaṭṭanti.
द्वेभागसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Dvebhāgasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
४. छब्बस्ससिक्खापदवण्णना
4. Chabbassasikkhāpadavaṇṇanā
चतुत्थे ओरेन चे छन्नं वस्सानन्ति छन्नं वस्सानं ओरिमभागे, अन्तोति अत्थो। अञ्ञत्र भिक्खुसम्मुतियाति यं सङ्घो गिलानस्स भिक्खुनो सन्थतसम्मुतिं देति, तं ठपेत्वा अलद्धसम्मुतिकस्स छब्बस्सब्भन्तरे अञ्ञं सन्थतं करोन्तस्स निस्सग्गियं होति।
Catutthe orena ce channaṃ vassānanti channaṃ vassānaṃ orimabhāge, antoti attho. Aññatra bhikkhusammutiyāti yaṃ saṅgho gilānassa bhikkhuno santhatasammutiṃ deti, taṃ ṭhapetvā aladdhasammutikassa chabbassabbhantare aññaṃ santhataṃ karontassa nissaggiyaṃ hoti.
सावत्थियं सम्बहुले भिक्खू आरब्भ अनुवस्सं सन्थतं कारापनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, ‘‘अञ्ञत्र भिक्खुसम्मुतिया’’ति अयमेत्थ अनुपञ्ञत्ति, सा येन लद्धा होति, तस्स याव रोगो न वूपसम्मति, वूपसन्तो वा पुन कुप्पति, ताव गतगतट्ठाने अनुवस्सम्पि कातुं वट्टति, अञ्ञस्सत्थाय कारेतुं, कतञ्च पटिलभित्वा परिभुञ्जितुम्पि वट्टति, सेसं पठमसदिसमेवाति।
Sāvatthiyaṃ sambahule bhikkhū ārabbha anuvassaṃ santhataṃ kārāpanavatthusmiṃ paññattaṃ, ‘‘aññatra bhikkhusammutiyā’’ti ayamettha anupaññatti, sā yena laddhā hoti, tassa yāva rogo na vūpasammati, vūpasanto vā puna kuppati, tāva gatagataṭṭhāne anuvassampi kātuṃ vaṭṭati, aññassatthāya kāretuṃ, katañca paṭilabhitvā paribhuñjitumpi vaṭṭati, sesaṃ paṭhamasadisamevāti.
छब्बस्ससिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Chabbassasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
५. निसीदनसिक्खापदवण्णना
5. Nisīdanasikkhāpadavaṇṇanā
पञ्चमे पुराणसन्थतं नाम यत्थ सकिम्पि निसिन्नो वा होति निपन्नो वा। समन्ताति एकपस्सतो वट्टं वा चतुरस्सं वा छिन्दित्वा गहितट्ठानं यथा विदत्थिमत्तं होति, एवं गहेतब्बं। सन्थरन्तेन पन एकदेसे वा सन्थरितब्बं, विजटेत्वा वा मिस्सकं कत्वा सन्थरितब्बं, एवं थिरतरं होति। अनादा चेति सति पुराणसन्थते अग्गहेत्वा। असति पन अग्गहेत्वापि वट्टति, अञ्ञस्सत्थाय कारेतुं, कतञ्च पटिलभित्वा परिभुञ्जितुम्पि वट्टति।
Pañcame purāṇasanthataṃ nāma yattha sakimpi nisinno vā hoti nipanno vā. Samantāti ekapassato vaṭṭaṃ vā caturassaṃ vā chinditvā gahitaṭṭhānaṃ yathā vidatthimattaṃ hoti, evaṃ gahetabbaṃ. Santharantena pana ekadese vā santharitabbaṃ, vijaṭetvā vā missakaṃ katvā santharitabbaṃ, evaṃ thirataraṃ hoti. Anādā ceti sati purāṇasanthate aggahetvā. Asati pana aggahetvāpi vaṭṭati, aññassatthāya kāretuṃ, katañca paṭilabhitvā paribhuñjitumpi vaṭṭati.
सावत्थियं सम्बहुले भिक्खू आरब्भ सन्थतविस्सज्जनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, सेसं ततियसदिसमेवाति।
Sāvatthiyaṃ sambahule bhikkhū ārabbha santhatavissajjanavatthusmiṃ paññattaṃ, sesaṃ tatiyasadisamevāti.
निसीदनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Nisīdanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
६. एळकलोमसिक्खापदवण्णना
6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
छट्ठे अद्धानमग्गप्पटिपन्नस्साति अद्धानसङ्खातं दीघमग्गं पटिपन्नस्स, सब्बञ्चेतं वत्थुमत्तदीपनमेव, यत्थ कत्थचि पन धम्मेन लभित्वा गण्हतो दोसो नत्थि। तियोजनपरमन्ति गहितट्ठानतो तियोजनप्पमाणं देसं। सहत्थाति सहत्थेन, अत्तना हरितब्बानीति अत्थो। असन्ते हारकेति असन्तेयेव अञ्ञस्मिम्पि हारके। सचे पन अत्थि, तं गाहेतुं वट्टति। अत्तना पन अन्तमसो वाताबाधप्पटिकारत्थं सुत्तकेन अबन्धित्वा कण्णच्छिद्दे पक्खित्तानिपि आदाय तियोजनं एकं पादं अतिक्कामेन्तस्स दुक्कटं, दुतियपादातिक्कमे निस्सग्गियं पाचित्तियं।
Chaṭṭhe addhānamaggappaṭipannassāti addhānasaṅkhātaṃ dīghamaggaṃ paṭipannassa, sabbañcetaṃ vatthumattadīpanameva, yattha katthaci pana dhammena labhitvā gaṇhato doso natthi. Tiyojanaparamanti gahitaṭṭhānato tiyojanappamāṇaṃ desaṃ. Sahatthāti sahatthena, attanā haritabbānīti attho. Asante hāraketi asanteyeva aññasmimpi hārake. Sace pana atthi, taṃ gāhetuṃ vaṭṭati. Attanā pana antamaso vātābādhappaṭikāratthaṃ suttakena abandhitvā kaṇṇacchidde pakkhittānipi ādāya tiyojanaṃ ekaṃ pādaṃ atikkāmentassa dukkaṭaṃ, dutiyapādātikkame nissaggiyaṃ pācittiyaṃ.
सावत्थियं अञ्ञतरं भिक्खुं आरब्भ तियोजनातिक्कमनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, असाधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, तिकपाचित्तियं, ऊनकतियोजने अतिरेकसञ्ञिनो वेमतिकस्स वा दुक्कटं। तियोजनं हरणपच्चाहरणे, वासाधिप्पायेन गन्त्वा ततो परं हरणे, अच्छिन्नं वा निस्सट्ठं वा पटिलभित्वा हरणे, अञ्ञं हरापने, अन्तमसो सुत्तकेनपि बद्धकतभण्डहरणे, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। एळकलोमानं अकतभण्डता, पठमप्पटिलाभो, अत्तना आदाय वा अञ्ञस्स अजानन्तस्स याने पक्खिपित्वा वा तियोजनातिक्कमनं, आहरणपच्चाहरणं, अवासाधिप्पायताति इमानेत्थ पञ्च अङ्गानि। एळकलोमसमुट्ठानं , किरियं, नोसञ्ञाविमोक्खं, अचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, कायकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
Sāvatthiyaṃ aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha tiyojanātikkamanavatthusmiṃ paññattaṃ, asādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, ūnakatiyojane atirekasaññino vematikassa vā dukkaṭaṃ. Tiyojanaṃ haraṇapaccāharaṇe, vāsādhippāyena gantvā tato paraṃ haraṇe, acchinnaṃ vā nissaṭṭhaṃ vā paṭilabhitvā haraṇe, aññaṃ harāpane, antamaso suttakenapi baddhakatabhaṇḍaharaṇe, ummattakādīnañca anāpatti. Eḷakalomānaṃ akatabhaṇḍatā, paṭhamappaṭilābho, attanā ādāya vā aññassa ajānantassa yāne pakkhipitvā vā tiyojanātikkamanaṃ, āharaṇapaccāharaṇaṃ, avāsādhippāyatāti imānettha pañca aṅgāni. Eḷakalomasamuṭṭhānaṃ , kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
एळकलोमसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
७. एळकलोमधोवापनसिक्खापदवण्णना
7. Eḷakalomadhovāpanasikkhāpadavaṇṇanā
सत्तमे सक्केसु छब्बग्गिये आरब्भ एळकलोमधोवापनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं। तत्थ पुराणचीवरधोवापने वुत्तनयेनेव सब्बोपि विनिच्छयो वेदितब्बो।
Sattame sakkesu chabbaggiye ārabbha eḷakalomadhovāpanavatthusmiṃ paññattaṃ. Tattha purāṇacīvaradhovāpane vuttanayeneva sabbopi vinicchayo veditabbo.
एळकलोमधोवापनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Eḷakalomadhovāpanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
८. जातरूपसिक्खापदवण्णना
8. Jātarūpasikkhāpadavaṇṇanā
अट्ठमे जातरूपरजतन्ति सुवण्णञ्चेव रूपियञ्च, अपिच कहापणो लोहमासकदारुमासकजतुमासकादयोपि ये वोहारं गच्छन्ति, सब्बे ते इध रजतन्त्वेव वुत्ता। उग्गण्हेय्य वाति अत्तनो अत्थाय दिय्यमानं वा यत्थकत्थचि ठितं वा निप्परिग्गहितं दिस्वा सयं गण्हेय्य वा। उग्गण्हापेय्य वाति तदेव अञ्ञेन गाहापेय्य वा। उपनिक्खित्तं वा सादियेय्याति ‘‘इदं अय्यस्स होतू’’ति एवं सम्मुखा वा, ‘‘असुकस्मिं नाम ठाने मम हिरञ्ञसुवण्णं, तं तुय्हं होतू’’ति एवं परम्मुखा ठितं वा केवलं वाचाय वा हत्थमुद्दाय वा ‘‘तुय्ह’’न्ति वत्वा परिच्चत्तं यो कायवाचाहि अप्पटिक्खिपित्वा चित्तेन अधिवासेय्य, अयं ‘‘सादियेय्या’’ति वुच्चति। सचे पन चित्तेन सादियति, गण्हितुकामो होति, कायेन वा वाचाय वा ‘‘नयिदं कप्पती’’ति पटिक्खिपति, कायवाचाहि अप्पटिक्खिपित्वा सुद्धचित्तो हुत्वा ‘‘नयिदं अम्हाकं कप्पती’’ति न सादियति, वट्टति। निस्सग्गियन्ति उग्गहणादीसु यंकिञ्चि करोन्तस्स अघनबद्धेसु वत्थूसु वत्थुगणनाय निस्सग्गियं पाचित्तियं। तं निस्सज्जन्तेन ‘‘अहं, भन्ते, रूपियं पटिग्गहेसिं, इदं मे, भन्ते, निस्सग्गियं, इमाहं सङ्घस्स निस्सज्जामी’’ति (पारा॰ ५८४) एवं सङ्घमज्झेयेव निस्सज्जितब्बं। सचे तत्थ कोचि गहट्ठो आगच्छति , ‘‘इदं जानाही’’ति वत्तब्बो। ‘‘इमिना किं आहरिय्यतू’’ति भणन्ते पन ‘‘इदं नामा’’ति अवत्वा ‘‘सप्पिआदीनि भिक्खूनं कप्पन्ती’’ति एवं कप्पियं आचिक्खितब्बं। सचे सो आहरति, रूपियप्पटिग्गाहकं ठपेत्वा सब्बेहि भाजेत्वा परिभुञ्जितब्बं। रूपियप्पटिग्गाहकस्स पन यं तप्पच्चया उप्पन्नं, तं अञ्ञेन लभित्वा दिय्यमानम्पि अन्तमसो ततो निब्बत्तरुक्खच्छायापि परिभुञ्जितुं न वट्टति। सचे पन सो किञ्चि आहरितुं न इच्छति, ‘‘इमं छट्टेही’’ति वत्तब्बो। सचे यत्थ कत्थचि निक्खिपति, गहेत्वा वा गच्छति, न वारेतब्बो। नो चे छट्टेति, पञ्चङ्गसमन्नागतो भिक्खु रूपियछट्टको सम्मन्नितब्बो। तेन अनिमित्तं कत्वाव गूथं विय छट्टेतब्बं। सचे निमित्तं करोति, दुक्कटं आपज्जति।
Aṭṭhame jātarūparajatanti suvaṇṇañceva rūpiyañca, apica kahāpaṇo lohamāsakadārumāsakajatumāsakādayopi ye vohāraṃ gacchanti, sabbe te idha rajatantveva vuttā. Uggaṇheyya vāti attano atthāya diyyamānaṃ vā yatthakatthaci ṭhitaṃ vā nippariggahitaṃ disvā sayaṃ gaṇheyya vā. Uggaṇhāpeyya vāti tadeva aññena gāhāpeyya vā. Upanikkhittaṃ vā sādiyeyyāti ‘‘idaṃ ayyassa hotū’’ti evaṃ sammukhā vā, ‘‘asukasmiṃ nāma ṭhāne mama hiraññasuvaṇṇaṃ, taṃ tuyhaṃ hotū’’ti evaṃ parammukhā ṭhitaṃ vā kevalaṃ vācāya vā hatthamuddāya vā ‘‘tuyha’’nti vatvā pariccattaṃ yo kāyavācāhi appaṭikkhipitvā cittena adhivāseyya, ayaṃ ‘‘sādiyeyyā’’ti vuccati. Sace pana cittena sādiyati, gaṇhitukāmo hoti, kāyena vā vācāya vā ‘‘nayidaṃ kappatī’’ti paṭikkhipati, kāyavācāhi appaṭikkhipitvā suddhacitto hutvā ‘‘nayidaṃ amhākaṃ kappatī’’ti na sādiyati, vaṭṭati. Nissaggiyanti uggahaṇādīsu yaṃkiñci karontassa aghanabaddhesu vatthūsu vatthugaṇanāya nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Taṃ nissajjantena ‘‘ahaṃ, bhante, rūpiyaṃ paṭiggahesiṃ, idaṃ me, bhante, nissaggiyaṃ, imāhaṃ saṅghassa nissajjāmī’’ti (pārā. 584) evaṃ saṅghamajjheyeva nissajjitabbaṃ. Sace tattha koci gahaṭṭho āgacchati , ‘‘idaṃ jānāhī’’ti vattabbo. ‘‘Iminā kiṃ āhariyyatū’’ti bhaṇante pana ‘‘idaṃ nāmā’’ti avatvā ‘‘sappiādīni bhikkhūnaṃ kappantī’’ti evaṃ kappiyaṃ ācikkhitabbaṃ. Sace so āharati, rūpiyappaṭiggāhakaṃ ṭhapetvā sabbehi bhājetvā paribhuñjitabbaṃ. Rūpiyappaṭiggāhakassa pana yaṃ tappaccayā uppannaṃ, taṃ aññena labhitvā diyyamānampi antamaso tato nibbattarukkhacchāyāpi paribhuñjituṃ na vaṭṭati. Sace pana so kiñci āharituṃ na icchati, ‘‘imaṃ chaṭṭehī’’ti vattabbo. Sace yattha katthaci nikkhipati, gahetvā vā gacchati, na vāretabbo. No ce chaṭṭeti, pañcaṅgasamannāgato bhikkhu rūpiyachaṭṭako sammannitabbo. Tena animittaṃ katvāva gūthaṃ viya chaṭṭetabbaṃ. Sace nimittaṃ karoti, dukkaṭaṃ āpajjati.
राजगहे उपनन्दं आरब्भ रूपियप्पटिग्गहणवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, साधारणपञ्ञत्ति, साणत्तिकं, तिकपाचित्तियं, अरूपिये रूपियसञ्ञिनो वेमतिकस्स वा, सङ्घचेतियादीनं अत्थाय गण्हन्तस्स, मुत्तामणिआदिप्पटिग्गहणे च दुक्कटं। रतनसिक्खापदनयेन निक्खिपन्तस्स, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। जातरूपरजतभावो, अत्तुद्देसिकता, गहणादीसु अञ्ञतरभावोति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समुट्ठानादीसु सिया किरियं गहणेन आपज्जनतो, सिया अकिरियं पटिक्खेपस्स अकरणतो, सेसं सञ्चरित्ते वुत्तनयमेवाति।
Rājagahe upanandaṃ ārabbha rūpiyappaṭiggahaṇavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, sāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, arūpiye rūpiyasaññino vematikassa vā, saṅghacetiyādīnaṃ atthāya gaṇhantassa, muttāmaṇiādippaṭiggahaṇe ca dukkaṭaṃ. Ratanasikkhāpadanayena nikkhipantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Jātarūparajatabhāvo, attuddesikatā, gahaṇādīsu aññatarabhāvoti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīsu siyā kiriyaṃ gahaṇena āpajjanato, siyā akiriyaṃ paṭikkhepassa akaraṇato, sesaṃ sañcaritte vuttanayamevāti.
जातरूपसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Jātarūpasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
९. रूपियसंवोहारसिक्खापदवण्णना
9. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā
नवमे नानप्पकारकन्ति कतादिवसेन अनेकविधं। रूपियसंवोहारन्ति जातरूपरजतपरिवत्तनं। पुरिमसिक्खापदेन हि निस्सग्गियवत्थुदुक्कटवत्थूनं पटिग्गहणं वारितं, इमिना परिवत्तनं। तस्मा दुक्कटवत्थुना दुक्कटवत्थुकप्पियवत्थूनि, कप्पियवत्थुना च दुक्कटवत्थुं परिवत्तेन्तस्स दुक्कटं। निस्सग्गियवत्थुना पन निस्सग्गियवत्थुं वा दुक्कटवत्थुं वा कप्पियवत्थुं वा, दुक्कटवत्थुकप्पियवत्थूहि च निस्सग्गियवत्थुं परिवत्तेन्तस्स निस्सग्गियं होति, तं पुरिमनयानुसारेनेव सङ्घमज्झे निस्सज्जितब्बं, निस्सट्ठवत्थुस्मिञ्च तत्थ वुत्तनयेनेव पटिपज्जितब्बं।
Navame nānappakārakanti katādivasena anekavidhaṃ. Rūpiyasaṃvohāranti jātarūparajataparivattanaṃ. Purimasikkhāpadena hi nissaggiyavatthudukkaṭavatthūnaṃ paṭiggahaṇaṃ vāritaṃ, iminā parivattanaṃ. Tasmā dukkaṭavatthunā dukkaṭavatthukappiyavatthūni, kappiyavatthunā ca dukkaṭavatthuṃ parivattentassa dukkaṭaṃ. Nissaggiyavatthunā pana nissaggiyavatthuṃ vā dukkaṭavatthuṃ vā kappiyavatthuṃ vā, dukkaṭavatthukappiyavatthūhi ca nissaggiyavatthuṃ parivattentassa nissaggiyaṃ hoti, taṃ purimanayānusāreneva saṅghamajjhe nissajjitabbaṃ, nissaṭṭhavatthusmiñca tattha vuttanayeneva paṭipajjitabbaṃ.
सावत्थियं छब्बग्गिये आरब्भ रूपियसंवोहारवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, साधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, यं अत्तनो धनेन परिवत्तेति, तस्स वा धनस्स वा रूपियभावो चेव, परिवत्तनञ्चाति इमानेत्थ द्वे अङ्गानि। किरियं, सेसं अनन्तरसिक्खापदे वुत्तनयमेवाति।
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye ārabbha rūpiyasaṃvohāravatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, yaṃ attano dhanena parivatteti, tassa vā dhanassa vā rūpiyabhāvo ceva, parivattanañcāti imānettha dve aṅgāni. Kiriyaṃ, sesaṃ anantarasikkhāpade vuttanayamevāti.
रूपियसंवोहारसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
१०. कयविक्कयसिक्खापदवण्णना
10. Kayavikkayasikkhāpadavaṇṇanā
दसमे नानप्पकारकन्ति चीवरादीनं कप्पियभण्डानं वसेन अनेकविधं। कयविक्कयन्ति कयञ्चेव विक्कयञ्च। ‘‘इमिना इमं देहि, इमं आहर, परिवत्तेहि, चेतापेही’’ति इमिना हि नयेन परस्स कप्पियभण्डं गण्हन्तो कयं समापज्जति, अत्तनो कप्पियभण्डं देन्तो विक्कयं समापज्जति। तस्मा ठपेत्वा पञ्च सहधम्मिके यं एवं अत्तनो कप्पियभण्डं दत्वा मातु सन्तकम्पि कप्पियभण्डं गण्हाति, तं निस्सग्गियं होति। वुत्तलक्खणवसेन सङ्घगणपुग्गलेसु यस्स कस्सचि निस्सज्जितब्बं, ‘‘इमं भुञ्जित्वा वा गहेत्वा वा इदं नाम आहर वा करोहि वा’’ति रजनादिं आहरापेत्वा वा धमकरणादिपरिक्खारं भूमिसोधनादिञ्च नवकम्मं कारेत्वा वा सन्तं वत्थु निस्सज्जितब्बं, असन्ते पाचित्तियं देसेतब्बमेव।
Dasame nānappakārakanti cīvarādīnaṃ kappiyabhaṇḍānaṃ vasena anekavidhaṃ. Kayavikkayanti kayañceva vikkayañca. ‘‘Iminā imaṃ dehi, imaṃ āhara, parivattehi, cetāpehī’’ti iminā hi nayena parassa kappiyabhaṇḍaṃ gaṇhanto kayaṃ samāpajjati, attano kappiyabhaṇḍaṃ dento vikkayaṃ samāpajjati. Tasmā ṭhapetvā pañca sahadhammike yaṃ evaṃ attano kappiyabhaṇḍaṃ datvā mātu santakampi kappiyabhaṇḍaṃ gaṇhāti, taṃ nissaggiyaṃ hoti. Vuttalakkhaṇavasena saṅghagaṇapuggalesu yassa kassaci nissajjitabbaṃ, ‘‘imaṃ bhuñjitvā vā gahetvā vā idaṃ nāma āhara vā karohi vā’’ti rajanādiṃ āharāpetvā vā dhamakaraṇādiparikkhāraṃ bhūmisodhanādiñca navakammaṃ kāretvā vā santaṃ vatthu nissajjitabbaṃ, asante pācittiyaṃ desetabbameva.
सावत्थियं उपनन्दं आरब्भ कयविक्कयवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, ‘‘इदं किं अग्घती’’ति एवं अग्घं पुच्छन्तस्स, यस्स हत्थतो भण्डं गण्हितुकामो होति, तं ठपेत्वा अञ्ञं अन्तमसो तस्सेव पुत्तभातुकम्पि कप्पियकारकं कत्वा ‘‘इमिना इदं नाम गहेत्वा देही’’ति आचिक्खन्तस्स, ‘‘इदं अम्हाकं अत्थि, अम्हाकञ्च इमिना च इमिना च अत्थो’’ति एवं वत्वा अत्तनो धनेन लद्धं गण्हन्तस्स, सहधम्मिकेहि सद्धिं कयविक्कयं करोन्तस्स, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। यं अत्तनो धनेन परिवत्तेति, येन च परिवत्तेति, तेसं कप्पियवत्थुता, असहधम्मिकता, कयविक्कयापज्जनञ्चाति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। सेसं रूपियसंवोहारे वुत्तनयमेवाति।
Sāvatthiyaṃ upanandaṃ ārabbha kayavikkayavatthusmiṃ paññattaṃ, ‘‘idaṃ kiṃ agghatī’’ti evaṃ agghaṃ pucchantassa, yassa hatthato bhaṇḍaṃ gaṇhitukāmo hoti, taṃ ṭhapetvā aññaṃ antamaso tasseva puttabhātukampi kappiyakārakaṃ katvā ‘‘iminā idaṃ nāma gahetvā dehī’’ti ācikkhantassa, ‘‘idaṃ amhākaṃ atthi, amhākañca iminā ca iminā ca attho’’ti evaṃ vatvā attano dhanena laddhaṃ gaṇhantassa, sahadhammikehi saddhiṃ kayavikkayaṃ karontassa, ummattakādīnañca anāpatti. Yaṃ attano dhanena parivatteti, yena ca parivatteti, tesaṃ kappiyavatthutā, asahadhammikatā, kayavikkayāpajjanañcāti imānettha tīṇi aṅgāni. Sesaṃ rūpiyasaṃvohāre vuttanayamevāti.
कयविक्कयसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Kayavikkayasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
एळकलोमवग्गो दुतियो।
Eḷakalomavaggo dutiyo.
