Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೩. ಏರಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
3. Erakattheragāthāvaṇṇanā
ದುಕ್ಖಾ ಕಾಮಾ ಏರಕಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಏರಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಸಿದ್ಧತ್ಥಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಸತ್ಥು ಕಿಞ್ಚಿ ದಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಅಲಭನ್ತೋ ‘‘ಹನ್ದಾಹಂ ಕಾಯಸಾರಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಗಮನಮಗ್ಗಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಮಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತೇನ ತಥಾಕತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ । ಸೋ ತತ್ಥ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಯಾವ ದಸ್ಸನುಪಚಾರಸಮತಿಕ್ಕಮಾ ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣಂ ಪೀತಿಂ ಅವಿಜಹನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಪರಾಪರಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸುಗತೀಸುಯೇವ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸಮ್ಭಾವನೀಯಸ್ಸ ಕುಟುಮ್ಬಿಯಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಏರಕೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ ಅಭಿರೂಪೋ ದಸ್ಸನೀಯೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಇತಿಕತ್ತಬ್ಬತಾಸು ಪರಮೇನ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಕುಲೇನ ರೂಪೇನ ಆಚಾರೇನ ವಯೇನ ಕೋಸಲ್ಲೇನ ಚ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ದಾರಿಕಂ ಆನೇತ್ವಾ ವಿವಾಹಕಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು । ಸೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸೇನ ಗೇಹೇ ವಸನ್ತೋ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕತ್ತಾ ಕೇನಚಿದೇವ ಸಂವೇಗವತ್ಥುನಾ ಸಂಸಾರೇ ಸಂವಿಗ್ಗಮಾನಸೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿ, ತಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕತಿಪಯದಿವಸಾತಿಕ್ಕಮೇನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾಭಿಭೂತೋ ವಿಹಾಸಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಓವಾದವಸೇನ ‘‘ದುಕ್ಖಾ ಕಾಮಾ ಏರಕಾ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ। ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಯುತ್ತಂ ಮಯಾ ಕತಂ, ಯೋಹಂ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕಬಹುಲೋ ವಿಹಾಸಿ’’ನ್ತಿ ಸಂವೇಗಜಾತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೫.೩೨-೩೬) –
Dukkhā kāmā erakāti āyasmato erakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso satthu kiñci dātabbayuttakaṃ alabhanto ‘‘handāhaṃ kāyasāraṃ puññaṃ karissāmī’’ti satthu gamanamaggaṃ sodhetvā samaṃ akāsi. Satthā tena tathākataṃ maggaṃ paṭipajji . So tattha bhagavantaṃ disvā pasannamānaso vanditvā añjaliṃ paggayha pasannacitto yāva dassanupacārasamatikkamā buddhārammaṇaṃ pītiṃ avijahanto aṭṭhāsi. So tena puññakammena devaloke nibbatto aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ sambhāvanīyassa kuṭumbiyassa putto hutvā nibbatti, erakotissa nāmaṃ ahosi abhirūpo dassanīyo pāsādiko itikattabbatāsu paramena veyyattiyena samannāgato. Tassa mātāpitaro kulena rūpena ācārena vayena kosallena ca anucchavikaṃ dārikaṃ ānetvā vivāhakammaṃ akaṃsu . So tāya saddhiṃ saṃvāsena gehe vasanto pacchimabhavikattā kenacideva saṃvegavatthunā saṃsāre saṃviggamānaso satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji, tassa satthā kammaṭṭhānaṃ adāsi. So kammaṭṭhānaṃ gahetvā katipayadivasātikkamena ukkaṇṭhābhibhūto vihāsi. Atha satthā tassa cittappavattiṃ ñatvā ovādavasena ‘‘dukkhā kāmā erakā’’ti gāthaṃ abhāsi. So taṃ sutvā ‘‘ayuttaṃ mayā kataṃ, yohaṃ evarūpassa satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā taṃ vissajjento micchāvitakkabahulo vihāsi’’nti saṃvegajāto vipassanāya yuttappayutto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.32-36) –
‘‘ಉತ್ತರಿತ್ವಾನ ನದಿಕಂ, ವನಂ ಗಚ್ಛತಿ ಚಕ್ಖುಮಾ।
‘‘Uttaritvāna nadikaṃ, vanaṃ gacchati cakkhumā;
ತಮದ್ದಸಾಸಿಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಸಿದ್ಧತ್ಥಂ ವರಲಕ್ಖಣಂ॥
Tamaddasāsiṃ sambuddhaṃ, siddhatthaṃ varalakkhaṇaṃ.
‘‘ಕುದಾಲಪಿಟಕಮಾದಾಯ , ಸಮಂ ಕತ್ವಾನ ತಂ ಪಥಂ।
‘‘Kudālapiṭakamādāya , samaṃ katvāna taṃ pathaṃ;
ಸತ್ಥಾರಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ, ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದಯಿಂ॥
Satthāraṃ abhivādetvā, sakaṃ cittaṃ pasādayiṃ.
‘‘ಚತುನ್ನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಕಮ್ಮಮಕರಿಂ ತದಾ।
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಮಗ್ಗದಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, maggadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ಏಕೋ ಆಸಿಂ ಜನಾಧಿಪೋ।
‘‘Sattapaññāsakappamhi, eko āsiṃ janādhipo;
ನಾಮೇನ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧೋತಿ, ನಾಯಕೋ ಸೋ ನರಿಸ್ಸರೋ॥
Nāmena suppabuddhoti, nāyako so narissaro.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹಾ ಪನ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ –
Arahā pana hutvā aññaṃ byākaronto –
೯೩.
93.
‘‘ದುಕ್ಖಾ ಕಾಮಾ ಏರಕ, ನ ಸುಖಾ ಕಾಮಾ ಏರಕ।
‘‘Dukkhā kāmā eraka, na sukhā kāmā eraka;
ಯೋ ಕಾಮೇ ಕಾಮಯತಿ, ದುಕ್ಖಂ ಸೋ ಕಾಮಯತಿ ಏರಕ।
Yo kāme kāmayati, dukkhaṃ so kāmayati eraka;
ಯೋ ಕಾಮೇ ನ ಕಾಮಯತಿ, ದುಕ್ಖಂ ಸೋ ನ ಕಾಮಯತಿ ಏರಕಾ’’ತಿ॥ –
Yo kāme na kāmayati, dukkhaṃ so na kāmayati erakā’’ti. –
ತಮೇವ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಗಾಥಂ ಪಚ್ಚುದಾಹಾಸಿ।
Tameva bhagavatā vuttagāthaṃ paccudāhāsi.
ತತ್ಥ ದುಕ್ಖಾ ಕಾಮಾತಿ ಇಮೇ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮಾ ದುಕ್ಖವತ್ಥುತಾಯ ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖಸಂಸಾರದುಕ್ಖಸಭಾವತೋ ಚ, ದುಕ್ಖಾ ದುಕ್ಖಮಾ ದುಕ್ಖನಿಬ್ಬತ್ತಿಕಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದಾ ಕಾಮಾ ಬಹುದುಕ್ಖಾ ಬಹುಪಾಯಾಸಾ, ಆದೀನವೋ ಏತ್ಥ ಭಿಯ್ಯೋ’’ತಿಆದಿ (ಪಾಚಿ॰ ೪೧೭; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೪)। ಏರಕಾತಿ ಪಠಮಂ ತಾವ ಭಗವಾ ತಂ ಆಲಪತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಪನ ಥೇರೋ ಅತ್ತಾನಂ ನಾಮೇನ ಕಥೇಸಿ। ನ ಸುಖಾ ಕಾಮಾತಿ ಕಾಮಾ ನಾಮೇತೇ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಸುಖಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಸುಖತೋ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಯೋ ಸುಖಂ ದುಕ್ಖತೋ ಅದ್ದ, ದುಕ್ಖಮದ್ದಕ್ಖಿ ಸಲ್ಲತೋ’’ತಿಆದಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೨೫೩; ಇತಿವು॰ ೫೩; ಥೇರಗಾ॰ ೯೮೬)। ಯೋ ಕಾಮೇ ಕಾಮಯತಿ, ದುಕ್ಖಂ ಸೋ ಕಾಮಯತೀತಿ ಯೋ ಸತ್ತೋ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ವತ್ಥುಕಾಮೇ ಕಾಮಯತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಕಾಮನಂ ಸಮ್ಪತಿ ಸಪರಿಳಾಹತಾಯ , ಆಯತಿಂ ಅಪಾಯದುಕ್ಖಹೇತುತಾಯ ಚ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಹೇತುತಾಯ ಚ ದುಕ್ಖಂ। ವತ್ಥುಕಾಮಾ ಪನ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ವತ್ಥುಭೂತಾ। ಇತಿ ಸೋ ದುಕ್ಖಸಭಾವಂ ದುಕ್ಖನಿಮಿತ್ತಂ ದುಕ್ಖವತ್ಥುಞ್ಚ ಕಾಮಯತೀತಿ ವುತ್ತೋ। ಇತರಂ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ತಮೇವತ್ಥಂ ಞಾಪೇತುಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸತ್ಥೋ ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Tattha dukkhā kāmāti ime vatthukāmakilesakāmā dukkhavatthutāya vipariṇāmadukkhasaṃsāradukkhasabhāvato ca, dukkhā dukkhamā dukkhanibbattikā. Vuttañhetaṃ – ‘‘appassādā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’’tiādi (pāci. 417; ma. ni. 1.234). Erakāti paṭhamaṃ tāva bhagavā taṃ ālapati, pacchā pana thero attānaṃ nāmena kathesi. Na sukhā kāmāti kāmā nāmete jānantassa sukhā na honti, ajānantassa pana sukhato upaṭṭhahanti. Yathāha – ‘‘yo sukhaṃ dukkhato adda, dukkhamaddakkhi sallato’’tiādi (saṃ. ni. 4.253; itivu. 53; theragā. 986). Yo kāme kāmayati, dukkhaṃ so kāmayatīti yo satto kilesakāmena vatthukāme kāmayati, tassa taṃ kāmanaṃ sampati sapariḷāhatāya , āyatiṃ apāyadukkhahetutāya ca vaṭṭadukkhahetutāya ca dukkhaṃ. Vatthukāmā pana dukkhassa vatthubhūtā. Iti so dukkhasabhāvaṃ dukkhanimittaṃ dukkhavatthuñca kāmayatīti vutto. Itaraṃ paṭipakkhavasena tamevatthaṃ ñāpetuṃ vuttaṃ, tasmā tassattho vuttavipariyāyena veditabbo.
ಏರಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Erakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೩. ಏರಕತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 3. Erakattheragāthā