Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā)

    ၁၄. ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂော

    14. Etadaggavaggo

    (၁၄) ၁. ပဌမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂော

    (14) 1. Paṭhamaetadaggavaggo

    ဧတဒဂ္ဂပဒဝဏ္ဏနာ

    Etadaggapadavaṇṇanā

    ၁၈၈. ဧတဒဂ္ဂေသု ပဌမဝဂ္ဂသ္သ ပဌမေ အာဒိမ္ဟိ ဒိသ္သတီတိ ဧတ္ထ အဂ္ဂသဒ္ဒောတိ အာနေတ္ဝာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ အဇ္ဇဒိဝသံ အာဒိံ ကတ္ဝာတိ အတ္ထော။ အင္ဂုလဂ္ဂေနာတိ အင္ဂုလိကောဋိယာ။ အမ္ဗိလဂ္ဂန္တိ အမ္ဗိလကောဋ္ဌာသော။ ကောဋိဘူတာတိ ပရမကောဋိဘူတာ တသ္မိံ ဌာနေ တာဒိသာနံ အညေသံ အဘာဝတော။ တတော ဧဝ သေဋ္ဌဘူတာတိပိ အဂ္ဂာ။ ဧတဒဂ္ဂသန္နိက္ခေပောတိ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပနံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိအာဒီဟိ စတူဟိပိ ကာရဏေဟိ။ မဟာပညတာယ ထေရေန ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနသ္သ လဒ္ဓဘာဝံ ဝိတ္ထာရတော ဒသ္သေတုံ – ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဒ္ဝေ ပဒန္တရာနီတိ ကဏ္ဍမ္ဗမူလေ ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတေတိ ဒ္ဝီသု ဌာနေသု ဒ္ဝေ ပဒာနိ ဒသ္သေတ္ဝာ။ မုဏ္ဍပီဌကန္တိ ယံ သတ္တင္ဂံ ပဉ္စင္ဂံ ဝာ န ဟောတိ, ကေဝလံ မုဏ္ဍကပီဌံ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အဝတ္ထရိတ္ဝာ နိသီဒီတိ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝေန အဇ္ဈောတ္ထရိတ္ဝာ နိသီဒိ။ တေနာဟ – ‘‘ဧဝံ နိသီဒန္တော’’တိအာဒိ။ ကာယသက္ခိံ ကတ္ဝာတိ နာမကာယေန ဒေသနာယ သမ္ပဋိစ္ဆနဝသေန သက္ခိဘူတံ ကတ္ဝာ။ ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာ ဓမ္မာ အဗ္ယာကတာ ဓမ္မာတိ ဣတိ-သဒ္ဒော အာဒ္ယတ္ထော, တေန သဗ္ဗံ အဘိဓမ္မဒေသနံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။

    188. Etadaggesu paṭhamavaggassa paṭhame ādimhi dissatīti ettha aggasaddoti ānetvā yojetabbaṃ. Ajjataggeti ajjadivasaṃ ādiṃ katvāti attho. Aṅgulaggenāti aṅgulikoṭiyā. Ambilagganti ambilakoṭṭhāso. Koṭibhūtāti paramakoṭibhūtā tasmiṃ ṭhāne tādisānaṃ aññesaṃ abhāvato. Tato eva seṭṭhabhūtātipi aggā. Etadaggasannikkhepoti etadagge ṭhapanaṃ aṭṭhuppattiādīhi catūhipi kāraṇehi. Mahāpaññatāya therena etadaggaṭṭhānassa laddhabhāvaṃ vitthārato dassetuṃ – ‘‘katha’’ntiādimāha. Dve padantarānīti kaṇḍambamūle yugandharapabbateti dvīsu ṭhānesu dve padāni dassetvā. Muṇḍapīṭhakanti yaṃ sattaṅgaṃ pañcaṅgaṃ vā na hoti, kevalaṃ muṇḍakapīṭhaṃ, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Avattharitvā nisīdīti buddhānubhāvena ajjhottharitvā nisīdi. Tenāha – ‘‘evaṃ nisīdanto’’tiādi. Kāyasakkhiṃ katvāti nāmakāyena desanāya sampaṭicchanavasena sakkhibhūtaṃ katvā. Kusalā dhammā akusalā dhammā abyākatā dhammāti iti-saddo ādyattho, tena sabbaṃ abhidhammadesanaṃ saṅgaṇhāti.

    ပာဋိဟာရိယဋ္ဌာနေတိ ယမကပာဋိဟာရိယသ္သ ကတဋ္ဌာနေ။ ပသ္သထာတိ တေသံ ဗဟုဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အသ္သာတိ မနုသ္သသမူဟသ္သ ဧကဘာဝံ။ အာကပ္ပန္တိ အာကာရံ။ မဟာဇနောတိ သဒေဝကေ လောကေ သဗ္ဗော မဟာဇနော။ ယထာ နိရယဒသ္သနံ သံဝေဂဇနနတ္ထံ, ဧဝံ ဒေဝလောကဒသ္သနမ္ပိ သံဝေဂဇနနတ္ထမေဝ ‘‘အနုပုဗ္ဗိကထာယံ သဂ္ဂကထာ ဝိယ ဧဝံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိသမုပေတောပိ သဂ္ဂော အနိစ္စော အဒ္ဓုဝော စဝနဓမ္မော’’တိ။ သဇ္ဇေတ္ဝာတိ သမပဏ္ဏာသာယ မုစ္ဆနာဟိ ယထာ ကာမေန နိဝာဒေတုံ သက္ကာ, ဧဝံ သဇ္ဇေတ္ဝာ။

    Pāṭihāriyaṭṭhāneti yamakapāṭihāriyassa kataṭṭhāne. Passathāti tesaṃ bahubhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Assāti manussasamūhassa ekabhāvaṃ. Ākappanti ākāraṃ. Mahājanoti sadevake loke sabbo mahājano. Yathā nirayadassanaṃ saṃvegajananatthaṃ, evaṃ devalokadassanampi saṃvegajananatthameva ‘‘anupubbikathāyaṃ saggakathā viya evaṃ sabbasampattisamupetopi saggo anicco addhuvo cavanadhammo’’ti. Sajjetvāti samapaṇṇāsāya mucchanāhi yathā kāmena nivādetuṃ sakkā, evaṃ sajjetvā.

    ပုထုဇ္ဇနပဉ္စကံ ပဉ္ဟန္တိ ပုထုဇ္ဇနပဉ္ဟံ အာဒိံ ကတ္ဝာ ပဝတ္တိတံ ခီဏာသဝပဉ္ဟပရိယန္တံ ပဉ္ဟပဉ္စကံ။ ပဌမံ။ပေ.။ ပုစ္ဆီတိ ပုထုဇ္ဇနဝိသယေ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိ။ ပဋိသမ္ဘိဒာ ယထာဘိနီဟာရံ ယထာသကံ ဝိပသ္သနာဘိနီဟာရေန ပဌမဘူမိယာဒယော ဝိယ ပဝတ္တိတဝိသယာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘တေ အတ္တနော အတ္တနော ပဋိသမ္ဘိဒာဝိသယေ ဌတ္ဝာ ကထယိံသူ’’တိ။ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆီတိ –

    Puthujjanapañcakaṃ pañhanti puthujjanapañhaṃ ādiṃ katvā pavattitaṃ khīṇāsavapañhapariyantaṃ pañhapañcakaṃ. Paṭhamaṃ…pe… pucchīti puthujjanavisaye pañhaṃ pucchi. Paṭisambhidā yathābhinīhāraṃ yathāsakaṃ vipassanābhinīhārena paṭhamabhūmiyādayo viya pavattitavisayāti vuttaṃ – ‘‘te attano attano paṭisambhidāvisaye ṭhatvā kathayiṃsū’’ti. Buddhavisaye pañhaṃ pucchīti –

    ‘‘ယေ စ သင္ခာတဓမ္မာသေ၊ ယေ စ သေခာ ပုထူ ဣဓ။

    ‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekhā puthū idha;

    တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ၊ ပုဋ္ဌော ပဗ္ရူဟိ မာရိသာ’’တိ။ (သု. နိ. ၁၀၄၄) –

    Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti. (su. ni. 1044) –

    ဣဒံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိ။ တတ္ထ သင္ခာတဓမ္မာတိ သင္ခာတာ ဉာတာ စတုသစ္စဓမ္မာ, ယေ စ သင္ခာတဓမ္မာ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပဋိဝိဒ္ဓစတုသစ္စဓမ္မာတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ အသေက္ခာ ကထိတာ။ ပုထု-သဒ္ဒော ဥဘယတ္ထပိ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ယေ ပုထူ သင္ခာတဓမ္မာ, ယေ စ ပုထူ သေခာ’’တိ။ တေသန္တိ တေသံ ဒ္ဝိန္နံ သေက္ခာသေက္ခပုဂ္ဂလာနံ မေ ပုဋ္ဌောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ, မယာ ပုဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ ဣရိယန္တိ သေက္ခာသေက္ခဘူမိယာ အာဂမနပ္ပဋိပဒံ။ ဣရိယတိ ဂစ္ဆတိ သေက္ခဘူမိံ အသေက္ခဘူမိဉ္စ ဧတာယာတိ ဣရိယာ, တံ တေသံ ဣရိယံ အာဂမနပ္ပဋိပဒံ မယာ ပုဋ္ဌော ပဗ္ရူဟိ ကထေဟီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဘဂဝာ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဣမသ္သ နု ခော, သာရိပုတ္တ, သံခိတ္တေန ဘာသိတသ္သ ကထံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ ထေရော ပဉ္ဟံ ဩလောကေတ္ဝာ ‘‘သတ္ထာ မံ သေက္ခာသေက္ခာနံ ဘိက္ခူနံ အာဂမနပ္ပဋိပဒံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ပဉ္ဟေ နိက္ကင္ခော ဟုတ္ဝာ ‘‘အာဂမနပ္ပဋိပဒာ နာမ ခန္ဓာဒိဝသေန ဗဟူဟိပိ မုခေဟိ သက္ကာ ကထေတုံ, ကတရာကာရေန နု ခော ကထေန္တော သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဂဏ္ဟိတုံ သက္ခိသ္သာမီ’’တိ အဇ္ဈာသယေ ကင္ခိ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဓမ္မသေနာပတိ။ပေ.။ န သက္ကောတီ’’တိ။ ပုစ္ဆိတပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေတုံ ပဋိဘာနေ အသတိ ဒိသာဝိလောကနံ သတ္တာနံ သဘာဝောတိ ဒသ္သေန္တော, ‘‘ပုရတ္ထိမ။ပေ... နာသက္ခီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ပဉ္ဟုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ပဉ္ဟုပ္ပတ္တိကာရဏံ။

    Idaṃ pañhaṃ pucchi. Tattha saṅkhātadhammāti saṅkhātā ñātā catusaccadhammā, ye ca saṅkhātadhammā catūhi maggehi paṭividdhacatusaccadhammāti attho. Iminā asekkhā kathitā. Puthu-saddo ubhayatthapi yojetabbo ‘‘ye puthū saṅkhātadhammā, ye ca puthū sekhā’’ti. Tesanti tesaṃ dvinnaṃ sekkhāsekkhapuggalānaṃ me puṭṭhoti yojetabbaṃ, mayā puṭṭhoti attho. Iriyanti sekkhāsekkhabhūmiyā āgamanappaṭipadaṃ. Iriyati gacchati sekkhabhūmiṃ asekkhabhūmiñca etāyāti iriyā, taṃ tesaṃ iriyaṃ āgamanappaṭipadaṃ mayā puṭṭho pabrūhi kathehīti attho. Evaṃ bhagavā buddhavisaye pañhaṃ pucchitvā ‘‘imassa nu kho, sāriputta, saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti āha. Thero pañhaṃ oloketvā ‘‘satthā maṃ sekkhāsekkhānaṃ bhikkhūnaṃ āgamanappaṭipadaṃ pucchatī’’ti pañhe nikkaṅkho hutvā ‘‘āgamanappaṭipadā nāma khandhādivasena bahūhipi mukhehi sakkā kathetuṃ, katarākārena nu kho kathento satthu ajjhāsayaṃ gaṇhituṃ sakkhissāmī’’ti ajjhāsaye kaṅkhi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘dhammasenāpati…pe… na sakkotī’’ti. Pucchitapañhaṃ vissajjetuṃ paṭibhāne asati disāvilokanaṃ sattānaṃ sabhāvoti dassento, ‘‘puratthima…pe... nāsakkhī’’ti āha. Tattha pañhuppattiṭṭhānanti pañhuppattikāraṇaṃ.

    ထေရသ္သ ကိလမနဘာဝံ ဇာနိတ္ဝာတိ ‘‘သာရိပုတ္တော ပဉ္ဟေ နိက္ကင္ခော, အဇ္ဈာသယေ မေ ကင္ခမာနော ကိလမတီ’’တိ ထေရသ္သ ကိလမနဘာဝံ ဉတ္ဝာ။ စတုမဟာဘူတိကကာယပရိဂ္ဂဟန္တိ ဧတေန ခန္ဓမုခေန နာမရူပပရိဂ္ဂဟော ဝုတ္တော။ ‘‘ဘူတမိဒန္တိ, သာရိပုတ္တ, သမနုပသ္သသီ’’တိ ဟိ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ ခန္ဓဝသေန နာမရူပပရိဂ္ဂဟော ဒသ္သိတော။ ဧဝံ ကိရသ္သ ဘဂဝတော အဟောသိ ‘‘သာရိပုတ္တော မယာ နယေ အဒိန္နေ ကထေတုံ န သက္ခိသ္သတိ, ဒိန္နေ ပန နယေ မမဇ္ဈာသယံ ဂဟေတ္ဝာ ခန္ဓဝသေန ကထေသ္သတီ’’တိ။ ထေရသ္သ သဟ နယဒာနေန သော ပဉ္ဟော နယသတေန နယသဟသ္သေန ဥပဋ္ဌာသိ။ တေနာဟ – ‘‘အညာတံ ဘဂဝာ, အညာတံ သုဂတာ’’တိ။

    Therassakilamanabhāvaṃ jānitvāti ‘‘sāriputto pañhe nikkaṅkho, ajjhāsaye me kaṅkhamāno kilamatī’’ti therassa kilamanabhāvaṃ ñatvā. Catumahābhūtikakāyapariggahanti etena khandhamukhena nāmarūpapariggaho vutto. ‘‘Bhūtamidanti, sāriputta, samanupassasī’’ti hi vadantena bhagavatā khandhavasena nāmarūpapariggaho dassito. Evaṃ kirassa bhagavato ahosi ‘‘sāriputto mayā naye adinne kathetuṃ na sakkhissati, dinne pana naye mamajjhāsayaṃ gahetvā khandhavasena kathessatī’’ti. Therassa saha nayadānena so pañho nayasatena nayasahassena upaṭṭhāsi. Tenāha – ‘‘aññātaṃ bhagavā, aññātaṃ sugatā’’ti.

    အရူပာဝစရေ ပဋိသန္ဓိ နာမ န ဟောတီတိ ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏသ္သ အနောကာသဘာဝတော ဝုတ္တံ။ တေနာဟ – ‘‘အဘဗ္ဗဋ္ဌာနတ္တာ’’တိ, လဒ္ဓဗ္ယာကရဏာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ ဥပ္ပတ္တိယာ အဘဗ္ဗဒေသတ္တာတိ အတ္ထော ။ ရူပာဝစရေ နိဗ္ဗတ္တီတိ ကမ္မဝသိတာသမ္ဘဝတော အရူပာဝစရေ အနိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ရူပာဝစရေ နိဗ္ဗတ္တိ။

    Arūpāvacare paṭisandhi nāma na hotīti bodhisambhārasambharaṇassa anokāsabhāvato vuttaṃ. Tenāha – ‘‘abhabbaṭṭhānattā’’ti, laddhabyākaraṇānaṃ bodhisattānaṃ uppattiyā abhabbadesattāti attho . Rūpāvacare nibbattīti kammavasitāsambhavato arūpāvacare anibbattitvā rūpāvacare nibbatti.

    ပရောသဟသ္သန္တိအာဒိနာ ပရောသဟသ္သဇာတကံ ဒသ္သေတိ။ တတ္ထ ပရောသဟသ္သမ္ပီတိ အတိရေကသဟသ္သမ္ပိ။ သမာဂတာနန္တိ သန္နိပတိတာနံ ဘာသိတသ္သ အတ္ထံ ဇာနိတုံ အသက္ကောန္တာနံ ဗာလာနံ။ ကန္ဒေယ္ယုံ တေ ဝသ္သသတံ အပညာတိ တေ ဧဝံ သမာဂတာ အပညာ ဣမေ ဗာလတ္တာ သသာ ဝိယ ဝသ္သသတမ္ပိ ဝသ္သသဟသ္သမ္ပိ ရောဒေယ္ယုံ ပရိဒေဝေယ္ယုံ။ ရောဒမာနာပိ ပန အတ္ထံ ဝာ ကာရဏံ ဝာ နေဝ ဇာနေယ္ယုန္တိ ဒီပေတိ။ ဧကောဝ သေယ္ယော ပုရိသော သပညောတိ ဧဝရူပာနံ ဗာလာနံ ပရောသဟသ္သတောပိ ဧကော ပဏ္ဍိတပုရိသောဝ သေယ္ယော ဝရတရောတိ အတ္ထော။ ကီဒိသော သပညောတိ အာဟ – ‘‘ယော ဘာသိတသ္သ ဝိဇာနာတိ အတ္ထ’’န္တိ, အယံ ဇေဋ္ဌန္တေဝာသိကော ဝိယ ယော ဘာသိတသ္သ အတ္ထံ ဇာနာတိ, သော တာဒိသော သပညော ဝရတရောတိ အတ္ထော။ ဒုတိယေ ပရောသတဇာတကေ ဈာယေယ္ယုန္တိ ယာထာဝတော အတ္ထံ ဇာနိတုံ သမာဟိတာ ဟုတ္ဝာ စိန္တေယ္ယုံ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။

    Parosahassantiādinā parosahassajātakaṃ dasseti. Tattha parosahassampīti atirekasahassampi. Samāgatānanti sannipatitānaṃ bhāsitassa atthaṃ jānituṃ asakkontānaṃ bālānaṃ. Kandeyyuṃ te vassasataṃ apaññāti te evaṃ samāgatā apaññā ime bālattā sasā viya vassasatampi vassasahassampi rodeyyuṃ parideveyyuṃ. Rodamānāpi pana atthaṃ vā kāraṇaṃ vā neva jāneyyunti dīpeti. Ekova seyyo puriso sapaññoti evarūpānaṃ bālānaṃ parosahassatopi eko paṇḍitapurisova seyyo varataroti attho. Kīdiso sapaññoti āha – ‘‘yo bhāsitassa vijānāti attha’’nti, ayaṃ jeṭṭhantevāsiko viya yo bhāsitassa atthaṃ jānāti, so tādiso sapañño varataroti attho. Dutiye parosatajātake jhāyeyyunti yāthāvato atthaṃ jānituṃ samāhitā hutvā cinteyyuṃ. Sesamettha vuttanayameva.

    တတိယဇာတကေ ယေ သညိနောတိ ဌပေတ္ဝာ နေဝသညာနာသညာယတနလာဘိနော အဝသေသစိတ္တကသတ္တေ ဒသ္သေတိ။ တေပိ ဒုဂ္ဂတာတိ တသ္သာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ အလာဘတော တေပိ ဒုဂ္ဂတာ ဒုက္ခံ ဥပဂတာ သညီဘဝေ။ ‘‘သညာ ရောဂော သညာ ဂဏ္ဍော သညာ သလ္လ’’န္တိ (မ. နိ. ၃.၂၄) ဟိ တေ သညာယ အာဒီနဝဒသ္သိနော။ ယေပိ အသညိနောတိ အသညီဘဝေ နိဗ္ဗတ္တေ အစိတ္တကသတ္တေ ဒသ္သေတိ။ တေပိ ဣမိသ္သာယေဝ သမာပတ္တိယာ အလာဘတော ဒုဂ္ဂတာယေဝ။ ဈာနသုခံ အနင္ဂဏံ နိဒ္ဒောသံ ယထာဝုတ္တဒောသာဘာဝတော။ ဗလဝစိတ္တေကဂ္ဂတာသဘာဝေနပိ တံ အနင္ဂဏံ နာမ ဇာတံ။ နေဝသညီ နာသညီတိ အာဟာတိ အတီတေ ကိရ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အရညာယတနေ ကာလံ ကရောန္တော အန္တေဝာသိကေဟိ ပုဋ္ဌော ‘‘နေဝသညီ နာသညီ’’တိ အာဟ။ ပုရိမဇာတကေ ဝုတ္တနယေနေဝ တာပသာ ဇေဋ္ဌန္တေဝာသိကသ္သ ကထံ န ဂဏ္ဟိံသု။ ဗောဓိသတ္တော အာဘသ္သရတော အာဂန္တ္ဝာ အာကာသေ ဌတ္ဝာ ဣမံ ဂာထမာဟ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။

    Tatiyajātake ye saññinoti ṭhapetvā nevasaññānāsaññāyatanalābhino avasesacittakasatte dasseti. Tepi duggatāti tassā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā alābhato tepi duggatā dukkhaṃ upagatā saññībhave. ‘‘Saññā rogo saññā gaṇḍo saññā salla’’nti (ma. ni. 3.24) hi te saññāya ādīnavadassino. Yepi asaññinoti asaññībhave nibbatte acittakasatte dasseti. Tepi imissāyeva samāpattiyā alābhato duggatāyeva. Jhānasukhaṃ anaṅgaṇaṃ niddosaṃ yathāvuttadosābhāvato. Balavacittekaggatāsabhāvenapi taṃ anaṅgaṇaṃ nāma jātaṃ. Nevasaññī nāsaññīti āhāti atīte kira bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto araññāyatane kālaṃ karonto antevāsikehi puṭṭho ‘‘nevasaññī nāsaññī’’ti āha. Purimajātake vuttanayeneva tāpasā jeṭṭhantevāsikassa kathaṃ na gaṇhiṃsu. Bodhisatto ābhassarato āgantvā ākāse ṭhatvā imaṃ gāthamāha. Tena vuttaṃ – ‘‘sesaṃ vuttanayeneva veditabba’’nti.

    စတုတ္ထဇာတကေ (ဇာ. ၁.၁.၁၃၅) စန္ဒသ္သ ဝိယ အာဘာ ဧတသ္သာတိ စန္ဒာဘံ, ဩဒာတကသိဏံ။ သူရိယာဘန္တိ သူရိယသ္သ ဝိယ အာဘာ ဧတသ္သာတိ သူရိယာဘံ, ပီတကသိဏံ။ ယောဓ ပညာယ ဂာဓတီတိ ယော ပုဂ္ဂလော ဣဓ သတ္တလောကေ ဣဒံ ကသိဏဒ္ဝယံ ပညာယ ဂာဓတိ, အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ အနုပ္ပဝိသတိ, တတ္ထ ဝာ ပတိဋ္ဌဟတိ။ အဝိတက္ကေန ဒုတိယဇ္ဈာနေန အာဘသ္သရူပဂော ဟောတီတိ သော ပုဂ္ဂလော တထာ ကတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓေန ဒုတိယေန ဈာနေန အာဘသ္သရဗ္ရဟ္မလောကူပဂော ဟောတိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ဣမံ ဒသ္သေတိ (ဇာ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၁၃၅ စန္ဒာဘဇာတကဝဏ္ဏနာ) – အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အရညာယတနေ ကာလံ ကရောန္တော အန္တေဝာသိကေဟိ ပုစ္ဆိတော ‘‘စန္ဒာဘံ သူရိယာဘ’’န္တိ ဝတ္ဝာ အာဘသ္သရေ နိဗ္ဗတ္တော။ တာပသာ ဇေဋ္ဌန္တေဝာသိကသ္သ န သဒ္ဒဟိံသု။ ဗောဓိသတ္တော အာဂန္တ္ဝာ အာကာသေ ဌိတော ဣမံ ဂာထံ အဘာသိ။

    Catutthajātake (jā. 1.1.135) candassa viya ābhā etassāti candābhaṃ, odātakasiṇaṃ. Sūriyābhanti sūriyassa viya ābhā etassāti sūriyābhaṃ, pītakasiṇaṃ. Yodha paññāya gādhatīti yo puggalo idha sattaloke idaṃ kasiṇadvayaṃ paññāya gādhati, ārammaṇaṃ katvā anuppavisati, tattha vā patiṭṭhahati. Avitakkena dutiyajjhānena ābhassarūpago hotīti so puggalo tathā katvā paṭiladdhena dutiyena jhānena ābhassarabrahmalokūpago hoti. Sesaṃ purimanayenevaveditabbanti iminā imaṃ dasseti (jā. aṭṭha. 1.1.135 candābhajātakavaṇṇanā) – atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto araññāyatane kālaṃ karonto antevāsikehi pucchito ‘‘candābhaṃ sūriyābha’’nti vatvā ābhassare nibbatto. Tāpasā jeṭṭhantevāsikassa na saddahiṃsu. Bodhisatto āgantvā ākāse ṭhito imaṃ gāthaṃ abhāsi.

    ပဉ္စမဇာတကေ အာသီသေထေဝာတိ အာသာစ္ဆေဒံ အကတ္ဝာ အတ္တနော ကမ္မေသု အာသံ ကရေယ္ယေဝ။ န နိဗ္ဗိန္ဒေယ္ယာတိ န နိဗ္ဗေဒံ ဥပ္ပာဒေယ္ယ, န ဥက္ကဏ္ဌေယ္ယာတိ အတ္ထော။ ဝောတိ နိပာတမတ္တံ။ ယထာ ဣစ္ဆိန္တိ အဟဉ္ဟိ သဋ္ဌိဟတ္ထာ နရကာ ဥဋ္ဌာနံ ဣစ္ဆိံ, သောမ္ဟိ တထေဝ ဇာတော, တတော ဥဋ္ဌိတောယေဝာတိ ဒီပေတိ။

    Pañcamajātake āsīsethevāti āsācchedaṃ akatvā attano kammesu āsaṃ kareyyeva. Na nibbindeyyāti na nibbedaṃ uppādeyya, na ukkaṇṭheyyāti attho. Voti nipātamattaṃ. Yathā icchinti ahañhi saṭṭhihatthā narakā uṭṭhānaṃ icchiṃ, somhi tatheva jāto, tato uṭṭhitoyevāti dīpeti.

    အတီတေ (ဇာ. အဋ္ဌ. ၄.၁၃.သရဘမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ) ကိရ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သရဘမိဂယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ အရညေ ပဋိဝသတိ။ ရာဇာ မိဂဝိတ္တကော အဟောသိ ထာမသမ္ပန္နော။ ဧကဒိဝသံ ဂန္တ္ဝာ အမစ္စေ အာဟ – ‘‘ယသ္သ ပသ္သေန မိဂော ပလာယတိ, တေနေဝ သော ဒာတဗ္ဗော’’တိ။ အထေကဒိဝသံ သရဘမိဂော ဥဋ္ဌာယ ရညော ဌိတဋ္ဌာနေန ပလာယိ။ အထ နံ အမစ္စာ ဥပ္ပဏ္ဍေသုံ။ ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ မံ ပရိဟာသန္တိ, မမ ပမာဏံ န ဇာနန္တီ’’တိ ဂာဠ္ဟံ နိဝာသေတ္ဝာ ပတ္တိကောဝ ခဂ္ဂံ အာဒာယ ‘‘သရဘံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ ဝေဂေန ပက္ခန္ဒိ။ အထ နံ ဒိသ္ဝာ တီဏိ ယောဇနာနိ အနုဗန္ဓိ။ သရဘော အရညံ ပာဝိသိ။ ရာဇာပိ ပာဝိသိယေဝ။ တတ္ထ သရဘမိဂသ္သ ဂမနမဂ္ဂေ သဋ္ဌိဟတ္ထမတ္တော မဟာပူတိပာတနရကအာဝာဋော အတ္ထိ, သော တိံသဟတ္ထမတ္တံ ဥဒကေန ပုဏ္ဏော တိဏေဟိ စ ပဋိစ္ဆန္နော။ သရဘော ဥဒကဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာဝ အာဝာဋဘာဝံ ဉတ္ဝာ ထောကံ ဩသက္ကိတ္ဝာ ဂတော။ ရာဇာ ပန ဥဇုကမေဝ အာဂစ္ဆန္တော တသ္မိံ ပတိ။

    Atīte (jā. aṭṭha. 4.13.sarabhamigajātakavaṇṇanā) kira bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sarabhamigayoniyaṃ nibbattitvā araññe paṭivasati. Rājā migavittako ahosi thāmasampanno. Ekadivasaṃ gantvā amacce āha – ‘‘yassa passena migo palāyati, teneva so dātabbo’’ti. Athekadivasaṃ sarabhamigo uṭṭhāya rañño ṭhitaṭṭhānena palāyi. Atha naṃ amaccā uppaṇḍesuṃ. Rājā cintesi – ‘‘ime maṃ parihāsanti, mama pamāṇaṃ na jānantī’’ti gāḷhaṃ nivāsetvā pattikova khaggaṃ ādāya ‘‘sarabhaṃ gaṇhissāmī’’ti vegena pakkhandi. Atha naṃ disvā tīṇi yojanāni anubandhi. Sarabho araññaṃ pāvisi. Rājāpi pāvisiyeva. Tattha sarabhamigassa gamanamagge saṭṭhihatthamatto mahāpūtipātanarakaāvāṭo atthi, so tiṃsahatthamattaṃ udakena puṇṇo tiṇehi ca paṭicchanno. Sarabho udakagandhaṃ ghāyitvāva āvāṭabhāvaṃ ñatvā thokaṃ osakkitvā gato. Rājā pana ujukameva āgacchanto tasmiṃ pati.

    သရဘော တသ္သ ပဒသဒ္ဒံ အသုဏန္တော နိဝတ္တိတ္ဝာ တံ အပသ္သန္တော ‘‘နရကအာဝာဋေ ပတိတော ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဉတ္ဝာ အာဂန္တ္ဝာ ဩလောကေန္တော တံ ဂမ္ဘီရေ ဥဒကေ အပ္ပတိဋ္ဌေ ကိလမန္တံ ဒိသ္ဝာ တေန ကတာပရာဓံ ဟဒယေ အကတ္ဝာ သဉ္ဇာတကာရုညော ‘‘မာ မယိ ပသ္သန္တေ ဝရာကော နသ္သတု, ဣမမ္ဟာ တံ ဒုက္ခာ မောစေသ္သာမီ’’တိ အာဝာဋတီရေ ဌိတော ‘‘မာ ဘာယိ, မဟာရာဇ, အဟံ တံ ဒုက္ခာ မောစေသ္သာမီ’’တိ ဝတ္ဝာ အတ္တနော ပိယပုတ္တံ ဥဒ္ဓရိတုံ ဥသ္သာဟံ ကရောန္တော ဝိယ တသ္သုဒ္ဓရဏတ္ထာယ သိလာယ ယောဂ္ဂံ ကတ္ဝာ ‘‘ဝိဇ္ဈိသ္သာမီ’’တိ အာဂတံ ရာဇာနံ သဋ္ဌိဟတ္ထာ နရကာ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ အသ္သာသေတ္ဝာ ပိဋ္ဌိံ အာရောပေတ္ဝာ အရညာ နီဟရိတ္ဝာ သေနာယ အဝိဒူရေ ဩတာရေတ္ဝာ ဩဝာဒမသ္သ ဒတ္ဝာ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ရာဇာ သေနင္ဂပရိဝုတော နဂရံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ သကလရဋ္ဌဝာသိနော ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခန္တူ’’တိ ဓမ္မဘေရိံ စရာပေသိ။ မဟာသတ္တေန ပန အတ္တနော ကတဂုဏံ ကသ္သစိ အကထေတ္ဝာ သာယံ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ အလင္ကတသယနေ သယိတ္ဝာ ပစ္စူသကာလေ မဟာသတ္တသ္သ ဂုဏံ သရိတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယ သယနပိဋ္ဌေ ပလ္လင္ကေန နိသီဒိတ္ဝာ ပီတိပုဏ္ဏေန ဟဒယေန ဥဒာနံ ဥဒာနေန္တော ‘‘အာသီသေထေဝ ပုရိသော’’တိအာဒိနာ ဣမာ ဆ ဂာထာ အဘာသိ။

    Sarabho tassa padasaddaṃ asuṇanto nivattitvā taṃ apassanto ‘‘narakaāvāṭe patito bhavissatī’’ti ñatvā āgantvā olokento taṃ gambhīre udake appatiṭṭhe kilamantaṃ disvā tena katāparādhaṃ hadaye akatvā sañjātakāruñño ‘‘mā mayi passante varāko nassatu, imamhā taṃ dukkhā mocessāmī’’ti āvāṭatīre ṭhito ‘‘mā bhāyi, mahārāja, ahaṃ taṃ dukkhā mocessāmī’’ti vatvā attano piyaputtaṃ uddharituṃ ussāhaṃ karonto viya tassuddharaṇatthāya silāya yoggaṃ katvā ‘‘vijjhissāmī’’ti āgataṃ rājānaṃ saṭṭhihatthā narakā uddharitvā assāsetvā piṭṭhiṃ āropetvā araññā nīharitvā senāya avidūre otāretvā ovādamassa datvā pañcasu sīlesu patiṭṭhāpesi. Rājā senaṅgaparivuto nagaraṃ gantvā ‘‘ito paṭṭhāya sakalaraṭṭhavāsino pañca sīlāni rakkhantū’’ti dhammabheriṃ carāpesi. Mahāsattena pana attano kataguṇaṃ kassaci akathetvā sāyaṃ nānaggarasabhojanaṃ bhuñjitvā alaṅkatasayane sayitvā paccūsakāle mahāsattassa guṇaṃ saritvā uṭṭhāya sayanapiṭṭhe pallaṅkena nisīditvā pītipuṇṇena hadayena udānaṃ udānento ‘‘āsīsetheva puriso’’tiādinā imā cha gāthā abhāsi.

    တတ္ထ အဟိတာ ဟိတာ စာတိ ဒုက္ခဖသ္သာ သုခဖသ္သာ စ, မရဏဖသ္သာ, ဇီဝိတဖသ္သာတိပိ အတ္ထော။ သတ္တာနဉ္ဟိ မရဏဖသ္သော အဟိတော, ဇီဝိတဖသ္သော ဟိတော။ တေသံ အစိန္တိတော မရဏဖသ္သော အာဂစ္ဆတီတိ ဒသ္သေတိ ။ အစိန္တိတမ္ပီတိ မယာ ‘‘အာဝာဋေ ပတိသ္သာမီ’’တိ န စိန္တိတံ, ‘‘သရဘံ မာရေသ္သာမီ’’တိ စိန္တိတံ။ ဣဒာနိ ပန မေ စိန္တိတံ နဋ္ဌံ, အစိန္တိတမေဝ ဇာတန္တိ ဥဒာနဝသေန ဝဒတိ။ ဘောဂာတိ ယသပရိဝာရာ, ဧတေ စိန္တာမယာ န ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဉာဏဝတာ ဝီရိယမေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝဒတိ။ ဝီရိယဝတော ဟိ အစိန္တိတမ္ပိ ဟောတိယေဝ။

    Tattha ahitā hitā cāti dukkhaphassā sukhaphassā ca, maraṇaphassā, jīvitaphassātipi attho. Sattānañhi maraṇaphasso ahito, jīvitaphasso hito. Tesaṃ acintito maraṇaphasso āgacchatīti dasseti . Acintitampīti mayā ‘‘āvāṭe patissāmī’’ti na cintitaṃ, ‘‘sarabhaṃ māressāmī’’ti cintitaṃ. Idāni pana me cintitaṃ naṭṭhaṃ, acintitameva jātanti udānavasena vadati. Bhogāti yasaparivārā, ete cintāmayā na honti. Tasmā ñāṇavatā vīriyameva kātabbanti vadati. Vīriyavato hi acintitampi hotiyeva.

    တသ္သေတံ ဥဒာနံ ဥဒာနေန္တသ္သေဝ အရုဏံ ဥဋ္ဌဟိ။ ပုရောဟိတော ပာတောဝ သုခသေယ္ယပုစ္ဆနတ္ထံ အာဂန္တ္ဝာ ဒ္ဝာရေ ဌိတော တသ္သ ဥဒာနဂီတသဒ္ဒံ သုတ္ဝာ စိန္တေသိ – ‘‘ရာဇာ ဟိယ္ယော မိဂဝံ အဂမာသိ, တတ္ထ သရဘမိဂံ ဝိဒ္ဓော ဘဝိသ္သတိ, တေန မညေ ဥဒာနံ ဥဒာနေတီ’’တိ။ ဧဝံ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ရညော ပရိပုဏ္ဏဗ္ယဉ္ဇနံ ဥဒာနံ သုတ္ဝာ သုမဇ္ဇိတေ အာဒာသေ မုခံ ဩလောကေန္တသ္သ ဆာယာ ဝိယ ရညာ စ သရဘေန စ ကတကာရဏံ ပာကဋံ အဟောသိ, သော နခဂ္ဂေန ဒ္ဝာရံ အာကောဋေသိ။ ရာဇာ ‘‘ကော ဧသော’’တိ ပုစ္ဆိ။ အဟံ, ဒေဝ, ပုရောဟိတောတိ။ အထသ္သ ဒ္ဝာရံ ဝိဝရိတ္ဝာ ‘‘ဣတော ဧဟာစရိယာ’’တိ အာဟ။ သော ပဝိသိတ္ဝာ ရာဇာနံ ဇယာပေတ္ဝာ ဧကမန္တံ ဌိတော ‘‘အဟံ, မဟာရာဇ, တယာ အရညေ ကတကာရဏံ ဇာနာမိ, တ္ဝံ ဧကံ သရဘမိဂံ အနုဗန္ဓန္တော နရကေ ပတိတော, အထ နံ သော သရဘော သိလာယ ယောဂ္ဂံ ကတ္ဝာ နရကတော ဥဒ္ဓရိ, သော တ္ဝံ တသ္သ ဂုဏံ သရိတ္ဝာ ဥဒာနံ ဥဒာနေသီ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘သရဘံ ဂိရိဒုဂ္ဂသ္မိ’’န္တိအာဒိနာ ဒ္ဝေ ဂာထာ အဘာသိ။

    Tassetaṃ udānaṃ udānentasseva aruṇaṃ uṭṭhahi. Purohito pātova sukhaseyyapucchanatthaṃ āgantvā dvāre ṭhito tassa udānagītasaddaṃ sutvā cintesi – ‘‘rājā hiyyo migavaṃ agamāsi, tattha sarabhamigaṃ viddho bhavissati, tena maññe udānaṃ udānetī’’ti. Evaṃ brāhmaṇassa rañño paripuṇṇabyañjanaṃ udānaṃ sutvā sumajjite ādāse mukhaṃ olokentassa chāyā viya raññā ca sarabhena ca katakāraṇaṃ pākaṭaṃ ahosi, so nakhaggena dvāraṃ ākoṭesi. Rājā ‘‘ko eso’’ti pucchi. Ahaṃ, deva, purohitoti. Athassa dvāraṃ vivaritvā ‘‘ito ehācariyā’’ti āha. So pavisitvā rājānaṃ jayāpetvā ekamantaṃ ṭhito ‘‘ahaṃ, mahārāja, tayā araññe katakāraṇaṃ jānāmi, tvaṃ ekaṃ sarabhamigaṃ anubandhanto narake patito, atha naṃ so sarabho silāya yoggaṃ katvā narakato uddhari, so tvaṃ tassa guṇaṃ saritvā udānaṃ udānesī’’ti vatvā ‘‘sarabhaṃ giriduggasmi’’ntiādinā dve gāthā abhāsi.

    တတ္ထ အနုသရီတိ အနုဗန္ဓိ။ ဝိက္ကန္တန္တိ ဥဒ္ဓရဏတ္ထာယ ကတပရက္ကမံ။ အနုဇီဝသီတိ ဥပဇီဝသိ, တသ္သာနုဘာဝေန တယာ ဇီဝိတံ လဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ သမုဒ္ဓရီတိ ဥဒ္ဓရဏံ အကာသိ။ သိလာယ ယောဂ္ဂံ သရဘော ကရိတ္ဝာတိ သိလာယ သောပာနသဒိသာယ နရကတော ဥဒ္ဓရဏယောဂ္ဂတံ ကရိတ္ဝာ။ အလီနစိတ္တန္တိ သင္ကောစံ အပ္ပတ္တစိတ္တံ။ တ မိဂံ ဝဒေသီတိ သုဝဏ္ဏသရဘမိဂံ ဣဓ သိရိသယနေ နိပန္နော ဝဏ္ဏေသိ။ တံ သုတ္ဝာ ရာဇာ, ‘‘အယံ မယာ သဒ္ဓိံ န မိဂဝံ အာဂတော, သဗ္ဗဉ္စ ပဝတ္တိံ ဇာနာတိ, ကထံ နု ခော ဇာနာတိ, ပုစ္ဆိသ္သာမိ န’’န္တိ စိန္တေတ္ဝာ – ‘‘ကိံ တ္ဝံ နု တတ္ထေဝာ’’တိ နဝမဂာထမာဟ ။ တတ္ထ ဘိံသရူပန္တိ ကိံ နု တေ ဉာဏံ ဗလဝဇာတိကံ, တေနေတံ ဇာနာသီတိ ဝဒတိ။ ဗ္ရာဟ္မဏော ‘‘နာဟံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓော, ဗ္ယဉ္ဇနံ အမက္ခေတ္ဝာ တယာ ကထိတဂာထာယ ပန မယ္ဟံ အတ္ထော ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ ဒီပေန္တော ‘‘န စေဝဟ’’န္တိ ဒသမဂာထမာဟ ။ တတ္ထ သုဘာသိတာနန္တိ ဗ္ယဉ္ဇနံ အမက္ခေတ္ဝာ သုဋ္ဌု ဘာသိတာနံ။ အတ္ထံ တဒာနေန္တီတိ ယော တေသံ အတ္ထော, တံ အာနေန္တိ ဥပဓာရေန္တီတိ အတ္ထော။ တဒာ ပုရောဟိတော ဓမ္မသေနာပတိ အဟောသိ။ တေနေဝာဟ – ‘‘အတီတေပီ’’တိအာဒိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

    Tattha anusarīti anubandhi. Vikkantanti uddharaṇatthāya kataparakkamaṃ. Anujīvasīti upajīvasi, tassānubhāvena tayā jīvitaṃ laddhanti attho. Samuddharīti uddharaṇaṃ akāsi. Silāya yoggaṃ sarabho karitvāti silāya sopānasadisāya narakato uddharaṇayoggataṃ karitvā. Alīnacittanti saṅkocaṃ appattacittaṃ. Ta migaṃ vadesīti suvaṇṇasarabhamigaṃ idha sirisayane nipanno vaṇṇesi. Taṃ sutvā rājā, ‘‘ayaṃ mayā saddhiṃ na migavaṃ āgato, sabbañca pavattiṃ jānāti, kathaṃ nu kho jānāti, pucchissāmi na’’nti cintetvā – ‘‘kiṃ tvaṃ nu tatthevā’’ti navamagāthamāha . Tattha bhiṃsarūpanti kiṃ nu te ñāṇaṃ balavajātikaṃ, tenetaṃ jānāsīti vadati. Brāhmaṇo ‘‘nāhaṃ sabbaññubuddho, byañjanaṃ amakkhetvā tayā kathitagāthāya pana mayhaṃ attho upaṭṭhātī’’ti dīpento ‘‘na cevaha’’nti dasamagāthamāha . Tattha subhāsitānanti byañjanaṃ amakkhetvā suṭṭhu bhāsitānaṃ. Atthaṃ tadānentīti yo tesaṃ attho, taṃ ānenti upadhārentīti attho. Tadā purohito dhammasenāpati ahosi. Tenevāha – ‘‘atītepī’’tiādi. Sesaṃ uttānatthameva.

    အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရဝတ္ထု

    Aññāsikoṇḍaññattheravatthu

    အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရာဒယောတိအာဒီသု ပန ယာထာဝသရသဂုဏဝသေနာတိ ယထာသဘာဝဂုဏဝသေန။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝသေန ပဋိဝေဓဝသေန သုစိရံ သုနိပုဏံ ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒဇာနနဝသေန စ ရတ္တညုတာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ တံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဌပေတ္ဝာ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ပာကဋောဝ ဟောတီတိ သတိပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိကော ပာကဋော ဝိဘူတော ဟောတိ။ အညာသိကောဏ္ဍညောတိ သာဝကေသု သဗ္ဗပဌမံ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဉာတကောဏ္ဍညော။ သဗ္ဗေသုပိ ဧတဒဂ္ဂေသူတိ သဗ္ဗေသုပိ ဧတဒဂ္ဂသုတ္တေသု, သဗ္ဗေသု ဝာ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌပနေသု။

    Aññāsikoṇḍaññattherādayotiādīsu pana yāthāvasarasaguṇavasenāti yathāsabhāvaguṇavasena. Pabbajjāvasena paṭivedhavasena suciraṃ sunipuṇaṃ rattindivaparicchedajānanavasena ca rattaññutā veditabbāti taṃ dassento ‘‘ṭhapetvā hi sammāsambuddha’’ntiādimāha. Pākaṭova hotīti satipaññāvepullappattiko pākaṭo vibhūto hoti. Aññāsikoṇḍaññoti sāvakesu sabbapaṭhamaṃ cattāri ariyasaccāni ñātakoṇḍañño. Sabbesupi etadaggesūti sabbesupi etadaggasuttesu, sabbesu vā etadaggaṭṭhapanesu.

    ဓုရပတ္တာနီတိ ပတ္တာနံ ပမုခဘူတာနိ ဗာဟိရပတ္တာနိ။ နဝုတိဟတ္ထာနီတိ မဇ္ဈိမပုရိသသ္သ ဟတ္ထေန နဝုတိရတနာနိ။ ပဒုမေနေဝ တံ တံ ပဒေသံ ဥတ္တရတိ အတိက္ကမတီတိ ပဒုမုတ္တရော, ဘဂဝာ။ ဂန္ဓဒာမမာလာဒာမာဒီဟီတိ အာဒိသဒ္ဒေန ပတ္တဒာမာဒိံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ တတ္ထ ဂန္ဓဒာမေဟိ ကတမာလာ ဂန္ဓဒာမံ။ လဝင္ဂတက္ကောလဇာတိပုပ္ဖာဒီဟိ ကတမာလာ မာလာဒာမံ။ တမာလပတ္တာဒီဟိ ကတမာလာ ပတ္တဒာမံ။ ဝင္ဂပဋ္ဋေတိ ဝင္ဂဒေသေ ဥပ္ပန္နဃနသုခုမဝတ္ထေ။ ဥတ္တမသုခုမဝတ္ထန္တိ ကာသိကဝတ္ထမာဟ။

    Dhurapattānīti pattānaṃ pamukhabhūtāni bāhirapattāni. Navutihatthānīti majjhimapurisassa hatthena navutiratanāni. Padumeneva taṃ taṃ padesaṃ uttarati atikkamatīti padumuttaro, bhagavā. Gandhadāmamālādāmādīhīti ādisaddena pattadāmādiṃ saṅgaṇhāti. Tattha gandhadāmehi katamālā gandhadāmaṃ. Lavaṅgatakkolajātipupphādīhi katamālā mālādāmaṃ. Tamālapattādīhi katamālā pattadāmaṃ. Vaṅgapaṭṭeti vaṅgadese uppannaghanasukhumavatthe. Uttamasukhumavatthanti kāsikavatthamāha.

    တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တပရိယောသာနေတိ ဧတ္ထ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စ’’န္တိအာဒိနာ သစ္စဝသေန, ‘‘ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ပရိညေယ္ယ’’န္တိအာဒိနာ ကိစ္စဝသေန, ‘‘ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ပရိညာတ’’န္တိအာဒိနာ ကတဝသေန စ တီဟိ အာကာရေဟိ ပရိဝဋ္ဋေတ္ဝာ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဒေသိတတ္တာ တယော ပရိဝဋ္ဋာ ဧတသ္သ အတ္ထီတိ တိပရိဝဋ္ဋံ, တိပရိဝဋ္ဋမေဝ တေပရိဝဋ္ဋံ, တေပရိဝဋ္ဋဉ္စ တံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဉ္စာတိ တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ, တဒေဝ သုတ္တန္တံ, တသ္သ ပရိယောသာနေတိ အတ္ထော။

    Teparivaṭṭadhammacakkappavattanasuttantapariyosāneti ettha ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasacca’’ntiādinā saccavasena, ‘‘dukkhaṃ ariyasaccaṃ pariññeyya’’ntiādinā kiccavasena, ‘‘dukkhaṃ ariyasaccaṃ pariññāta’’ntiādinā katavasena ca tīhi ākārehi parivaṭṭetvā catunnaṃ saccānaṃ desitattā tayo parivaṭṭā etassa atthīti tiparivaṭṭaṃ, tiparivaṭṭameva teparivaṭṭaṃ, teparivaṭṭañca taṃ dhammacakkappavattanañcāti teparivaṭṭadhammacakkappavattanaṃ, tadeva suttantaṃ, tassa pariyosāneti attho.

    သာလိဂဗ္ဘံ ဖာလေတ္ဝာ အာဒာယာတိ သာလိဂဗ္ဘံ ဖာလေတ္ဝာ တတ္ထ လဗ္ဘမာနံ သာလိခီရရသံ အာဒာယ။ အနုစ္ဆဝိကန္တိ ဗုဒ္ဓာနံ အနုစ္ဆဝိကံ ခီရပာယသံ ပစာပေမ။ ဝေဏိယော ပုရိသဘာဝဝသေန ဗန္ဓိတ္ဝာ ကလာပကရဏေ ကလာပဂ္ဂံ။ ခလေ ကလာပာနံ ဌပနဒိဝသေ ခလဂ္ဂံ။ မဒ္ဒိတ္ဝာ ဝီဟီနံ ရာသိကရဏဒိဝသေ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ။ ကောဋ္ဌေသု ဟိ ဓညသ္သ ပက္ခိပနဒိဝသေ ကောဋ္ဌဂ္ဂံ။

    Sāligabbhaṃ phāletvā ādāyāti sāligabbhaṃ phāletvā tattha labbhamānaṃ sālikhīrarasaṃ ādāya. Anucchavikanti buddhānaṃ anucchavikaṃ khīrapāyasaṃ pacāpema. Veṇiyo purisabhāvavasena bandhitvā kalāpakaraṇe kalāpaggaṃ. Khale kalāpānaṃ ṭhapanadivase khalaggaṃ. Madditvā vīhīnaṃ rāsikaraṇadivase khalabhaṇḍaggaṃ. Koṭṭhesu hi dhaññassa pakkhipanadivase koṭṭhaggaṃ.

    ဒ္ဝေ ဂတိယောတိ ဒ္ဝေ ဧဝ နိပ္ဖတ္တိယော, ဒ္ဝေ နိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ တသ္မိံ ကုမာရေ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တေတိ ကောဏ္ဍညမာဏဝသ္သေဝ လဒ္ဓိယံ ဌတ္ဝာ ဣတရေပိ ဆ ဇနာ ပုတ္တေ အနုသာသိံသု။ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ပာစီနပသ္သံ အစလဋ္ဌာနံ နာမ, ယံ ‘‘ဝဇိရာသန’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။ မဟတံ မဟတိယော ဝဟတီတိ ‘‘ပာစီနမုခော’’တိ အဝတ္ဝာ ‘‘ပာစီနလောကဓာတုအဘိမုခော’’တိ ဝုတ္တံ။ မံသစက္ခုပိ လောကနာထသ္သ အပ္ပဋိဃာတံ မဟာဝိသယဉ္စာတိ။ စတုရင္ဂသမန္နာဂတန္တိ ‘‘ကာမံ တစော စ န္ဟာရု စ, အဋ္ဌိ စ အဝသိသ္သတူ’’တိအာဒိနာ (မ. နိ. ၂.၁၈၄; သံ. နိ. ၂.၂၂, ၂၃၇; အ. နိ. ၂.၅; မဟာနိ. ၁၉၆) ဝုတ္တစတုရင္ဂသမန္နာဂတံ။

    Dve gatiyoti dve eva nipphattiyo, dve niṭṭhāti attho. Tasmiṃ kumāre sabbaññutaṃ patteti koṇḍaññamāṇavasseva laddhiyaṃ ṭhatvā itarepi cha janā putte anusāsiṃsu. Bodhirukkhamūle pācīnapassaṃ acalaṭṭhānaṃ nāma, yaṃ ‘‘vajirāsana’’ntipi vuccati. Mahataṃ mahatiyo vahatīti ‘‘pācīnamukho’’ti avatvā ‘‘pācīnalokadhātuabhimukho’’ti vuttaṃ. Maṃsacakkhupi lokanāthassa appaṭighātaṃ mahāvisayañcāti. Caturaṅgasamannāgatanti ‘‘kāmaṃ taco ca nhāru ca, aṭṭhi ca avasissatū’’tiādinā (ma. ni. 2.184; saṃ. ni. 2.22, 237; a. ni. 2.5; mahāni. 196) vuttacaturaṅgasamannāgataṃ.

    ဣဒံ ပန သဗ္ဗမေဝာတိ ‘‘ကသ္သ နု ခော အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေသ္သာမီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (မ. နိ. ၁.၂၈၄; ၂.၃၄၁; မဟာဝ. ၁၀) သဗ္ဗမေဝ။ ပရိဝိတက္ကမတ္တမေဝ တထာ အတ္ထသိဒ္ဓိယာ အဘာဝတော။ ပုပ္ဖိတဖလိတံ ကတ္ဝာတိ အဘိညာပဋိသမ္ဘိဒာဟိ သဗ္ဗပာလိဖုလ္လံ, မဂ္ဂဖလေဟိ သဗ္ဗသော ဖလဘာရဘရိတဉ္စ ကရောန္တော ပုပ္ဖိတံ ဖလိတံ ကတ္ဝာ။ အပက္ကမိတုကာမော ဟုတ္ဝာတိ ဒ္ဝေပိ အဂ္ဂသာဝကေ အတ္တနော နိပစ္စကာရံ ကရောန္တေ ဒိသ္ဝာ တေသံ ဂုဏာတိရေကတံ ဗဟု မညန္တော ဗုဒ္ဓာနံ သန္တိကာ အပက္ကမိတုကာမော ဟုတ္ဝာ။ တတ္ထေဝာတိ ဆဒ္ဒန္တဒဟတီရေယေဝ။

    Idaṃ pana sabbamevāti ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ desessāmī’’tiādinayappavattaṃ (ma. ni. 1.284; 2.341; mahāva. 10) sabbameva. Parivitakkamattameva tathā atthasiddhiyā abhāvato. Pupphitaphalitaṃ katvāti abhiññāpaṭisambhidāhi sabbapāliphullaṃ, maggaphalehi sabbaso phalabhārabharitañca karonto pupphitaṃ phalitaṃ katvā. Apakkamitukāmo hutvāti dvepi aggasāvake attano nipaccakāraṃ karonte disvā tesaṃ guṇātirekataṃ bahu maññanto buddhānaṃ santikā apakkamitukāmo hutvā. Tatthevāti chaddantadahatīreyeva.

    သာရိပုတ္တ-မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဝတ္ထု

    Sāriputta-moggallānattheravatthu

    ၁၈၉-၁၉၀. ဒုတိယတတိယေသု ဣဒ္ဓိမန္တာနန္တိ ဧတ္ထ မန္တ-သဒ္ဒော အတိသယတ္ထဝိသယောတိ ထေရသ္သ အတိသယိကဣဒ္ဓိတံ ဒသ္သေတုံ – ‘‘ဣဒ္ဓိယာ သမ္ပန္နာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သဟ ပံသူဟိ ကီဠိံသူတိ သဟပံသုကီဠိတာ။ ဣဓလောကတ္တဘာဝမေဝာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကအတ္တဘာဝမေဝ။ သောဠသ ပညာ ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဌိတောတိ မဇ္ဈိမနိကာယေ အနုပဒသုတ္တန္တဒေသနာယ ‘‘မဟာပညော, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တော, ပုထုပညော, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တော, ဟာသပညော, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တော, ဇဝနပညော, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တော, တိက္ခပညော, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တော, နိဗ္ဗေဓိကပညော, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တော’’တိ (မ. နိ. ၃.၉၃) ဧဝမာဂတာ မဟာပညာဒိကာ ဆ, တသ္မိံယေဝ သုတ္တေ အာဂတာ နဝာနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိပညာ, အရဟတ္တမဂ္ဂပညာတိ ဣမာ သောဠသဝိဓာ ပညာ ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဌိတော။

    189-190. Dutiyatatiyesu iddhimantānanti ettha manta-saddo atisayatthavisayoti therassa atisayikaiddhitaṃ dassetuṃ – ‘‘iddhiyā sampannāna’’nti vuttaṃ. Saha paṃsūhi kīḷiṃsūti sahapaṃsukīḷitā. Idhalokattabhāvamevāti diṭṭhadhammikaattabhāvameva. Soḷasa paññā paṭivijjhitvā ṭhitoti majjhimanikāye anupadasuttantadesanāya ‘‘mahāpañño, bhikkhave, sāriputto, puthupañño, bhikkhave, sāriputto, hāsapañño, bhikkhave, sāriputto, javanapañño, bhikkhave, sāriputto, tikkhapañño, bhikkhave, sāriputto, nibbedhikapañño, bhikkhave, sāriputto’’ti (ma. ni. 3.93) evamāgatā mahāpaññādikā cha, tasmiṃyeva sutte āgatā navānupubbavihārasamāpattipaññā, arahattamaggapaññāti imā soḷasavidhā paññā paṭivijjhitvā sacchikatvā ṭhito.

    ပဉ္ဟသာကစ္ဆန္တိ ပဉ္ဟသ္သ ပုစ္ဆနဝသေန ဝိသ္သဇ္ဇနဝသေန စ သာကစ္ဆံ ကရောတိ။ အတ္ထိကေဟိ ဥပညာတံ မဂ္ဂန္တိ ဧတံ အနုဗန္ဓနသ္သ ကာရဏဝစနံ။ ဣဒဉ္ဟိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံနူနာဟံ ဣမံ ဘိက္ခုံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓေယ္ယံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဣဒံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓနံ နာမ အတ္ထိကေဟိ ဥပညာတံ မဂ္ဂံ, ဉာတော စေဝ ဥပဂတော စ မဂ္ဂောတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ အတ္ထိကေဟိ အမ္ဟေဟိ မရဏေ သတိ အမတေနပိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ကေဝလံ အတ္ထီတိ ဥပညာတံ, အနုမာနဉာဏေန ဥပဂန္တ္ဝာ ဉာတံ နိဗ္ဗာနံ နာမ အတ္ထိ, တံ မဂ္ဂန္တော ပရိယေသန္တောတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

    Pañhasākacchanti pañhassa pucchanavasena vissajjanavasena ca sākacchaṃ karoti. Atthikehi upaññātaṃ magganti etaṃ anubandhanassa kāraṇavacanaṃ. Idañhi vuttaṃ hoti – yaṃnūnāhaṃ imaṃ bhikkhuṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandheyyaṃ. Kasmā? Yasmā idaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhanaṃ nāma atthikehi upaññātaṃ maggaṃ, ñāto ceva upagato ca maggoti attho. Atha vā atthikehi amhehi maraṇe sati amatenapi bhavitabbanti evaṃ kevalaṃ atthīti upaññātaṃ, anumānañāṇena upagantvā ñātaṃ nibbānaṃ nāma atthi, taṃ magganto pariyesantoti evampettha attho daṭṭhabbo.

    နေသံ ပရိသာယာတိ ဒ္ဝိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ပရိဝာရဘူတပရိသာယ။ ဒ္ဝေ အဂ္ဂသာဝကေတိ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ ဒ္ဝေ မဟာနုဘာဝေ သာဝကေ။ ဌာနန္တရေတိ အဂ္ဂသာဝကတ္တသညိတေ ဌာနန္တရေ ဌပေသိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ‘‘အဂ္ဂသာဝကေ’’တိ အဝတ္ဝာ ‘‘မဟာသာဝကေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ အညေပိ မဟာထေရာ အဘိညာတာဒိဂုဏဝိသေသယောဂေန ‘‘မဟာသာဝကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘန္တိ, ဣမေယေဝ ပန သာဝကေသု အနညသာဓာရဏဘူတာ ဝိသေသတော ‘‘မဟာသာဝကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဒသ္သနတ္ထံ ‘‘ဒ္ဝေပိ မဟာသာဝကေ’’တိ ဝုတ္တံ။

    Nesaṃ parisāyāti dvinnaṃ aggasāvakānaṃ parivārabhūtaparisāya. Dve aggasāvaketi sāriputtamoggallāne dve mahānubhāve sāvake. Ṭhānantareti aggasāvakattasaññite ṭhānantare ṭhapesi. Kasmā panettha ‘‘aggasāvake’’ti avatvā ‘‘mahāsāvake’’ti vuttaṃ. Yadi aññepi mahātherā abhiññātādiguṇavisesayogena ‘‘mahāsāvakā’’ti vattabbataṃ labhanti, imeyeva pana sāvakesu anaññasādhāraṇabhūtā visesato ‘‘mahāsāvakā’’ti vattabbāti dassanatthaṃ ‘‘dvepi mahāsāvake’’ti vuttaṃ.

    မဟာကသ္သပတ္ထေရဝတ္ထု

    Mahākassapattheravatthu

    ၁၉၁. စတုတ္ထေ ယသ္မာ ဓုတဝာဒဓုတဓမ္မဓုတင္ဂာနိ ဓုတမူလကာနိ, တသ္မာ ‘‘ဓုတော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အာရဒ္ဓံ, တတ္ထ ကိလေသေ ဓုနိ ဓုတဝာတိ ဓုတော, ဓုတကိလေသော ပုဂ္ဂလော, ကိလေသဓုနနော ဝာ ဓမ္မော, ကိလေသဓုနနော ဓမ္မောတိ စ သပုဗ္ဗဘာဂော အရိယမဂ္ဂော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တံ ဓုတသညိတံ ကိလေသဓုနနဓမ္မံ ဝဒတိ, ပရေ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာပေတီတိ ဓုတဝာဒော။ စတုက္ကဉ္စေတ္ထ သမ္ဘဝတီတိ တံ ဒသ္သေတုံ – ‘‘ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တယိဒန္တိ နိပာတော, တသ္သ သော အယန္တိ အတ္ထော။ ဓုတဘူတသ္သ ဓုတဘူတာ ဓမ္မာ ဓုတဓမ္မာ။ အပ္ပိစ္ဆတာ သန္တုဋ္ဌိတာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ ဧဝ ။ ကိလေသေ သမ္မာ လိခတိ တစ္ဆတီတိ သလ္လေခော, ကိလေသဇေဂုစ္ဆီ, တသ္သ ဘာဝော သလ္လေခတာ။ ဒ္ဝီဟိပိ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စတီတိ ပဝိဝေကော, ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလော ပုဂ္ဂလော, တသ္သ ဘာဝော ပဝိဝေကတာ။ ဣမိနာ သရီရဋ္ဌပနမတ္တေန အတ္ထီတိ ဣဒမဋ္ဌိ တ္ထ-ကာရသ္သ ဋ္ဌ-ကာရံ ကတ္ဝာ, တသ္သ ဘာဝော ဣဒမဋ္ဌိတာ, ဣမေဟိ ဝာ ကုသလဓမ္မေဟိ အတ္ထိ ဣဒမဋ္ဌိ, ယေန ဉာဏေန ‘‘ပဗ္ဗဇိတေန နာမ ပံသုကူလိကင္ဂာဒီသု ပတိဋ္ဌိတေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ဓုတဂုဏေ သမာဒိယတိ စေဝ ပရိဟရတိ စ, တံ ဉာဏံ ဣဒမဋ္ဌိတာ။ တေနာဟ – ‘‘ဣဒမဋ္ဌိတာ ဉာဏမေဝာ’’တိ။ ဓုတဓမ္မာ နာမာတိ ဓုတင္ဂသေဝနာယ ပဋိပက္ခဘူတာနံ ပာပဓမ္မာနံ ဓုနနဝသေန ပဝတ္တိယာ ဓုတောတိ လဒ္ဓနာမာယ ဓုတင္ဂစေတနာယ ဥပကာရကာ ဓမ္မာတိ ကတ္ဝာ ဓုတဓမ္မာ နာမ ။ အနုပတန္တီတိ တဒန္တောဂဓာ တပ္ပရိယာပန္နာ ဟောန္တိ တဒုဘယသ္သေဝ ပဝတ္တိဝိသေသဘာဝတော။ ပဋိက္ခေပဝတ္ထူသူတိ ဓုတင္ဂသေဝနာယ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဝတ္ထူသု ပဟာတဗ္ဗဝတ္ထူသု။

    191. Catutthe yasmā dhutavādadhutadhammadhutaṅgāni dhutamūlakāni, tasmā ‘‘dhuto veditabbo’’ti āraddhaṃ, tattha kilese dhuni dhutavāti dhuto, dhutakileso puggalo, kilesadhunano vā dhammo, kilesadhunano dhammoti ca sapubbabhāgo ariyamaggo daṭṭhabbo. Taṃ dhutasaññitaṃ kilesadhunanadhammaṃ vadati, pare tattha patiṭṭhāpetīti dhutavādo. Catukkañcettha sambhavatīti taṃ dassetuṃ – ‘‘ettha panā’’tiādi āraddhaṃ. Tayidanti nipāto, tassa so ayanti attho. Dhutabhūtassa dhutabhūtā dhammā dhutadhammā. Appicchatā santuṭṭhitā heṭṭhā vuttā eva . Kilese sammā likhati tacchatīti sallekho, kilesajegucchī, tassa bhāvo sallekhatā. Dvīhipi kāmehi viviccatīti paviveko, yonisomanasikārabahulo puggalo, tassa bhāvo pavivekatā. Iminā sarīraṭṭhapanamattena atthīti idamaṭṭhi ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā, tassa bhāvo idamaṭṭhitā, imehi vā kusaladhammehi atthi idamaṭṭhi, yena ñāṇena ‘‘pabbajitena nāma paṃsukūlikaṅgādīsu patiṭṭhitena bhavitabba’’nti yathānusiṭṭhaṃ dhutaguṇe samādiyati ceva pariharati ca, taṃ ñāṇaṃ idamaṭṭhitā. Tenāha – ‘‘idamaṭṭhitā ñāṇamevā’’ti. Dhutadhammā nāmāti dhutaṅgasevanāya paṭipakkhabhūtānaṃ pāpadhammānaṃ dhunanavasena pavattiyā dhutoti laddhanāmāya dhutaṅgacetanāya upakārakā dhammāti katvā dhutadhammā nāma . Anupatantīti tadantogadhā tappariyāpannā honti tadubhayasseva pavattivisesabhāvato. Paṭikkhepavatthūsūti dhutaṅgasevanāya paṭikkhipitabbavatthūsu pahātabbavatthūsu.

    ပံသုကူလိကင္ဂံ။ပေ.။ နေသဇ္ဇိကင္ဂန္တိ ဥဒ္ဒေသောပိ ပေယ္ယာလနယေန ဒသ္သိတော။ ယဒေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၁.၂၂ အာဒယော) ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တံ။ ဓုတဝာဒဂ္ဂဟဏေနေဝ ထေရသ္သ ဓုတဘာဝောပိ ဂဟိတော ဟောတီတိ ‘‘ဓုတဝာဒာန’’န္တေဝ ဝုတ္တံ။ အယံ မဟာတိ အဘိနီဟာရာဒိမဟန္တတာယပိ သာသနသ္သ ဥပကာရိတာယပိ အယံ ထေရော မဟာ, ဂုဏမဟန္တတာယ ပသံသာဝစနမေဝ ဝာ ဧတံ ထေရသ္သ ယဒိဒံ မဟာကသ္သပောတိ ယထာ ‘‘မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ။

    Paṃsukūlikaṅgaṃ…pe… nesajjikaṅganti uddesopi peyyālanayena dassito. Yadettha vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.22 ādayo) vitthārato vuttaṃ. Dhutavādaggahaṇeneva therassa dhutabhāvopi gahito hotīti ‘‘dhutavādāna’’nteva vuttaṃ. Ayaṃ mahāti abhinīhārādimahantatāyapi sāsanassa upakāritāyapi ayaṃ thero mahā, guṇamahantatāya pasaṃsāvacanameva vā etaṃ therassa yadidaṃ mahākassapoti yathā ‘‘mahāmoggallāno’’ti.

    သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာယ ဝတ္ထုတ္တယေ သဉ္ဇာတပ္ပသာဒတာယ ဥပာသကဘာဝေ ဌိတတ္တာ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပောသထင္ဂာနိ အဓိဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ။ ဧတသ္သ အဂ္ဂဘာဝသ္သာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သစ္စကာရောတိ သစ္စဘာဝာဝဟော ကာရော, အဝိသံဝာဒနဝသေန ဝာ တဒတ္ထသာဓနောတိ အတ္ထော။ ကောလာဟလန္တိ ကုတူဟလဝိပ္ဖာရော။ သတ္ထာ သတ္တမေ သတ္တမေ သံဝစ္ဆရေ ဓမ္မံ ကထေန္တော သတ္တာနံ သဝနယောဂ္ဂံ ကာလံ သလ္လက္ခေန္တော ဒိဝာ သာယန္ဟသမယံ ကထေတိ, ရတ္တိယံ သကလယာမံ။ တေနာဟ – ‘‘ဗ္ရာဟ္မဏော ဗ္ရာဟ္မဏေ အာဟ – ‘ဘောတိ ကိံ ရတ္တိံ ဓမ္မံ သုဏိသ္သသိ ဒိဝာ’’’တိ။ ဝိသ္သာသိကောတိ ဝိသ္သာသိကဘာဝော။ ‘‘တတော ပဋ္ဌာယ သော’’တိ ဝာ ပာဌော။

    Satthu dhammadesanāya vatthuttaye sañjātappasādatāya upāsakabhāve ṭhitattā vuttaṃ – ‘‘uposathaṅgāni adhiṭṭhāyā’’tiādi. Etassa aggabhāvassāti yojetabbaṃ. Saccakāroti saccabhāvāvaho kāro, avisaṃvādanavasena vā tadatthasādhanoti attho. Kolāhalanti kutūhalavipphāro. Satthā sattame sattame saṃvacchare dhammaṃ kathento sattānaṃ savanayoggaṃ kālaṃ sallakkhento divā sāyanhasamayaṃ katheti, rattiyaṃ sakalayāmaṃ. Tenāha – ‘‘brāhmaṇo brāhmaṇe āha – ‘bhoti kiṃ rattiṃ dhammaṃ suṇissasi divā’’’ti. Vissāsikoti vissāsikabhāvo. ‘‘Tato paṭṭhāya so’’ti vā pāṭho.

    ဒ္ဝေ အသင္ခ္ယေယ္ယာနိ ပူရိတပာရမိသ္သာတိ ဣဒံ သာ ပရမ္ပရာယ သောတပတိတံ အတ္ထံ ဂဟေတ္ဝာ အာဟ။ အဒိန္နဝိပာကသ္သာတိ အဝိပက္ကဝိပာကသ္သ။ ဘဒ္ဒကေ ကာလေတိ ယုတ္တေ ကာလေ။ နက္ခတ္တန္တိ နက္ခတ္တေန လက္ခိတံ ဆဏံ။ တသ္မိံ တသ္မိဉ္ဟိ နက္ခတ္တေ အနုဘဝိတဗ္ဗဆဏာနိ နက္ခတ္တာနိ နာမ, ဣတရာနိ ပန ဆဏာနိ နာမ။ သမ္မာပတိတဒုက္ခတော ဝိမောစနေန တတော နိယ္ယာနာဝဟတာယ ဣစ္ဆိတတ္ထသ္သ လဘာပနတော စ နိယ္ယာနိကံ။ တေသန္တိ သုဝဏ္ဏပဒုမာနံ။ ဩလမ္ဗကာတိ သုဝဏ္ဏရတနဝိစိတ္တာ ရတနဒာမာ။ ပုညနိယာမေနာတိ ပုညာနုဘာဝသိဒ္ဓေန နိယာမေန။ သ္ဝသ္သ ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ဒာတုံ ကတောကာသော။ ဖုသ္သရထန္တိ မင္ဂလရထံ။ သေတစ္ဆတ္တဥဏ္ဟီသဝာလဗီဇနိခဂ္ဂမဏိပာဒုကာနိ ပဉ္စဝိဓံ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍန္တိ ဝဒန္တိ။ ဣဓ ပန သေတစ္ဆတ္တံ ဝိသုံ ဂဟိတန္တိ သီဟာသနံ ပဉ္စမံ ကတ္ဝာ ဝဒန္တိ။ ပာရုပနကဏ္ဏန္တိ ပာရုပနဝတ္ထသ္သ ဒသန္တံ။ ဒိဗ္ဗဝတ္ထဒာယိပုညာနုဘာဝစောဒိတော ‘‘နနု တာတာ ထူလ’’န္တိ အာဟ။ အဟော တပသ္သီတိ အဟော ကပဏော အဟံ ရာဇာတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓာနံ သဒ္ဒဟိတ္ဝာတိ ဗုဒ္ဓာနံ သာသနံ သဒ္ဒဟိတ္ဝာ။ စင္ကမနသတာနီတိ ဣတိ-သဒ္ဒော အာဒ္ယတ္ထော။ တေန ဟိ အဂ္ဂိသာလာဒီနိ ပဗ္ဗဇိတသာရုပ္ပာနိ ဌာနာနိ သင္ဂဏ္ဟာတိ။

    Dveasaṅkhyeyyāni pūritapāramissāti idaṃ sā paramparāya sotapatitaṃ atthaṃ gahetvā āha. Adinnavipākassāti avipakkavipākassa. Bhaddake kāleti yutte kāle. Nakkhattanti nakkhattena lakkhitaṃ chaṇaṃ. Tasmiṃ tasmiñhi nakkhatte anubhavitabbachaṇāni nakkhattāni nāma, itarāni pana chaṇāni nāma. Sammāpatitadukkhato vimocanena tato niyyānāvahatāya icchitatthassa labhāpanato ca niyyānikaṃ. Tesanti suvaṇṇapadumānaṃ. Olambakāti suvaṇṇaratanavicittā ratanadāmā. Puññaniyāmenāti puññānubhāvasiddhena niyāmena. Svassa bārāṇasirajjaṃ dātuṃ katokāso. Phussarathanti maṅgalarathaṃ. Setacchattauṇhīsavālabījanikhaggamaṇipādukāni pañcavidhaṃ rājakakudhabhaṇḍanti vadanti. Idha pana setacchattaṃ visuṃ gahitanti sīhāsanaṃ pañcamaṃ katvā vadanti. Pārupanakaṇṇanti pārupanavatthassa dasantaṃ. Dibbavatthadāyipuññānubhāvacodito ‘‘nanu tātā thūla’’nti āha. Aho tapassīti aho kapaṇo ahaṃ rājāti attho. Buddhānaṃ saddahitvāti buddhānaṃ sāsanaṃ saddahitvā. Caṅkamanasatānīti iti-saddo ādyattho. Tena hi aggisālādīni pabbajitasāruppāni ṭhānāni saṅgaṇhāti.

    သာဓုကီဠိတန္တိ အရိယာနံ ပရိနိဗ္ဗုတဋ္ဌာနေ ကာတဗ္ဗသက္ကာရံ ဝဒတိ။ နပ္ပမဇ္ဇိ, နိရောဂာ အယ္ယာတိ ပုစ္ဆိတာကာရဒသ္သနံ။ ပရိနိဗ္ဗုတာ ဒေဝာတိ ဒေဝီ ပဋိဝစနံ အဒာသိ။ ပဋိယာဒေတ္ဝာတိ နိယ္ယာတေတ္ဝာ။ သမဏကပဗ္ဗဇ္ဇန္တိ သမိတပာပေဟိ အရိယေဟိ အနုဋ္ဌာတဗ္ဗပဗ္ဗဇ္ဇံ။ သော ဟိ ရာဇာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာနံ ဝေသသ္သ ဒိဋ္ဌတ္တာ ‘‘ဣဒမေဝ ဘဒ္ဒက’’န္တိ တာဒိသံယေဝ လိင္ဂံ ဂဏ္ဟိ။ တတ္ထေဝာတိ ဗ္ရဟ္မလောကေ ဧဝ။ ဝီသတိမေ ဝသ္သေ သမ္ပတ္တေတိ အာဟရိတ္ဝာ သမ္ဗန္ဓော။ ဗ္ရဟ္မလောကတော စဝိတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ, ဗ္ရဟ္မစရိယာဓိကာရသ္သ စ စိရကာလသမ္ဘူတတ္တာ ‘‘ဧဝရူပံ ကထံ မာ ကထေထာ’’တိ အာဟ။ ဝီသတိ ဓရဏာနိ နိက္ခန္တိ ဝဒန္တိ, ပဉ္စပလံ နိက္ခန္တိ အပရေ။ ဣတ္ထာကရောတိ ဣတ္ထိရတနသ္သ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ။ အယ္ယဓီတာတိ အမ္ဟာကံ အယ္ယသ္သ ဓီတာ, ဘဒ္ဒကာပိလာနီတိ အတ္ထော။ သမာနပဏ္ဏန္တိ သဒိသပဏ္ဏံ သဒိသလေခံ ကုမာရသ္သ ကုမာရိကာယ စ ယုတ္တံ ပဏ္ဏလေခံ။ တေ ပုရိသာ သမာဂတဋ္ဌာနတော မဂဓရဋ္ဌေ မဟာတိတ္ထဂာမံ မဒ္ဒရဋ္ဌေ သာဂလနဂရဉ္စ ဥဒ္ဒိသ္သ အပက္ကမန္တာ အညမညံ ဝိသ္သဇ္ဇန္တာ နာမ ဟောန္တီတိ ‘‘ဣတော စ ဧတ္တော စ ပေသေသု’’န္တိ ဝုတ္တာ။

    Sādhukīḷitanti ariyānaṃ parinibbutaṭṭhāne kātabbasakkāraṃ vadati. Nappamajji, nirogā ayyāti pucchitākāradassanaṃ. Parinibbutā devāti devī paṭivacanaṃ adāsi. Paṭiyādetvāti niyyātetvā. Samaṇakapabbajjanti samitapāpehi ariyehi anuṭṭhātabbapabbajjaṃ. So hi rājā paccekabuddhānaṃ vesassa diṭṭhattā ‘‘idameva bhaddaka’’nti tādisaṃyeva liṅgaṃ gaṇhi. Tatthevāti brahmaloke eva. Vīsatime vasse sampatteti āharitvā sambandho. Brahmalokato cavitvā nibbattattā, brahmacariyādhikārassa ca cirakālasambhūtattā ‘‘evarūpaṃ kathaṃ mā kathethā’’ti āha. Vīsati dharaṇāni nikkhanti vadanti, pañcapalaṃ nikkhanti apare. Itthākaroti itthiratanassa uppattiṭṭhānaṃ. Ayyadhītāti amhākaṃ ayyassa dhītā, bhaddakāpilānīti attho. Samānapaṇṇanti sadisapaṇṇaṃ sadisalekhaṃ kumārassa kumārikāya ca yuttaṃ paṇṇalekhaṃ. Te purisā samāgataṭṭhānato magadharaṭṭhe mahātitthagāmaṃ maddaraṭṭhe sāgalanagarañca uddissa apakkamantā aññamaññaṃ vissajjantā nāma hontīti ‘‘ito ca etto ca pesesu’’nti vuttā.

    ပုပ္ဖဒာမန္တိ ဟတ္ထိဟတ္ထပ္ပမာဏံ ပုပ္ဖဒာမံ။ တာနီတိ တာနိ ဥဘောဟိ ဂန္ထာပိတာနိ ဒ္ဝေ ပုပ္ဖဒာမာနိ။ တေတိ ဥဘော ဘဒ္ဒာ စေဝ ပိပ္ပလိကုမာရော စ ။ လောကာမိသေနာတိ ကာမသ္သာဒေန။ အသံသဋ္ဌာတိ န သံယုတ္တာ ဃဋေ ဇလန္တေန ဝိယ ပဒီပေန အဇ္ဈာသယေ သမုဇ္ဇလန္တေန ဝိမောက္ခဗီဇေန သမုသ္သာဟိတစိတ္တတ္တာ။ ယန္တဗဒ္ဓာနီတိ သသ္သသမ္ပာဒနတ္ထံ တတ္ထ တတ္ထ ဒ္ဝာရကဝာဋယောဇနဝသေန ဗဒ္ဓာနိ နိက္ခမနတုမ္ဗာနိ။ ကမ္မန္တောတိ ကသိကမ္မကရဏဋ္ဌာနံ။ ဒာသိကဂာမာတိ ဒာသာနံ ဝသနဂာမာ။ ဩသာရေတ္ဝာတိ ပက္ခိပိတ္ဝာ။ အာကပ္ပကုတ္တဝသေနာတိ အာကာရဝသေန ကိရိယာဝသေန။ အနနုစ္ဆဝိကန္တိ ပဗ္ဗဇိတဘာဝသ္သ အနနုရူပံ။ တသ္သ မတ္ထကေတိ ဒ္ဝေဓာပထသ္သ ဒ္ဝိဓာဘူတဋ္ဌာနေ။ ဧတေသံ သင္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ နိသီဒတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သာ ပန တတ္ထ သတ္ထု နိသဇ္ဇာ ဧဒိသီတိ ဒသ္သေတုံ – ‘‘နိသီဒန္တော ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယာ ဗုဒ္ဓာနံ အပရိမိတကာလသမ္ဘူတာစိန္တေယ္ယာပရိညေယ္ယပုညသမ္ဘာရူပစယနိဗ္ဗတ္တာ ရူပပ္ပဘာဝဗုဒ္ဓဂုဏဝိဇ္ဇောတိတာ ဒ္ဝတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတိအနုဗ္ယဉ္ဇနသမုဇ္ဇလိတာ ဗ္ယာမပ္ပဘာကေတုမာလာလင္ကတာ သဘာဝသိဒ္ဓိတာယ အကိတ္တိမာ ရူပကာယသိရီ, တံယေဝ မဟာကသ္သပသ္သ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗပ္ပသာဒသံဝဒ္ဓနတ္ထံ အနိဂ္ဂူဟိတ္ဝာ နိသိန္နော ဘဂဝာ ‘‘ဗုဒ္ဓဝေသံ ဂဟေတ္ဝာ။ပေ.။ နိသီဒီ’’တိ ဝုတ္တော။ အသီတိဟတ္ထပ္ပဒေသံ ဗ္ယာပေတ္ဝာ ပဝတ္တိယာ အသီတိဟတ္ထာတိ ဝုတ္တာ။ သတသာခောတိ ဗဟုသာခော အနေကသာခော။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောဝ အဟောသိ နိရန္တရံ ဗုဒ္ဓရသ္မီဟိ သမန္တတော သမောကိဏ္ဏဘာဝတော။

    Pupphadāmanti hatthihatthappamāṇaṃ pupphadāmaṃ. Tānīti tāni ubhohi ganthāpitāni dve pupphadāmāni. Teti ubho bhaddā ceva pippalikumāro ca . Lokāmisenāti kāmassādena. Asaṃsaṭṭhāti na saṃyuttā ghaṭe jalantena viya padīpena ajjhāsaye samujjalantena vimokkhabījena samussāhitacittattā. Yantabaddhānīti sassasampādanatthaṃ tattha tattha dvārakavāṭayojanavasena baddhāni nikkhamanatumbāni. Kammantoti kasikammakaraṇaṭṭhānaṃ. Dāsikagāmāti dāsānaṃ vasanagāmā. Osāretvāti pakkhipitvā. Ākappakuttavasenāti ākāravasena kiriyāvasena. Ananucchavikanti pabbajitabhāvassa ananurūpaṃ. Tassa matthaketi dvedhāpathassa dvidhābhūtaṭṭhāne. Etesaṃ saṅgahaṃ kātuṃ vaṭṭatīti nisīdatīti sambandho. Sā pana tattha satthu nisajjā edisīti dassetuṃ – ‘‘nisīdanto panā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yā buddhānaṃ aparimitakālasambhūtācinteyyāpariññeyyapuññasambhārūpacayanibbattā rūpappabhāvabuddhaguṇavijjotitā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasītianubyañjanasamujjalitā byāmappabhāketumālālaṅkatā sabhāvasiddhitāya akittimā rūpakāyasirī, taṃyeva mahākassapassa adiṭṭhapubbappasādasaṃvaddhanatthaṃ aniggūhitvā nisinno bhagavā ‘‘buddhavesaṃ gahetvā…pe… nisīdī’’ti vutto. Asītihatthappadesaṃ byāpetvā pavattiyā asītihatthāti vuttā. Satasākhoti bahusākho anekasākho. Suvaṇṇavaṇṇova ahosi nirantaraṃ buddharasmīhi samantato samokiṇṇabhāvato.

    တီသု ဌာနေသူတိ ဒူရတော နာတိဒူရေ အာသန္နေတိ တီသု ဌာနေသု။ တီဟိ ဩဝာဒေဟီတိ ‘‘တသ္မာတိဟ တေ, ကသ္သပ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ‘တိဗ္ဗံ မေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝိသ္သတိ ထေရေသု နဝေသု မဇ္ဈိမေသူ’တိ။ ဧဝဉ္ဟိ တေ, ကသ္သပ, သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိဟ တေ, ကသ္သပ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ‘ယံ ကိဉ္စိ ဓမ္မံ သုဏိသ္သာမိ ကုသလူပသံဟိတံ, သဗ္ဗံ တံ အဋ္ဌိံ ကတ္ဝာ မနသိ ကရိတ္ဝာ သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတ္ဝာ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏိသ္သာမီ’တိ, ဧဝဉ္ဟိ တေ, ကသ္သပ, သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိဟ တေ, ကသ္သပ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ‘သာတသဟဂတာ စ မေ ကာယဂတာသတိ န ဝိဇဟိသ္သတီ’တိ, ဧဝဉ္ဟိ တေ, ကသ္သပ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ (သံ. နိ. ၂.၁၅၄) ဣမေဟိ တီဟိ ဩဝာဒေဟိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဘဂဝာ ပဌမံ ဩဝာဒံ ထေရသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏဇာတိကတ္တာ ဇာတိမာနပ္ပဟာနတ္ထမဘာသိ, ဒုတိယံ ဗာဟုသစ္စံ နိသ္သာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကအဟံကာရပ္ပဟာနတ္ထံ, တတိယံ ဥပဓိသမ္ပတ္တိံ နိသ္သာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကအတ္တသိနေဟပ္ပဟာနတ္ထံ ။ မုဒုကာ ခော တ္ယာယန္တိ မုဒုကာ ခော တေ အယံ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝာ ဧဝမာဟ? ထေရေန သဟ စီဝရံ ပရိဝတ္တေတုကာမတာယ။ ကသ္မာ ပရိဝတ္တေတုကာမော ဇာတောတိ? ထေရံ အတ္တနော ဌာနေ ဌပေတုကာမတာယ။ ကိံ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ နတ္ထီတိ? အတ္ထိ, ဧဝံ ပနသ္သ အဟောသိ ‘‘ဣမေန စိရံ ဌသ္သန္တိ, ကသ္သပော ပန ဝီသတိဝသ္သသတာယုကော, သော မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ သတ္တပဏ္ဏိဂုဟာယံ ဝသိတ္ဝာ ဓမ္မဝိနယသင္ဂဟံ ကတ္ဝာ မမ သာသနံ ပဉ္စဝသ္သသဟသ္သပရိမာဏကာလပ္ပဝတ္တနကံ ကရိသ္သတီတိ အတ္တနော ဌာနေ ဌပေသိ။ ဧဝံ ဘိက္ခူ ကသ္သပသ္သ သုသ္သူသိတဗ္ဗံ မညိသ္သန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။

    Tīsu ṭhānesūti dūrato nātidūre āsanneti tīsu ṭhānesu. Tīhi ovādehīti ‘‘tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘tibbaṃ me hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavissati theresu navesu majjhimesū’ti. Evañhi te, kassapa, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘yaṃ kiñci dhammaṃ suṇissāmi kusalūpasaṃhitaṃ, sabbaṃ taṃ aṭṭhiṃ katvā manasi karitvā sabbaṃ cetasā samannāharitvā ohitasoto dhammaṃ suṇissāmī’ti, evañhi te, kassapa, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘sātasahagatā ca me kāyagatāsati na vijahissatī’ti, evañhi te, kassapa, sikkhitabba’’nti (saṃ. ni. 2.154) imehi tīhi ovādehi. Ettha hi bhagavā paṭhamaṃ ovādaṃ therassa brāhmaṇajātikattā jātimānappahānatthamabhāsi, dutiyaṃ bāhusaccaṃ nissāya uppajjanakaahaṃkārappahānatthaṃ, tatiyaṃ upadhisampattiṃ nissāya uppajjanakaattasinehappahānatthaṃ . Mudukā kho tyāyanti mudukā kho te ayaṃ. Kasmā pana bhagavā evamāha? Therena saha cīvaraṃ parivattetukāmatāya. Kasmā parivattetukāmo jātoti? Theraṃ attano ṭhāne ṭhapetukāmatāya. Kiṃ sāriputtamoggallānā natthīti? Atthi, evaṃ panassa ahosi ‘‘imena ciraṃ ṭhassanti, kassapo pana vīsativassasatāyuko, so mayi parinibbute sattapaṇṇiguhāyaṃ vasitvā dhammavinayasaṅgahaṃ katvā mama sāsanaṃ pañcavassasahassaparimāṇakālappavattanakaṃ karissatīti attano ṭhāne ṭhapesi. Evaṃ bhikkhū kassapassa sussūsitabbaṃ maññissantī’’ti. Tasmā evamāha.

    စန္ဒူပမောတိ စန္ဒသဒိသော ဟုတ္ဝာ။ ကိံ ပရိမဏ္ဍလတာယ? နော, အပိစ ခော ယထာ စန္ဒော ဂဂနတလံ ပက္ခန္ဒမာနော န ကေနစိ သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ဝာ သိနေဟံ ဝာ အာလယံ ဝာ ကရောတိ, န စ န ဟောတိ မဟာဇနသ္သ ပိယော မနာပော, အယမ္ပိ ဧဝံ ကေနစိ သဒ္ဓိံ သန္ထဝာဒီနံ အကရဏေန ဗဟုဇနသ္သ ပိယော မနာပော စန္ဒူပမော ဟုတ္ဝာ ခတ္တိယကုလာဒီနိ စတ္တာရိ ကုလာနိ ဥပသင္ကမတီတိ အတ္ထော။ အပကသ္သေဝ ကာယံ အပကသ္သ စိတ္တန္တိ တေနေဝ သန္ထဝာဒီနံ အကရဏေန ကာယဉ္စ စိတ္တဉ္စ အပကဍ္ဎိတ္ဝာ, အပနေတ္ဝာတိ အတ္ထော။ နိစ္စံ နဝောတိ နိစ္စနဝကောဝ, အာဂန္တုကသဒိသော ဟုတ္ဝာတိ အတ္ထော။ အာဂန္တုကော ဟိ ပဋိပာဋိယာ သမ္ပတ္တဂေဟံ ပဝိသိတ္ဝာ သစေ နံ ဃရသာမိကာ ဒိသ္ဝာ ‘‘အမ္ဟာကမ္ပိ ပုတ္တဘာတရော ဝိပ္ပဝာသံ ဂန္တ္ဝာ ဧဝံ ဝိစရိံသူ’’တိ အနုကမ္ပမာနာ နိသီဒာပေတ္ဝာ ဘောဇေန္တိ, ဘုတ္တမတ္တောယေဝ ‘‘တုမ္ဟာကံ ဘာဇနံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ ဥဋ္ဌာယ ပက္ကမတိ, န တေဟိ သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ဝာ ကရောတိ, ကိစ္စကရဏီယာနိ ဝာ သံဝိဒဟတိ, ဧဝမယမ္ပိ ပဋိပာဋိယာ သမ္ပတ္တံ ဃရံ ပဝိသိတ္ဝာ ယံ ဣရိယာပထေ ပသန္နာ မနုသ္သာ ဒေန္တိ, တံ ဂဟေတ္ဝာ ဆိန္နသန္ထဝော တေသံ ကိစ္စကရဏီယေ အဗ္ယာဝဋော ဟုတ္ဝာ နိက္ခမတီတိ ဒီပေတိ။

    Candūpamoti candasadiso hutvā. Kiṃ parimaṇḍalatāya? No, apica kho yathā cando gaganatalaṃ pakkhandamāno na kenaci saddhiṃ santhavaṃ vā sinehaṃ vā ālayaṃ vā karoti, na ca na hoti mahājanassa piyo manāpo, ayampi evaṃ kenaci saddhiṃ santhavādīnaṃ akaraṇena bahujanassa piyo manāpo candūpamo hutvā khattiyakulādīni cattāri kulāni upasaṅkamatīti attho. Apakasseva kāyaṃ apakassa cittanti teneva santhavādīnaṃ akaraṇena kāyañca cittañca apakaḍḍhitvā, apanetvāti attho. Niccaṃ navoti niccanavakova, āgantukasadiso hutvāti attho. Āgantuko hi paṭipāṭiyā sampattagehaṃ pavisitvā sace naṃ gharasāmikā disvā ‘‘amhākampi puttabhātaro vippavāsaṃ gantvā evaṃ vicariṃsū’’ti anukampamānā nisīdāpetvā bhojenti, bhuttamattoyeva ‘‘tumhākaṃ bhājanaṃ gaṇhathā’’ti uṭṭhāya pakkamati, na tehi saddhiṃ santhavaṃ vā karoti, kiccakaraṇīyāni vā saṃvidahati, evamayampi paṭipāṭiyā sampattaṃ gharaṃ pavisitvā yaṃ iriyāpathe pasannā manussā denti, taṃ gahetvā chinnasanthavo tesaṃ kiccakaraṇīye abyāvaṭo hutvā nikkhamatīti dīpeti.

    အပ္ပဂဗ္ဘောတိ နပ္ပဂဗ္ဘော, အဋ္ဌဋ္ဌာနေန ကာယပာဂဗ္ဘိယေန, စတုဋ္ဌာနေန ဝစီပာဂဗ္ဘိယေန, အနေကဋ္ဌာနေန မနောပာဂဗ္ဘိယေန စ ဝိရဟိတောတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌဋ္ဌာနံ ကာယပာဂဗ္ဘိယံ နာမ သင္ဃဂဏပုဂ္ဂလဘောဇနသာလဇန္တာဃရနဟာနတိတ္ထဘိက္ခာစာရမဂ္ဂေသု အန္တရဃရပဝေသနေ စ ကာယေန အပ္ပတိရူပကရဏံ။ စတုဋ္ဌာနံ ဝစီပာဂဗ္ဘိယံ နာမ သင္ဃဂဏပုဂ္ဂလအန္တရဃရေသု အပ္ပတိရူပဝာစာနိစ္ဆာရဏံ။ အနေကဋ္ဌာနံ မနောပာဂဗ္ဘိယံ နာမ တေသု တေသု ဌာနေသု ကာယဝာစာဟိ အဇ္ဈာစာရံ အနာပဇ္ဇိတ္ဝာပိ မနသာ ကာမဝိတက္ကာဒီနံ ဝိတက္ကနံ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဣမေသံ ပာဂဗ္ဘိယာနံ အဘာဝေန အပ္ပဂဗ္ဘော ဟုတ္ဝာ ကုလာနိ ဥပသင္ကမတီတိ အတ္ထော။ ကသ္သပသံယုတ္တေန စ စန္ဒူပမပ္ပဋိပဒာဒိထေရသ္သ ဓုတဝာဒေသု အဂ္ဂဘာဝသ္သ ဗောဓိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧတဒေဝ ကသ္သပသံယုတ္တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတ္ဝာ’’တိ။

    Appagabbhoti nappagabbho, aṭṭhaṭṭhānena kāyapāgabbhiyena, catuṭṭhānena vacīpāgabbhiyena, anekaṭṭhānena manopāgabbhiyena ca virahitoti attho. Aṭṭhaṭṭhānaṃ kāyapāgabbhiyaṃ nāma saṅghagaṇapuggalabhojanasālajantāgharanahānatitthabhikkhācāramaggesu antaragharapavesane ca kāyena appatirūpakaraṇaṃ. Catuṭṭhānaṃ vacīpāgabbhiyaṃ nāma saṅghagaṇapuggalaantaragharesu appatirūpavācānicchāraṇaṃ. Anekaṭṭhānaṃ manopāgabbhiyaṃ nāma tesu tesu ṭhānesu kāyavācāhi ajjhācāraṃ anāpajjitvāpi manasā kāmavitakkādīnaṃ vitakkanaṃ. Sabbesampi imesaṃ pāgabbhiyānaṃ abhāvena appagabbho hutvā kulāni upasaṅkamatīti attho. Kassapasaṃyuttena ca candūpamappaṭipadāditherassa dhutavādesu aggabhāvassa bodhitattā vuttaṃ ‘‘etadeva kassapasaṃyuttaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā’’ti.

    အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဝတ္ထု

    Anuruddhattheravatthu

    ၁၉၂. ပဉ္စမေ ဘောဇနပပဉ္စမတ္တန္တိ ဂောစရဂာမေ ပိဏ္ဍာယ စရဏာဟာရပရိဘောဂသညိတံ ဘောဇနပပဉ္စမတ္တံ။ ဒီပရုက္ခာနန္တိ လောဟဒန္တကဋ္ဌမယာနံ မဟန္တာနံ ဒီပရုက္ခာနံ။ လောဟမယေသုပိ ဟိ တေသု ဒီပာဓာရေသု ဒီပရုက္ခကာတိ ရုဠ္ဟိရေသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဩလမ္ဗကဒီပမဏ္ဍလဒီပသဉ္စရဏဒီပာဒိကာ သေသဒီပာ။

    192. Pañcame bhojanapapañcamattanti gocaragāme piṇḍāya caraṇāhāraparibhogasaññitaṃ bhojanapapañcamattaṃ. Dīparukkhānanti lohadantakaṭṭhamayānaṃ mahantānaṃ dīparukkhānaṃ. Lohamayesupi hi tesu dīpādhāresu dīparukkhakāti ruḷhiresā daṭṭhabbā. Olambakadīpamaṇḍaladīpasañcaraṇadīpādikā sesadīpā.

    အနုပရိယာယိ ပဒက္ခိဏကရဏဝသေန။ အဟံ တေနာတိ ယေန တုယ္ဟံ အတ္ထော, အဟံ တေန ပဝာရေမိ, တသ္မာ တံ အာဟရာပေတ္ဝာ ဂဏ္ဟာတိ အတ္ထော။ သုဝဏ္ဏပာတိယံယေဝသ္သ ဘတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇီတိ ဒေဝတာနုဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇိ, န ကိဉ္စိ ပစနကိစ္စံ အတ္ထိ။ သတ္တ မဟာပုရိသဝိတက္ကေ ဝိတက္ကေသီတိ ‘‘အပ္ပိစ္ဆသ္သာယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော မဟိစ္ဆသ္သာ’’တိအာဒိကေ သတ္တ မဟာပုရိသဝိတက္ကေ ဝိတက္ကေသိ။ အဋ္ဌမေတိ ‘‘နိပ္ပပဉ္စာရာမသ္သာယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော ပပဉ္စာရာမသ္သာ’’တိ ဧတသ္မိံ ပုရိသဝိတက္ကေ။

    Anupariyāyi padakkhiṇakaraṇavasena. Ahaṃ tenāti yena tuyhaṃ attho, ahaṃ tena pavāremi, tasmā taṃ āharāpetvā gaṇhāti attho. Suvaṇṇapātiyaṃyevassa bhattaṃ uppajjīti devatānubhāvena uppajji, na kiñci pacanakiccaṃ atthi. Satta mahāpurisavitakke vitakkesīti ‘‘appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassā’’tiādike satta mahāpurisavitakke vitakkesi. Aṭṭhameti ‘‘nippapañcārāmassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo papañcārāmassā’’ti etasmiṃ purisavitakke.

    မမ သင္ကပ္ပမညာယာတိ ‘‘အပ္ပိစ္ဆသ္သာယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော မဟိစ္ဆသ္သာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ. နိ. ၃.၃၅၈; အ. နိ. ၈.၃၀) မဟာပုရိသဝိတက္ကဝသေန အာရဒ္ဓမတ္တံ မတ္ထကံ ပာပေတုံ အသမတ္ထဘာဝေန ဌိတံ မမ သင္ကပ္ပံ ဇာနိတ္ဝာ။ မနောမယေနာတိ မနောမယေန ဝိယ မနသာ နိမ္မိတသဒိသေန, ပရိဏာမိတေနာတိ အတ္ထော။ ဣဒ္ဓိယာတိ ‘‘အယံ ကာယော ဣဒံ စိတ္တံ ဝိယ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာယ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ။

    Mama saṅkappamaññāyāti ‘‘appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassā’’tiādinā (dī. ni. 3.358; a. ni. 8.30) mahāpurisavitakkavasena āraddhamattaṃ matthakaṃ pāpetuṃ asamatthabhāvena ṭhitaṃ mama saṅkappaṃ jānitvā. Manomayenāti manomayena viya manasā nimmitasadisena, pariṇāmitenāti attho. Iddhiyāti ‘‘ayaṃ kāyo idaṃ cittaṃ viya hotū’’ti evaṃ pavattāya adhiṭṭhāniddhiyā.

    ယဒာ မေ အဟု သင္ကပ္ပောတိ ယသ္မိံ ကာလေ မယ္ဟံ ‘‘ကီဒိသော နု ခော အဋ္ဌမော မဟာပုရိသဝိတက္ကော’’တိ ပရိဝိတက္ကော အဟောသိ, ယဒာ မေ အဟု သင္ကပ္ပော, တတော မမ သင္ကပ္ပမညာယ ဣဒ္ဓိယာ ဥပသင္ကမိ, ဥတ္တရိ ဒေသယီတိ ယောဇနာ။ ဥတ္တရိ ဒေသယီတိ ‘‘နိပ္ပပဉ္စာရာမသ္သာယံ ဓမ္မော နိပ္ပပဉ္စရတိနော , နာယံ ဓမ္မော ပပဉ္စာရာမသ္သ ပပဉ္စရတိနော’’တိ (ဒီ. နိ. ၃.၃၅၈; အ. နိ. ၈.၃၀) ဣမံ အဋ္ဌမံ မဟာပုရိသဝိတက္ကံ ပူရေန္တော ဥပရိ ဒေသယိ။ တံ ပန ဒေသိတံ ဒသ္သေန္တော အာဟ – ‘‘နိပ္ပပဉ္စရတော ဗုဒ္ဓော, နိပ္ပပဉ္စမဒေသယီ’’တိ, ပပဉ္စာ နာမ ရာဂာဒယော ကိလေသာ, တေသံ ဝူပသမနတာယ တဒဘာဝတော စ လောကုတ္တရဓမ္မာ နိပ္ပပဉ္စာ နာမ။ ယထာ တံ ပာပုဏာတိ, တထာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ, သာမုက္ကံသိကံ စတုသစ္စဒေသနံ အဒေသယီတိ အတ္ထော။

    Yadā me ahu saṅkappoti yasmiṃ kāle mayhaṃ ‘‘kīdiso nu kho aṭṭhamo mahāpurisavitakko’’ti parivitakko ahosi, yadā me ahu saṅkappo, tato mama saṅkappamaññāya iddhiyā upasaṅkami, uttari desayīti yojanā. Uttari desayīti ‘‘nippapañcārāmassāyaṃ dhammo nippapañcaratino , nāyaṃ dhammo papañcārāmassa papañcaratino’’ti (dī. ni. 3.358; a. ni. 8.30) imaṃ aṭṭhamaṃ mahāpurisavitakkaṃ pūrento upari desayi. Taṃ pana desitaṃ dassento āha – ‘‘nippapañcarato buddho, nippapañcamadesayī’’ti, papañcā nāma rāgādayo kilesā, tesaṃ vūpasamanatāya tadabhāvato ca lokuttaradhammā nippapañcā nāma. Yathā taṃ pāpuṇāti, tathā dhammaṃ desesi, sāmukkaṃsikaṃ catusaccadesanaṃ adesayīti attho.

    တသ္သာဟံ ဓမ္မမညာယာတိ တသ္သ သတ္ထု ဒေသနာဓမ္မံ ဇာနိတ္ဝာ။ ဝိဟာသိန္တိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တော ဝိဟရိံ။ သာသနေ ရတောတိ သိက္ခတ္တယသင္ဂဟေ သာသနေ အဘိရတော။ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာတိ ပုဗ္ဗေနိဝာသဉာဏံ, ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ, အာသဝက္ခယဉာဏန္တိ ဣမာ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ မယာ အနုပ္ပတ္တာ သစ္ဆိကတာ။ တတော ဧဝ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနံ, အနုသိဋ္ဌိ ဩဝာဒော အနုဋ္ဌိတောတိ အတ္ထော။

    Tassāhaṃ dhammamaññāyāti tassa satthu desanādhammaṃ jānitvā. Vihāsinti yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjanto vihariṃ. Sāsane ratoti sikkhattayasaṅgahe sāsane abhirato. Tisso vijjā anuppattāti pubbenivāsañāṇaṃ, dibbacakkhuñāṇaṃ, āsavakkhayañāṇanti imā tisso vijjā mayā anuppattā sacchikatā. Tato eva kataṃ buddhassa sāsanaṃ, anusiṭṭhi ovādo anuṭṭhitoti attho.

    ဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထု

    Bhaddiyattheravatthu

    ၁၉၃. ဆဋ္ဌေ ဥစ္စ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထော ဥစ္စာ-သဒ္ဒောတိ အာဟ – ‘‘ဥစ္စာကုလိကာနန္တိ ဥစ္စေ ကုလေ ဇာတာန’’န္တိ။ ကာဠီ သာ ဒေဝီတိ ကာဠဝဏ္ဏတာယ ကာဠီ သာ ဒေဝီ။ ကုလာနုက္ကမေန ရဇ္ဇာနုပ္ပတ္တိ မဟာကုလိနသ္သေဝာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘သောယေဝ စာ’’တိအာဒိ။

    193. Chaṭṭhe ucca-saddena samānattho uccā-saddoti āha – ‘‘uccākulikānanti ucce kule jātāna’’nti. Kāḷī sā devīti kāḷavaṇṇatāya kāḷī sā devī. Kulānukkamena rajjānuppatti mahākulinassevāti vuttaṃ – ‘‘soyeva cā’’tiādi.

    လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထု

    Lakuṇḍakabhaddiyattheravatthu

    ၁၉၄. သတ္တမေ ရိတ္တကောတိ ဒေယ္ယဝတ္ထုရဟိတော။ ဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတ္ဝာတိ ဘဂဝတော ရူပဂုဏေ စေဝ အာကပ္ပသမ္ပဒာဒိဂုဏေ စ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ဉတ္ဝာ အမ္ဗပက္ကသ္သ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ပရိဘုဉ္ဇနန္တိ ဧဝမာဒိကေ ယထာဥပဋ္ဌိတေ ဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတ္ဝာ။

    194. Sattame rittakoti deyyavatthurahito. Guṇe āvajjetvāti bhagavato rūpaguṇe ceva ākappasampadādiguṇe ca attano adhippāyaṃ ñatvā ambapakkassa paṭiggahaṇaṃ paribhuñjananti evamādike yathāupaṭṭhite guṇe āvajjetvā.

    ပိဏ္ဍောလဘာရဒ္ဝာဇတ္ထေရဝတ္ထု

    Piṇḍolabhāradvājattheravatthu

    ၁၉၅. အဋ္ဌမေ အဘီတနာဒဘာဝေန သီဟသ္သ ဝိယ နာဒော သီဟနာဒော, သော ဧတေသံ အတ္ထီတိ သီဟနာဒိကာ, တေသံ သီဟနာဒိကာနံ။ ဂရဟိတဗ္ဗပသံသိတဗ္ဗဓမ္မေ ယာထာဝတော ဇာနန္တသ္သေဝ ဂရဟာ ပသံသာ စ ယုတ္တရူပာတိ အာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓာ စ နာမာ’’တိအာဒိ။ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏသ္သ ဘူမိံ ဒသ္သေတိ။ တေန ဟိ ဉာဏေန အရိယသာဝကော ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ခီဏာ ဇာတီ’’တိအာဒိံ ပဇာနာတိ။ ကတမာ ပနသ္သ ဇာတိ ခီဏာ, ကထဉ္စ ပဇာနာတီတိ? န တာဝသ္သ အတီတာ ခီဏာ ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ, န အနာဂတာ အနာဂတေ ဝာယာမာဘာဝတော, န ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ယာ ပန မဂ္ဂသ္သ အဘာဝိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ ဧကစတုပဉ္စဝောကာရဘဝေသု ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓပ္ပဘေဒာ ဇာတိ, သာ မဂ္ဂသ္သ ဘာဝိတတ္တာ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အာပဇ္ဇနေန ခီဏာ။ တံ သော မဂ္ဂဘာဝနာယ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ‘‘ကိလေသာဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ အာယတိံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ဟောတီ’’တိ ဇာနန္တော ပဇာနာတိ။

    195. Aṭṭhame abhītanādabhāvena sīhassa viya nādo sīhanādo, so etesaṃ atthīti sīhanādikā, tesaṃ sīhanādikānaṃ. Garahitabbapasaṃsitabbadhamme yāthāvato jānantasseva garahā pasaṃsā ca yuttarūpāti āha – ‘‘buddhā ca nāmā’’tiādi. Khīṇā jātītiādīhi paccavekkhaṇañāṇassa bhūmiṃ dasseti. Tena hi ñāṇena ariyasāvako paccavekkhanto ‘‘khīṇā jātī’’tiādiṃ pajānāti. Katamā panassa jāti khīṇā, kathañca pajānātīti? Na tāvassa atītā khīṇā pubbeva khīṇattā, na anāgatā anāgate vāyāmābhāvato, na paccuppannā vijjamānattā. Yā pana maggassa abhāvitattā uppajjeyya ekacatupañcavokārabhavesu ekacatupañcakkhandhappabhedā jāti, sā maggassa bhāvitattā anuppādadhammataṃ āpajjanena khīṇā. Taṃ so maggabhāvanāya pahīnakilese paccavekkhitvā ‘‘kilesābhāve vijjamānampi kammaṃ āyatiṃ appaṭisandhikaṃ hotī’’ti jānanto pajānāti.

    ဝုသိတန္တိ ဝုဋ္ဌံ ပရိဝုဋ္ဌံ, ကတံ စရိတံ နိဋ္ဌိတန္တိ အတ္ထော။ ဗ္ရဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယံ။ ပုထုဇ္ဇနကလ္ယာဏကေန ဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တ သေက္ခာ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝသန္တိ နာမ, ခီဏာသဝော ဝုဋ္ဌဝာသော။ တသ္မာ အရိယသာဝကော အတ္တနော ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ဝုသိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယ’’န္တိ ပဇာနာတိ။ ကတံ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယဝသေန သောဠသဝိဓံ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပိတန္တိ အတ္ထော။ ပုထုဇ္ဇနကလ္ယာဏကာဒယော ဟိ တံ ကိစ္စံ ကရောန္တိ, ခီဏာသဝော ကတကရဏီယော။ တသ္မာ အရိယသာဝကော အတ္တနော ကရဏီယံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ကတံ ကရဏီယ’’န္တိ ပဇာနာတိ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣဒာနိ ပုန ဣတ္ထဘာဝာယ ဧဝံ သောဠသဝိဓကိစ္စဘာဝာယ, ကိလေသက္ခယာယ ဝာ မဂ္ဂဘာဝနာယ ကိစ္စံ မေ နတ္ထီတိ ပဇာနာတိ။ အထ ဝာ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝတော ဣမသ္မာ ဧဝံပကာရာ ဣဒာနိ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓသန္တာနာ အပရံ ခန္ဓသန္တာနံ မယ္ဟံ နတ္ထိ, ဣမေ ပန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ ရုက္ခာ ဝိယ, တေ စရိမကဝိညာဏနိရောဓေန အနုပာဒာနော ဝိယ ဇာတဝေဒော နိဗ္ဗာယိသ္သန္တီတိ ပဇာနာတိ။

    Vusitanti vuṭṭhaṃ parivuṭṭhaṃ, kataṃ caritaṃ niṭṭhitanti attho. Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ. Puthujjanakalyāṇakena hi saddhiṃ satta sekkhā maggabrahmacariyaṃ vasanti nāma, khīṇāsavo vuṭṭhavāso. Tasmā ariyasāvako attano brahmacariyavāsaṃ paccavekkhanto ‘‘vusitaṃ brahmacariya’’nti pajānāti. Kataṃ karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanābhisamayavasena soḷasavidhaṃ kiccaṃ niṭṭhāpitanti attho. Puthujjanakalyāṇakādayo hi taṃ kiccaṃ karonti, khīṇāsavo katakaraṇīyo. Tasmā ariyasāvako attano karaṇīyaṃ paccavekkhanto ‘‘kataṃ karaṇīya’’nti pajānāti. Nāparaṃ itthattāyāti idāni puna itthabhāvāya evaṃ soḷasavidhakiccabhāvāya, kilesakkhayāya vā maggabhāvanāya kiccaṃ me natthīti pajānāti. Atha vā itthattāyāti itthabhāvato imasmā evaṃpakārā idāni vattamānakkhandhasantānā aparaṃ khandhasantānaṃ mayhaṃ natthi, ime pana pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhanti chinnamūlakā rukkhā viya, te carimakaviññāṇanirodhena anupādāno viya jātavedo nibbāyissantīti pajānāti.

    မန္တာဏိပုတ္တပုဏ္ဏတ္ထေရဝတ္ထု

    Mantāṇiputtapuṇṇattheravatthu

    ၁၉၆. နဝမေ အဋ္ဌာရသသုပိ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတတ္တာ ‘‘သဗ္ဗသိပ္ပေသု ကောဝိဒော ဟုတ္ဝာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဘိဒယာအဗ္ဘညာဝဟသ္သေဝ ဓမ္မသ္သ တတ္ထ ဥပလဗ္ဘနတော ‘‘မောက္ခဓမ္မံ အဒိသ္ဝာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ – ‘‘ဣဒံ ဝေဒတ္တယံ နာမာ’’တိအာဒိ ။ တထာ ဟိ အနေန ဒုဂ္ဂတိပရိမုစ္စနမ္ပိ ဒုလ္လဘံ, အဘိညာပရိဝာရာနံ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ လာဘိတာယ သယံ ဧကဒေသေန ဥပသန္တော ပရမုက္ကံသဂတံ ဥတ္တမဒမထသမထံ အနညသာဓာရဏံ ဘဂဝန္တံ သမ္ဘာဝေန္တော ‘‘အယံ ပုရိသော’’တိအာဒိမာဟ။ ပိဋကာနိ ဂဟေတ္ဝာ အာဂစ္ဆန္တီတိ ဖလဘာဇနာနိ ဂဟေတ္ဝာ အသ္သာမိကာယ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဗုဒ္ဓာနန္တိ ဂာရဝဝသေန ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ ပရိဘုဉ္ဇီတိ ဒေဝတာဟိ ပက္ခိတ္တဒိဗ္ဗောဇံ ဝနမူလဖလာဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ပတ္တေ ပတိဋ္ဌာပိတသမနန္တရမေဝ ဟိ ဒေဝတာ တတ္ထ ဒိဗ္ဗောဇံ ပက္ခိပိံသု။ သမ္မသိတ္ဝာတိ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ, ပရိဝတ္တေတ္ဝာတိ စ ဝဒန္တိ။ အရဟတ္တံ ပာပုဏိံသူတိ မဟာဒေဝတ္ထေရသ္သ အနုမောဒနကထာယ အနုပုဗ္ဗိကထာသက္ခိကာယ သုဝိသောဓိတစိတ္တသန္တာနာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိံသု။

    196. Navame aṭṭhārasasupi vijjāṭṭhānesu nipphattiṃ gatattā ‘‘sabbasippesu kovido hutvā’’ti vuttaṃ. Abhidayāabbhaññāvahasseva dhammassa tattha upalabbhanato ‘‘mokkhadhammaṃ adisvā’’ti vuttaṃ. Tenāha – ‘‘idaṃ vedattayaṃ nāmā’’tiādi . Tathā hi anena duggatiparimuccanampi dullabhaṃ, abhiññāparivārānaṃ aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ lābhitāya sayaṃ ekadesena upasanto paramukkaṃsagataṃ uttamadamathasamathaṃ anaññasādhāraṇaṃ bhagavantaṃ sambhāvento ‘‘ayaṃ puriso’’tiādimāha. Piṭakāni gahetvā āgacchantīti phalabhājanāni gahetvā assāmikāya āgacchanti. Buddhānanti gāravavasena bahuvacananiddeso kato. Paribhuñjīti devatāhi pakkhittadibbojaṃ vanamūlaphalāphalaṃ paribhuñji. Patte patiṭṭhāpitasamanantarameva hi devatā tattha dibbojaṃ pakkhipiṃsu. Sammasitvāti paccavekkhitvā, parivattetvāti ca vadanti. Arahattaṃ pāpuṇiṃsūti mahādevattherassa anumodanakathāya anupubbikathāsakkhikāya suvisodhitacittasantānā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.

    ဒသဟိ ကထာဝတ္ထူဟီတိ အပ္ပိစ္ဆကထာ သန္တုဋ္ဌိကထာ ပဝိဝေကကထာ အသံသဂ္ဂကထာ ဝီရိယာရမ္ဘကထာ သီလသမ္ပဒာကထာ သမာဓိသမ္ပဒာကထာ ပညာသမ္ပဒာကထာ ဝိမုတ္တိသမ္ပဒာကထာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနသမ္ပဒာကထာတိ ဣမေဟိ ဒသဟိ ကထာဝတ္ထူဟိ။ ဇာတိဘူမိရဋ္ဌဝာသိနောတိ ဇာတိဘူမိဝန္တဒေသဝာသိနော, သတ္ထု ဇာတဒေသဝာသိနောတိ အတ္ထော။ သီသာနုလောကိကောတိ ပုရတော ဂစ္ဆန္တသ္သ သီသံ အနု အနု ပသ္သန္တော။ ဩကာသံ သလ္လက္ခေတ္ဝာတိ သာကစ္ဆာယ အဝသရံ သလ္လက္ခေတ္ဝာ။ သတ္တဝိသုဒ္ဓိက္ကမံ ပုစ္ဆီတိ ‘‘ကိံ နု ခော, အာဝုသော, သီလဝိသုဒ္ဓတ္ထံ ဘဂဝတိ ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဝုသ္သတီ’’တိအာဒိနာ (မ. နိ. ၁.၂၅၇) သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ပုစ္ဆိ။ ဓမ္မကထိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ သဝိသေသေန ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိတာယ။

    Dasahi kathāvatthūhīti appicchakathā santuṭṭhikathā pavivekakathā asaṃsaggakathā vīriyārambhakathā sīlasampadākathā samādhisampadākathā paññāsampadākathā vimuttisampadākathā vimuttiñāṇadassanasampadākathāti imehi dasahi kathāvatthūhi. Jātibhūmiraṭṭhavāsinoti jātibhūmivantadesavāsino, satthu jātadesavāsinoti attho. Sīsānulokikoti purato gacchantassa sīsaṃ anu anu passanto. Okāsaṃ sallakkhetvāti sākacchāya avasaraṃ sallakkhetvā. Sattavisuddhikkamaṃ pucchīti ‘‘kiṃ nu kho, āvuso, sīlavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’’tiādinā (ma. ni. 1.257) satta visuddhiyo pucchi. Dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi savisesena dasakathāvatthulābhitāya.

    မဟာကစ္စာနတ္ထေရဝတ္ထု

    Mahākaccānattheravatthu

    ၁၉၇. ဒသမေ သံခိတ္တေန ကထိတဓမ္မသ္သာတိ မဓုပိဏ္ဍိကသုတ္တန္တဒေသနာသု ဝိယ သင္ခေပေန ဒေသိတဓမ္မသ္သ။ တံ ဒေသနံ ဝိတ္ထာရေတ္ဝာတိ တံ သင္ခေပဒေသနံ အာယတနာဒိဝသေန ဝိတ္ထာရေတ္ဝာ။ အတ္ထံ ဝိဘဇမာနာနန္တိ တသ္သာ သင္ခေပဒေသနာယ အတ္ထံ ဝိဘဇိတ္ဝာ ကထေန္တာနံ။ အတ္ထဝသေန ဝာတိ ‘‘ဧတ္တကာ ဧတသ္သ အတ္ထာ’’တိ အတ္ထဝသေန ဝာ ဒေသနံ ပူရေတုံ သက္ကောန္တိ။ ဗ္ယဉ္ဇနဝသေန ဝာတိ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဧတ္ထ ဗ္ယဉ္ဇနာနိ ဒေသနာဝသေန ဝတ္တဗ္ဗာနီ’’တိ ဗ္ယဉ္ဇနဝသေန ဝာ ပူရေတုံ သက္ကောန္တိ။ အယံ ပန မဟာကစ္စာနတ္ထေရော ဥဘယဝသေနပိ သက္ကောတိ တသ္သ သင္ခေပေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌသ္သ ဝိတ္ထာရေန သတ္ထု အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဒေသနတော, တသ္မာ တတ္ထ အဂ္ဂောတိ ဝုတ္တော။ ဝုတ္တနယေနေဝာတိ ‘‘ပာတောဝ သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ဥပောသထင္ဂာနိ အဓိဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ။ အညေဟီတိ အညာသံ ဣတ္ထီနံ ကေသေဟိ အတိဝိယ ဒီဃာ။ န ကေဝလဉ္စ ဒီဃာ ဧဝ, အထ ခော သိနိဒ္ဓနီလမုဒုကဉ္စိကာ စ။ နိက္ကေသီတိ အပ္ပကေသီ ယထာ ‘‘အနုဒရာ ကညာ’’တိ။

    197. Dasame saṃkhittena kathitadhammassāti madhupiṇḍikasuttantadesanāsu viya saṅkhepena desitadhammassa. Taṃ desanaṃ vitthāretvāti taṃ saṅkhepadesanaṃ āyatanādivasena vitthāretvā. Atthaṃ vibhajamānānanti tassā saṅkhepadesanāya atthaṃ vibhajitvā kathentānaṃ. Atthavasena vāti ‘‘ettakā etassa atthā’’ti atthavasena vā desanaṃ pūretuṃ sakkonti. Byañjanavasena vāti ‘‘ettakāni ettha byañjanāni desanāvasena vattabbānī’’ti byañjanavasena vā pūretuṃ sakkonti. Ayaṃ pana mahākaccānatthero ubhayavasenapi sakkoti tassa saṅkhepena uddiṭṭhassa vitthārena satthu ajjhāsayānurūpaṃ desanato, tasmā tattha aggoti vutto. Vuttanayenevāti ‘‘pātova subhojanaṃ bhuñjitvā uposathaṅgāni adhiṭṭhāyā’’tiādinā heṭṭhā vuttanayeneva. Aññehīti aññāsaṃ itthīnaṃ kesehi ativiya dīghā. Na kevalañca dīghā eva, atha kho siniddhanīlamudukañcikā ca. Nikkesīti appakesī yathā ‘‘anudarā kaññā’’ti.

    ပဏိယန္တိ ဝိက္ကေတဗ္ဗဘဏ္ဍံ။ အာဝဇ္ဇေတ္ဝာတိ ဥပနိသ္သယံ ကေသာနံ ပကတိဘာဝာပတ္တိဉ္စ အာဝဇ္ဇေတ္ဝာ။ ဂာရဝေနာတိ မုဏ္ဍသီသာပိ ထေရေ ဂာရဝေန ဧကဝစနေနေဝ အာဂန္တ္ဝာ။ နိမန္တေတ္ဝာတိ သ္ဝာတနာယ နိမန္တေတ္ဝာ။ ဣမိသ္သာ ဣတ္ထိယာတိ ယထာဝုတ္တသေဋ္ဌိဓီတရမာဟ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကောဝာတိ အဝဓာရဏံ အဋ္ဌာနပယုတ္တံ, ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော ယသပဋိလာဘောဝ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ယသပဋိလာဘောတိ စ ဘဝသမ္ပတ္တိပဋိလာဘော။ သတ္တသု ဟိ ဇဝနစေတနာသု ပဌမာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဖလာ, ပစ္ဆိမာ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဖလာ, မဇ္ဈေ ပဉ္စ အပရာပရိယဝေဒနီယဖလာ, တသ္မာ ပဌမံ ဧကံ စေတနံ ဌပေတ္ဝာ သေသာ ယထာသကံ ပရိပုဏ္ဏဖလဒာယိနော ဟောန္တိ, ပဌမစေတနာယ ပန ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော ယသပဋိလာဘောဝ အဟောသိ။

    Paṇiyanti vikketabbabhaṇḍaṃ. Āvajjetvāti upanissayaṃ kesānaṃ pakatibhāvāpattiñca āvajjetvā. Gāravenāti muṇḍasīsāpi there gāravena ekavacaneneva āgantvā. Nimantetvāti svātanāya nimantetvā. Imissā itthiyāti yathāvuttaseṭṭhidhītaramāha. Diṭṭhadhammikovāti avadhāraṇaṃ aṭṭhānapayuttaṃ, diṭṭhadhammiko yasapaṭilābhova ahosīti attho. Yasapaṭilābhoti ca bhavasampattipaṭilābho. Sattasu hi javanacetanāsu paṭhamā diṭṭhadhammavedanīyaphalā, pacchimā upapajjavedanīyaphalā, majjhe pañca aparāpariyavedanīyaphalā, tasmā paṭhamaṃ ekaṃ cetanaṃ ṭhapetvā sesā yathāsakaṃ paripuṇṇaphaladāyino honti, paṭhamacetanāya pana diṭṭhadhammiko yasapaṭilābhova ahosi.

    ပဌမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Paṭhamaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ၁၄. ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂော

    14. Etadaggavaggo

    (၁၄) ၂. ဒုတိယဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

    (14) 2. Dutiyaetadaggavaggavaṇṇanā

    စူဠပန္ထကတ္ထေရဝတ္ထု

    Cūḷapanthakattheravatthu

    ၁၉၈-၂၀၀. ဒုတိယသ္သ ပဌမေ မနေန နိဗ္ဗတ္တိတန္တိ အဘိညာမနေန ဥပ္ပာဒိတံ။ မနေန ကတကာယောတိ အဘိညာစိတ္တေန ဒေသန္တရံ ပတ္တကာယော။ မနေန နိဗ္ဗတ္တိတကာယောတိ အဘိညာမနသာ နိမ္မိတကာယော ‘‘အညံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနာတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ. နိ. ၁.၂၃၆-၂၃၇; ပဋိ. မ. ၃.၁၄) ဝိယ။ ဧကသဒိသေယေဝာတိ အတ္တသဒိသေယေဝ။ ဧကဝိဓမေဝာတိ အတ္တနာ ကတပ္ပကာရမေဝ။ ဧတပ္ပရမော ဟိ ယေဘုယ္ယေန သာဝကာနံ ဣဒ္ဓိနိမ္မာနဝိဓိ။ အဂ္ဂော နာမ ဇာတော ဧကဒေသေန သတ္ထု ဣဒ္ဓိနိမ္မာနာနုဝိဓာနတော။

    198-200. Dutiyassa paṭhame manena nibbattitanti abhiññāmanena uppāditaṃ. Manena katakāyoti abhiññācittena desantaraṃ pattakāyo. Manena nibbattitakāyoti abhiññāmanasā nimmitakāyo ‘‘aññaṃ kāyaṃ abhinimminātī’’tiādīsu (dī. ni. 1.236-237; paṭi. ma. 3.14) viya. Ekasadiseyevāti attasadiseyeva. Ekavidhamevāti attanā katappakārameva. Etapparamo hi yebhuyyena sāvakānaṃ iddhinimmānavidhi. Aggo nāma jāto ekadesena satthu iddhinimmānānuvidhānato.

    လာဘိတာယာတိ ဧတ္ထ လာဘီတိ ဤကာရော အတိသယတ္ထော။ တေန ထေရသ္သ စတုန္နံ ရူပာဝစရဇ္ဈာနာနံ အတိသယေန သဝိသေသလာဘိတံ ဒသ္သေတိ။ အရူပာဝစရဇ္ဈာနာနံ လာဘိတာယာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ န ကေဝလဉ္စေတာ စေတောသညာဝိဝဋ္ဋကုသလတာ ရူပာရူပဇ္ဈာနလာဘိတာယ ဧဝ, အထ ခော ဣမေဟိပိ ကာရဏေဟီတိ ဒသ္သေတုံ – ‘‘စူဠပန္ထကော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စေတောတိ စေတ္ထ စိတ္တသီသေန သမာဓိ ဝုတ္တော, တသ္မာ စေတသော သမာဓိသ္သ ဝိဝဋ္ဋနံ စေတောဝိဝဋ္ဋော, ဧကသ္မိံယေဝာရမ္မဏေ သမာဓိစိတ္တံ ဝိဝဋ္ဋေတ္ဝာ ဟေဋ္ဌိမသ္သ ဟေဋ္ဌိမသ္သ ဥပရူပရိ ဟာပနတော ရူပာဝစရဇ္ဈာနလာဘီ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလော နာမ။ ‘‘သဗ္ဗသော ရူပသညာန’’န္တိအာဒိနာ (ဓ. သ. ၂၆၅) ဝုတ္တသညာ အတိက္ကမိတ္ဝာ ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနသညာသဟဂတံ။ပေ.။ နေဝသညာနာသညာယတနသညာသဟဂတ’’န္တိ (ဓ. သ. ၂၆၅-၂၆၈) သညာသီသေန ဝုတ္တဇ္ဈာနာနံ ဝိဝဋ္ဋကုသလော, တထာ ဣတ္ထိပုရိသာဒိသညာ နိစ္စသညာဒိတော စိတ္တံ ဝိဝဋ္ဋေတ္ဝာ ကေဝလေ ရူပာရူပဓမ္မမတ္တေ အသင္ခတေ နိဗ္ဗာနေ စ ဝိသေသတော ဝဋ္ဋနတော စ သုညတာနုပသ္သနာဗဟုလော သညာဝိဝဋ္ဋကုသလော။ သမာဓိကုသလတာယ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလတာ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိတာယ။ တထာ ဝိပသ္သနာကုသလတာယ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလတာ။ ဧကောတိ စူဠပန္ထကတ္ထေရံ ဝဒတိ။ သမာဓိလက္ခဏေတိ သဝိတက္ကသဝိစာရာဒိသမာဓိသဘာဝေ။ ပုန ဧကောတိ မဟာပန္ထကတ္ထေရမာဟ။ ဝိပသ္သနာလက္ခဏေတိ သတ္တအနုပသ္သနာ အဋ္ဌာရသမဟာဝိပသ္သနာဒိဝိပသ္သနာသဘာဝေ။ သမာဓိဂာဠ္ဟောတိ သမာဓိသ္မိံ ဩဂာဠ္ဟစိတ္တော သုဘာဝိတဘာဝနတာ။ အင္ဂသံခိတ္တေတိ စတုရင္ဂိကတိဝင္ဂိကာဒိဝသေန ဈာနင္ဂာနံ သင္ခိပနေ။ အာရမ္မဏသံခိတ္တေတိ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသာဒိနိဗ္ဗတ္တနေန ကသိဏာဒိအာရမ္မဏာနံ သံခိပနေ။ အင္ဂဝဝတ္ထာပနေတိ ဝိတက္ကာဒီနံ ဈာနင္ဂာနံ ဝဝတ္ထာပနေ။ အာရမ္မဏဝဝတ္ထာပနေတိ ပထဝီကသိဏာဒိဇ္ဈာနာရမ္မဏာနံ ဝဝတ္ထာပနေ။

    Lābhitāyāti ettha lābhīti īkāro atisayattho. Tena therassa catunnaṃ rūpāvacarajjhānānaṃ atisayena savisesalābhitaṃ dasseti. Arūpāvacarajjhānānaṃ lābhitāyāti etthāpi eseva nayo. Na kevalañcetā cetosaññāvivaṭṭakusalatā rūpārūpajjhānalābhitāya eva, atha kho imehipi kāraṇehīti dassetuṃ – ‘‘cūḷapanthako cā’’tiādi vuttaṃ. Cetoti cettha cittasīsena samādhi vutto, tasmā cetaso samādhissa vivaṭṭanaṃ cetovivaṭṭo, ekasmiṃyevārammaṇe samādhicittaṃ vivaṭṭetvā heṭṭhimassa heṭṭhimassa uparūpari hāpanato rūpāvacarajjhānalābhī cetovivaṭṭakusalo nāma. ‘‘Sabbaso rūpasaññāna’’ntiādinā (dha. sa. 265) vuttasaññā atikkamitvā ‘‘ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagata’’nti (dha. sa. 265-268) saññāsīsena vuttajjhānānaṃ vivaṭṭakusalo, tathā itthipurisādisaññā niccasaññādito cittaṃ vivaṭṭetvā kevale rūpārūpadhammamatte asaṅkhate nibbāne ca visesato vaṭṭanato ca suññatānupassanābahulo saññāvivaṭṭakusalo. Samādhikusalatāya cetovivaṭṭakusalatā tabbahulavihāritāya. Tathā vipassanākusalatāya saññāvivaṭṭakusalatā. Ekoti cūḷapanthakattheraṃ vadati. Samādhilakkhaṇeti savitakkasavicārādisamādhisabhāve. Puna ekoti mahāpanthakattheramāha. Vipassanālakkhaṇeti sattaanupassanā aṭṭhārasamahāvipassanādivipassanāsabhāve. Samādhigāḷhoti samādhismiṃ ogāḷhacitto subhāvitabhāvanatā. Aṅgasaṃkhitteti caturaṅgikativaṅgikādivasena jhānaṅgānaṃ saṅkhipane. Ārammaṇasaṃkhitteti kasiṇugghāṭimākāsādinibbattanena kasiṇādiārammaṇānaṃ saṃkhipane. Aṅgavavatthāpaneti vitakkādīnaṃ jhānaṅgānaṃ vavatthāpane. Ārammaṇavavatthāpaneti pathavīkasiṇādijjhānārammaṇānaṃ vavatthāpane.

    ဈာနင္ဂေဟီတိ ရူပာဝစရဇ္ဈာနင္ဂေဟိ, ဈာနင္ဂာနေဝ ဈာနံ။ ပုန ဈာနင္ဂေဟီတိ အရူပာဝစရဇ္ဈာနင္ဂေဟိ။ ဘာတာတိ ဇေဋ္ဌဘာတာ။ အသ္သာတိ ကုဋုမ္ဗိယသ္သ။ သုဝဏ္ဏပူဇန္တိ သောဝဏ္ဏမယံ ပုပ္ဖပူဇံ ကတ္ဝာ။ ဒေဝပုရေတိ တာဝတိံသဘဝနေ သုဒသ္သနမဟာနဂရေ။ အဂ္ဂဒ္ဝာရေနာတိ တသ္မိံ ဒိဝသေ အဂ္ဂံ သဗ္ဗပဌမံ ဝိဝဋေန နဂရဒ္ဝာရေန နိက္ခမိတ္ဝာ။

    Jhānaṅgehīti rūpāvacarajjhānaṅgehi, jhānaṅgāneva jhānaṃ. Puna jhānaṅgehīti arūpāvacarajjhānaṅgehi. Bhātāti jeṭṭhabhātā. Assāti kuṭumbiyassa. Suvaṇṇapūjanti sovaṇṇamayaṃ pupphapūjaṃ katvā. Devapureti tāvatiṃsabhavane sudassanamahānagare. Aggadvārenāti tasmiṃ divase aggaṃ sabbapaṭhamaṃ vivaṭena nagaradvārena nikkhamitvā.

    ကောကနဒန္တိ ပဒုမဝိသေသနံ ယထာ ‘‘ကောကာသက’’န္တိ။ တံ ကိရ ဗဟုပတ္တံ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ အတိသုဂန္ဓဉ္စ ဟောတိ။ ‘‘ကောကနဒံ နာမ သေတပဒုမ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ပာတောတိ ပဂေဝ။ အယဉ္ဟေတ္ထ အတ္ထော – ယထာ ကောကနဒသင္ခာတံ ပဒုမံ ပာတော သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယံ ဖုလ္လံ ဝိကသိတံ အဝီတဂန္ဓံ သိယာ ဝိရောစမာနံ, ဧဝံ သရီရဂန္ဓေန ဂုဏဂန္ဓေန စ သုဂန္ဓံ သရဒကာလေ အန္တလိက္ခေ အာဒိစ္စမိဝ အတ္တနော တေဇသာ တပန္တံ အင္ဂေဟိ နိစ္ဆရဏကဇုတိယာ အင္ဂီရသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပသ္သာတိ။

    Kokanadanti padumavisesanaṃ yathā ‘‘kokāsaka’’nti. Taṃ kira bahupattaṃ vaṇṇasampannaṃ atisugandhañca hoti. ‘‘Kokanadaṃ nāma setapaduma’’ntipi vadanti. Pātoti pageva. Ayañhettha attho – yathā kokanadasaṅkhātaṃ padumaṃ pāto sūriyuggamanavelāyaṃ phullaṃ vikasitaṃ avītagandhaṃ siyā virocamānaṃ, evaṃ sarīragandhena guṇagandhena ca sugandhaṃ saradakāle antalikkhe ādiccamiva attano tejasā tapantaṃ aṅgehi niccharaṇakajutiyā aṅgīrasaṃ sammāsambuddhaṃ passāti.

    စူဠပန္ထကော ကိရ ကသ္သပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ပညဝာ ဟုတ္ဝာ အညတရသ္သ ဒန္ဓဘိက္ခုနော ဥဒ္ဒေသဂဟဏကာလေ ပရိဟာသကေဠိံ အကာသိ။ သော ဘိက္ခု တေန ပရိဟာသေန လဇ္ဇိတော နေဝ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏ္ဟိ, န သဇ္ဈာယမကာသိ။ တေန ကမ္မေနာယံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာဝ ဒန္ဓော ဇာတော, တသ္မာ ဂဟိတဂဟိတပဒံ ဥပရိဥပရိပဒံ ဂဏ္ဟန္တသ္သ နသ္သတိ။ ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင္ခရိတ္ဝာ သုဒ္ဓံ စောဠခဏ္ဍံ အဒာသီတိ တသ္သ ပုဗ္ဗဟေတုံ ဒိသ္ဝာ တဒနုရူပေ ကမ္မဋ္ဌာနေ နိယောဇေန္တော သုဒ္ဓံ စောဠခဏ္ဍံ အဒာသိ။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ရာဇာ ဟုတ္ဝာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော နလာဋတော သေဒေ မုစ္စန္တေ ပရိသုဒ္ဓေန သာဋကေန နလာဋံ ပုဉ္ဆိ, သာဋကော ကိလိဋ္ဌော အဟောသိ။ သော ‘‘ဣမံ သရီရံ နိသ္သာယ ဧဝရူပော ပရိသုဒ္ဓသာဋကော ပကတိံ ဇဟိတ္ဝာ ကိလိဋ္ဌော ဇာတော, အနိစ္စာ ဝတ သင္ခာရာ’’တိ အနိစ္စသညံ ပဋိလဘိ။ တေန ကာရဏေနသ္သ ရဇောဟရဏမေဝ ပစ္စယော ဇာတော။

    Cūḷapanthako kira kassapasammāsambuddhakāle pabbajitvā paññavā hutvā aññatarassa dandhabhikkhuno uddesagahaṇakāle parihāsakeḷiṃ akāsi. So bhikkhu tena parihāsena lajjito neva uddesaṃ gaṇhi, na sajjhāyamakāsi. Tena kammenāyaṃ pabbajitvāva dandho jāto, tasmā gahitagahitapadaṃ upariuparipadaṃ gaṇhantassa nassati. Iddhiyā abhisaṅkharitvā suddhaṃ coḷakhaṇḍaṃ adāsīti tassa pubbahetuṃ disvā tadanurūpe kammaṭṭhāne niyojento suddhaṃ coḷakhaṇḍaṃ adāsi. So kira pubbe rājā hutvā nagaraṃ padakkhiṇaṃ karonto nalāṭato sede muccante parisuddhena sāṭakena nalāṭaṃ puñchi, sāṭako kiliṭṭho ahosi. So ‘‘imaṃ sarīraṃ nissāya evarūpo parisuddhasāṭako pakatiṃ jahitvā kiliṭṭho jāto, aniccā vata saṅkhārā’’ti aniccasaññaṃ paṭilabhi. Tena kāraṇenassa rajoharaṇameva paccayo jāto.

    လောမာနီတိ စောဠခဏ္ဍတန္တဂတအံသုကေ ဝဒတိ။ ‘‘ကိလိဋ္ဌဓာတုကာနီ’’တိ ကိလိဋ္ဌသဘာဝာနိ။ ဧဝံဂတိကမေဝာတိ ဣဒံ စိတ္တမ္ပိ ဘဝင္ဂဝသေန ပကတိယာ ပဏ္ဍရံ ပရိသုဒ္ဓံ ရာဂာဒိသမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန သံကိလိဋ္ဌံ ဇာတန္တိ ဒသ္သေတိ။ နက္ခတ္တံ သမာနေတ္ဝာတိ နက္ခတ္တံ သမန္နာဟရိတ္ဝာ, အာဝဇ္ဇေတ္ဝာတိ အတ္ထော ။ ဗိဠာရသ္သတ္ထာယာတိ ဗိဠာရသ္သ ဂောစရတ္ထာယ။ ဇလပထကမ္မိကေနာတိ သမုဒ္ဒကမ္မိကေန။ စာရိန္တိ ခာဒိတဗ္ဗတိဏံ။ သစ္စကာရန္တိ သစ္စဘာဝာဝဟံ ကာရံ, ‘‘အတ္တနာ ဂဟိတေ ဘဏ္ဍေ အညေသံ န ဒာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္ဝာ ဒာတဗ္ဗလဉ္ဇန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတိယေန ပဋိဟာရေနာတိ တတိယေန သာသနေန။ ပတ္တိကာ ဟုတ္ဝာတိ သာမိနော ဟုတ္ဝာ။

    Lomānīti coḷakhaṇḍatantagataaṃsuke vadati. ‘‘Kiliṭṭhadhātukānī’’ti kiliṭṭhasabhāvāni. Evaṃgatikamevāti idaṃ cittampi bhavaṅgavasena pakatiyā paṇḍaraṃ parisuddhaṃ rāgādisampayuttadhammavasena saṃkiliṭṭhaṃ jātanti dasseti. Nakkhattaṃ samānetvāti nakkhattaṃ samannāharitvā, āvajjetvāti attho . Biḷārassatthāyāti biḷārassa gocaratthāya. Jalapathakammikenāti samuddakammikena. Cārinti khāditabbatiṇaṃ. Saccakāranti saccabhāvāvahaṃ kāraṃ, ‘‘attanā gahite bhaṇḍe aññesaṃ na dātabba’’nti vatvā dātabbalañjanti vuttaṃ hoti. Tatiyena paṭihārenāti tatiyena sāsanena. Pattikā hutvāti sāmino hutvā.

    အပ္ပကေနပီတိ ထောကေနပိ ပရိတ္တေနပိ။ မေဓာဝီတိ ပညဝာ။ ပာဘတေနာတိ ဘဏ္ဍမူလေန။ ဝိစက္ခဏောတိ ဝောဟာရကုသလော။ သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနန္တိ မဟန္တံ ဓနံ ယသဉ္စ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ တတ္ထ အတ္တာနံ သဏ္ဌပေတိ ပတိဋ္ဌာပေတိ ။ ယထာ ကိံ? အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမံ, ယထာ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော ပရိတ္တကံ အဂ္ဂိံ အနုက္ကမေန ဂောမယစုဏ္ဏာဒီနိ ပက္ခိပိတ္ဝာ မုခဝာတေန ဓမေန္တော သမုဋ္ဌာပေတိ ဝဍ္ဎေတိ, မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ကရောတိ, ဧဝမေဝ ပဏ္ဍိတော ထောကမ္ပိ ပာဘတံ လဘိတ္ဝာ နာနာဥပာယေဟိ ပယောဇေတ္ဝာ ဓနဉ္စ ယသဉ္စ ဝဍ္ဎေတိ, ဝဍ္ဎေတ္ဝာ ပုန တတ္ထ အတ္တာနံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ တာယ ဧဝ ဝာ ပန ဓနသ္သ မဟန္တတာယ အတ္တာနံ သမုဋ္ဌာပေတိ, အဘိညာတံ ပာကဋံ ကရောတီတိ အတ္ထော။

    Appakenapīti thokenapi parittenapi. Medhāvīti paññavā. Pābhatenāti bhaṇḍamūlena. Vicakkhaṇoti vohārakusalo. Samuṭṭhāpeti attānanti mahantaṃ dhanaṃ yasañca uppādetvā tattha attānaṃ saṇṭhapeti patiṭṭhāpeti . Yathā kiṃ? Aṇuṃ aggiṃva sandhamaṃ, yathā paṇḍito puriso parittakaṃ aggiṃ anukkamena gomayacuṇṇādīni pakkhipitvā mukhavātena dhamento samuṭṭhāpeti vaḍḍheti, mahantaṃ aggikkhandhaṃ karoti, evameva paṇḍito thokampi pābhataṃ labhitvā nānāupāyehi payojetvā dhanañca yasañca vaḍḍheti, vaḍḍhetvā puna tattha attānaṃ patiṭṭhāpeti. Tāya eva vā pana dhanassa mahantatāya attānaṃ samuṭṭhāpeti, abhiññātaṃ pākaṭaṃ karotīti attho.

    သုဘူတိတ္ထေရဝတ္ထု

    Subhūtittheravatthu

    ၂၀၁-၂၀၂. တတိယေ ရဏာတိ ဟိ ရာဂာဒယော ကိလေသာ ဝုစ္စန္တီတိ ‘‘သရဏာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ. သ. ၁၀၀ ဒုကမာတိကာ) ရာဂာဒယော ကိလေသာ ‘‘ရဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ရဏန္တိ ဧတေဟီတိ ရဏာ။ ယေဟိ အဘိဘူတာ သတ္တာ နာနပ္ပကာရေန ကန္ဒန္တိ ပရိဒေဝန္တိ, တသ္မာ တေ ရာဂာဒယော ‘‘ရဏာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဒေသိတနိယာမတော အနောက္ကမိတ္ဝာတိ ဒေသိတာနောက္ကမနတော အနုပဂန္တ္ဝာ ဒေသေတိ, သတ္ထာရာ ဒေသိတနိယာမေနေဝ အနောဒိသ္သကံ ကတ္ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝန္တိ ဧဝံ မေတ္တာဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဘိက္ခာဂဟဏေ သတိ။ ဘိက္ခာဒာယကာနံ မဟပ္ဖလံ ဘဝိသ္သတီတိ ဣဒံ စူဠစ္ဆရာသင္ဃာတသုတ္တေန (အ. နိ. ၁.၅၁ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗံ။ အစ္ဆရာသင္ဃာတမတ္တမ္ပိ ဟိ ကာလံ မေတ္တစိတ္တံ အာသေဝန္တသ္သ ဘိက္ခုနော ဒိန္နဒာနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာနိသံသံ, တေန စ သော အမောဃံ ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ ဘုဉ္ဇတီတိ အယမတ္ထော တတ္ထ အာဂတောယေဝ။ နိမိတ္တံ ဂဏ္ဟိတ္ဝာတိ အာကာရံ သလ္လက္ခေတ္ဝာ။

    201-202. Tatiye raṇāti hi rāgādayo kilesā vuccantīti ‘‘saraṇā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. 100 dukamātikā) rāgādayo kilesā ‘‘raṇā’’ti vuccanti. Raṇanti etehīti raṇā. Yehi abhibhūtā sattā nānappakārena kandanti paridevanti, tasmā te rāgādayo ‘‘raṇā’’ti vuttā. Desitaniyāmato anokkamitvāti desitānokkamanato anupagantvā deseti, satthārā desitaniyāmeneva anodissakaṃ katvā dhammaṃ desetīti vuttaṃ hoti. Evanti evaṃ mettājhānato vuṭṭhāya bhikkhāgahaṇe sati. Bhikkhādāyakānaṃ mahapphalaṃ bhavissatīti idaṃ cūḷaccharāsaṅghātasuttena (a. ni. 1.51 ādayo) dīpetabbaṃ. Accharāsaṅghātamattampi hi kālaṃ mettacittaṃ āsevantassa bhikkhuno dinnadānaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ, tena ca so amoghaṃ raṭṭhapiṇḍaṃ bhuñjatīti ayamattho tattha āgatoyeva. Nimittaṃ gaṇhitvāti ākāraṃ sallakkhetvā.

    ခဒိရဝနိယရေဝတတ္ထေရဝတ္ထု

    Khadiravaniyarevatattheravatthu

    ၂၀၃. ပဉ္စမေ ဝနသဘာဂန္တိ သဘာဂံ ဝနံ, သဘာဂန္တိ စ သပ္ပာယန္တိ အတ္ထော။ ယဉ္ဟိ ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဗ္ယာဓိဝိရုဒ္ဓဉ္စ န ဟောတိ, တံ ‘‘သဘာဂ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဥဒကသဘာဂန္တိအာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကလ္ယာဏကမ္မာယူဟနက္ခဏောတိ ကလ္ယာဏကမ္မူပစယသ္သ ဩကာသော။ တိဏ္ဏံ ဘာတိကာနန္တိ ဥပတိသ္သော, စုန္ဒော, ဥပသေနောတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ဇေဋ္ဌဘာတိကာနံ။ တိသ္သန္နဉ္စ ဘဂိနီနန္တိ စာလာ, ဥပစာလာ, သီသုပစာလာတိ ဣမေသံ တိသ္သန္နံ ဇေဋ္ဌဘဂိနီနံ။ ဧတ္ထ စ သာရိပုတ္တတ္ထေရော သယံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ စာလာ, ဥပစာလာ, သီသုပစာလာတိ တိသ္သော ဘဂိနိယော, စုန္ဒော ဥပသေနောတိ ဣမေ ဘာတရော ပဗ္ဗာဇေသိ, ရေဝတကုမာရော ဧကောဝ ဂေဟေ အဝသိသ္သတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အမ္ဟာကံ။ပေ.။ ပဗ္ဗာဇေန္တီ’’တိ။ မဟလ္လကတရာတိ ဝုဒ္ဓတရာ။ ဣဒဉ္စ ကုမာရိကာယ စိရဇီဝိတံ အဘိကင္ခမာနာ အာဟံသု။ သာ ကိရ တသ္သ အယ္ယိကာ ဝီသတိဝသ္သသတိကာ ခဏ္ဍဒန္တာ ပလိတကေသာ ဝလိတ္တစာ တိလကာဟတဂတ္တာ ဂောပာနသိဝင္ကာ အဟောသိ။ ဝိဓာဝနိကန္တိ ဝိဓာဝနကီဠိကံ။ တိသ္သန္နံ သမ္ပတ္တီနန္တိ အနုသ္သဝဝသေန မနုသ္သဒေဝမောက္ခသမ္ပတ္တိယော သန္ဓာယ ဝဒတိ, မနုသ္သဒေဝဗ္ရဟ္မသမ္ပတ္တိယော ဝာ။ သီဝလိသ္သ ပုညံ ဝီမံသိသ္သာမာတိ ‘‘သီဝလိနာ ကတပုညသ္သ ဝိပာကဒာနဋ္ဌာနမိဒ’’န္တိ ဉတ္ဝာ ဧဝမာဟ။ သဘာဂဋ္ဌာနန္တိ သမံ ဒေသံ။

    203. Pañcame vanasabhāganti sabhāgaṃ vanaṃ, sabhāganti ca sappāyanti attho. Yañhi pakativiruddhaṃ byādhiviruddhañca na hoti, taṃ ‘‘sabhāga’’nti vuccati. Udakasabhāgantiādīsupi imināva nayena attho veditabbo. Kalyāṇakammāyūhanakkhaṇoti kalyāṇakammūpacayassa okāso. Tiṇṇaṃ bhātikānanti upatisso, cundo, upasenoti imesaṃ tiṇṇaṃ jeṭṭhabhātikānaṃ. Tissannañca bhaginīnanti cālā, upacālā, sīsupacālāti imesaṃ tissannaṃ jeṭṭhabhaginīnaṃ. Ettha ca sāriputtatthero sayaṃ pabbajitvā cālā, upacālā, sīsupacālāti tisso bhaginiyo, cundo upasenoti ime bhātaro pabbājesi, revatakumāro ekova gehe avasissati. Tena vuttaṃ – ‘‘amhākaṃ…pe… pabbājentī’’ti. Mahallakatarāti vuddhatarā. Idañca kumārikāya cirajīvitaṃ abhikaṅkhamānā āhaṃsu. Sā kira tassa ayyikā vīsativassasatikā khaṇḍadantā palitakesā valittacā tilakāhatagattā gopānasivaṅkā ahosi. Vidhāvanikanti vidhāvanakīḷikaṃ. Tissannaṃ sampattīnanti anussavavasena manussadevamokkhasampattiyo sandhāya vadati, manussadevabrahmasampattiyo vā. Sīvalissa puññaṃ vīmaṃsissāmāti ‘‘sīvalinā katapuññassa vipākadānaṭṭhānamida’’nti ñatvā evamāha. Sabhāgaṭṭhānanti samaṃ desaṃ.

    တံ ဘူမိရာမဏေယ္ယကန္တိ ကိဉ္စာပိ အရဟန္တော ဂာမန္တေ ကာယဝိဝေကံ န လဘန္တိ, စိတ္တဝိဝေကံ ပန လဘန္တေဝ။ တေသဉ္ဟိ ဒိဗ္ဗပ္ပဋိဘာဂာနိပိ အာရမ္မဏာနိ စိတ္တံ စာလေတုံ န သက္ကောန္တိ, တသ္မာ ဂာမော ဝာ ဟောတု အရညာဒီနံ ဝာ အညတရံ, ‘ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ, တံ ဘူမိရာမဏေယ္ယကံ’, သော ဘူမိပ္ပဒေသော ရမဏီယော ဧဝာတိ အတ္ထော။

    Taṃ bhūmirāmaṇeyyakanti kiñcāpi arahanto gāmante kāyavivekaṃ na labhanti, cittavivekaṃ pana labhanteva. Tesañhi dibbappaṭibhāgānipi ārammaṇāni cittaṃ cāletuṃ na sakkonti, tasmā gāmo vā hotu araññādīnaṃ vā aññataraṃ, ‘yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ’, so bhūmippadeso ramaṇīyo evāti attho.

    ကင္ခာရေဝတတ္ထေရဝတ္ထု

    Kaṅkhārevatattheravatthu

    ၂၀၄. ဆဋ္ဌေ အကပ္ပိယော, အာဝုသော, ဂုဠောတိ ဧကဒိဝသံ ထေရော အန္တရာမဂ္ဂေ ဂုဠကရဏံ ဩက္ကမိတ္ဝာ ဂုဠေ ပိဋ္ဌမ္ပိ ဆာရိကမ္ပိ ပက္ခိတ္တေ ဒိသ္ဝာန ‘‘အကပ္ပိယော ဂုဠော, သာမိသော န ကပ္ပတိ ဂုဠော ဝိကာလေ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ကုက္ကုစ္စာယန္တော ဧဝမာဟ။ အကပ္ပိယာ မုဂ္ဂာတိ ဧကဒိဝသံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝစ္စေ မုဂ္ဂံ ဇာတံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အကပ္ပိယာ မုဂ္ဂာ, ပက္ကာပိ မုဂ္ဂာ ဇာယန္တီ’’တိ ကုက္ကုစ္စာယန္တော ဧဝမာဟ။ သေသမေတ္ထ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝ။

    204. Chaṭṭhe akappiyo, āvuso, guḷoti ekadivasaṃ thero antarāmagge guḷakaraṇaṃ okkamitvā guḷe piṭṭhampi chārikampi pakkhitte disvāna ‘‘akappiyo guḷo, sāmiso na kappati guḷo vikāle paribhuñjitu’’nti kukkuccāyanto evamāha. Akappiyā muggāti ekadivasaṃ antarāmagge vacce muggaṃ jātaṃ disvā ‘‘akappiyā muggā, pakkāpi muggā jāyantī’’ti kukkuccāyanto evamāha. Sesamettha sabbaṃ uttānameva.

    သောဏကောဠိဝိသတ္ထေရဝတ္ထု

    Soṇakoḷivisattheravatthu

    ၂၀၅. သတ္တမေ ဟာပေတဗ္ဗမေဝ အဟောသိ အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယတ္တာ။ ဥဒကေန သမုပဗ္ယူဠ္ဟေတိ ဥဒကေန ထလံ ဥသ္သာရေတ္ဝာ တတ္ထ တတ္ထ ရာသိကတေ။ ဟရိတူပလိတ္တာယာတိ ဂောမယပရိဘဏ္ဍကတာယ။ တိဝိဓေန ဥဒကေန ပောသေန္တီတိ ခီရောဒကံ ဂန္ဓောဒကံ ကေဝလောဒကန္တိ ဧဝံ တိဝိဓေန ဥဒကေန ပောသေန္တိ ပရိပာလေန္တိ။ ပရိသ္သာဝေတ္ဝာတိ ပရိသောဓေတ္ဝာ ဂဟိတေ တဏ္ဍုလေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဒေဝော မညေတိ ဒေဝော ဝိယ ။ ဝီဏောဝာဒေနာတိ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, သောဏ, ယဒာ တေ ဝီဏာယ တန္တိယော အစ္စာယတာ ဟောန္တိ, အပိ နု တေ ဝီဏာ တသ္မိံ သမယေ သရဝတီ ဝာ ဟောတိ ကမ္မညာ ဝာတိ? နော ဟေတံ, ဘန္တေတိ။ ဧဝမေဝ ခော, သောဏ, အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယံ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တတိ, အတိသိထိလဝီရိယံ ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တတိ။ တသ္မာတိဟ တ္ဝံ, သောဏ, ဝီရိယသမတံ အဓိဋ္ဌဟ, ဣန္ဒ္ရိယာနဉ္စ သမတံ ပဋိဝိဇ္ဈာ’’တိ (မဟာဝ. ၂၄၃) ဧဝံ ဝီဏံ ဥပမံ ကတ္ဝာ ပဝတ္တိတေန ဝီဏောပမောဝာဒေန။ ဝီရိယသမထယောဇနတ္ထာယာတိ ဝီရိယသ္သ သမထေန ယောဇနတ္ထာယ။

    205. Sattame hāpetabbameva ahosi accāraddhavīriyattā. Udakena samupabyūḷheti udakena thalaṃ ussāretvā tattha tattha rāsikate. Haritūpalittāyāti gomayaparibhaṇḍakatāya. Tividhena udakenaposentīti khīrodakaṃ gandhodakaṃ kevalodakanti evaṃ tividhena udakena posenti paripālenti. Parissāvetvāti parisodhetvā gahite taṇḍuleti yojetabbaṃ. Devo maññeti devo viya . Vīṇovādenāti ‘‘taṃ kiṃ maññasi, soṇa, yadā te vīṇāya tantiyo accāyatā honti, api nu te vīṇā tasmiṃ samaye saravatī vā hoti kammaññā vāti? No hetaṃ, bhanteti. Evameva kho, soṇa, accāraddhavīriyaṃ uddhaccāya saṃvattati, atisithilavīriyaṃ kosajjāya saṃvattati. Tasmātiha tvaṃ, soṇa, vīriyasamataṃ adhiṭṭhaha, indriyānañca samataṃ paṭivijjhā’’ti (mahāva. 243) evaṃ vīṇaṃ upamaṃ katvā pavattitena vīṇopamovādena. Vīriyasamathayojanatthāyāti vīriyassa samathena yojanatthāya.

    သောဏကုဋိကဏ္ဏတ္ထေရဝတ္ထု

    Soṇakuṭikaṇṇattheravatthu

    ၂၀၆. အဋ္ဌမေ ကုဋိကဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတီတိ ‘‘ကောဋိကဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ကုဋိကဏ္ဏော’’တိ ဝောဟရီယတိ။ ကုလဃရေ ဘဝာ ကုလဃရိကာ။ သာ ကိရ အဝန္တိရဋ္ဌေ ကုလဃရေ မဟာဝိဘဝသ္သ သေဋ္ဌိသ္သ ဘရိယာ။ ဒသဗလသ္သ ဓမ္မကထံ သုတ္ဝာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ စိန္တေသီတိ ဣဒံ အင္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ မတေန ဝုတ္တံ။ သုတ္တနိပာတဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သပရိသော ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမ္မ ဓမ္မဒေသနံ အသ္သောသိ, န စ ကဉ္စိ ဝိသေသံ အဓိဂဉ္ဆိ။ ကသ္မာ? သော ဟိ ဓမ္မံ သုဏန္တော ဟေမဝတံ အနုသ္သရိတ္ဝာ ‘အာဂတော နု ခော မေ သဟာယကော, နော’တိ ဒိသာဒိသံ ဩလောကေတ္ဝာ တံ အပသ္သန္တော ‘ဝဉ္စိတော မေ သဟာယော, ယော ဧဝံ ဝိစိတ္တပ္ပဋိဘာနံ ဘဂဝတော ဒေသနံ န သုဏာတီ’တိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

    206. Aṭṭhame kuṭikaṇṇoti vuccatīti ‘‘koṭikaṇṇo’’ti vattabbe ‘‘kuṭikaṇṇo’’ti voharīyati. Kulaghare bhavā kulagharikā. Sā kira avantiraṭṭhe kulaghare mahāvibhavassa seṭṭhissa bhariyā. Dasabalassa dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāya cintesīti idaṃ aṅguttarabhāṇakānaṃ matena vuttaṃ. Suttanipātaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sapariso bhagavantaṃ upasaṅkamma dhammadesanaṃ assosi, na ca kañci visesaṃ adhigañchi. Kasmā? So hi dhammaṃ suṇanto hemavataṃ anussaritvā ‘āgato nu kho me sahāyako, no’ti disādisaṃ oloketvā taṃ apassanto ‘vañcito me sahāyo, yo evaṃ vicittappaṭibhānaṃ bhagavato desanaṃ na suṇātī’ti vikkhittacitto ahosī’’ti vuttaṃ.

    ယသ္မာ ပဋိသန္ဓိဇာတိအဘိနိက္ခမနဗောဓိပရိနိဗ္ဗာနေသ္ဝေဝ ဒ္ဝတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ဟုတ္ဝာဝ ပဋိဝိဂစ္ဆန္တိ, န စိရဋ္ဌိတိကာနိ ဟောန္တိ, ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ (သံ. နိ. ၅.၁၀၈၁; ပဋိ. မ. ၂.၃၀) ပန တာနိ သဝိသေသာနိ ဟုတ္ဝာ စိရတရံ ဌတ္ဝာ နိရုဇ္ဈန္တိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘တိယောဇနသဟသ္သံ ဟိမဝန္တံ အကာလပုပ္ဖိတံ ဒိသ္ဝာ’’တိအာဒိ။ အဂ္ဂဗလကာယာတိ သဗ္ဗပုရတော ဂစ္ဆန္တာ ဗလကာယာ။ ကေန ပုပ္ဖိတဘာဝံ ဇာနာသီတိ ကေန ကာရဏေန ဟိမဝန္တသ္သ ပုပ္ဖိတဘာဝံ ဇာနာသီတိ, ယေန ကာရဏေန ဣမံ အကာလပုပ္ဖပာဋိဟာရိယံ ဇာတံ, တံ ဇာနာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္သ ပဝတ္တိတဘာဝန္တိ တသ္သ ဓမ္မစက္ကသ္သ ဘဂဝတာ ပဝတ္တိတဘာဝံ။ သဒ္ဒေ နိမိတ္တံ ဂဏ္ဟီတိ သဒ္ဒေ အာကာရံ သလ္လက္ခေသိ။ တတောတိ ‘‘အဟံ ‘ဧတံ အမတဓမ္မံ တမ္ပိ ဇာနာပေသ္သာမီ’တိ တဝ သန္တိကံ အာဂတောသ္မီ’’တိ ယံ ဝုတ္တံ, တဒနန္တရန္တိ အတ္ထော။

    Yasmā paṭisandhijātiabhinikkhamanabodhiparinibbānesveva dvattiṃsa pubbanimittāni hutvāva paṭivigacchanti, na ciraṭṭhitikāni honti, dhammacakkappavattane (saṃ. ni. 5.1081; paṭi. ma. 2.30) pana tāni savisesāni hutvā cirataraṃ ṭhatvā nirujjhanti, tasmā vuttaṃ – ‘‘tiyojanasahassaṃ himavantaṃ akālapupphitaṃ disvā’’tiādi. Aggabalakāyāti sabbapurato gacchantā balakāyā. Kena pupphitabhāvaṃ jānāsīti kena kāraṇena himavantassa pupphitabhāvaṃ jānāsīti, yena kāraṇena imaṃ akālapupphapāṭihāriyaṃ jātaṃ, taṃ jānāsīti vuttaṃ hoti. Tassa pavattitabhāvanti tassa dhammacakkassa bhagavatā pavattitabhāvaṃ. Sadde nimittaṃ gaṇhīti sadde ākāraṃ sallakkhesi. Tatoti ‘‘ahaṃ ‘etaṃ amatadhammaṃ tampi jānāpessāmī’ti tava santikaṃ āgatosmī’’ti yaṃ vuttaṃ, tadanantaranti attho.

    သာတာဂိရော ဟေမဝတသ္သ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ ကထေတ္ဝာ တံ ဘဂဝတော သန္တိကံ အာနေတုကာမော ‘‘အဇ္ဇ ပန္နရသော’’တိအာဒိဂာထမာဟ။ တတ္ထ (သု. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁၅၃) အဇ္ဇာတိ အယံ ရတ္တိန္ဒိဝော ပက္ခဂဏနတော ပန္နရသော, ဥပဝသိတဗ္ဗတော ဥပောသထော။ တီသု ဝာ ဥပောသထေသု အဇ္ဇ ပန္နရသော ဥပောသထော, န စာတုဒ္ဒသိဥပောသထော, န သာမဂ္ဂီဥပောသထော။ ဒိဝိ ဘဝာနိ ဒိဗ္ဗာနိ, ဒိဗ္ဗာနိ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဒိဗ္ဗာနိ။ ကာနိ တာနိ? ရူပာနိ။ တဉ္ဟိ ရတ္တိံ ဒေဝာနံ ဒသသဟသ္သိလောကဓာတုတော သန္နိပတိတာနံ သရီရဝတ္ထာဘရဏဝိမာနပ္ပဘာဟိ အဗ္ဘာဒိဥပက္ကိလေသဝိရဟိတာယ စန္ဒပ္ပဘာယ စ သကလဇမ္ဗုဒီပော အလင္ကတော အဟောသီတိ အတိဝိယ အလင္ကတော စ ပရိဝိသုဒ္ဓိဒေဝသ္သ ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘာယ။ တေနာဟ – ‘‘ဒိဗ္ဗာ ရတ္တိ ဥပဋ္ဌိတာ’’တိ။

    Sātāgiro hemavatassa buddhuppādaṃ kathetvā taṃ bhagavato santikaṃ ānetukāmo ‘‘ajja pannaraso’’tiādigāthamāha. Tattha (su. ni. aṭṭha. 1.153) ajjāti ayaṃ rattindivo pakkhagaṇanato pannaraso, upavasitabbato uposatho. Tīsu vā uposathesu ajja pannaraso uposatho, na cātuddasiuposatho, na sāmaggīuposatho. Divi bhavāni dibbāni, dibbāni ettha atthīti dibbāni. Kāni tāni? Rūpāni. Tañhi rattiṃ devānaṃ dasasahassilokadhātuto sannipatitānaṃ sarīravatthābharaṇavimānappabhāhi abbhādiupakkilesavirahitāya candappabhāya ca sakalajambudīpo alaṅkato ahosīti ativiya alaṅkato ca parivisuddhidevassa bhagavato sarīrappabhāya. Tenāha – ‘‘dibbā ratti upaṭṭhitā’’ti.

    ဧဝံ ရတ္တိဂုဏဝဏ္ဏနာပဒေသေနပိ သဟာယသ္သ စိတ္တံ ပသာဒံ ဇနေန္တော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ ကထေတ္ဝာ အာဟ – ‘‘အနောမနာမံ သတ္ထာရံ, ဟန္ဒ ပသ္သာမ ဂောတမ’’န္တိ။ တတ္ထ အနောမေဟိ အလာမကေဟိ သဗ္ဗာကာရပရိပူရေဟိ ဂုဏေဟိ နာမံ အသ္သာတိ အနောမနာမော။ တထာ ဟိသ္သ ‘‘ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီတိ ဗုဒ္ဓော, ဗောဓေတာ ပဇာယာတိ ဗုဒ္ဓော’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ. ၁၉၂; စူဠနိ. ပာရာယနတ္ထုတိဂာထာနိဒ္ဒေသော ၉၇; ပဋိ. မ. ၁.၁၆၂) နယေန ဗုဒ္ဓောတိ အနောမေဟိ ဂုဏေဟိ နာမံ။ ‘‘ဘဂ္ဂရာဂောတိ ဘဂဝာ, ဘဂ္ဂဒောသောတိ ဘဂဝာ’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ. ၈၄) နယေန ဘဂဝာတိ အနောမေဟိ ဂုဏေဟိ နာမံ။ ဧသ နယော ‘‘အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော’’တိအာဒီသု။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထေဟိ ဒေဝမနုသ္သေ အနုသာသတိ ‘‘ဣမံ ပဇဟထ, ဣမံ သမာဒာယ ဝတ္တထာ’’တိ သတ္ထာ။ တံ အနောမနာမံ သတ္ထာရံ။ ဟန္ဒာတိ ဝစသာယတ္ထေ နိပာတော။ ပသ္သာမာတိ တေန အတ္တာနံ သဟ သင္ဂဟေတ္ဝာ ပစ္စုပ္ပန္နဗဟုဝစနံ။ ဂောတမန္တိ ဂောတမဂောတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သတ္ထာ, န သတ္ထာ’’တိ မာ ဝိမတိံ အကာသိ, ဧကန္တဗ္ယဝသိတော ဟုတ္ဝာဝ ဧဟိ ပသ္သာမ ဂောတမန္တိ။

    Evaṃ rattiguṇavaṇṇanāpadesenapi sahāyassa cittaṃ pasādaṃ janento buddhuppādaṃ kathetvā āha – ‘‘anomanāmaṃ satthāraṃ, handa passāma gotama’’nti. Tattha anomehi alāmakehi sabbākāraparipūrehi guṇehi nāmaṃ assāti anomanāmo. Tathā hissa ‘‘bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho’’tiādinā (mahāni. 192; cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddeso 97; paṭi. ma. 1.162) nayena buddhoti anomehi guṇehi nāmaṃ. ‘‘Bhaggarāgoti bhagavā, bhaggadosoti bhagavā’’tiādinā (mahāni. 84) nayena bhagavāti anomehi guṇehi nāmaṃ. Esa nayo ‘‘arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno’’tiādīsu. Diṭṭhadhammikādiatthehi devamanusse anusāsati ‘‘imaṃ pajahatha, imaṃ samādāya vattathā’’ti satthā. Taṃ anomanāmaṃ satthāraṃ. Handāti vacasāyatthe nipāto. Passāmāti tena attānaṃ saha saṅgahetvā paccuppannabahuvacanaṃ. Gotamanti gotamagottaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘satthā, na satthā’’ti mā vimatiṃ akāsi, ekantabyavasito hutvāva ehi passāma gotamanti.

    ဧဝံ ဝုတ္တေ ဟေမဝတော ‘‘အယံ သာတာဂိရော ‘အနောမနာမံ သတ္ထာရ’န္တိ ဘဏန္တော တသ္သ သဗ္ဗညုတံ ပကာသေတိ, သဗ္ဗညုနော စ ဒုလ္လဘာ လောကေ, သဗ္ဗညုပဋိညေဟိ ပူရဏာဒိသဒိသေဟေဝ လောကော ဥပဒ္ဒုတော။ သော ပန ယဒိ သဗ္ဗညူ, အဒ္ဓာ တာဒိလက္ခဏံ ပတ္တော ဘဝိသ္သတိ, တေန ဧဝံ ဂဟေသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ တာဒိလက္ခဏံ ပုစ္ဆန္တော အာဟ – ‘‘ကစ္စိ မနော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကစ္စီတိ ပုစ္ဆာ။ မနောတိ စိတ္တံ။ သုပဏိဟိတောတိ သုဋ္ဌု ဌပိတော အစလော အသမ္ပဝေဓီ။ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု သဗ္ဗဘူတေသု။ တာဒိနောတိ တာဒိလက္ခဏံ ပတ္တသ္သေဝ သတော။ ပုစ္ဆာ ဧဝ ဝာ အယံ ‘‘သော တဝ သတ္ထာ သဗ္ဗဘူတေသု တာဒီ, ဥဒာဟု နော’’တိ။ ဣဋ္ဌေ အနိဋ္ဌေစာတိ ဧဝရူပေ အာရမ္မဏေ။ သင္ကပ္ပာတိ ဝိတက္ကာ။ ဝသီကတာတိ ဝသံ ဂမိတာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ တံ သတ္ထာရံ ဝဒသိ, တသ္သ တေ သတ္ထုနော ကစ္စိ တာဒိလက္ခဏံ သမ္ပတ္တသ္သ သတော သဗ္ဗဘူတေသု မနော သုပဏိဟိတော, ဥဒာဟု ယာဝ ပစ္စယံ န လဘတိ, တာဝ သုပဏိဟိတော ဝိယ ခာယတိ။ သော ဝာ တေ သတ္ထာ ကစ္စိ သဗ္ဗဘူတေသု သတ္တေသု တာဒီ, ဥဒာဟု နော, ယေ စ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အာရမ္မဏေသု ရာဂဒောသဝသေန သင္ကပ္ပာ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ, တ္ယာသ္သ ကစ္စိ ဝသီကတာ, ဥဒာဟု ကဒာစိ တေသမ္ပိ ဝသေန ဝတ္တတီတိ။

    Evaṃ vutte hemavato ‘‘ayaṃ sātāgiro ‘anomanāmaṃ satthāra’nti bhaṇanto tassa sabbaññutaṃ pakāseti, sabbaññuno ca dullabhā loke, sabbaññupaṭiññehi pūraṇādisadiseheva loko upadduto. So pana yadi sabbaññū, addhā tādilakkhaṇaṃ patto bhavissati, tena evaṃ gahessāmī’’ti cintetvā tādilakkhaṇaṃ pucchanto āha – ‘‘kacci mano’’tiādi. Tattha kaccīti pucchā. Manoti cittaṃ. Supaṇihitoti suṭṭhu ṭhapito acalo asampavedhī. Sabbesu bhūtesu sabbabhūtesu. Tādinoti tādilakkhaṇaṃ pattasseva sato. Pucchā eva vā ayaṃ ‘‘so tava satthā sabbabhūtesu tādī, udāhu no’’ti. Iṭṭhe aniṭṭhecāti evarūpe ārammaṇe. Saṅkappāti vitakkā. Vasīkatāti vasaṃ gamitā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ taṃ satthāraṃ vadasi, tassa te satthuno kacci tādilakkhaṇaṃ sampattassa sato sabbabhūtesu mano supaṇihito, udāhu yāva paccayaṃ na labhati, tāva supaṇihito viya khāyati. So vā te satthā kacci sabbabhūtesu sattesu tādī, udāhu no, ye ca iṭṭhāniṭṭhesu ārammaṇesu rāgadosavasena saṅkappā uppajjeyyuṃ, tyāssa kacci vasīkatā, udāhu kadāci tesampi vasena vattatīti.

    တီဏိ ဝသ္သာနီတိ သောဏသ္သ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တီဏိ ဝသ္သာနိ။ တဒာ ကိရ ဘိက္ခူ ယေဘုယ္ယေန မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ ဝသိံသု, တသ္မာ တတ္ထ ကတိပယာ ဧဝ အဟေသုံ။ တေ စ ဧကသ္မိံ နိဂမေ ဧကော ဒ္ဝေတိ ဧဝံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝသိံသု, ထေရာနဉ္စ ကတိပယေ ဘိက္ခူ အာနေတ္ဝာ အညေသု အာနီယမာနေသု ပုဗ္ဗံ အာနီတာ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပက္ကမိံသု, ကဉ္စိ ကာလံ အာဂမေတ္ဝာ ပုန တေသု အာနီယမာနေသု ဣတရေ ပက္ကမိံသု, ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ အာနယနေန သန္နိပာတော စိရေနေဝ အဟောသိ, ထေရော စ တဒာ ဧကဝိဟာရီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တီဏိ ဝသ္သာနိ ဂဏံ ပရိယေသိတ္ဝာ’’တိ။ တီဏိ ဝသ္သာနီတိ စ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ သတ္ထု အဓိပ္ပာယံ ဉတ္ဝာတိ အတ္တနော အာဏာပနေနေဝ ‘‘ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတုကာမော ဘဂဝာ’’တိ သတ္ထု အဓိပ္ပာယံ ဇာနိတ္ဝာ။ ဘဂဝာ ကိရ ယေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတုကာမော, တသ္သ သေနာသနပညတ္တိယံ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာဏာပေတိ။

    Tīṇi vassānīti soṇassa pabbajitadivasato paṭṭhāya tīṇi vassāni. Tadā kira bhikkhū yebhuyyena majjhimadeseyeva vasiṃsu, tasmā tattha katipayā eva ahesuṃ. Te ca ekasmiṃ nigame eko dveti evaṃ visuṃ visuṃ vasiṃsu, therānañca katipaye bhikkhū ānetvā aññesu ānīyamānesu pubbaṃ ānītā kenacideva karaṇīyena pakkamiṃsu, kañci kālaṃ āgametvā puna tesu ānīyamānesu itare pakkamiṃsu, evaṃ punappunaṃ ānayanena sannipāto cireneva ahosi, thero ca tadā ekavihārī ahosi. Tena vuttaṃ – ‘‘tīṇi vassāni gaṇaṃ pariyesitvā’’ti. Tīṇi vassānīti ca accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. Satthu adhippāyaṃ ñatvāti attano āṇāpaneneva ‘‘iminā saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitukāmo bhagavā’’ti satthu adhippāyaṃ jānitvā. Bhagavā kira yena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitukāmo, tassa senāsanapaññattiyaṃ ānandattheraṃ āṇāpeti.

    အဇ္ဈောကာသေ ဝီတိနာမေတ္ဝာတိ အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတ္ဝာ။ ယသ္မာ ဘဂဝာ အာယသ္မတော သောဏသ္သ သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေန ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တော သာဝကသာဓာရဏာ သဗ္ဗာ သမာပတ္တိယော အနုလောမပ္ပဋိလောမံ သမာပဇ္ဇန္တော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတ္ဝာ ပာဒေ ပက္ခာလေတ္ဝာ ဝိဟာရံ ပာဝိသိ, တသ္မာ အာယသ္မာပိ သောဏော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ဉတ္ဝာ တဒနုရူပံ သဗ္ဗာ တာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇန္တော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေတ္ဝာ ပာဒေ ပက္ခာလေတ္ဝာ ဝိဟာရံ ပာဝိသီတိ ဝဒန္တိ။ ပဝိသိတ္ဝာ စ ဘဂဝတာ အနုညာတော စီဝရတိရောကရဏိယံ ကတ္ဝာ ဘဂဝတော ပာဒပသ္သေ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေသိ။ အဇ္ဈေသီတိ အာဏာပေသိ။ ပဋိဘာတု တံ ဘိက္ခု ဓမ္မော ဘာသိတုန္တိ ဘိက္ခု တုယ္ဟံ ဓမ္မော ဘာသိတုံ ဥပဋ္ဌာတု, ဉာဏမုခံ အာဂစ္ဆတု, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဘဏာဟီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိယာနီတိ အဋ္ဌကဝဂ္ဂဘူတာနိ ကာမသုတ္တာဒိသောဠသသုတ္တာနိ (မဟာနိ. ၁)။ သုဂ္ဂဟိတောတိ သမ္မာ ဥဂ္ဂဟိတော။ သဗ္ဗေ ဝရေ ယာစီတိ ဝိနယဓရပဉ္စမေန ဂဏေန ဥပသမ္ပဒာ ဓုဝန္ဟာနံ စမ္မတ္ထရဏံ ဂဏင္ဂဏူပာဟနံ စီဝရဝိပ္ပဝာသောတိ ဣမေ ပဉ္စ ဝရေ ယာစိ။ သုတ္တေ အာဂတမေဝာတိ ဥဒာနပာဠိယံ အာဂတသုတ္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

    Ajjhokāse vītināmetvāti ajjhokāse nisajjāya vītināmetvā. Yasmā bhagavā āyasmato soṇassa samāpattisamāpajjanena paṭisanthāraṃ karonto sāvakasādhāraṇā sabbā samāpattiyo anulomappaṭilomaṃ samāpajjanto bahudeva rattiṃ ajjhokāse nisajjāya vītināmetvā pāde pakkhāletvā vihāraṃ pāvisi, tasmā āyasmāpi soṇo bhagavato adhippāyaṃ ñatvā tadanurūpaṃ sabbā tā samāpattiyo samāpajjanto bahudeva rattiṃ ajjhokāse nisajjāya vītināmetvā pāde pakkhāletvā vihāraṃ pāvisīti vadanti. Pavisitvā ca bhagavatā anuññāto cīvaratirokaraṇiyaṃ katvā bhagavato pādapasse nisajjāya vītināmesi. Ajjhesīti āṇāpesi. Paṭibhātu taṃ bhikkhu dhammo bhāsitunti bhikkhu tuyhaṃ dhammo bhāsituṃ upaṭṭhātu, ñāṇamukhaṃ āgacchatu, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ bhaṇāhīti attho. Aṭṭhakavaggiyānīti aṭṭhakavaggabhūtāni kāmasuttādisoḷasasuttāni (mahāni. 1). Suggahitoti sammā uggahito. Sabbe vare yācīti vinayadharapañcamena gaṇena upasampadā dhuvanhānaṃ cammattharaṇaṃ gaṇaṅgaṇūpāhanaṃ cīvaravippavāsoti ime pañca vare yāci. Sutte āgatamevāti udānapāḷiyaṃ āgatasuttaṃ sandhāya vadati.

    သီဝလိတ္ထေရဝတ္ထု

    Sīvalittheravatthu

    ၂၀၇. နဝမေ သာကစ္ဆိတ္ဝာ သာကစ္ဆိတ္ဝာတိ ရညာ သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈနဝသေန ပုနပ္ပုနံ သာကစ္ဆံ ကတ္ဝာ။ ဂုဠဒဓိန္တိ ပတ္ထိန္နံ ဂုဠသဒိသံ ကဌိနဒဓိံ။ အတိအဉ္ဆိတုန္တိ အတိဝိယ အာကဍ္ဎိတုံ။ ကဉ္ဇိယံ ဝာဟေတ္ဝာတိ ဒဓိမတ္ထုံ ပဝာဟေတ္ဝာ, ပရိသ္သာဝေတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒဓိတော ကဉ္ဇိယံ ဂဟေတ္ဝာ’’တိပိ ပာဌော။ နန္တိ သုပ္ပဝာသံ။ ဗီဇပစ္ဆိံ ဖုသာပေန္တီတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ယာဝ န ဥက္ကဍ္ဎန္တီတိ ယာဝ ဒာနေ န ဥက္ကဍ္ဎန္တိ, ဒာတုကာမာဝ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော မဟာဒုက္ခံ အနုဘောသီတိ ပသဝနိဗန္ဓနံ မဟန္တံ ဒုက္ခံ အနုဘောသိ။ သာမိကံ အာမန္တေတ္ဝာတိ သတ္တာဟံ မူဠ္ဟဂဗ္ဘာ တိဗ္ဗာဟိ ခရာဟိ ဒုက္ခဝေဒနာဟိ ဖုဋ္ဌာ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဝတ သော ဘဂဝာ, ယော ဣမသ္သ ဧဝရူပသ္သ ဒုက္ခသ္သ ပဟာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ သုပ္ပဋိပန္နော ဝတ တသ္သ ဘဂဝတော သာဝကသင္ဃော, ယော ဣမသ္သ ဧဝရူပသ္သ ဒုက္ခသ္သ ပဟာနာယ ပဋိပန္နော။ သုသုခံ ဝတ နိဗ္ဗာနံ, ယတ္ထိဒံ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ န သံဝိဇ္ဇတီ’’တိ (ဥဒာ. ၁၈) ဣမေဟိ တီဟိ ဝိတက္ကေဟိ တံ ဒုက္ခံ အဓိဝာသေန္တီ သတ္ထု သန္တိကံ ပေသေတုကာမတာယ သာမိကံ အာမန္တေတ္ဝာ။ ပုရေ မရဏာတိ မရဏတော ပုရေတရမေဝ။ ဣင္ဂိတန္တိ အာကာရံ။ ဇီဝိတဘတ္တန္တိ ဇီဝိတသံသယေ ဒာတဗ္ဗဘတ္တံ။ သဗ္ဗကမ္မက္ခမော အဟောသီတိ သတ္တဝသ္သိကေဟိ ဒာရကေဟိ ကာတဗ္ဗံ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကာတုံ သမတ္ထတာယ သဗ္ဗသ္သ ကမ္မသ္သ ခမော အဟောသိ။ တေနေဝ သော သတ္တာဟံ မဟာဒာနေ ဒီယမာနေ ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မကရဏံ အာဒာယ သင္ဃသ္သ ဥဒကံ ပရိသ္သာဝေတ္ဝာ အဒာသိ။

    207. Navame sākacchitvā sākacchitvāti raññā saddhiṃ paṭivirujjhanavasena punappunaṃ sākacchaṃ katvā. Guḷadadhinti patthinnaṃ guḷasadisaṃ kaṭhinadadhiṃ. Atiañchitunti ativiya ākaḍḍhituṃ. Kañjiyaṃ vāhetvāti dadhimatthuṃ pavāhetvā, parissāvetvāti attho. ‘‘Dadhito kañjiyaṃ gahetvā’’tipi pāṭho. Nanti suppavāsaṃ. Bījapacchiṃ phusāpentīti iminā sambandho. Yāva na ukkaḍḍhantīti yāva dāne na ukkaḍḍhanti, dātukāmāva hontīti adhippāyo mahādukkhaṃ anubhosīti pasavanibandhanaṃ mahantaṃ dukkhaṃ anubhosi. Sāmikaṃ āmantetvāti sattāhaṃ mūḷhagabbhā tibbāhi kharāhi dukkhavedanāhi phuṭṭhā ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā, yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya dhammaṃ deseti. Suppaṭipanno vata tassa bhagavato sāvakasaṅgho, yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya paṭipanno. Susukhaṃ vata nibbānaṃ, yatthidaṃ evarūpaṃ dukkhaṃ na saṃvijjatī’’ti (udā. 18) imehi tīhi vitakkehi taṃ dukkhaṃ adhivāsentī satthu santikaṃ pesetukāmatāya sāmikaṃ āmantetvā. Pure maraṇāti maraṇato puretarameva. Iṅgitanti ākāraṃ. Jīvitabhattanti jīvitasaṃsaye dātabbabhattaṃ. Sabbakammakkhamo ahosīti sattavassikehi dārakehi kātabbaṃ yaṃ kiñci kammaṃ kātuṃ samatthatāya sabbassa kammassa khamo ahosi. Teneva so sattāhaṃ mahādāne dīyamāne jātadivasato paṭṭhāya dhammakaraṇaṃ ādāya saṅghassa udakaṃ parissāvetvā adāsi.

    ယောမန္တိအာဒိဂာထာယ ‘‘ယော ဘိက္ခု ဣမံ ရာဂပလိပထဉ္စေဝ ကိလေသဒုဂ္ဂဉ္စ သံသာရဝဋ္ဋဉ္စ စတုန္နံ သစ္စာနံ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈနကမောဟဉ္စ အတီတော စတ္တာရော ဩဃေ တိဏ္ဏော ဟုတ္ဝာ ပာရံ အနုပ္ပတ္တော, ဒုဝိဓေန ဈာနေန ဈာယီ, တဏ္ဟာယ အဘာဝေန အနေဇော, ကထံကထာယ အဘာဝေန အကထံကထီ, ဥပာဒာနာနံ အဘာဝေန အနုပာဒိယိတ္ဝာ ကိလေသနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတော, တမဟံ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝဒာမီ’’တိ အတ္ထော။

    Yomantiādigāthāya ‘‘yo bhikkhu imaṃ rāgapalipathañceva kilesaduggañca saṃsāravaṭṭañca catunnaṃ saccānaṃ appaṭivijjhanakamohañca atīto cattāro oghe tiṇṇo hutvā pāraṃ anuppatto, duvidhena jhānena jhāyī, taṇhāya abhāvena anejo, kathaṃkathāya abhāvena akathaṃkathī, upādānānaṃ abhāvena anupādiyitvā kilesanibbānena nibbuto, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmī’’ti attho.

    သဗ္ဗေသံယေဝ ပန ကေသာနံ ဩရောပနဉ္စ အရဟတ္တသစ္ဆိကိရိယာ စ အပစ္ဆာအပုရိမာ အဟောသီတိ ဣမိနာ ထေရသ္သ ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တုပ္ပတ္တိ ဒီပိတာ။ ဧကစ္စေ ပန အာစရိယာ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဓမ္မသေနာပတိနာ ဩဝာဒေ ဒိန္နေ ‘ယံ မယာ ကာတုံ သက္ကာ, တမဟံ ဇာနိသ္သာမီ’တိ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိပသ္သနာကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ တံ ဒိဝသံယေဝ အညတရံ ဝိစိတ္တံ ကုဋိကံ ဒိသ္ဝာ ပဝိသိတ္ဝာ မာတုကုစ္ဆိယံ သတ္တ ဝသ္သာနိ အတ္တနာ အနုဘူတဒုက္ခံ အနုသ္သရိတ္ဝာ တဒနုသာရေန အတီတာနာဂတေ ဉာဏံ နေန္တသ္သ အာဒိတ္တာ ဝိယ တယော ဘဝာ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ဉာဏသ္သ ပရိပာကံ ဂတတ္တာ ဝိပသ္သနာဝီထိံ ဩတရိတ္ဝာ တာဝဒေဝ မဂ္ဂပ္ပဋိပာဋိယာ သဗ္ဗေပိ အာသဝေ ခေပေန္တော အရဟတ္တံ ပာပုဏီ’’တိ။ ဥဘယထာပိ ထေရသ္သ အရဟတ္တုပ္ပတ္တိယေဝ ပကာသိတာ, ထေရော ပန ပဘိန္နပ္ပဋိသမ္ဘိဒော ဆဠဘိညော အဟောသိ။

    Sabbesaṃyeva pana kesānaṃ oropanañca arahattasacchikiriyā ca apacchāapurimā ahosīti iminā therassa khuraggeyeva arahattuppatti dīpitā. Ekacce pana ācariyā evaṃ vadanti ‘‘heṭṭhā vuttanayena dhammasenāpatinā ovāde dinne ‘yaṃ mayā kātuṃ sakkā, tamahaṃ jānissāmī’ti pabbajitvā vipassanākammaṭṭhānaṃ gahetvā taṃ divasaṃyeva aññataraṃ vicittaṃ kuṭikaṃ disvā pavisitvā mātukucchiyaṃ satta vassāni attanā anubhūtadukkhaṃ anussaritvā tadanusārena atītānāgate ñāṇaṃ nentassa ādittā viya tayo bhavā upaṭṭhahiṃsu. Ñāṇassa paripākaṃ gatattā vipassanāvīthiṃ otaritvā tāvadeva maggappaṭipāṭiyā sabbepi āsave khepento arahattaṃ pāpuṇī’’ti. Ubhayathāpi therassa arahattuppattiyeva pakāsitā, thero pana pabhinnappaṭisambhido chaḷabhiñño ahosi.

    ဝက္ကလိတ္ထေရဝတ္ထု

    Vakkalittheravatthu

    ၂၀၈. ဒသမေ အာဟာရကရဏဝေလန္တိ ဘောဇနကိစ္စဝေလံ။ အဓိဂစ္ဆေ ပဒံ သန္တန္တိ သင္ခာရူပသမံ သုခန္တိ လဒ္ဓနာမံ သန္တံ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂစ္ဆေယ္ယ။ ပဌမပာဒေန ပဗ္ဗတေ ဌိတောယေဝာတိ ပဌမေန ပာဒေန ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ ဌိတောယေဝ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယ္ယမေဝ။

    208. Dasame āhārakaraṇavelanti bhojanakiccavelaṃ. Adhigacche padaṃ santanti saṅkhārūpasamaṃ sukhanti laddhanāmaṃ santaṃ padaṃ nibbānaṃ adhigaccheyya. Paṭhamapādena pabbate ṭhitoyevāti paṭhamena pādena gijjhakūṭe pabbate ṭhitoyeva. Sesamettha suviññeyyameva.

    ဒုတိယဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Dutiyaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ၁၄. ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂော

    14. Etadaggavaggo

    (၁၄) ၃. တတိယဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

    (14) 3. Tatiyaetadaggavaggavaṇṇanā

    ရာဟုလ-ရဋ္ဌပာလတ္ထေရဝတ္ထု

    Rāhula-raṭṭhapālattheravatthu

    ၂၀၉-၂၁၀. တတိယသ္သ ပဌမဒုတိယေသု တိသ္သော သိက္ခာတိ အဓိသီလအဓိစိတ္တအဓိပညာသင္ခာတာ တိသ္သော သိက္ခာ။ စုဒ္ဒသ ဘတ္တစ္ဆေဒေ ကတ္ဝာတိ သတ္တာဟံ နိရာဟာရတာယ ဧကေကသ္မိံ ဒိဝသေ ဒ္ဝိန္နံ ဘတ္တစ္ဆေဒာနံ ဝသေန စုဒ္ဒသ ဘတ္တစ္ဆေဒေ ကတ္ဝာ။

    209-210. Tatiyassa paṭhamadutiyesu tisso sikkhāti adhisīlaadhicittaadhipaññāsaṅkhātā tisso sikkhā. Cuddasa bhattacchede katvāti sattāhaṃ nirāhāratāya ekekasmiṃ divase dvinnaṃ bhattacchedānaṃ vasena cuddasa bhattacchede katvā.

    တေသန္တိ တေသံ တာပသာနံ။ လာဗုဘာဇနာဒိပရိက္ခာရံ သံဝိဓာယာတိ လာဗုဘာဇနာဒိတာပသပရိက္ခာရံ သံဝိဒဟိတ္ဝာ။ သပရိဠာဟကာယဓာတုကောတိ ဥသ္သန္နပိတ္တတာယ သပရိဠာဟကာယသဘာဝော။ သတသဟသ္သာတိ သတသဟသ္သပရိမာဏာ။ သတသဟသ္သံ ပရိမာဏံ ဧတေသန္တိ သတသဟသ္သာ ဥတ္တရပဒလောပေန ယထာ ‘‘ရူပဘဝော ရူပ’’န္တိ, အတ္ထိအတ္ထေ ဝာ အကာရပစ္စယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပာဏာတိပာတာဒိအကုသလဓမ္မသမုဒာစာရသင္ခာတော အာမဂန္ဓော ကုဏပဂန္ဓော နတ္ထိ ဧတေသန္တိ နိရာမဂန္ဓာ, ယထာဝုတ္တကိလေသသမုဒာစာရရဟိတာတိ အတ္ထော။ ကိလေသသမုဒာစာရော ဟေတ္ထ ‘‘အာမဂန္ဓော’’တိ ဝုတ္တော။ ကိံကာရဏာ? အမနုညတ္တာ, ကိလေသအသုစိမိသ္သတ္တာ, သဗ္ဘိ ဇိဂုစ္ဆိတတ္တာ, ပရမဒုဂ္ဂန္ဓဘာဝဝဟတ္တာ စ။ တထာ ဟိ ယေ ယေ ဥသ္သန္နကိလေသာ သတ္တာ, တေ တေ အတိဒုဂ္ဂန္ဓာ ဟောန္တိ။ တေနေဝ နိက္ကိလေသာနံ မတသရီရမ္ပိ ဒုဂ္ဂန္ဓံ န ဟောတိ။ ဒာနဂ္ဂပရိဝဟနကေတိ ဒာနဂ္ဂဓုရဝဟနကေ။ မာပကောတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပရိမိတပရိဗ္ဗယဒာနဝသေန ဓညမာပကော။

    Tesanti tesaṃ tāpasānaṃ. Lābubhājanādiparikkhāraṃ saṃvidhāyāti lābubhājanāditāpasaparikkhāraṃ saṃvidahitvā. Sapariḷāhakāyadhātukoti ussannapittatāya sapariḷāhakāyasabhāvo. Satasahassāti satasahassaparimāṇā. Satasahassaṃ parimāṇaṃ etesanti satasahassā uttarapadalopena yathā ‘‘rūpabhavo rūpa’’nti, atthiatthe vā akārapaccayo daṭṭhabbo. Pāṇātipātādiakusaladhammasamudācārasaṅkhāto āmagandho kuṇapagandho natthi etesanti nirāmagandhā, yathāvuttakilesasamudācārarahitāti attho. Kilesasamudācāro hettha ‘‘āmagandho’’ti vutto. Kiṃkāraṇā? Amanuññattā, kilesaasucimissattā, sabbhi jigucchitattā, paramaduggandhabhāvavahattā ca. Tathā hi ye ye ussannakilesā sattā, te te atiduggandhā honti. Teneva nikkilesānaṃ matasarīrampi duggandhaṃ na hoti. Dānaggaparivahanaketi dānaggadhuravahanake. Māpakoti divase divase parimitaparibbayadānavasena dhaññamāpako.

    ပာဠိယန္တိ ဝိနယပာဠိယံ။ မိဂဇာတကံ အာဟရိတ္ဝာ ကထေသီတိ အတီတေ ကိရ ဗောဓိသတ္တော မိဂယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ မိဂဂဏပရိဝုတော အရညေ ဝသတိ။ အထသ္သ ဘဂိနီ အတ္တနော ပုတ္တကံ ဥပနေတ္ဝာ ‘‘ဘာတိက ဣမံ ဘာဂိနေယ္ယံ မိဂမာယံ သိက္ခာပေဟီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိသ္သုဏိတ္ဝာ ‘‘ဂစ္ဆ တာတ, အသုကဝေလာယံ နာမ အာဂန္တ္ဝာ သိက္ခေယ္ယာသီ’’တိ အာဟ။ သော မာတုလေန ဝုတ္တဝေလံ အနတိက္ကမိတ္ဝာ တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ မိဂမာယံ သိက္ခိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဝနေ ဝိစရန္တော ပာသေန ဗဒ္ဓော ဗဒ္ဓရဝံ ဝိရဝိ။ မိဂဂဏော ပလာယိတ္ဝာ ‘‘ပုတ္တော တေ ပာသေန ဗဒ္ဓော’’တိ တသ္သ မာတုယာ အာရောစေသိ။ သာ ဘာတု သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘ဘာတိက ဘာဂိနေယ္ယော တေ မိဂမာယံ သိက္ခာပိတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မာ တ္ဝံ ပုတ္တသ္သ ကိဉ္စိ ပာပကံ အာသင္ကိ, သုဂ္ဂဟိတာ တေန မိဂမာယာ, ဣဒာနိ တံ ဟာသယမာနော အာဂစ္ဆိသ္သတီ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘မိဂံ တိပလ္လတ္ထ’’န္တိအာဒိမာဟ။

    Pāḷiyanti vinayapāḷiyaṃ. Migajātakaṃ āharitvā kathesīti atīte kira bodhisatto migayoniyaṃ nibbattitvā migagaṇaparivuto araññe vasati. Athassa bhaginī attano puttakaṃ upanetvā ‘‘bhātika imaṃ bhāgineyyaṃ migamāyaṃ sikkhāpehī’’ti āha. Bodhisatto ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā ‘‘gaccha tāta, asukavelāyaṃ nāma āgantvā sikkheyyāsī’’ti āha. So mātulena vuttavelaṃ anatikkamitvā taṃ upasaṅkamitvā migamāyaṃ sikkhi. So ekadivasaṃ vane vicaranto pāsena baddho baddharavaṃ viravi. Migagaṇo palāyitvā ‘‘putto te pāsena baddho’’ti tassa mātuyā ārocesi. Sā bhātu santikaṃ gantvā ‘‘bhātika bhāgineyyo te migamāyaṃ sikkhāpito’’ti pucchi. Bodhisatto ‘‘mā tvaṃ puttassa kiñci pāpakaṃ āsaṅki, suggahitā tena migamāyā, idāni taṃ hāsayamāno āgacchissatī’’ti vatvā ‘‘migaṃ tipallattha’’ntiādimāha.

    တတ္ထ မိဂန္တိ ဘာဂိနေယ္ယမိဂံ။ တိပလ္လတ္ထံ ဝုစ္စတိ သယနံ, ဥဘောဟိ ပသ္သေဟိ ဥဇုကမေဝ စ နိပန္နကဝသေန တီဟာကာရေဟိ ပလ္လတ္ထံ အသ္သ, တီဏိ ဝာ ပလ္လတ္ထာနိ အသ္သာတိ တိပလ္လတ္ထော, တံ တိပလ္လတ္ထံ။ အနေကမာယန္တိ ဗဟုမာယံ ဗဟုဝဉ္စနံ။ အဋ္ဌက္ခုရန္တိ ဧကေကသ္မိံ ပာဒေ ဒ္ဝိန္နံ ဒ္ဝိန္နံ ဝသေန အဋ္ဌဟိ ခုရေဟိ သမန္နာဂတံ။ အဍ္ဎရတ္တာပပာယိန္တိ ပုရိမယာမံ အတိက္ကမိတ္ဝာ မဇ္ဈိမယာမေ အရညတော အာဂမ္မ ပာနီယသ္သ ပိဝနတော အဍ္ဎရတ္တေ အာပံ ပိဝတီတိ အဍ္ဎရတ္တာပပာယီ။ ‘‘အဍ္ဎရတ္တေ အာပပာယိ’’န္တိပိ ပာဌော။ မမ ဘာဂိနေယ္ယံ မိဂံ အဟံ သာဓုကံ မိဂမာယံ ဥဂ္ဂဏ္ဟာပေသိံ။ ကထံ? ယထာ ဧကေန သောတေန ဆမာယံ အသ္သသန္တော ဆဟိ ကလာဟိ အတိဘောတိ ဘာဂိနေယ္ယော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အယဉ္ဟိ တဝ ပုတ္တံ တထာ ဥဂ္ဂဏ္ဟာပေသိံ, ယထာ ဧကသ္မိံ ဥပရိမနာသိကာသောတေ ဝာတံ သန္နိရုမ္ဘိတ္ဝာ ပထဝိယံ အလ္လီနေန ဧကေန ဟေဋ္ဌိမနာသိကာသောတေန တထေဝ ဆမာယံ အသ္သသန္တော ဆဟိ ကလာဟိ လုဒ္ဒကံ အတိဘောတိ, ဆဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ ဝဉ္စေတီတိ အတ္ထော။ ကတမေဟိ ဆဟိ? စတ္တာရော ပာဒေ ပသာရေတ္ဝာ ဧကေန ပသ္သေန သေယ္ယာယ, ခုရေဟိ တိဏပံသုခဏနေန, ဇိဝ္ဟာနိန္နာမနေန, ဥဒရသ္သ ဥဒ္ဓုမာတဘာဝကရဏေန, ဥစ္စာရပသ္သာဝဝိသ္သဇ္ဇနေန, ဝာတသ္သ နိရုမ္ဘနေနာတိ။ အထ ဝာ တထာ နံ ဥဂ္ဂဏ္ဟာပေသိံ, ယထာ ဧကေန သောတေန ဆမာယံ အသ္သသန္တော။ ဆဟီတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေဟိ ဆဟိ ကာရဏေဟိ။ ကလာဟီတိ ကလာယိသ္သတိ, လုဒ္ဒကံ ဝဉ္စေသ္သတီတိ အတ္ထော။ ဘောတီတိ ဘဂိနိံ အာလပတိ။ ဘာဂိနေယ္ယောတိ ဧဝံ ဆဟိ ကာရဏေဟိ ဝဉ္စကံ ဘာဂိနေယ္ယံ နိဒ္ဒိသတိ။

    Tattha miganti bhāgineyyamigaṃ. Tipallatthaṃ vuccati sayanaṃ, ubhohi passehi ujukameva ca nipannakavasena tīhākārehi pallatthaṃ assa, tīṇi vā pallatthāni assāti tipallattho, taṃ tipallatthaṃ. Anekamāyanti bahumāyaṃ bahuvañcanaṃ. Aṭṭhakkhuranti ekekasmiṃ pāde dvinnaṃ dvinnaṃ vasena aṭṭhahi khurehi samannāgataṃ. Aḍḍharattāpapāyinti purimayāmaṃ atikkamitvā majjhimayāme araññato āgamma pānīyassa pivanato aḍḍharatte āpaṃ pivatīti aḍḍharattāpapāyī. ‘‘Aḍḍharatte āpapāyi’’ntipi pāṭho. Mama bhāgineyyaṃ migaṃ ahaṃ sādhukaṃ migamāyaṃ uggaṇhāpesiṃ. Kathaṃ? Yathā ekena sotena chamāyaṃ assasanto chahi kalāhi atibhoti bhāgineyyo. Idaṃ vuttaṃ hoti – ayañhi tava puttaṃ tathā uggaṇhāpesiṃ, yathā ekasmiṃ uparimanāsikāsote vātaṃ sannirumbhitvā pathaviyaṃ allīnena ekena heṭṭhimanāsikāsotena tatheva chamāyaṃ assasanto chahi kalāhi luddakaṃ atibhoti, chahi koṭṭhāsehi ajjhottharati vañcetīti attho. Katamehi chahi? Cattāro pāde pasāretvā ekena passena seyyāya, khurehi tiṇapaṃsukhaṇanena, jivhāninnāmanena, udarassa uddhumātabhāvakaraṇena, uccārapassāvavissajjanena, vātassa nirumbhanenāti. Atha vā tathā naṃ uggaṇhāpesiṃ, yathā ekena sotena chamāyaṃ assasanto. Chahīti heṭṭhā vuttehi chahi kāraṇehi. Kalāhīti kalāyissati, luddakaṃ vañcessatīti attho. Bhotīti bhaginiṃ ālapati. Bhāgineyyoti evaṃ chahi kāraṇehi vañcakaṃ bhāgineyyaṃ niddisati.

    ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ဘာဂိနေယ္ယသ္သ မိဂမာယံ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟိတဘာဝံ ဝဒန္တော ဘဂိနိံ သမသ္သာသေသိ။ သောပိ မိဂပောတကော ပာသေ ဗဒ္ဓော အနိဗန္ဓိတ္ဝာယေဝ ဘူမိယံ မဟာဖာသုကပသ္သေန ပာဒေ ပသာရေတ္ဝာ နိပန္နော ပာဒာနံ အာသန္နဋ္ဌာနေ ခုရေဟိ ဧဝ ပဟရိတ္ဝာ ပံသုဉ္စ တိဏာနိ စ ဥပ္ပာဋေတ္ဝာ ဥစ္စာရပသ္သာဝံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ သီသံ ပာတေတ္ဝာ ဇိဝ္ဟံ နိန္နာမေတ္ဝာ သရီရံ ခေဠကိလိန္နံ ကတ္ဝာ ဝာတဂ္ဂဟဏေန ဥဒရံ ဥဒ္ဓုမာတကံ ကတ္ဝာ အက္ခီနိ ပရိဝတ္တေတ္ဝာ ဟေဋ္ဌာနာသိကာသောတေန ဝာတံ သဉ္စရာပေန္တော ဥပရိမနာသိကာသောတေန ဝာတံ သန္နိရုမ္ဘိတ္ဝာ သကလသရီရံ ထဒ္ဓဘာဝံ ဂာဟာပေတ္ဝာ မတကာကာရံ ဒသ္သေသိ, နီလမက္ခိကာပိ နံ သမ္ပရိဝာရေသုံ, တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ကာကာ နိလီယိံသု။ လုဒ္ဒော အာဂန္တ္ဝာ ဥဒရေ ဟတ္ထေန ပဟရိတ္ဝာ ‘‘ပာတောဝ ဗဒ္ဓော ဘဝိသ္သတိ, ပူတိကော ဇာတော’’တိ တသ္သ ဗန္ဓနရဇ္ဇုံ မောစေတ္ဝာ ‘‘ဧတ္ထေဝ ဒာနိ နံ ဥက္ကန္တိတ္ဝာ မံသံ အာဒာယ ဂမိသ္သာမီ’’တိ နိရာသင္ကော ဟုတ္ဝာ သာခာပလာသံ ဂဟေတုံ အာရဒ္ဓော။ မိဂပောတကောပိ ဥဋ္ဌာယ စတူဟိ ပာဒေဟိ ဌတ္ဝာ ကာယံ ဝိဓုနိတ္ဝာ ဂီဝံ ပသာရေတ္ဝာ မဟာဝာတေန ဆိန္နဝလာဟကော ဝိယ ဝေဂေန မာတု သန္တိကံ အဂမာသိ။ သတ္ထာ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ရာဟုလော ဣဒာနေဝ သိက္ခာကာမော, ပုဗ္ဗေပိ သိက္ခာကာမောယေဝာ’’တိ ဧဝံ မိဂဇာတကံ အာဟရိတ္ဝာ ကထေသိ။

    Evaṃ bodhisatto bhāgineyyassa migamāyaṃ sādhukaṃ uggahitabhāvaṃ vadanto bhaginiṃ samassāsesi. Sopi migapotako pāse baddho anibandhitvāyeva bhūmiyaṃ mahāphāsukapassena pāde pasāretvā nipanno pādānaṃ āsannaṭṭhāne khurehi eva paharitvā paṃsuñca tiṇāni ca uppāṭetvā uccārapassāvaṃ vissajjetvā sīsaṃ pātetvā jivhaṃ ninnāmetvā sarīraṃ kheḷakilinnaṃ katvā vātaggahaṇena udaraṃ uddhumātakaṃ katvā akkhīni parivattetvā heṭṭhānāsikāsotena vātaṃ sañcarāpento uparimanāsikāsotena vātaṃ sannirumbhitvā sakalasarīraṃ thaddhabhāvaṃ gāhāpetvā matakākāraṃ dassesi, nīlamakkhikāpi naṃ samparivāresuṃ, tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne kākā nilīyiṃsu. Luddo āgantvā udare hatthena paharitvā ‘‘pātova baddho bhavissati, pūtiko jāto’’ti tassa bandhanarajjuṃ mocetvā ‘‘ettheva dāni naṃ ukkantitvā maṃsaṃ ādāya gamissāmī’’ti nirāsaṅko hutvā sākhāpalāsaṃ gahetuṃ āraddho. Migapotakopi uṭṭhāya catūhi pādehi ṭhatvā kāyaṃ vidhunitvā gīvaṃ pasāretvā mahāvātena chinnavalāhako viya vegena mātu santikaṃ agamāsi. Satthā ‘‘na, bhikkhave, rāhulo idāneva sikkhākāmo, pubbepi sikkhākāmoyevā’’ti evaṃ migajātakaṃ āharitvā kathesi.

    အမ္ဗလဋ္ဌိယရာဟုလောဝာဒံ ဒေသေသီတိ ‘‘ပသ္သသိ နော တ္ဝံ, ရာဟုလ, ဣမံ ပရိတ္တံ ဥဒကာဝသေသံ ဥဒကာဒာနေ ဌပိတန္တိ? ဧဝံ, ဘန္တေ။ ဧဝံ ပရိတ္တကံ ခော, ရာဟုလ, တေသံ သာမညံ, ယေသံ နတ္ထိ သမ္ပဇာနမုသာဝာဒေ လဇ္ဇာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ အမ္ဗလဋ္ဌိယရာဟုလောဝာဒံ (မ. နိ. ၂.၁၀၇ အာဒယော) ကထေသိ။ ဂေဟသိတံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေန္တသ္သာတိ အာယသ္မာ ကိရ ရာဟုလော ဘဂဝတော ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂစ္ဆန္တောဝ ပာဒတလတော ယာဝ ဥပရိ ကေသန္တာ တထာဂတံ ဩလောကေသိ, သော ဘဂဝတော ဗုဒ္ဓဝေသဝိလာသံ ဒိသ္ဝာ ‘‘သောဘတိ ဘဂဝာ ဒ္ဝတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝိစိတ္တသရီရော ဗ္ယာမပ္ပဘာပရိက္ခိတ္တတာယ ဝိပ္ပကိဏ္ဏသုဝဏ္ဏစုဏ္ဏမဇ္ဈဂတော ဝိယ ဝိဇ္ဇုလတာပရိက္ခိတ္တော ကနကပဗ္ဗတော ဝိယ ယန္တသမာကဍ္ဎိတရတနဝိစိတ္တသုဝဏ္ဏအဂ္ဃိကံ ဝိယ ပံသုကူလစီဝရပ္ပဋိစ္ဆန္နောပိ ရတ္တကမ္ဗလပရိက္ခိတ္တကနကပဗ္ဗတော ဝိယ ပဝာဠလတာပဋိမဏ္ဍိတသုဝဏ္ဏဃဋိကံ ဝိယ စီနပိဋ္ဌစုဏ္ဏပူဇိတသုဝဏ္ဏစေတိယံ ဝိယ လာခာရသာနုလိတ္တော ကနကထူပော ဝိယ ရတ္တဝလာဟကန္တရဂတော တင္ခဏမုဂ္ဂတပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ အဟော သမတိံသပာရမိတာနုဘာဝေန သဇ္ဇိတသ္သ အတ္တဘာဝသ္သ သိရိသမ္ပတ္တီ’’တိ စိန္တေသိ။ တတော အတ္တာနမ္ပိ ဩလောကေတ္ဝာ ‘‘အဟမ္ပိ သောဘာမိ, သစေ ဘဂဝာ စတူသု မဟာဒီပေသု စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ အကရိသ္သ, မယ္ဟံ ပရိဏာယကဋ္ဌာနန္တရမဒသ္သ, ဧဝံ သန္တေ အတိဝိယ ဇမ္ဗုဒီပတလံ အတိသောဘိသ္သာ’’တိ အတ္တဘာဝံ နိသ္သာယ ဂေဟသိတံ ဆန္ဒရာဂံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘သတ္ထု စေဝ အတ္တနော စ ရူပသမ္ပတ္တိံ ဒိသ္ဝာ ဂေဟသိတံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေန္တသ္သာ’’တိ။

    Ambalaṭṭhiyarāhulovādaṃ desesīti ‘‘passasi no tvaṃ, rāhula, imaṃ parittaṃ udakāvasesaṃ udakādāne ṭhapitanti? Evaṃ, bhante. Evaṃ parittakaṃ kho, rāhula, tesaṃ sāmaññaṃ, yesaṃ natthi sampajānamusāvāde lajjā’’ti evamādinā ambalaṭṭhiyarāhulovādaṃ (ma. ni. 2.107 ādayo) kathesi. Gehasitaṃ vitakkaṃ vitakkentassāti āyasmā kira rāhulo bhagavato piṭṭhito piṭṭhito gacchantova pādatalato yāva upari kesantā tathāgataṃ olokesi, so bhagavato buddhavesavilāsaṃ disvā ‘‘sobhati bhagavā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇavicittasarīro byāmappabhāparikkhittatāya vippakiṇṇasuvaṇṇacuṇṇamajjhagato viya vijjulatāparikkhitto kanakapabbato viya yantasamākaḍḍhitaratanavicittasuvaṇṇaagghikaṃ viya paṃsukūlacīvarappaṭicchannopi rattakambalaparikkhittakanakapabbato viya pavāḷalatāpaṭimaṇḍitasuvaṇṇaghaṭikaṃ viya cīnapiṭṭhacuṇṇapūjitasuvaṇṇacetiyaṃ viya lākhārasānulitto kanakathūpo viya rattavalāhakantaragato taṅkhaṇamuggatapuṇṇacando viya aho samatiṃsapāramitānubhāvena sajjitassa attabhāvassa sirisampattī’’ti cintesi. Tato attānampi oloketvā ‘‘ahampi sobhāmi, sace bhagavā catūsu mahādīpesu cakkavattirajjaṃ akarissa, mayhaṃ pariṇāyakaṭṭhānantaramadassa, evaṃ sante ativiya jambudīpatalaṃ atisobhissā’’ti attabhāvaṃ nissāya gehasitaṃ chandarāgaṃ uppādesi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘satthu ceva attano ca rūpasampattiṃ disvā gehasitaṃ vitakkaṃ vitakkentassā’’ti.

    ဘဂဝာပိ ပုရတော ဂစ္ဆန္တောဝ စိန္တေသိ – ‘‘ပရိပုဏ္ဏစ္ဆဝိမံသလောဟိတော ဒာနိ ရာဟုလသ္သ အတ္တဘာဝော, ရဇနီယေသု ရူပာရမ္မဏာဒီသု စိတ္တသ္သ ပက္ခန္ဒနကာလော ဇာတော, နိပ္ဖလတာယ နု ခော ရာဟုလော ဝီတိနာမေတီ’’တိ။ အထ သဟာဝဇ္ဇနေနေဝ ပသန္နေ ဥဒကေ မစ္ဆံ ဝိယ ပရိသုဒ္ဓေ အာဒာသမဏ္ဍလေ မုခနိမိတ္တံ ဝိယ စ တသ္သ တံ စိတ္တုပ္ပာဒံ အဒ္ဒသ, ဒိသ္ဝာ စ ‘‘အယံ ရာဟုလော မယ္ဟံ အတ္ရဇော ဟုတ္ဝာ မမ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တော ‘အဟံ သောဘာမိ, မယ္ဟံ ဝဏ္ဏာယတနံ ပသန္န’န္တိ အတ္တဘာဝံ နိသ္သာယ ဂေဟသိတံ ဆန္ဒရာဂံ ဥပ္ပာဒေတိ, အတိတ္ထေ ပက္ခန္ဒော, ဥပ္ပထံ ပဋိပန္နော, အဂောစရေ စရတိ, ဒိသာမူဠ္ဟအဒ္ဓိကော ဝိယ အဂန္တဗ္ဗံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ, အယံ ခော ပနသ္သ ကိလေသော အဗ္ဘန္တရေ ဝဍ္ဎန္တော အတ္တတ္ထမ္ပိ ယထာဘူတံ ပသ္သိတုံ န ဒသ္သိသ္သတိ ပရတ္ထမ္ပိ ဥဘယတ္ထမ္ပိ, တတော နိရယေပိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏ္ဟာပေသ္သတိ, တိရစ္ဆာနယောနိယမ္ပိ ပေတ္တိဝိသယေပိ အသုရကာယေပိ သမ္ဗာဓေပိ မာတုကုစ္ဆိသ္မိန္တိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရဝဋ္ဋေ ပရိပာတေသ္သတိ။ ယထာ ခော ပန အနေကရတနပူရာ မဟာနာဝာ ဘိန္နဖလကန္တရေန ဥဒကံ အာဒိယမာနာ မုဟုတ္တမ္ပိ န အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗာ ဟောတိ, ဝေဂေန ဝေဂေနသ္သာ ဝိဝရံ ပိဒဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဧဝမေဝ အယမ္ပိ န အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗော။ ယာဝသ္သ အယံ ကိလေသော အဗ္ဘန္တရေ သီလရတနာဒီနိ န ဝိနာသေတိ, တာဝဒေဝ နံ နိဂ္ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ အဇ္ဈာသယံ အကာသိ။ တတော ရာဟုလံ အာမန္တေတ္ဝာ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ, ရာဟုလ, ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝာ ဗဟိဒ္ဓာ ဝာ ဩဠာရိကံ ဝာ သုခုမံ ဝာ ဟီနံ ဝာ ပဏီတံ ဝာ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝာ, သဗ္ဗံ ရူပံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။ ရူပမေဝ နု ခော ဘဂဝာ ရူပမေဝ နု ခော သုဂတာတိ။ ရူပမ္ပိ ရာဟုလ, ဝေဒနာပိ ရာဟုလ, သညာပိ ရာဟုလ, သင္ခာရာပိ ရာဟုလ, ဝိညာဏမ္ပိ ရာဟုလာ’’တိ မဟာရာဟုလောဝာဒသုတ္တံ (မ. နိ. ၂.၁၁၃ အာဒယော) အဘာသိ။ တံ ဒသ္သေတုံ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရာဟုလ။ပေ.။ ကထေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

    Bhagavāpi purato gacchantova cintesi – ‘‘paripuṇṇacchavimaṃsalohito dāni rāhulassa attabhāvo, rajanīyesu rūpārammaṇādīsu cittassa pakkhandanakālo jāto, nipphalatāya nu kho rāhulo vītināmetī’’ti. Atha sahāvajjaneneva pasanne udake macchaṃ viya parisuddhe ādāsamaṇḍale mukhanimittaṃ viya ca tassa taṃ cittuppādaṃ addasa, disvā ca ‘‘ayaṃ rāhulo mayhaṃ atrajo hutvā mama pacchato āgacchanto ‘ahaṃ sobhāmi, mayhaṃ vaṇṇāyatanaṃ pasanna’nti attabhāvaṃ nissāya gehasitaṃ chandarāgaṃ uppādeti, atitthe pakkhando, uppathaṃ paṭipanno, agocare carati, disāmūḷhaaddhiko viya agantabbaṃ disaṃ gacchati, ayaṃ kho panassa kileso abbhantare vaḍḍhanto attatthampi yathābhūtaṃ passituṃ na dassissati paratthampi ubhayatthampi, tato nirayepi paṭisandhiṃ gaṇhāpessati, tiracchānayoniyampi pettivisayepi asurakāyepi sambādhepi mātukucchisminti anamatagge saṃsāravaṭṭe paripātessati. Yathā kho pana anekaratanapūrā mahānāvā bhinnaphalakantarena udakaṃ ādiyamānā muhuttampi na ajjhupekkhitabbā hoti, vegena vegenassā vivaraṃ pidahituṃ vaṭṭati, evameva ayampi na ajjhupekkhitabbo. Yāvassa ayaṃ kileso abbhantare sīlaratanādīni na vināseti, tāvadeva naṃ niggaṇhissāmī’’ti ajjhāsayaṃ akāsi. Tato rāhulaṃ āmantetvā ‘‘yaṃ kiñci, rāhula, rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbanti. Rūpameva nu kho bhagavā rūpameva nu kho sugatāti. Rūpampi rāhula, vedanāpi rāhula, saññāpi rāhula, saṅkhārāpi rāhula, viññāṇampi rāhulā’’ti mahārāhulovādasuttaṃ (ma. ni. 2.113 ādayo) abhāsi. Taṃ dassetuṃ – ‘‘yaṃ kiñci rāhula…pe… kathesī’’ti vuttaṃ.

    သံယုတ္တကေ ပန ရာဟုလောဝာဒောတိ ရာဟုလသံယုတ္တေ ဝုတ္တရာဟုလောဝာဒံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ‘‘သာဓု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု, ယမဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယ္ယ’’န္တိ ထေရေန ယာစိတော ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ရာဟုလ, စက္ခု နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာတိ? အနိစ္စံ, ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ , ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာတိ? ဒုက္ခံ, ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိအာဒိနာ ရာဟုလောဝာဒံ (သံ. နိ. ၂.၁၈၈ အာဒယော) အာရဘိ။ ထေရသ္သ ဝိပသ္သနာစာရောယေဝ, န ပန မဟာရာဟုလောဝာဒော ဝိယ ဝိတက္ကူပစ္ဆေဒာယ ဝုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။

    Saṃyuttake pana rāhulovādoti rāhulasaṃyutte vuttarāhulovādaṃ sandhāya vadanti. Tattha ‘‘sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetu, yamahaṃ, bhante, bhagavato dhammaṃ sutvā eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto vihareyya’’nti therena yācito ‘‘taṃ kiṃ maññasi, rāhula, cakkhu niccaṃ vā aniccaṃ vāti? Aniccaṃ, bhante. Yaṃ panāniccaṃ , dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti? Dukkhaṃ, bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’tiādinā rāhulovādaṃ (saṃ. ni. 2.188 ādayo) ārabhi. Therassa vipassanācāroyeva, na pana mahārāhulovādo viya vitakkūpacchedāya vuttoti adhippāyo.

    အထသ္သ သတ္ထာ ဉာဏပရိပာကံ ဉတ္ဝာတိအာဒီသု ဘဂဝတော ကိရ ရဟောဂတသ္သ ပဋိသလ္လီနသ္သ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပာဒိ ‘‘ပရိပက္ကာ ခော ရာဟုလသ္သ ဝိမုတ္တိပရိပာစနီယာ ဓမ္မာ, ယန္နူနာဟံ ရာဟုလံ ဥတ္တရိ အာသဝာနံ ခယေ ဝိနေယ္ယ’’န္တိ? အထသ္သ ဘဂဝာ ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ နိဝာသေတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပာတပဋိက္ကန္တော အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဂဏ္ဟာဟိ, ရာဟုလ, နိသီဒနံ, ယေန အန္ဓဝနံ တေနုပသင္ကမိသ္သာမ ဒိဝာဝိဟာရာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခော အာယသ္မာ ရာဟုလော ဘဂဝတော ပဋိသ္သုတ္ဝာ နိသီဒနံ အာဒာယ ဘဂဝတော ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။ တေန ခော ပန သမယေန အနေကာနိ ဒေဝတာသဟသ္သာနိ ဘဂဝန္တံ အဘိဝန္ဒိတ္ဝာ အနုဗန္ဓိတာ ဟောန္တိ ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝာ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ ဥတ္တရိ အာသဝာနံ ခယေ ဝိနေသ္သတီ’’တိ။ အထ ခော ဘဂဝာ အန္ဓဝနံ အဇ္ဈောဂာဟေတ္ဝာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အာယသ္မာပိ ရာဟုလော ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေတ္ဝာ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ရာဟုလ, စက္ခု နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာတိ? အနိစ္စံ, ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ, ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာတိ? ဒုက္ခံ, ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိအာဒိနာ ရာဟုလောဝာဒံ (သံ. နိ. ၄.၁၂၁) အဒာသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘အန္ဓဝနေ နိသိန္နော စူဠရာဟုလောဝာဒံ ကထေသီ’’တိ။

    Athassa satthā ñāṇaparipākaṃ ñatvātiādīsu bhagavato kira rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘paripakkā kho rāhulassa vimuttiparipācanīyā dhammā, yannūnāhaṃ rāhulaṃ uttari āsavānaṃ khaye vineyya’’nti? Athassa bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṃ rāhulaṃ āmantesi – ‘‘gaṇhāhi, rāhula, nisīdanaṃ, yena andhavanaṃ tenupasaṅkamissāma divāvihārāyā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā rāhulo bhagavato paṭissutvā nisīdanaṃ ādāya bhagavato piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Tena kho pana samayena anekāni devatāsahassāni bhagavantaṃ abhivanditvā anubandhitā honti ‘‘ajja bhagavā āyasmantaṃ rāhulaṃ uttari āsavānaṃ khaye vinessatī’’ti. Atha kho bhagavā andhavanaṃ ajjhogāhetvā aññatarasmiṃ rukkhamūle paññatte āsane nisīdi. Āyasmāpi rāhulo bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Atha āyasmantaṃ rāhulaṃ āmantetvā ‘‘taṃ kiṃ maññasi, rāhula, cakkhu niccaṃ vā aniccaṃ vāti? Aniccaṃ, bhante. Yaṃ panāniccaṃ, dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti? Dukkhaṃ, bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’tiādinā rāhulovādaṃ (saṃ. ni. 4.121) adāsi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘andhavane nisinno cūḷarāhulovādaṃ kathesī’’ti.

    ကောဋိသတသဟသ္သဒေဝတာဟီတိ အာယသ္မတာ ရာဟုလေန ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ပာဒမူလေ ပထဝိန္ဓရရာဇကာလေ ပတ္ထနံ ဌပေန္တေန သဒ္ဓိံ ပတ္ထနံ ဌပိတဒေဝတာယေဝေတာ။ တာသု ပန ကာစိ ဘူမဋ္ဌဒေဝတာ, ကာစိ အန္တလိက္ခဋ္ဌကာ, ကာစိ စာတုမဟာရာဇိကာဒိဒေဝလောကေ, ကာစိ ဗ္ရဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ, ဣမသ္မိံ ပန ဒိဝသေ သဗ္ဗာ ဧကဋ္ဌာနေ အန္ဓဝနသ္မိံယေဝ သန္နိပတိတာ။

    Koṭisatasahassadevatāhīti āyasmatā rāhulena padumuttarassa bhagavato pādamūle pathavindhararājakāle patthanaṃ ṭhapentena saddhiṃ patthanaṃ ṭhapitadevatāyevetā. Tāsu pana kāci bhūmaṭṭhadevatā, kāci antalikkhaṭṭhakā, kāci cātumahārājikādidevaloke, kāci brahmaloke nibbattā, imasmiṃ pana divase sabbā ekaṭṭhāne andhavanasmiṃyeva sannipatitā.

    အာဘိဒောသိကန္တိ ပာရိဝာသိကံ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တံ ပူတိဘူတံ။ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တသ္သေဝ ဟိ နာမသညာ ဧသာ, ယဒိဒံ အာဘိဒောသိကောတိ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – ပူတိဘာဝဒောသေန အဘိဘူတောတိ အဘိဒောသော, အဘိဒောသောယေဝ အာဘိဒောသိကော။ ကုမ္မာသန္တိ ယဝကုမ္မာသံ။ အဓိဝာသေတ္ဝာတိ ‘‘တေန ဟိ, တာတ ရဋ္ဌပာလ, အဓိဝာသေဟိ သ္ဝာတနာယ ဘတ္တ’’န္တိ ပိတရာ နိမန္တိတော သ္ဝာတနာယ ဘိက္ခံ အဓိဝာသေတ္ဝာ။ ဧတ္ထ စ ထေရော ပကတိယာ ဥက္ကဋ္ဌသပဒာနစာရိကော သ္ဝာတနာယ ဘိက္ခံ နာမ နာဓိဝာသေတိ, မာတု အနုဂ္ဂဟေန ပန အဓိဝာသေတိ။ မာတု ကိရသ္သ ထေရံ အနုသ္သရိတ္ဝာ အနုသ္သရိတ္ဝာ မဟာသောကော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ရောဒနေနေဝ ဒုက္ခီ ဝိယ ဇာတာ, တသ္မာ ထေရော ‘‘သစာဟံ တံ အပသ္သိတ္ဝာ ဂမိသ္သာမိ, ဟဒယမ္ပိသ္သာ ဖလေယ္ယာ’’တိ အနုဂ္ဂဟေန အဓိဝာသေသိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ ဘိက္ခူ မာတာပိတူနံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝာ ကာတဗ္ဗံ အနုဂ္ဂဟံ အဇ္ဈုပေက္ခိတ္ဝာ ဓုတင္ဂသုဒ္ဓိကာ န ဘဝန္တိ။

    Ābhidosikanti pārivāsikaṃ ekarattātikkantaṃ pūtibhūtaṃ. Ekarattātikkantasseva hi nāmasaññā esā, yadidaṃ ābhidosikoti. Ayaṃ panettha vacanattho – pūtibhāvadosena abhibhūtoti abhidoso, abhidosoyeva ābhidosiko. Kummāsanti yavakummāsaṃ. Adhivāsetvāti ‘‘tena hi, tāta raṭṭhapāla, adhivāsehi svātanāya bhatta’’nti pitarā nimantito svātanāya bhikkhaṃ adhivāsetvā. Ettha ca thero pakatiyā ukkaṭṭhasapadānacāriko svātanāya bhikkhaṃ nāma nādhivāseti, mātu anuggahena pana adhivāseti. Mātu kirassa theraṃ anussaritvā anussaritvā mahāsoko uppajjati, rodaneneva dukkhī viya jātā, tasmā thero ‘‘sacāhaṃ taṃ apassitvā gamissāmi, hadayampissā phaleyyā’’ti anuggahena adhivāsesi. Paṇḍitā hi bhikkhū mātāpitūnaṃ ācariyupajjhāyānaṃ vā kātabbaṃ anuggahaṃ ajjhupekkhitvā dhutaṅgasuddhikā na bhavanti.

    အလင္ကတပဋိယတ္တေ ဣတ္ထိဇနေတိ ပိတရာ ဥယ္ယောဇိတေ ဣတ္ထိဇနေ။ ပိတာ ကိရသ္သ ဒုတိယဒိဝသေ သကနိဝေသနေ မဟန္တံ ဟိရညသုဝဏ္ဏသ္သ ပုဉ္ဇံ ကာရာပေတ္ဝာ ကိလဉ္ဇေဟိ ပဋိစ္ဆာဒာပေတ္ဝာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပာလသ္သ ပုရာဏဒုတိယိကာယော ‘‘ဧထ တုမ္ဟေ ဝဓူ, ယေန အလင္ကာရေန အလင္ကတာ ပုဗ္ဗေ ရဋ္ဌပာလသ္သ ကုလပုတ္တသ္သ ပိယာ ဟောထ မနာပာ, တေန အလင္ကာရေန အလင္ကရောထာ’’တိ အာဏာပေတ္ဝာ ပဏီတံ ခာဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒာပေတ္ဝာ ကာလေ အာရောစိတေ အာဂန္တ္ဝာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသိန္နံ ‘‘ဣဒံ တေ, ရဋ္ဌပာလ, မတ္တိကံ ဓနံ, အညံ ပေတ္တိကံ, အညံ ပိတာမဟံ; သက္ကာ, တာတ ရဋ္ဌပာလ, ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇိတုံ, ပုညာနိ စ ကာတုံ? ဧဟိ တ္ဝံ, တာတ ရဋ္ဌပာလ, သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိတ္ဝာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇသ္သု, ပုညာနိ စ ကရောဟီ’’တိ ယာစိတ္ဝာ တေန ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ဓမ္မေ ဒေသိတေ ‘‘အဟံ ဣမံ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေသ္သာမီ’’တိ အာနယိံ, သော ‘‘ဒာနိ မေ ဓမ္မကထံ ကာတုံ အာရဒ္ဓော, အလံ မေ ဝစနံ န ကရိသ္သတီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တ္ဝာ တသ္သ ဩရောဓာနံ ဒ္ဝာရံ ဝိဝရာပေတ္ဝာ ‘‘အယံ ဝော သာမိကော, ဂစ္ဆထ, ယံ ကိဉ္စိ ကတ္ဝာန ဂဏ္ဟိတုံ ဝာယမထာ’’တိ ဥယ္ယောဇေသိ။ တီသု ဝယေသု ဌိတာ နာဋကိတ္ထိယော ထေရံ ပရိဝာရယိံသု။ တာသု အယံ အသုဘသညံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အလင္ကတပဋိယတ္တေ ဣတ္ထိဇနေ အသုဘသညံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ’’တိ။

    Alaṅkatapaṭiyatte itthijaneti pitarā uyyojite itthijane. Pitā kirassa dutiyadivase sakanivesane mahantaṃ hiraññasuvaṇṇassa puñjaṃ kārāpetvā kilañjehi paṭicchādāpetvā āyasmato raṭṭhapālassa purāṇadutiyikāyo ‘‘etha tumhe vadhū, yena alaṅkārena alaṅkatā pubbe raṭṭhapālassa kulaputtassa piyā hotha manāpā, tena alaṅkārena alaṅkarothā’’ti āṇāpetvā paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā kāle ārocite āgantvā paññatte āsane nisinnaṃ ‘‘idaṃ te, raṭṭhapāla, mattikaṃ dhanaṃ, aññaṃ pettikaṃ, aññaṃ pitāmahaṃ; sakkā, tāta raṭṭhapāla, bhoge ca bhuñjituṃ, puññāni ca kātuṃ? Ehi tvaṃ, tāta raṭṭhapāla, sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattitvā bhoge ca bhuñjassu, puññāni ca karohī’’ti yācitvā tena paṭikkhipitvā dhamme desite ‘‘ahaṃ imaṃ uppabbājessāmī’’ti ānayiṃ, so ‘‘dāni me dhammakathaṃ kātuṃ āraddho, alaṃ me vacanaṃ na karissatī’’ti uṭṭhāya gantvā tassa orodhānaṃ dvāraṃ vivarāpetvā ‘‘ayaṃ vo sāmiko, gacchatha, yaṃ kiñci katvāna gaṇhituṃ vāyamathā’’ti uyyojesi. Tīsu vayesu ṭhitā nāṭakitthiyo theraṃ parivārayiṃsu. Tāsu ayaṃ asubhasaññaṃ uppādesi. Tena vuttaṃ – ‘‘alaṅkatapaṭiyatte itthijane asubhasaññaṃ uppādetvā’’ti.

    ဌိတကောဝ ဓမ္မံ ဒေသေတ္ဝာတိ –

    Ṭhitakovadhammaṃ desetvāti –

    ‘‘ပသ္သ စိတ္တကတံ ဗိမ္ဗံ၊ အရုကာယံ သမုသ္သိတံ။

    ‘‘Passa cittakataṃ bimbaṃ, arukāyaṃ samussitaṃ;

    အာတုရံ ဗဟုသင္ကပ္ပံ၊ ယသ္သ နတ္ထိ ဓုဝံ ဌိတိ။

    Āturaṃ bahusaṅkappaṃ, yassa natthi dhuvaṃ ṭhiti.

    ‘‘ပသ္သ စိတ္တကတံ ရူပံ၊ မဏိနာ ကုဏ္ဍလေန စ။

    ‘‘Passa cittakataṃ rūpaṃ, maṇinā kuṇḍalena ca;

    အဋ္ဌိံ တစေန ဩနဒ္ဓံ၊ သဟ ဝတ္ထေဟိ သောဘတိ။

    Aṭṭhiṃ tacena onaddhaṃ, saha vatthehi sobhati.

    ‘‘အလတ္တကကတာ ပာဒာ၊ မုခံ စုဏ္ဏကမက္ခိတံ။

    ‘‘Alattakakatā pādā, mukhaṃ cuṇṇakamakkhitaṃ;

    အလံ ဗာလသ္သ မောဟာယ၊ နော စ ပာရဂဝေသိနော။

    Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.

    ‘‘အဋ္ဌာပဒကတာ ကေသာ၊ နေတ္တာ အဉ္ဇနမက္ခိတာ။

    ‘‘Aṭṭhāpadakatā kesā, nettā añjanamakkhitā;

    အလံ ဗာလသ္သ မောဟာယ၊ နော စ ပာရဂဝေသိနော။

    Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.

    ‘‘အဉ္ဇနီဝဏ္ဏဝာ စိတ္တာ၊ ပူတိကာယော အလင္ကတော။

    ‘‘Añjanīvaṇṇavā cittā, pūtikāyo alaṅkato;

    အလံ ဗာလသ္သ မောဟာယ၊ နော စ ပာရဂဝေသိနော။

    Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.

    ‘‘ဩဒဟိ မိဂဝော ပာသံ၊ နာသဒာ ဝာဂုရံ မိဂော။

    ‘‘Odahi migavo pāsaṃ, nāsadā vāguraṃ migo;

    ဘုတ္ဝာ နိဝာပံ ဂစ္ဆာမိ၊ ကန္ဒန္တေ မိဂဗန္ဓကေ’’တိ။ (မ. နိ. ၂.၃၀၂; ထေရဂာ. ၇၆၉-၇၇၄) –

    Bhutvā nivāpaṃ gacchāmi, kandante migabandhake’’ti. (ma. ni. 2.302; theragā. 769-774) –

    ဣမာဟိ ဂာထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေတ္ဝာ။

    Imāhi gāthāhi dhammaṃ desetvā.

    အာကာသံ ဥပ္ပတိတ္ဝာတိ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိတ္ဝာ။ ကသ္မာ ပန ထေရော အာကာသေန ဂတော? ပိတာ ကိရသ္သ သေဋ္ဌိ သတ္တသု ဒ္ဝာရကောဋ္ဌကေသု အဂ္ဂဠာနိ ဒာပေတ္ဝာ မလ္လေ အာဏာပေသိ ‘‘သစေ နိက္ခမိတ္ဝာ ဂစ္ဆတိ, ဟတ္ထပာဒေသု နံ ဂဟေတ္ဝာ ကာသာယာနိ ဟရိတ္ဝာ ဂိဟိဝေသံ ဂဏ္ဟာပေထာ’’တိ။ တသ္မာ ထေရော ‘‘ဧတေ မာဒိသံ မဟာခီဏာသဝံ ဟတ္ထေ ဝာ ပာဒေ ဝာ ဂဟေတ္ဝာ အပုညံ ပသဝေယ္ယုံ, တံ နေသံ မာ အဟောသီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ အာကာသေန အဂမာသိ။ မိဂစီရန္တိ ဧဝံနာမကံ ဥယ္ယာနံ။ စတုပာရိဇုညပဋိမဏ္ဍိတန္တိ ဇရာပာရိဇုညံ, ဗ္ယာဓိပာရိဇုညံ, ဘောဂပာရိဇုညံ, ဉာတိပာရိဇုညန္တိ ဣမေဟိ စတူဟိ ပာရိဇုညေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတံ။ ပာရိဇုညန္တိ စ ပရိဟာနီတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယ္ယမေဝ။

    Ākāsaṃuppatitvāti ākāsaṃ pakkhanditvā. Kasmā pana thero ākāsena gato? Pitā kirassa seṭṭhi sattasu dvārakoṭṭhakesu aggaḷāni dāpetvā malle āṇāpesi ‘‘sace nikkhamitvā gacchati, hatthapādesu naṃ gahetvā kāsāyāni haritvā gihivesaṃ gaṇhāpethā’’ti. Tasmā thero ‘‘ete mādisaṃ mahākhīṇāsavaṃ hatthe vā pāde vā gahetvā apuññaṃ pasaveyyuṃ, taṃ nesaṃ mā ahosī’’ti cintetvā ākāsena agamāsi. Migacīranti evaṃnāmakaṃ uyyānaṃ. Catupārijuññapaṭimaṇḍitanti jarāpārijuññaṃ, byādhipārijuññaṃ, bhogapārijuññaṃ, ñātipārijuññanti imehi catūhi pārijuññehi paṭimaṇḍitaṃ. Pārijuññanti ca parihānīti attho. Sesamettha suviññeyyameva.

    ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရဝတ္ထု

    Kuṇḍadhānattheravatthu

    ၂၁၁. တတိယေ သလာကံ ဂဏ္ဟန္တီတိ သလာကဂာဟကာ။ သုနာပရန္တဇနပဒံ ဂစ္ဆန္တေပိ ပဌမမေဝ သလာကံ ဂဏ္ဟီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဆဗ္ဗသ္သန္တရေတိ ဆန္နံ ဝသ္သာနံ အဗ္ဘန္တရေ။ မေတ္တီတိ မိတ္တဘာဝော။ ဘေဒကေ သတီတိ ဘေဒကရဏေ သတိ။ ဂုမ္ဗသဘာဂတောတိ ဂုမ္ဗသမီပတော, အယမေဝ ဝာ ပာဌော။ ဣတ္ထီ ဟုတ္ဝာတိ ဣတ္ထီ ဝိယ ဟုတ္ဝာ, မနုသ္သိတ္ထိဝဏ္ဏံ မာပေတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဒီဃရတ္တာနုဂတောတိ ဒီဃကာလံ အနုဗန္ဓော။ ဧတ္တကံ အဒ္ဓာနန္တိ ဧတ္တကံ ကာလံ။ ဟန္ဒာဝုသောတိ ဂဏ္ဟာဝုသော။ အတ္ထံ ဂဟေတ္ဝာတိ ဘူတတ္ထံ ဂဟေတ္ဝာ, အယမေဝ ဝာ ပာဌော။ ကောဏ္ဍော ဇာတောတိ ဓုတ္တော ဇာတော။

    211. Tatiye salākaṃ gaṇhantīti salākagāhakā. Sunāparantajanapadaṃ gacchantepi paṭhamameva salākaṃ gaṇhīti sambandho. Chabbassantareti channaṃ vassānaṃ abbhantare. Mettīti mittabhāvo. Bhedake satīti bhedakaraṇe sati. Gumbasabhāgatoti gumbasamīpato, ayameva vā pāṭho. Itthī hutvāti itthī viya hutvā, manussitthivaṇṇaṃ māpetvāti attho. Dīgharattānugatoti dīghakālaṃ anubandho. Ettakaṃ addhānanti ettakaṃ kālaṃ. Handāvusoti gaṇhāvuso. Atthaṃ gahetvāti bhūtatthaṃ gahetvā, ayameva vā pāṭho. Koṇḍo jātoti dhutto jāto.

    မာဝောစ ဖရုသံ ကဉ္စီတိ ကဉ္စိ ဧကပုဂ္ဂလံ ဖရုသံ မာ အဝောစ။ ဝုတ္တာ ပဋိဝဒေယ္ယု တန္တိ တယာ ပရေ ဒုသ္သီလာတိ ဝုတ္တာ တမ္ပိ တထေဝ ပဋိဝဒေယ္ယုံ။ ဒုက္ခာ ဟိ သာရမ္ဘကထာတိ ဧသာ ကာရဏုတ္တရာ ယုဂဂ္ဂာဟကထာ နာမ ဒုက္ခာ။ ပဋိဒဏ္ဍာ ဖုသေယ္ယု တန္တိ ကာယဒဏ္ဍာဒီဟိ ပရံ ပဟရန္တသ္သ တာဒိသာဝ ပဋိဒဏ္ဍာ တဝ မတ္ထကေ ပတေယ္ယုံ။

    Māvoca pharusaṃ kañcīti kañci ekapuggalaṃ pharusaṃ mā avoca. Vuttā paṭivadeyyu tanti tayā pare dussīlāti vuttā tampi tatheva paṭivadeyyuṃ. Dukkhā hi sārambhakathāti esā kāraṇuttarā yugaggāhakathā nāma dukkhā. Paṭidaṇḍā phuseyyu tanti kāyadaṇḍādīhi paraṃ paharantassa tādisāva paṭidaṇḍā tava matthake pateyyuṃ.

    သစေ နေရေသိ အတ္တာနန္တိ သစေ အတ္တာနံ နိစ္စလံ ကာတုံ သက္ခိသ္သသိ။ ကံသော ဥပဟတော ယထာတိ မုခဝဋ္ဋိယံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ တလမတ္တံ ကတ္ဝာ ဌပိတံ ကံသတာလံ ဝိယ။ တာဒိသဉ္ဟိ ဟတ္ထေဟိ ပာဒေဟိ ဒဏ္ဍေန ဝာ ပဟတမ္ပိ သဒ္ဒံ န ကရောတိ။ ဧသ ပတ္တောသိ နိဗ္ဗာနန္တိ သစေ ဧဝရူပော ဘဝိတုံ သက္ခိသ္သသိ, ဣမံ ပဋိပဒံ ပူရယမာနော ဧသော တ္ဝံ ဣဒာနိ အပ္ပတ္တောပိ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တောသိ နာမ။ သာရမ္ဘော တေ န ဝိဇ္ဇတီတိ ‘‘ဧဝဉ္စ သတိ တ္ဝံ ဒုသ္သီလော, အဟံ သုသီလော’’တိ ဧဝမာဒိကော ဥတ္တရိကရဏဝာစာလက္ခဏော သာရမ္ဘော တေ န ဝိဇ္ဇတိ, န ဘဝိသ္သတိယေဝာတိ အတ္ထော။ ပရိက္ကိလေသေနာတိ သံကိလေသဟေတုနာ။

    Sace neresi attānanti sace attānaṃ niccalaṃ kātuṃ sakkhissasi. Kaṃso upahato yathāti mukhavaṭṭiyaṃ chinditvā talamattaṃ katvā ṭhapitaṃ kaṃsatālaṃ viya. Tādisañhi hatthehi pādehi daṇḍena vā pahatampi saddaṃ na karoti. Esa pattosi nibbānanti sace evarūpo bhavituṃ sakkhissasi, imaṃ paṭipadaṃ pūrayamāno eso tvaṃ idāni appattopi nibbānaṃ pattosi nāma. Sārambho te na vijjatīti ‘‘evañca sati tvaṃ dussīlo, ahaṃ susīlo’’ti evamādiko uttarikaraṇavācālakkhaṇo sārambho te na vijjati, na bhavissatiyevāti attho. Parikkilesenāti saṃkilesahetunā.

    ဝင္ဂီသတ္ထေရဝတ္ထု

    Vaṅgīsattheravatthu

    ၂၁၂. စတုတ္ထေ သမ္ပန္နပဋိဘာနာနန္တိ ပရိပုဏ္ဏပဋိဘာနာနံ။ စုတိံ ယော ဝေဒိ။ပေ.။ သဗ္ဗသောတိ ယော သတ္တာနံ စုတိဉ္စ ပဋိသန္ဓိဉ္စ သဗ္ဗာကာရေန ပာကဋံ ကတ္ဝာ ဇာနာတိ, တံ အဟံ အလဂ္ဂနတာယ အသတ္တံ, ပဋိပတ္တိယာ သုဋ္ဌု ဂတတ္တာ သုဂတံ, စတုန္နံ သစ္စာနံ သမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓံ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝဒာမီတိ အတ္ထော။ ယသ္သ ဂတိန္တိ ယသ္သေတေ ဒေဝာဒယော ဂတိံ န ဇာနန္တိ, တမဟံ အာသဝာနံ ခီဏတာယ ခီဏာသဝံ, ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရဟန္တံ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝဒာမီတိ အတ္ထော။

    212. Catutthe sampannapaṭibhānānanti paripuṇṇapaṭibhānānaṃ. Cutiṃ yo vedi…pe… sabbasoti yo sattānaṃ cutiñca paṭisandhiñca sabbākārena pākaṭaṃ katvā jānāti, taṃ ahaṃ alagganatāya asattaṃ, paṭipattiyā suṭṭhu gatattā sugataṃ, catunnaṃ saccānaṃ sambuddhattā buddhaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho. Yassa gatinti yassete devādayo gatiṃ na jānanti, tamahaṃ āsavānaṃ khīṇatāya khīṇāsavaṃ, kilesehi ārakattā arahantaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    ဥပသေနဝင္ဂန္တပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု

    Upasenavaṅgantaputtattheravatthu

    ၂၁၃. ပဉ္စမေ သဗ္ဗပာသာဒိကာနန္တိ သဗ္ဗသော ပသာဒံ ဇနေန္တာနံ။ ကိန္တာယန္တိ ကိံ တေ အယံ။ အတိလဟုန္တိ အတိသီဃံ။ ယသ္သ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာနံ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိသ္သယော နတ္ထိ, တံ ဗုဒ္ဓာ ‘‘မောဃပုရိသော’’တိ ဝဒန္တိ အရိဋ္ဌလာဠုဒာယိအာဒိကေ ဝိယ။ ဥပနိသ္သယေ သတိပိ တသ္မိံ ခဏေ မဂ္ဂေ ဝာ ဖလေ ဝာ အသတိ ‘‘မောဃပုရိသာ’’တိ ဝဒန္တိယေဝ ဓနိယတ္ထေရာဒိကေ ဝိယ။ ဣမသ္သပိ တသ္မိံ ခဏေ မဂ္ဂဖလာနံ အဘာဝတော ‘‘မောဃပုရိသာ’’တိ အာဟ, တုစ္ဆမနုသ္သာတိ အတ္ထော။ ဗာဟုလ္လာယာတိ ပရိသဗာဟုလ္လာယ။ အနေကပရိယာယေနာတိ အနေကကာရဏေန။

    213. Pañcame sabbapāsādikānanti sabbaso pasādaṃ janentānaṃ. Kintāyanti kiṃ te ayaṃ. Atilahunti atisīghaṃ. Yassa tasmiṃ attabhāve uppajjanārahānaṃ maggaphalānaṃ upanissayo natthi, taṃ buddhā ‘‘moghapuriso’’ti vadanti ariṭṭhalāḷudāyiādike viya. Upanissaye satipi tasmiṃ khaṇe magge vā phale vā asati ‘‘moghapurisā’’ti vadantiyeva dhaniyattherādike viya. Imassapi tasmiṃ khaṇe maggaphalānaṃ abhāvato ‘‘moghapurisā’’ti āha, tucchamanussāti attho. Bāhullāyāti parisabāhullāya. Anekapariyāyenāti anekakāraṇena.

    ဣစ္ဆာမဟံ, ဘိက္ခဝေတိ ဘဂဝာ ကိရ တံ အဒ္ဓမာသံ န ကဉ္စိ ဗောဓနေယ္ယသတ္တံ အဒ္ဒသ, တသ္မာ ဧဝမာဟ, ဧဝံ သန္တေပိ တန္တိဝသေန ဓမ္မဒေသနာ ကတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ ယသ္မာ ပနသ္သ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မယိ ဩကာသံ ကာရေတ္ဝာ ပဋိသလ္လီနေ ဘိက္ခူ အဓမ္မိကံ ကတိကဝတ္တံ ကရိသ္သန္တိ, တံ ဥပသေနော ဘိန္ဒိသ္သတိ, အဟံ တသ္သ ပသီဒိတ္ဝာ ဘိက္ခူနံ ဒသ္သနံ အနုဇာနိသ္သာမိ။ တတော မံ ပသ္သိတုကာမာ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဓုတင္ဂာနိ သမာဒိယိသ္သန္တိ, အဟဉ္စ တေဟိ ဥဇ္ဈိတသန္ထတပစ္စယာ သိက္ခာပဒံ ပညပေသ္သာမီ’’တိ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ထေရသ္သာတိ ဥပသေနတ္ထေရသ္သ။ မနာပာနိ တေ ဘိက္ခု ပံသုကူလာနီတိ ‘‘ဘိက္ခု တဝ ဣမာနိ ပံသုကူလာနိ မနာပာနိ အတ္တနော ရုစိယာ ခန္တိယာ ဂဟိတာနီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ န ခော မေ, ဘန္တေ, မနာပာနိ ပံသုကူလာနီတိ, ဘန္တေ, န မယာ အတ္တနော ရုစိယာ ခန္တိယာ ဂဟိတာနိ, ဂလဂ္ဂာဟေန ဝိယ မတ္ထကတာဠနေန ဝိယ စ ဂာဟိတော မယာတိ ဒသ္သေတိ။ ပာဠိယံ အာဂတမေဝာတိ ဝိနယပာဠိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

    Icchāmahaṃ, bhikkhaveti bhagavā kira taṃ addhamāsaṃ na kañci bodhaneyyasattaṃ addasa, tasmā evamāha, evaṃ santepi tantivasena dhammadesanā kattabbā siyā. Yasmā panassa etadahosi – ‘‘mayi okāsaṃ kāretvā paṭisallīne bhikkhū adhammikaṃ katikavattaṃ karissanti, taṃ upaseno bhindissati, ahaṃ tassa pasīditvā bhikkhūnaṃ dassanaṃ anujānissāmi. Tato maṃ passitukāmā bahū bhikkhū dhutaṅgāni samādiyissanti, ahañca tehi ujjhitasanthatapaccayā sikkhāpadaṃ paññapessāmī’’ti, tasmā evamāha. Therassāti upasenattherassa. Manāpāni te bhikkhu paṃsukūlānīti ‘‘bhikkhu tava imāni paṃsukūlāni manāpāni attano ruciyā khantiyā gahitānī’’ti pucchati. Na kho me, bhante, manāpāni paṃsukūlānīti, bhante, na mayā attano ruciyā khantiyā gahitāni, galaggāhena viya matthakatāḷanena viya ca gāhito mayāti dasseti. Pāḷiyaṃ āgatamevāti vinayapāḷiṃ sandhāya vadati.

    ဒဗ္ဗတ္ထေရဝတ္ထု

    Dabbattheravatthu

    ၂၁၄. ဆဋ္ဌေ အဋ္ဌာရသသု မဟာဝိဟာရေသူတိ ရာဇဂဟသ္သ သမန္တတော ဌိတေသု အဋ္ဌာရသသု မဟာဝိဟာရေသု။ ဥပဝိဇညာတိ အာသန္နပသူတိကာလာ။ ရဟောဂတောတိ ရဟသိ ဂတော။ သင္ဃသ္သ ဝေယ္ယာဝစ္စကရဏေ ကာယံ ယောဇေတုကာမော စိန္တေသီတိ ထေရော ကိရ အတ္တနော ကတကိစ္စဘာဝံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အဟံ ဣမံ သရီရံ ဓာရေမိ, တဉ္စ ခော ဝာတမုခေ ဌိတပဒီပော ဝိယ အနိစ္စတာမုခေ ဌိတံ နစိရသ္သေဝ နိဗ္ဗာယနဓမ္မံ ယာဝ န နိဗ္ဗာယတိ, တာဝ ကိံ နု ခော အဟံ သင္ဃသ္သ ဝေယ္ယာဝစ္စံ ကရေယ္ယ’’န္တိ စိန္တေန္တော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘‘တိရောရဋ္ဌေသု ဗဟူ ကုလပုတ္တာ ဘဂဝန္တံ အဒိသ္ဝာဝ ပဗ္ဗဇန္တိ, တေ ‘ဘဂဝန္တံ ပသ္သိသ္သာမ စေဝ ဝန္ဒိသ္သာမာ’တိ စ ဒူရတောပိ အာဂစ္ဆန္တိ, တတ္ရ ယေသံ သေနာသနံ နပ္ပဟောတိ, တေ သိလာပတ္တကေပိ သေယ္ယံ ကပ္ပေန္တိ။ ပဟောမိ ခော ပနာဟံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန တေသံ တေသံ ကုလပုတ္တာနံ ဣစ္ဆာဝသေန ပာသာဒဝိဟာရအဍ္ဎယောဂာဒီနိ မဉ္စပီဌတ္ထရဏာနိ နိမ္မိနိတ္ဝာ ဒာတုံ? ပုနဒိဝသေ စေတ္ထ ဧကစ္စေ အတိဝိယ ကိလန္တရူပာ ဟောန္တိ, တေ ဂာရဝေန ဘိက္ခူနံ ပုရတော ဌတ္ဝာ ဘတ္တာနိပိ န ဥဒ္ဒိသာပေန္တိ, အဟံ ခော ပန တေသံ ဘတ္တာနိပိ ဥဒ္ဒိသိတုံ ပဟောမီ’’တိ။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခန္တော ‘‘ယံနူနာဟံ သင္ဃသ္သ သေနာသနဉ္စ ပညပေယ္ယံ, ဘတ္တာနိ စ ဥဒ္ဒိသေယ္ယ’’န္တိ စိန္တေသိ။ သဘာဂသဘာဂာနန္တိ သုတ္တန္တိကာဒိဂုဏဝသေန သဘာဂာနံ, န မိတ္တသန္ထဝဝသေန။ ထေရော ဟိ ယာဝတိကာ သုတ္တန္တိကာ ဟောန္တိ, တေ ဥစ္စိနိတ္ဝာ ဥစ္စိနိတ္ဝာ ဧကတော တေသံ အနုရူပမေဝ သေနာသနံ ပညပေတိ။ ဝေနယိကာဘိဓမ္မိကကမ္မဋ္ဌာနိကကာယဒဠ္ဟိဗဟုလေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တေနေဝ ပာဠိယံ (ပာရာ. ၃၈၀) ဝုတ္တံ – ‘‘ယေတေ ဘိက္ခူ သုတ္တန္တိကာ, တေသံ ဧကဇ္ဈံ သေနာသနံ ပညပေတီ’’တိအာဒိ။

    214. Chaṭṭhe aṭṭhārasasu mahāvihāresūti rājagahassa samantato ṭhitesu aṭṭhārasasu mahāvihāresu. Upavijaññāti āsannapasūtikālā. Rahogatoti rahasi gato. Saṅghassa veyyāvaccakaraṇe kāyaṃ yojetukāmo cintesīti thero kira attano katakiccabhāvaṃ disvā ‘‘ahaṃ imaṃ sarīraṃ dhāremi, tañca kho vātamukhe ṭhitapadīpo viya aniccatāmukhe ṭhitaṃ nacirasseva nibbāyanadhammaṃ yāva na nibbāyati, tāva kiṃ nu kho ahaṃ saṅghassa veyyāvaccaṃ kareyya’’nti cintento iti paṭisañcikkhati ‘‘tiroraṭṭhesu bahū kulaputtā bhagavantaṃ adisvāva pabbajanti, te ‘bhagavantaṃ passissāma ceva vandissāmā’ti ca dūratopi āgacchanti, tatra yesaṃ senāsanaṃ nappahoti, te silāpattakepi seyyaṃ kappenti. Pahomi kho panāhaṃ attano ānubhāvena tesaṃ tesaṃ kulaputtānaṃ icchāvasena pāsādavihāraaḍḍhayogādīni mañcapīṭhattharaṇāni nimminitvā dātuṃ? Punadivase cettha ekacce ativiya kilantarūpā honti, te gāravena bhikkhūnaṃ purato ṭhatvā bhattānipi na uddisāpenti, ahaṃ kho pana tesaṃ bhattānipi uddisituṃ pahomī’’ti. Iti paṭisañcikkhanto ‘‘yaṃnūnāhaṃ saṅghassa senāsanañca paññapeyyaṃ, bhattāni ca uddiseyya’’nti cintesi. Sabhāgasabhāgānanti suttantikādiguṇavasena sabhāgānaṃ, na mittasanthavavasena. Thero hi yāvatikā suttantikā honti, te uccinitvā uccinitvā ekato tesaṃ anurūpameva senāsanaṃ paññapeti. Venayikābhidhammikakammaṭṭhānikakāyadaḷhibahulesupi eseva nayo. Teneva pāḷiyaṃ (pārā. 380) vuttaṃ – ‘‘yete bhikkhū suttantikā, tesaṃ ekajjhaṃ senāsanaṃ paññapetī’’tiādi.

    အင္ဂုလိယာ ဇလမာနာယာတိ တေဇောကသိဏစတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ ဝုဋ္ဌာယ အဘိညာဉာဏေန အင္ဂုလိဇလနံ အဓိဋ္ဌဟိတ္ဝာ တေနေဝ တေဇောဓာတုသမာပတ္တိဇနိတေန အဂ္ဂိဇာလေန အင္ဂုလိယာ ဇလမာနာယ။ အယံ မဉ္စောတိအာဒီသု ပန ထေရေ ‘‘အယံ မဉ္စော’’တိအာဒိံ ဝဒန္တေ နိမ္မိတာပိ အတ္တနော အတ္တနော ဂတဋ္ဌာနေ ‘‘အယံ မဉ္စော’’တိအာဒိံ ဝဒန္တိ။ အယဉ္ဟိ နိမ္မိတာနံ ဓမ္မတာ။

    Aṅguliyā jalamānāyāti tejokasiṇacatutthajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya abhiññāñāṇena aṅgulijalanaṃ adhiṭṭhahitvā teneva tejodhātusamāpattijanitena aggijālena aṅguliyā jalamānāya. Ayaṃ mañcotiādīsu pana there ‘‘ayaṃ mañco’’tiādiṃ vadante nimmitāpi attano attano gataṭṭhāne ‘‘ayaṃ mañco’’tiādiṃ vadanti. Ayañhi nimmitānaṃ dhammatā.

    ‘‘ဧကသ္မိံ ဘာသမာနသ္မိံ၊ သဗ္ဗေ ဘာသန္တိ နိမ္မိတာ။

    ‘‘Ekasmiṃ bhāsamānasmiṃ, sabbe bhāsanti nimmitā;

    ဧကသ္မိံ တုဏ္ဟိမာသိနေ၊ သဗ္ဗေ တုဏ္ဟီ ဘဝန္တိ တေ’’တိ။ (ဒီ. နိ. ၂.၂၈၆)။

    Ekasmiṃ tuṇhimāsine, sabbe tuṇhī bhavanti te’’ti. (dī. ni. 2.286);

    ယသ္မိံ ပန ဝိဟာရေ မဉ္စပီဌာဒီနိ န ပရိပူရေန္တိ, တတ္ထ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ပူရေန္တိ, တေန နိမ္မိတာနံ အဝတ္ထုကံ ဝစနံ န ဟောတိ သဗ္ဗတ္ထ မဉ္စပီဌာဒီနံ သဗ္ဘာဝတော။ သဗ္ဗဝိဟာရေသု စ ဂမနမဂ္ဂေ သမပ္ပမာဏေ ကတ္ဝာ အဓိဋ္ဌာတိ။ ကတိကသဏ္ဌာနာဒီနံ ပန နာနပ္ပကာရတ္တာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ကတိကဝတ္တာနိ ဝိသုံ ဝိသုံ ကထာပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အနိယမေတ္ဝာ နိမ္မိတာနဉ္ဟိ ‘‘ဧကသ္မိံ ဘာသမာနသ္မိ’’န္တိအာဒိဓမ္မတာ ဝုတ္တာ။ တထာ ဟိ ယေ ဝဏ္ဏဝယသရီရာဝယဝပရိက္ခာရကိရိယာဝိသေသာဒီဟိ နိယမံ အကတ္ဝာ နိမ္မိတာ ဟောန္တိ, တေ အနိယမေတ္ဝာ နိမ္မိတတ္တာ ဣဒ္ဓိမတာ သဒိသာဝ ဟောန္တိ။ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဘာသိတတုဏ္ဟီဘာဝာဒီသု ဝာ ယံ ယံ ဣဒ္ဓိမာ ကရောတိ, တံ တဒေဝ ကရောန္တိ။ သစေ ပန နာနပ္ပကာရေ ကာတုကာမော ဟောတိ, ကေစိ ပဌမဝယေ, ကေစိ မဇ္ဈိမဝယေ, ကေစိ ပစ္ဆိမဝယေ, တထာ ဒီဃကေသေ ဥပဍ္ဎမုဏ္ဍေ မိသ္သကကေသေ ဥပဍ္ဎရတ္တစီဝရေ ပဏ္ဍုကစီဝရေ, ပဒဘာဏဓမ္မကထာသရဘညပဉ္ဟပုစ္ဆနပဉ္ဟဝိသ္သဇ္ဇနရဇနပစနစီဝရသိဗ္ဗနဓောဝနာဒီနိ ကရောန္တေ, အပရေပိ ဝာ နာနပ္ပကာရေ ကာတုကာမော ဟောတိ, တေန ပာဒကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ဧတ္တကာ ဘိက္ခူ ပဌမဝယာ ဟောန္တူ’’တိအာဒိနာ နယေန ပရိကမ္မံ ကတ္ဝာ ပုန သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ ဝုဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌိတေ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတပ္ပကာရာယေဝ ဟောန္တိ။ ပုန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အာဂစ္ဆတီတိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဇနပဒကထံ ကထေန္တော အနိသီဒိတ္ဝာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဝေဠုဝနမေဝ ပစ္စာဂစ္ဆတိ။ ပာဠိယန္တိ ဝိနယပာဠိယံ။

    Yasmiṃ pana vihāre mañcapīṭhādīni na paripūrenti, tattha attano ānubhāvena pūrenti, tena nimmitānaṃ avatthukaṃ vacanaṃ na hoti sabbattha mañcapīṭhādīnaṃ sabbhāvato. Sabbavihāresu ca gamanamagge samappamāṇe katvā adhiṭṭhāti. Katikasaṇṭhānādīnaṃ pana nānappakārattā tasmiṃ tasmiṃ vihāre katikavattāni visuṃ visuṃ kathāpetīti veditabbaṃ. Aniyametvā nimmitānañhi ‘‘ekasmiṃ bhāsamānasmi’’ntiādidhammatā vuttā. Tathā hi ye vaṇṇavayasarīrāvayavaparikkhārakiriyāvisesādīhi niyamaṃ akatvā nimmitā honti, te aniyametvā nimmitattā iddhimatā sadisāva honti. Ṭhānanisajjādīsu bhāsitatuṇhībhāvādīsu vā yaṃ yaṃ iddhimā karoti, taṃ tadeva karonti. Sace pana nānappakāre kātukāmo hoti, keci paṭhamavaye, keci majjhimavaye, keci pacchimavaye, tathā dīghakese upaḍḍhamuṇḍe missakakese upaḍḍharattacīvare paṇḍukacīvare, padabhāṇadhammakathāsarabhaññapañhapucchanapañhavissajjanarajanapacanacīvarasibbanadhovanādīni karonte, aparepi vā nānappakāre kātukāmo hoti, tena pādakajjhānato vuṭṭhāya ‘‘ettakā bhikkhū paṭhamavayā hontū’’tiādinā nayena parikammaṃ katvā puna samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhite adhiṭṭhānacittena saddhiṃ icchiticchitappakārāyeva honti. Puna attano vasanaṭṭhānameva āgacchatīti tehi saddhiṃ janapadakathaṃ kathento anisīditvā attano vasanaṭṭhānaṃ veḷuvanameva paccāgacchati. Pāḷiyanti vinayapāḷiyaṃ.

    ပိလိန္ဒဝစ္ဆတ္ထေရဝတ္ထု

    Pilindavacchattheravatthu

    ၂၁၅. သတ္တမေ ပိယာနန္တိ ပိယာယိတဗ္ဗာနံ။ မနာပာနန္တိ မနဝဍ္ဎနကာနံ။ ပိလိန္ဒောတိ ပနသ္သ ဂောတ္တံ, ဝစ္ဆောတိ နာမန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဝိပရိယာယေနပိ ဝဒန္တိ ‘‘ပိလိန္ဒောတိ နာမံ, ဝစ္ဆောတိ ဂောတ္တ’’န္တိ။ တေနေဝ အာစရိယဓမ္မပာလတ္ထေရေန ထေရဂာထာသံဝဏ္ဏနာယ (ထေရဂာ. အဋ္ဌ. ၁.၈ ပိလိန္ဒဝစ္ဆတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ – ‘‘ပိလိန္ဒောတိသ္သ နာမံ အကံသု, ဝစ္ဆောတိ ပန ဂောတ္တံ။ တေန သော အပရဘာဂေ ပိလိန္ဒဝစ္ဆောတိ ပညာယိတ္ထာ’’တိ။ သံသန္ဒေတ္ဝာတိ ဧကတော ကတ္ဝာ။

    215. Sattame piyānanti piyāyitabbānaṃ. Manāpānanti manavaḍḍhanakānaṃ. Pilindoti panassa gottaṃ, vacchoti nāmanti ettha vuttavipariyāyenapi vadanti ‘‘pilindoti nāmaṃ, vacchoti gotta’’nti. Teneva ācariyadhammapālattherena theragāthāsaṃvaṇṇanāya (theragā. aṭṭha. 1.8 pilindavacchattheragāthāvaṇṇanā) vuttaṃ – ‘‘pilindotissa nāmaṃ akaṃsu, vacchoti pana gottaṃ. Tena so aparabhāge pilindavacchoti paññāyitthā’’ti. Saṃsandetvāti ekato katvā.

    သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာတိ ဣဒံ အင္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ ကထာမဂ္ဂေန ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ – အနုပ္ပန္နေယေဝ အမ္ဟာကံ ဘဂဝတိ သာဝတ္ထိယံ ဗ္ရာဟ္မဏဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ပိလိန္ဒဝစ္ဆောတိ ပညာတော သံသာရေ သံဝေဂဗဟုလတာယ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ စူဠဂန္ဓာရံ နာမ ဝိဇ္ဇံ သာဓေတ္ဝာ အာကာသစာရီ ပရစိတ္တဝိဒူ စ ဟုတ္ဝာ ရာဇဂဟေ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော ပဋိဝသတိ။ အထ ယဒာ အမ္ဟာကံ ဘဂဝာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော ဟုတ္ဝာ အနုက္ကမေန ရာဇဂဟံ ဥပဂတော, တတော ပဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝေန တသ္သ သာ ဝိဇ္ဇာ န သမ္ပဇ္ဇတိ, အတ္ထကိစ္စံ န သာဓေတိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သုတံ ခော ပန မေတံ ‘အာစရိယပာစရိယာနံ ဘာသမာနာနံ ယတ္ထ မဟာဂန္ဓာရဝိဇ္ဇာ ဓရတိ, တတ္ထ စူဠဂန္ဓာရဝိဇ္ဇာ န သမ္ပဇ္ဇတီ’တိ။ သမဏသ္သ ပန ဂောတမသ္သ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ နာယံ မမ ဝိဇ္ဇာ သမ္ပဇ္ဇတိ, နိသ္သံသယံ သမဏော ဂောတမော မဟာဂန္ဓာရဝိဇ္ဇံ ဇာနာတိ, ယန္နူနာဟံ တံ ပယိရုပာသိတ္ဝာ တသ္သ သန္တိကေ ဝိဇ္ဇံ ပရိယာပုဏေယ္ယ’’န္တိ။ သော ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧတဒဝောစ – ‘‘အဟံ, မဟာသမဏ, တဝ သန္တိကေ ဧကံ ဝိဇ္ဇံ ပရိယာပုဏိတုကာမော, ဩကာသံ မေ ကရောဟီ’’တိ။ ဘဂဝာ ‘‘တေန ဟိ ပဗ္ဗဇာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ဝိဇ္ဇာယ ပရိကမ္မံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ မညမာနော ပဗ္ဗဇီတိ။ ပရဝမ္ဘနဝသေနာတိ ပရေသံ ဂရဟနဝသေန။

    Satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvāti idaṃ aṅguttarabhāṇakānaṃ kathāmaggena vuttaṃ. Apare pana bhaṇanti – anuppanneyeva amhākaṃ bhagavati sāvatthiyaṃ brāhmaṇagehe nibbattitvā pilindavacchoti paññāto saṃsāre saṃvegabahulatāya paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā cūḷagandhāraṃ nāma vijjaṃ sādhetvā ākāsacārī paracittavidū ca hutvā rājagahe lābhaggayasaggappatto paṭivasati. Atha yadā amhākaṃ bhagavā abhisambuddho hutvā anukkamena rājagahaṃ upagato, tato paṭṭhāya buddhānubhāvena tassa sā vijjā na sampajjati, atthakiccaṃ na sādheti. So cintesi – ‘‘sutaṃ kho pana metaṃ ‘ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ yattha mahāgandhāravijjā dharati, tattha cūḷagandhāravijjā na sampajjatī’ti. Samaṇassa pana gotamassa āgatakālato paṭṭhāya nāyaṃ mama vijjā sampajjati, nissaṃsayaṃ samaṇo gotamo mahāgandhāravijjaṃ jānāti, yannūnāhaṃ taṃ payirupāsitvā tassa santike vijjaṃ pariyāpuṇeyya’’nti. So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā etadavoca – ‘‘ahaṃ, mahāsamaṇa, tava santike ekaṃ vijjaṃ pariyāpuṇitukāmo, okāsaṃ me karohī’’ti. Bhagavā ‘‘tena hi pabbajā’’ti āha. So ‘‘vijjāya parikammaṃ pabbajjā’’ti maññamāno pabbajīti. Paravambhanavasenāti paresaṃ garahanavasena.

    အကက္ကသန္တိ အဖရုသံ။ ဝိညာပနိန္တိ အတ္ထဝိညာပနိံ။ သစ္စန္တိ ဘူတတ္ထံ။ နာဘိသဇေတိ ယာယ ဂိရာယ အညံ ကုဇ္ဈာပနဝသေန န လဂာပေယ္ယ, ခီဏာသဝော နာမ ဧဝရူပမေဝ ဂိရံ န ဘာသေယ္ယ, တသ္မာ တမဟံ ဗ္ရူမိ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝဒာမီတိ အတ္ထော။

    Akakkasanti apharusaṃ. Viññāpaninti atthaviññāpaniṃ. Saccanti bhūtatthaṃ. Nābhisajeti yāya girāya aññaṃ kujjhāpanavasena na lagāpeyya, khīṇāsavo nāma evarūpameva giraṃ na bhāseyya, tasmā tamahaṃ brūmi brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    အနုဝိစိနိတ္ဝာတိ အနုဝိစာရေတ္ဝာ။ စဏ္ဍိကတံ ဂစ္ဆန္တန္တိ သီဃဂတိယာ ဂစ္ဆန္တံ။

    Anuvicinitvāti anuvicāretvā. Caṇḍikataṃ gacchantanti sīghagatiyā gacchantaṃ.

    ဗာဟိယဒာရုစီရိယတ္ထေရဝတ္ထု

    Bāhiyadārucīriyattheravatthu

    ၂၁၆. အဋ္ဌမေ ဧကရတ္တိဝာသေန ဂန္တ္ဝာတိ ဒေဝတာနုဘာဝေန ဂန္တ္ဝာ။ ‘‘ဗုဒ္ဓာနုဘာဝေနာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဂတော စ ဝိဟာရံ ပဝိသိတ္ဝာ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ ဘုတ္တပာတရာသေ ကာယာလသိယဝိမောစနတ္ထာယ အဗ္ဘောကာသေ စင္ကမန္တေ ဒိသ္ဝာ ‘‘ကဟံ ဧတရဟိ သတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဘိက္ခူ ‘‘သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော’’တိ ဝတ္ဝာ တံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘တ္ဝံ ပန ကုတော အာဂတော’’တိ? သုပ္ပာရကာ အာဂတောမ္ဟီတိ။ ကဒာ နိက္ခန္တောသီတိ? ဟိယ္ယော သာယံ နိက္ခန္တောမ္ဟီတိ။ ဒူရတော အာဂတော, တဝ ပာဒေ ဓောဝိတ္ဝာ တေလေန မက္ခေတ္ဝာ ထောကံ ဝိသ္သမာဟိ, အာဂတကာလေ သတ္ထာရံ ဒက္ခိသ္သတီတိ။ အဟံ, ဘန္တေ, သတ္ထု ဝာ အတ္တနော ဝာ ဇီဝိတန္တရာယံ န ဇာနာမိ, ဧကရတ္တေနေဝမ္ဟိ ကတ္ထစိ အဋ္ဌတ္ဝာ အနိသီဒိတ္ဝာ ဝီသယောဇနသတိကံ မဂ္ဂံ အာဂတော, သတ္ထာရံ ပသ္သိတ္ဝာဝ ဝိသ္သမိသ္သာမီတိ။ သော ဧဝံ ဝတ္ဝာ တရမာနရူပော သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အနောပမာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘စိရသ္သံ ဝတ မေ ဒိဋ္ဌော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော’’တိ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩဏတသရီရော ဂန္တ္ဝာ အန္တရဝီထိယမေဝ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတ္ဝာ ဂောပ္ဖကေသု ဒဠ္ဟံ ဂဟေတ္ဝာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဒေသေတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဓမ္မံ, ဒေသေတု မေ သုဂတော ဓမ္မံ, ယံ မမသ္သ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခာယာ’’တိ။

    216. Aṭṭhame ekarattivāsena gantvāti devatānubhāvena gantvā. ‘‘Buddhānubhāvenā’’tipi vadanti. Evaṃ gato ca vihāraṃ pavisitvā sambahule bhikkhū bhuttapātarāse kāyālasiyavimocanatthāya abbhokāse caṅkamante disvā ‘‘kahaṃ etarahi satthā’’ti pucchi. Bhikkhū ‘‘sāvatthiyaṃ piṇḍāya paviṭṭho’’ti vatvā taṃ pucchiṃsu – ‘‘tvaṃ pana kuto āgato’’ti? Suppārakā āgatomhīti. Kadā nikkhantosīti? Hiyyo sāyaṃ nikkhantomhīti. Dūrato āgato, tava pāde dhovitvā telena makkhetvā thokaṃ vissamāhi, āgatakāle satthāraṃ dakkhissatīti. Ahaṃ, bhante, satthu vā attano vā jīvitantarāyaṃ na jānāmi, ekarattenevamhi katthaci aṭṭhatvā anisīditvā vīsayojanasatikaṃ maggaṃ āgato, satthāraṃ passitvāva vissamissāmīti. So evaṃ vatvā taramānarūpo sāvatthiṃ pavisitvā bhagavantaṃ anopamāya buddhasiriyā piṇḍāya carantaṃ disvā ‘‘cirassaṃ vata me diṭṭho sammāsambuddho’’ti diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya oṇatasarīro gantvā antaravīthiyameva pañcapatiṭṭhitena vanditvā gopphakesu daḷhaṃ gahetvā evamāha – ‘‘desetu me, bhante, bhagavā dhammaṃ, desetu me sugato dhammaṃ, yaṃ mamassa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.

    အထ နံ သတ္ထာ ‘‘အကာလော ခော တာဝ, ဗာဟိယ, အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌောမ္ဟိ ပိဏ္ဍာယာ’’တိ ပဋိက္ခိပိ ။ တံ သုတ္ဝာ ဗာဟိယော, ‘‘ဘန္တေ, သံသာရေ သံသရန္တေန ကဗဠီကာရာဟာရော န နော လဒ္ဓပုဗ္ဗော, တုမ္ဟာကံ ဝာ မယ္ဟံ ဝာ ဇီဝိတန္တရာယံ န ဇာနာမိ, ဒေသေထ မေ ဓမ္မ’’န္တိ။ သတ္ထာ ဒုတိယမ္ပိ ပဋိက္ခိပိယေဝ။ ဧဝံ ကိရသ္သ အဟောသိ ‘‘ဣမသ္သ မံ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ သကလသရီရံ ပီတိယာ နိရန္တရံ အဇ္ဈောတ္ထဋံ ဟောတိ, ဗလဝပီတိဝေဂေန ဓမ္မံ သုတ္ဝာပိ န သက္ခိသ္သတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ, မဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ တာဝ တိဋ္ဌတု, ဧကရတ္တေနေဝ ဝီသယောဇနသတံ မဂ္ဂံ အာဂတတ္တာ ဒရထောပိသ္သ ဗလဝာ, သောပိ တာဝ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတူ’’တိ။ တသ္မာ ဒ္ဝိက္ခတ္တုံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ တတိယံ ယာစိတော အန္တရဝီထိယံ ဌိတောဝ ‘‘တသ္မာတိဟ တေ, ဗာဟိယ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိသ္သတီ’’တိအာဒိနာ (ဥဒာ. ၁၀) နယေန ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဣမမတ္ထံ သံခိပိတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော ‘‘သတ္ထာရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အန္တရဃရေတိ အန္တရဝီထိယံ။

    Atha naṃ satthā ‘‘akālo kho tāva, bāhiya, antaragharaṃ paviṭṭhomhi piṇḍāyā’’ti paṭikkhipi . Taṃ sutvā bāhiyo, ‘‘bhante, saṃsāre saṃsarantena kabaḷīkārāhāro na no laddhapubbo, tumhākaṃ vā mayhaṃ vā jīvitantarāyaṃ na jānāmi, desetha me dhamma’’nti. Satthā dutiyampi paṭikkhipiyeva. Evaṃ kirassa ahosi ‘‘imassa maṃ diṭṭhakālato paṭṭhāya sakalasarīraṃ pītiyā nirantaraṃ ajjhotthaṭaṃ hoti, balavapītivegena dhammaṃ sutvāpi na sakkhissati paṭivijjhituṃ, majjhattupekkhā tāva tiṭṭhatu, ekaratteneva vīsayojanasataṃ maggaṃ āgatattā darathopissa balavā, sopi tāva paṭippassambhatū’’ti. Tasmā dvikkhattuṃ paṭikkhipitvā tatiyaṃ yācito antaravīthiyaṃ ṭhitova ‘‘tasmātiha te, bāhiya, evaṃ sikkhitabbaṃ diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissatī’’tiādinā (udā. 10) nayena dhammaṃ deseti. Imamatthaṃ saṃkhipitvā dassento ‘‘satthāraṃ piṇḍāya paviṭṭha’’ntiādimāha. Tattha antaraghareti antaravīthiyaṃ.

    အပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရတာယ ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသန္တောတိ သော ကိရ ဝီသတိဝသ္သသဟသ္သာနိ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ‘‘ဘိက္ခုနာ နာမ အတ္တနော ပစ္စယေ လဘိတ္ဝာ အညံ အနောလောကေတ္ဝာ သယမေဝ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧကဘိက္ခုသ္သပိ ပတ္တေန ဝာ စီဝရေန ဝာ သင္ဂဟံ နာကာသိ။ တေနသ္သ ‘‘ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ န ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတီ’’တိ ဉတ္ဝာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ပဗ္ဗဇ္ဇံ န အဒာသိ။ တာဝဒေဝ စ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတော ‘‘ပရိပုဏ္ဏံ တေ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘အပရိပုဏ္ဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသာဟီ’’တိ ဝတ္ဝာ ပက္ကာမိ။ တသ္မာ သော ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသန္တော သင္ကာရဋ္ဌာနတော စောဠခဏ္ဍာနိ သံကဍ္ဎတိ။

    Aparipuṇṇapattacīvaratāya pattacīvaraṃ pariyesantoti so kira vīsativassasahassāni samaṇadhammaṃ karonto ‘‘bhikkhunā nāma attano paccaye labhitvā aññaṃ anoloketvā sayameva bhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti ekabhikkhussapi pattena vā cīvarena vā saṅgahaṃ nākāsi. Tenassa ‘‘iddhimayapattacīvaraṃ na uppajjissatī’’ti ñatvā ehibhikkhubhāvena pabbajjaṃ na adāsi. Tāvadeva ca pabbajjaṃ yācito ‘‘paripuṇṇaṃ te pattacīvara’’nti pucchitvā ‘‘aparipuṇṇa’’nti vutte ‘‘tena hi pattacīvaraṃ pariyesāhī’’ti vatvā pakkāmi. Tasmā so pattacīvaraṃ pariyesanto saṅkāraṭṭhānato coḷakhaṇḍāni saṃkaḍḍhati.

    သဟသ္သမပီတိ ပရိစ္ဆေဒဝစနံ။ ဧကသဟသ္သံ ဒ္ဝေသဟသ္သာနီတိ ဧဝံ သဟသ္သေန စေ ပရိစ္ဆိန္နာ ဂာထာ ဟောန္တိ, တာ စ အနတ္ထပဒသံဟိတာ အာကာသဝဏ္ဏပဗ္ဗတဝဏ္ဏာဒီနိ ပကာသကေဟိ အနိဗ္ဗာနဒီပကေဟိ အနတ္ထကေဟိ ပဒေဟိ သံဟိတာ ယာဝ ဗဟုကာ ဟောန္တိ, တာဝ ပာပိကာ ဧဝာတိ အတ္ထော ။ ဧကံ ဂာထာပဒံ သေယ္ယောတိ ‘‘အပ္ပမာဒော အမတပဒံ။ပေ.။ ယထာ မတာ’’တိ (ဓ. ပ. ၂၁) ဧဝရူပာ ဧကဂာထာပိ သေယ္ယောတိ အတ္ထော။

    Sahassamapīti paricchedavacanaṃ. Ekasahassaṃ dvesahassānīti evaṃ sahassena ce paricchinnā gāthā honti, tā ca anatthapadasaṃhitā ākāsavaṇṇapabbatavaṇṇādīni pakāsakehi anibbānadīpakehi anatthakehi padehi saṃhitā yāva bahukā honti, tāva pāpikā evāti attho . Ekaṃ gāthāpadaṃ seyyoti ‘‘appamādo amatapadaṃ…pe… yathā matā’’ti (dha. pa. 21) evarūpā ekagāthāpi seyyoti attho.

    ကုမာရကသ္သပတ္ထေရဝတ္ထု

    Kumārakassapattheravatthu

    ၂၁၇. နဝမေ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနောတိ သာဝကဗောဓိယာ နိယတတာယ ပုညသမ္ဘာရသ္သ စ သာတိသယတ္တာ ဝိနိပာတံ အဂန္တ္ဝာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝေသု စ မနုသ္သေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနော။ ‘‘ဧကိသ္သာ ကုလဒာရိကာယ ကုစ္ဆိမ္ဟိ ဥပ္ပန္နော’’တိ ဝတ္ဝာ တမေဝသ္သ ဥပ္ပန္နဘာဝံ မူလတော ပဋ္ဌာယ ဒသ္သေတုံ – ‘‘သာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သာတိ ကုလဒာရိကာ။ စ-သဒ္ဒော ဗ္ယတိရေကတ္ထော။ တေန ဝုစ္စမာနံ ဝိသေသံ ဇောတယတိ။ ကုလဃရန္တိ ပတိကုလဂေဟံ။ ဂဗ္ဘနိမိတ္တန္တိ ဂဗ္ဘသ္သ သဏ္ဌိတဘာဝဝိဂ္ဂဟံ။ သတိပိ ဝိသာခာယ သာဝတ္ထိဝာသိကုလပရိယာပန္နတ္တေ တသ္သာ တတ္ထ ပဓာနဘာဝဒသ္သနတ္ထံ ‘‘ဝိသာခဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ယထာ ‘‘ဗ္ရာဟ္မဏာ အာဂတာ, ဝာသိဋ္ဌောပိ အာဂတော’’တိ။ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဂဟိတနာမတ္တာတိ ယောဇနာ။ ယသ္မာ ရာဇပုတ္တာ လောကေ ‘‘ကုမာရာ’’တိ ဝောဟရီယန္တိ, အယဉ္စ ရညော ကိတ္တိမပုတ္တော, တသ္မာ အာဟ – ‘‘ရညော။ပေ.။ သဉ္ဇာနိံသူ’’တိ။

    217. Navame ekaṃ buddhantaraṃ sampattiṃ anubhavamānoti sāvakabodhiyā niyatatāya puññasambhārassa ca sātisayattā vinipātaṃ agantvā ekaṃ buddhantaraṃ devesu ca manussesu ca sampattiṃ anubhavamāno. ‘‘Ekissā kuladārikāya kucchimhi uppanno’’ti vatvā tamevassa uppannabhāvaṃ mūlato paṭṭhāya dassetuṃ – ‘‘sā cā’’tiādi vuttaṃ. Tattha sāti kuladārikā. Ca-saddo byatirekattho. Tena vuccamānaṃ visesaṃ jotayati. Kulagharanti patikulagehaṃ. Gabbhanimittanti gabbhassa saṇṭhitabhāvaviggahaṃ. Satipi visākhāya sāvatthivāsikulapariyāpannatte tassā tattha padhānabhāvadassanatthaṃ ‘‘visākhañcā’’tiādi vuttaṃ yathā ‘‘brāhmaṇā āgatā, vāsiṭṭhopi āgato’’ti. Bhagavatā evaṃ gahitanāmattāti yojanā. Yasmā rājaputtā loke ‘‘kumārā’’ti voharīyanti, ayañca rañño kittimaputto, tasmā āha – ‘‘rañño…pe… sañjāniṃsū’’ti.

    ပဉ္စဒသ ပဉ္ဟေ အဘိသင္ခရိတ္ဝာတိ ‘‘ဘိက္ခု, ဘိက္ခု, အယံ ဝမ္မိကော ရတ္တိံ ဓူပာယတိ, ဒိဝာ ပဇ္ဇလတီ’’တိအာဒိနာ ဝမ္မိကသုတ္တေ (မ. နိ. ၁.၂၄၉) အာဂတနယေန ပဉ္စဒသ ပဉ္ဟေ အဘိသင္ခရိတ္ဝာ။ ပာယာသိရညောတိ ‘‘နတ္ထိ ပရလောကော, နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပာတိကာ, နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပာကော’’တိ (ဒီ. နိ. ၂.၄၁၀, ၄၁၂) ဧဝံလဒ္ဓိကသ္သ ပာယာသိရာဇသ္သ။ ရာဇာ ဟိ တဒာ အနဘိသိတ္တော ဟုတ္ဝာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန ဒိန္နသေတဗ္ယနဂရံ အဇ္ဈာဝသန္တော ဣမံ ဒိဋ္ဌိံ ဂဏ္ဟိ။ ပဉ္စဒသဟိ ပဉ္ဟေဟိ ပဋိမဏ္ဍေတ္ဝာတိ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ရာဇည, ဣမေ စန္ဒိမသူရိယာ ဣမသ္မိံ ဝာ လောကေ ပရသ္မိံ ဝာ ဒေဝာ ဝာ တေ မနုသ္သာ’’တိ ဧဝမာဒီဟိ (ဒီ. နိ. ၂.၄၁၁) ပဉ္စဒသဟိ ပဉ္ဟေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတံ ကတ္ဝာ။ သုတ္တန္တေတိ ပာယာသိသုတ္တန္တေ (ဒီ. နိ. ၂.၄၀၆ အာဒယော)။

    Pañcadasa pañhe abhisaṅkharitvāti ‘‘bhikkhu, bhikkhu, ayaṃ vammiko rattiṃ dhūpāyati, divā pajjalatī’’tiādinā vammikasutte (ma. ni. 1.249) āgatanayena pañcadasa pañhe abhisaṅkharitvā. Pāyāsiraññoti ‘‘natthi paraloko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti (dī. ni. 2.410, 412) evaṃladdhikassa pāyāsirājassa. Rājā hi tadā anabhisitto hutvā pasenadinā kosalena dinnasetabyanagaraṃ ajjhāvasanto imaṃ diṭṭhiṃ gaṇhi. Pañcadasahi pañhehi paṭimaṇḍetvāti ‘‘taṃ kiṃ maññasi, rājañña, ime candimasūriyā imasmiṃ vā loke parasmiṃ vā devā vā te manussā’’ti evamādīhi (dī. ni. 2.411) pañcadasahi pañhehi paṭimaṇḍitaṃ katvā. Suttanteti pāyāsisuttante (dī. ni. 2.406 ādayo).

    မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရဝတ္ထု

    Mahākoṭṭhikattheravatthu

    ၂၁၈. ဒသမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

    218. Dasamaṃ uttānatthameva.

    တတိယဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Tatiyaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ၁၄. ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂော

    14. Etadaggavaggo

    (၁၄) ၄. စတုတ္ထဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

    (14) 4. Catutthaetadaggavaggavaṇṇanā

    အာနန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု

    Ānandattheravatthu

    ၂၁၉-၂၂၃. စတုတ္ထဝဂ္ဂသ္သ ပဌမေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပမာဏန္တိ ဟေဋ္ဌာ ကောဏ္ဍညတ္ထေရသ္သ ဝတ္ထုမ္ဟိ ‘‘တသ္သ ဓုရပတ္တာနိ နဝုတိဟတ္ထာနိ ဟောန္တိ, ကေသရံ တိံသဟတ္ထံ, ကဏ္ဏိကာ ဒ္ဝာဒသဟတ္ထာ, ပာဒေန ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ဧကာဒသဟတ္ထ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပမာဏံ။ ရညော ပေသေသီတိ ပစ္စန္တသ္သ ကုပိတဘာဝံ အာရောစေတ္ဝာ ပေသေသိ။ ထေရဂာထာသံဝဏ္ဏနာယံ (ထေရဂာ. အဋ္ဌ. ၂.၁၀၁၆ အာနန္ဒတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ) ပန ‘‘ပစ္စန္တသ္သ ကုပိတဘာဝံ ရညော အနာရောစေတ္ဝာ သယမေဝ တံ ဝူပသမေသိ, တံ သုတ္ဝာ ရာဇာ တုဋ္ဌမာနသော ပုတ္တံ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ ‘ဝရံ တေ, သုမန, ဒမ္မိ, ဂဏ္ဟာဟီ’တိ အာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ န မေတံ စိတ္တံ အတ္ထီတိ မမ ဧဝရူပံ စိတ္တံ နတ္ထိ။ အဝဉ္ဈန္တိ အတုစ္ဆံ။ အညံ ဝရေဟီတိ အညံ ပတ္ထေဟိ, အညံ ဂဏ္ဟာဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဒကံ အဓိဋ္ဌာယာတိ ‘‘ဥဒကံ ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတ္ဝာ။ ဂတေနာတိ ဂမနေန။ န အာမိသစက္ခုကာတိ စီဝရာဒိပစ္စယသင္ခာတံ အာမိသံ န ဩလောကေန္တိ။

    219-223. Catutthavaggassa paṭhame heṭṭhā vuttappamāṇanti heṭṭhā koṇḍaññattherassa vatthumhi ‘‘tassa dhurapattāni navutihatthāni honti, kesaraṃ tiṃsahatthaṃ, kaṇṇikā dvādasahatthā, pādena patiṭṭhitaṭṭhānaṃ ekādasahattha’’nti evaṃ vuttappamāṇaṃ. Rañño pesesīti paccantassa kupitabhāvaṃ ārocetvā pesesi. Theragāthāsaṃvaṇṇanāyaṃ (theragā. aṭṭha. 2.1016 ānandattheragāthāvaṇṇanā) pana ‘‘paccantassa kupitabhāvaṃ rañño anārocetvā sayameva taṃ vūpasamesi, taṃ sutvā rājā tuṭṭhamānaso puttaṃ pakkosāpetvā ‘varaṃ te, sumana, dammi, gaṇhāhī’ti āhā’’ti vuttaṃ. Na metaṃ cittaṃ atthīti mama evarūpaṃ cittaṃ natthi. Avañjhanti atucchaṃ. Aññaṃ varehīti aññaṃ patthehi, aññaṃ gaṇhāhīti vuttaṃ hoti. Udakaṃ adhiṭṭhāyāti ‘‘udakaṃ hotū’’ti adhiṭṭhahitvā. Gatenāti gamanena. Na āmisacakkhukāti cīvarādipaccayasaṅkhātaṃ āmisaṃ na olokenti.

    ဝသနဋ္ဌာနသဘာဂေယေဝာတိ ဝသနဋ္ဌာနသမီပေယေဝ။ ဧကန္တဝလ္လဘောတိ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနေ ဧကန္တေန ဝလ္လဘော။ ဧတသ္သေဝာတိ ဧတသ္သေဝ ဘိက္ခုသ္သ။ ဒ္ဝေဇ္ဈကထာ န ဟောန္တီတိ ဒ္ဝိဓာဘူတကထာ န ဟောန္တိ, အနေကန္တိကကထာ န ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနိဗဒ္ဓာတိ အနိယတာ။ လောဟိတေန ဂလန္တေနာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတက္ခာနေ ကရဏဝစနံ, ဂလန္တေန လောဟိတေန ယုတ္တောတိ အတ္ထော။ အန္ဝာသတ္တောတိ အနုဂတော။ ဥဋ္ဌေဟိ, အာဝုသော အာနန္ဒ, ဥဋ္ဌေဟိ, အာဝုသော အာနန္ဒာတိ တုရိတေ ဣဒမာမေဍိတဝစနံ။ ဒုဝိဓေန ဥဒကေနာတိ သီတုဒကေန ဥဏ္ဟုဒကေန စ။ တိဝိဓေန ဒန္တကဋ္ဌေနာတိ ခုဒ္ဒကံ မဟန္တံ မဇ္ဈိမန္တိ ဧဝံ တိပ္ပကာရေန ဒန္တကဋ္ဌေန။ နဝ ဝာရေ အနုပရိယာယတီတိ သတ္ထရိ ပက္ကောသန္တေ ပဋိဝစနဒာနာယ ထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနတ္ထံ နဝက္ခတ္တုံ အနုပရိယာယတိ။ တေနေဝာဟ – ‘‘ဧဝဉ္ဟိသ္သ အဟောသီ’’တိအာဒိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယ္ယမေဝ။

    Vasanaṭṭhānasabhāgeyevāti vasanaṭṭhānasamīpeyeva. Ekantavallabhoti upaṭṭhākaṭṭhāne ekantena vallabho. Etassevāti etasseva bhikkhussa. Dvejjhakathā na hontīti dvidhābhūtakathā na honti, anekantikakathā na hontīti vuttaṃ hoti. Anibaddhāti aniyatā. Lohitena galantenāti itthambhūtakkhāne karaṇavacanaṃ, galantena lohitena yuttoti attho. Anvāsattoti anugato. Uṭṭhehi, āvuso ānanda, uṭṭhehi, āvuso ānandāti turite idamāmeḍitavacanaṃ. Duvidhena udakenāti sītudakena uṇhudakena ca. Tividhena dantakaṭṭhenāti khuddakaṃ mahantaṃ majjhimanti evaṃ tippakārena dantakaṭṭhena. Nava vāre anupariyāyatīti satthari pakkosante paṭivacanadānāya thinamiddhavinodanatthaṃ navakkhattuṃ anupariyāyati. Tenevāha – ‘‘evañhissa ahosī’’tiādi. Sesamettha suviññeyyameva.

    ဥရုဝေလကသ္သပတ္ထေရဝတ္ထု

    Uruvelakassapattheravatthu

    ၂၂၄. ဒုတိယေ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဝိတ္ထာရတော ဝိနယပာဠိယံ အာဂတမေဝ။

    224. Dutiye yaṃ vattabbaṃ, taṃ vitthārato vinayapāḷiyaṃ āgatameva.

    ကာဠုဒာယိတ္ထေရဝတ္ထု

    Kāḷudāyittheravatthu

    ၂၂၅. တတိယေ ဂမနာကပ္ပန္တိ ဂမနာကာရံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

    225. Tatiye gamanākappanti gamanākāraṃ. Sesamettha uttānameva.

    ဗာကုလတ္ထေရဝတ္ထု

    Bākulattheravatthu

    ၂၂၆. စတုတ္ထေ နိရာဗာဓာနန္တိ အာဗာဓရဟိတာနံ။ ယထာ ‘‘ဒ္ဝာဝီသတိ ဒ္ဝတ္တိံသာ’’တိအာဒိမ္ဟိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဗာဝီသတိ ဗာတ္တိံသာ’’တိအာဒီနိ ဝုစ္စန္တိ, ဧဝမေဝံ ဒ္ဝေ ကုလာနိ အသ္သာတိ ဒ္ဝိကုလော, ဒ္ဝေကုလောတိ ဝာ ဝတ္တဗ္ဗေ ဗာကုလောတိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘ဗာကုလောတိ ဒ္ဝီသု ကုလေသု ဝဍ္ဎိတတ္တာ ဧဝံလဒ္ဓနာမော’’တိ။ ဥပယောဂေနာတိ အာနုဘာဝေန။ ဖာသုကကာလေတိ အရောဂကာလေ။ ဂဒ္ဒုဟနမတ္တမ္ပီတိ ဂောဒုဟနမတ္တမ္ပိ ကာလံ။ ဣဓ ပန န သကလော ဂောဒုဟနက္ခဏော အဓိပ္ပေတော, အထ ခော ဂာဝိံ ထနေ ဂဟေတ္ဝာ ဧကခီရဗိန္ဒုဒုဟနကာလမတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ အာရောဂ္ယသာလန္တိ အာတုရာနံ အရောဂဘာဝကရဏတ္ထာယ ကတသာလံ။

    226. Catutthe nirābādhānanti ābādharahitānaṃ. Yathā ‘‘dvāvīsati dvattiṃsā’’tiādimhi vattabbe ‘‘bāvīsati bāttiṃsā’’tiādīni vuccanti, evamevaṃ dve kulāni assāti dvikulo, dvekuloti vā vattabbe bākuloti vuttanti āha – ‘‘bākuloti dvīsu kulesu vaḍḍhitattā evaṃladdhanāmo’’ti. Upayogenāti ānubhāvena. Phāsukakāleti arogakāle. Gadduhanamattampīti goduhanamattampi kālaṃ. Idha pana na sakalo goduhanakkhaṇo adhippeto, atha kho gāviṃ thane gahetvā ekakhīrabinduduhanakālamattaṃ adhippetaṃ. Ārogyasālanti āturānaṃ arogabhāvakaraṇatthāya katasālaṃ.

    နိမုဇ္ဇနုမ္မုဇ္ဇနဝသေနာတိ ဇာဏုပ္ပမာဏေ ဥဒကေ ထောကံယေဝ နိမုဇ္ဇနုမ္မုဇ္ဇနဝသေန။ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ပလာယီတိ မစ္ဆသ္သ မုခသမီပေယေဝ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ပလာယိ။ ဒာရကသ္သ တေဇေနာတိ ဒာရကသ္သ ပုညတေဇေန။ မာရိယမာနာဝ မရန္တီတိ ဒဏ္ဍာဒီဟိ ပောထေတ္ဝာ မာရိယမာနာဝ မရန္တိ, န ဇာလေန ဗဒ္ဓတာမတ္တေန အမာရိယမာနာ။ နီဟဋမတ္တောဝ မတောတိ နီဟဋက္ခဏေယေဝ မတော။ တေနသ္သ မာရဏတ္ထံ ဥပက္ကမော န ကတော, ယေန ဥပက္ကမေန ဒာရကသ္သ အာဗာဓော သိယာ။ တန္တိ မစ္ဆံ။ သကလမေဝာတိ အဝိကလမေဝ ပရိပုဏ္ဏာဝယဝမေဝ။ န ကေဠာယတီတိ န နန္ဒတိ, ကိသ္မိဉ္စိ န မညတိ။ ပိဋ္ဌိတော ဖာလေန္တီတိ ဒာရကသ္သ ပုညတေဇေန ပိဋ္ဌိတော ဖာလေန္တီ။ ဘေရိံ စရာပေတ္ဝာတိ ‘‘ပုတ္တံ လဘိ’’န္တိ ဥဂ္ဃောသနဝသေန ဘေရိံ စရာပေတ္ဝာ။ ပကတိံ အာစိက္ခီတိ အတ္တနော ပုတ္တဘာဝံ ကထေသိ။ ကုစ္ဆိယာ ဓာရိတတ္တာ အမာတာ ကာတုံ န သက္ကာတိ ဇနနီဘာဝတော အမာတာ ကာတုံ န သက္ကာ။ မစ္ဆံ ဂဏ္ဟန္တာပီတိ မစ္ဆံ ဝိက္ကိဏိတ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တာပိ။ တထာ ဂဏ္ဟန္တာ စ တပ္ပရိယာပန္နံ သဗ္ဗံ ဂဏ္ဟန္တိ နာမာတိ အာဟ – ‘‘ဝက္ကယကနာဒီနိ ဗဟိ ကတ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တာ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ အယမ္ပိ အမာတာ ကာတုံ န သက္ကာတိ ဒိန္နပုတ္တဘာဝတော န သက္ကာ။

    Nimujjanummujjanavasenāti jāṇuppamāṇe udake thokaṃyeva nimujjanummujjanavasena. Chaḍḍetvā palāyīti macchassa mukhasamīpeyeva chaḍḍetvā palāyi. Dārakassa tejenāti dārakassa puññatejena. Māriyamānāva marantīti daṇḍādīhi pothetvā māriyamānāva maranti, na jālena baddhatāmattena amāriyamānā. Nīhaṭamattova matoti nīhaṭakkhaṇeyeva mato. Tenassa māraṇatthaṃ upakkamo na kato, yena upakkamena dārakassa ābādho siyā. Tanti macchaṃ. Sakalamevāti avikalameva paripuṇṇāvayavameva. Na keḷāyatīti na nandati, kismiñci na maññati. Piṭṭhito phālentīti dārakassa puññatejena piṭṭhito phālentī. Bheriṃ carāpetvāti ‘‘puttaṃ labhi’’nti ugghosanavasena bheriṃ carāpetvā. Pakatiṃ ācikkhīti attano puttabhāvaṃ kathesi. Kucchiyā dhāritattā amātā kātuṃ na sakkāti jananībhāvato amātā kātuṃ na sakkā. Macchaṃ gaṇhantāpīti macchaṃ vikkiṇitvā gaṇhantāpi. Tathā gaṇhantā ca tappariyāpannaṃ sabbaṃ gaṇhanti nāmāti āha – ‘‘vakkayakanādīni bahi katvā gaṇhantā nāma natthī’’ti. Ayampi amātā kātuṃ na sakkāti dinnaputtabhāvato na sakkā.

    သောဘိတတ္ထေရဝတ္ထု

    Sobhitattheravatthu

    ၂၂၇. ပဉ္စမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

    227. Pañcamaṃ uttānatthameva.

    ဥပာလိတ္ထေရဝတ္ထု

    Upālittheravatthu

    ၂၂၈. ဆဋ္ဌေ ဘာရုကစ္ဆကဝတ္ထုန္တိ အညတရော ကိရ ဘာရုကစ္ဆဒေသဝာသီ ဘိက္ခု သုပိနန္တေ ပုရာဏဒုတိယိကာယ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတ္ဝာ ‘‘အသ္သမဏော အဟံ ဝိဗ္ဘမိသ္သာမီ’’တိ ဘာရုကစ္ဆံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အာယသ္မန္တံ ဥပာလိံ ပသ္သိတ္ဝာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ အာယသ္မာ ဥပာလိ, ဧဝမာဟ – ‘‘အနာပတ္တိ, အာဝုသော, သုပိနန္တေနာ’’တိ။ ယသ္မာ သုပိနန္တေ အဝိသယတ္တာ ဧဝံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဥပာလိတ္ထေရော ဘဂဝတာ အဝိနိစ္ဆိတပုဗ္ဗမ္ပိ ဣမံ ဝတ္ထုံ နယဂ္ဂာဟေန ဧဝံ ဝိနိစ္ဆိနိ။ ဂဟပတိနော ဒ္ဝေ ဒာရကာ ဟောန္တိ ပုတ္တော စ ဘာဂိနေယ္ယော စ။ အထ သော ဂဟပတိ ဂိလာနော ဟုတ္ဝာ အာယသ္မန္တံ အဇ္ဇုကံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဣမံ, ဘန္တေ, ဩကာသံ ယော ဣမေသံ ဒာရကာနံ သဒ္ဓော ဟောတိ ပသန္နော, တသ္သ အာစိက္ခေယ္ယာသီ’’တိ။ တေန စ သမယေန တသ္သ စ ဂဟပတိနော ဘာဂိနေယ္ယော သဒ္ဓော ဟောတိ ပသန္နော။ အထာယသ္မာ အဇ္ဇုကော တံ ဩကာသံ တသ္သ ဒာရကသ္သ အာစိက္ခိ။ သော တေန သာပတေယ္ယေန ကုဋုမ္ဗဉ္စ သဏ္ဌပေသိ, ဒာနဉ္စ ပဋ္ဌပေသိ။ အထ တသ္သ ဂဟပတိနော ပုတ္တော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကော နု ခော, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ပိတုနော ဒာယဇ္ဇော ပုတ္တော ဝာ ဘာဂိနေယ္ယော ဝာ’’တိ။ ပုတ္တော ခော, အာဝုသော, ပိတုနော ဒာယဇ္ဇောတိ။ အာယသ္မာ, ဘန္တေ, အယ္ယော အဇ္ဇုကော အမ္ဟာကံ သာပတေယ္ယံ အမ္ဟာကံ မေထုနကသ္သ အာစိက္ခီတိ။ အသ္သမဏော, အာဝုသော, သော အဇ္ဇုကောတိ။ အထာယသ္မာ အဇ္ဇုကော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဒေဟိ မေ, အာဝုသော အာနန္ဒ, ဝိနိစ္ဆယ’’န္တိ။ တေ ဥဘောပိ ဥပာလိတ္ထေရသ္သ သန္တိကံ အဂမံသု။ အထာယသ္မာ ဥပာလိ, အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ယော နု ခော, အာဝုသော အာနန္ဒ, သာမိကေန ‘ဣမံ ဩကာသံ ဣတ္ထန္နာမသ္သ အာစိက္ခာ’တိ ဝုတ္တော, တသ္သ အာစိက္ခတိ, ကိံ သော အာပဇ္ဇတီ’’တိ? န, ဘန္တေ, ကိဉ္စိ အာပဇ္ဇတိ အန္တမသော ဒုက္ကဋမတ္ထမ္ပီတိ။ အယံ, အာဝုသော, အာယသ္မာ အဇ္ဇုကော သာမိကေန ‘‘ဣမံ ဩကာသံ ဣတ္ထန္နာမသ္သ အာစိက္ခာ’’တိ ဝုတ္တော တသ္သ အာစိက္ခတိ, အနာပတ္တိ, အာဝုသော, အာယသ္မတော အဇ္ဇုကသ္သာတိ။ ဘဂဝာ တံ သုတ္ဝာ ‘‘သုကထိတံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပာလိနာ’’တိ ဝတ္ဝာ သာဓုကာရမဒာသိ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ကုမာရကသ္သပဝတ္ထု (အ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၂၁၇) ပန ဟေဋ္ဌာ အာဂတမေဝ။

    228. Chaṭṭhe bhārukacchakavatthunti aññataro kira bhārukacchadesavāsī bhikkhu supinante purāṇadutiyikāya methunaṃ dhammaṃ paṭisevitvā ‘‘assamaṇo ahaṃ vibbhamissāmī’’ti bhārukacchaṃ gacchanto antarāmagge āyasmantaṃ upāliṃ passitvā etamatthaṃ ārocesi. Āyasmā upāli, evamāha – ‘‘anāpatti, āvuso, supinantenā’’ti. Yasmā supinante avisayattā evaṃ hoti. Tasmā upālitthero bhagavatā avinicchitapubbampi imaṃ vatthuṃ nayaggāhena evaṃ vinicchini. Gahapatino dve dārakā honti putto ca bhāgineyyo ca. Atha so gahapati gilāno hutvā āyasmantaṃ ajjukaṃ etadavoca – ‘‘imaṃ, bhante, okāsaṃ yo imesaṃ dārakānaṃ saddho hoti pasanno, tassa ācikkheyyāsī’’ti. Tena ca samayena tassa ca gahapatino bhāgineyyo saddho hoti pasanno. Athāyasmā ajjuko taṃ okāsaṃ tassa dārakassa ācikkhi. So tena sāpateyyena kuṭumbañca saṇṭhapesi, dānañca paṭṭhapesi. Atha tassa gahapatino putto āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘ko nu kho, bhante ānanda, pituno dāyajjo putto vā bhāgineyyo vā’’ti. Putto kho, āvuso, pituno dāyajjoti. Āyasmā, bhante, ayyo ajjuko amhākaṃ sāpateyyaṃ amhākaṃ methunakassa ācikkhīti. Assamaṇo, āvuso, so ajjukoti. Athāyasmā ajjuko āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘dehi me, āvuso ānanda, vinicchaya’’nti. Te ubhopi upālittherassa santikaṃ agamaṃsu. Athāyasmā upāli, āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘yo nu kho, āvuso ānanda, sāmikena ‘imaṃ okāsaṃ itthannāmassa ācikkhā’ti vutto, tassa ācikkhati, kiṃ so āpajjatī’’ti? Na, bhante, kiñci āpajjati antamaso dukkaṭamatthampīti. Ayaṃ, āvuso, āyasmā ajjuko sāmikena ‘‘imaṃ okāsaṃ itthannāmassa ācikkhā’’ti vutto tassa ācikkhati, anāpatti, āvuso, āyasmato ajjukassāti. Bhagavā taṃ sutvā ‘‘sukathitaṃ, bhikkhave, upālinā’’ti vatvā sādhukāramadāsi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Kumārakassapavatthu (a. ni. aṭṭha. 1.1.217) pana heṭṭhā āgatameva.

    ဆန္နံ ခတ္တိယာနန္တိ ဘဒ္ဒိယော သက္ယရာဇာ အနုရုဒ္ဓော အာနန္ဒော ဘဂု ကိမိလော ဒေဝဒတ္တောတိ ဣမေသံ ဆန္နံ ခတ္တိယာနံ။ ပသာဓကောတိ မဏ္ဍယိတာ။ ပာဠိယန္တိ သင္ဃဘေဒက္ခန္ဓကပာဠိယန္တိ (စူဠဝ. ၃၃၀ အာဒယော)။

    Channaṃ khattiyānanti bhaddiyo sakyarājā anuruddho ānando bhagu kimilo devadattoti imesaṃ channaṃ khattiyānaṃ. Pasādhakoti maṇḍayitā. Pāḷiyanti saṅghabhedakkhandhakapāḷiyanti (cūḷava. 330 ādayo).

    နန္ဒကတ္ထေရဝတ္ထု

    Nandakattheravatthu

    ၂၂၉. သတ္တမေ ဧကသမောဓာနေတိ ဧကသ္မိံ သမောဓာနေ, ဧကသ္မိံ သန္နိပာတေတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။

    229. Sattame ekasamodhāneti ekasmiṃ samodhāne, ekasmiṃ sannipāteti attho. Sesaṃ suviññeyyameva.

    နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု

    Nandattheravatthu

    ၂၃၀. အဋ္ဌမေ န တံ စတုသမ္ပဇညဝသေန အပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဩလောကေတီတိ သာတ္ထကသပ္ပာယဂောစရအသမ္မောဟသမ္ပဇညသင္ခာတာနံ စတုန္နံ သမ္ပဇညာနံ ဝသေန အပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ တံ ဒိသံ န ဩလောကေတိ။ သော ဟိ အာယသ္မာ ‘‘ယမေဝာဟံ ဣန္ဒ္ရိယေသု အဂုတ္တဒ္ဝာရတံ နိသ္သာယ သာသနေ အနဘိရတိအာဒိဝိပ္ပကာရပ္ပတ္တော, တမေဝ သုဋ္ဌု နိဂ္ဂဟေသ္သာမီ’’တိ ဥသ္သာဟဇာတော ဗလဝဟိရောတ္တပ္ပော, တတ္ထ စ ကတာဓိကာရတ္တာ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရော ဥက္ကံသပာရမိပ္ပတ္တော စတုသမ္ပဇညံ အမုဉ္စိတ္ဝာဝ သဗ္ဗဒိသံ အာလောကေတိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ဘဂဝတာ –

    230. Aṭṭhame na taṃ catusampajaññavasena aparicchinditvā oloketīti sātthakasappāyagocaraasammohasampajaññasaṅkhātānaṃ catunnaṃ sampajaññānaṃ vasena aparicchinditvā taṃ disaṃ na oloketi. So hi āyasmā ‘‘yamevāhaṃ indriyesu aguttadvārataṃ nissāya sāsane anabhiratiādivippakārappatto, tameva suṭṭhu niggahessāmī’’ti ussāhajāto balavahirottappo, tattha ca katādhikārattā indriyasaṃvaro ukkaṃsapāramippatto catusampajaññaṃ amuñcitvāva sabbadisaṃ āloketi. Vuttañcetaṃ bhagavatā –

    ‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, နန္ဒသ္သ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ အာလောကေတဗ္ဗာ ဟောတိ, သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတ္ဝာ နန္ဒော ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ အာလောကေတိ ‘ဧဝံ မေ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ အာလောကယတော နာဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္ဝာသဝိသ္သန္တီ’တိ။ ဣတိဟ တတ္ထ သမ္ပဇာနော ဟောတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, နန္ဒသ္သ ပစ္ဆိမာ ဒိသာ, ဥတ္တရာ ဒိသာ, ဒက္ခိဏာ ဒိသာ, ဥဒ္ဓံ, အဓော, အနုဒိသာ အနုဝိလောကေတဗ္ဗာ ဟောတိ, သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတ္ဝာ နန္ဒော အနုဒိသံ အနုဝိလောကေတိ ‘ဧဝံ မေ အနုဒိသံ အနုဝိလောကယတော။ပေ.။ သမ္ပဇာနော ဟောတီ’’’တိ (အ. နိ. ၈.၉)။

    ‘‘Sace, bhikkhave, nandassa puratthimā disā āloketabbā hoti, sabbaṃ cetaso samannāharitvā nando puratthimaṃ disaṃ āloketi ‘evaṃ me puratthimaṃ disaṃ ālokayato nābhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāsavissantī’ti. Itiha tattha sampajāno hoti. Sace, bhikkhave, nandassa pacchimā disā, uttarā disā, dakkhiṇā disā, uddhaṃ, adho, anudisā anuviloketabbā hoti, sabbaṃ cetaso samannāharitvā nando anudisaṃ anuviloketi ‘evaṃ me anudisaṃ anuvilokayato…pe… sampajāno hotī’’’ti (a. ni. 8.9).

    အဘိသေကဂေဟပဝေသနအာဝာဟမင္ဂလေသု ဝတ္တမာနေသူတိ ဣဓ တီဏိ မင္ဂလာနိ ဝုတ္တာနိ, ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘တံ ဒိဝသမေဝ နန္ဒကုမာရသ္သ ကေသဝိသ္သဇ္ဇနံ, ပဋ္ဋဗန္ဓော, ဃရမင္ဂလံ, ဆတ္တမင္ဂလံ, အာဝာဟမင္ဂလန္တိ ပဉ္စ မင္ဂလာနိ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကုလမရိယာဒဝသေန ကေသောရောပနံ ကေသဝိသ္သဇ္ဇနံ။ ယုဝရာဇပဋ္ဋဗန္ဓနံ ပဋ္ဋဗန္ဓော။ အဘိနဝဃရပ္ပဝေသနမဟော ဃရမင္ဂလံ။ ဝိဝာဟကရဏမဟော အာဝာဟမင္ဂလံ။ ယုဝရာဇဆတ္တမဟော ဆတ္တမင္ဂလံ။

    Abhisekagehapavesanaāvāhamaṅgalesuvattamānesūti idha tīṇi maṅgalāni vuttāni, vinayaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘taṃ divasameva nandakumārassa kesavissajjanaṃ, paṭṭabandho, gharamaṅgalaṃ, chattamaṅgalaṃ, āvāhamaṅgalanti pañca maṅgalāni hontī’’ti vuttaṃ. Tattha kulamariyādavasena kesoropanaṃ kesavissajjanaṃ. Yuvarājapaṭṭabandhanaṃ paṭṭabandho. Abhinavagharappavesanamaho gharamaṅgalaṃ. Vivāhakaraṇamaho āvāhamaṅgalaṃ. Yuvarājachattamaho chattamaṅgalaṃ.

    နန္ဒကုမာရံ အဘိသေကမင္ဂလံ န တထာ ပီဠေသိ, ယထာ ဇနပဒကလ္ယာဏိယာ ဝုတ္တဝစနန္တိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ။ တဒေဝ ပန ဝစနံ သရူပတော ဒသ္သေတုံ – ‘‘ပတ္တံ အာဒာယ ဂမနကာလေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇနပဒကလ္ယာဏီတိ ဇနပဒမ္ဟိ ကလ္ယာဏီ ဥတ္တမာ ဆ သရီရဒောသရဟိတာ ပဉ္စ ကလ္ယာဏသမန္နာဂတာ။ သာ ဟိ ယသ္မာ နာတိဒီဃာ နာတိရသ္သာ နာတိကိသာ နာတိထူလာ နာတိကာဠီ နာစ္စောဒာတာတိ အတိက္ကန္တာ မာနုသဝဏ္ဏံ, အသမ္ပတ္တာ ဒိဗ္ဗဝဏ္ဏံ, တသ္မာ ဆ သရီရဒောသရဟိတာ။ ဆဝိကလ္ယာဏံ မံသကလ္ယာဏံ န္ဟာရုကလ္ယာဏံ အဋ္ဌိကလ္ယာဏံ ဝယကလ္ယာဏန္တိ ဣမေဟိ ပန ကလ္ယာဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ပဉ္စ ကလ္ယာဏသမန္နာဂတာ နာမ။ တသ္သာ ဟိ အာဂန္တုကောဘာသကိစ္စံ နတ္ထိ, အတ္တနော သရီရောဘာသေနေဝ ဒ္ဝာဒသဟတ္ထေ ဌာနေ အာလောကံ ကရောတိ, ပိယင္ဂုသာမာ ဝာ ဟောတိ သုဝဏ္ဏသာမာ ဝာ, အယမသ္သာ ဆဝိကလ္ယာဏတာ။ စတ္တာရော ပနသ္သာ ဟတ္ထပာဒာ မုခပရိယောသာနဉ္စ လာခာရသပရိကမ္မကတံ ဝိယ ရတ္တပဝာဠရတ္တကမ္ဗလသဒိသံ ဟောတိ, အယမသ္သာ မံသကလ္ယာဏတာ။ ဝီသတိ ပန နခပတ္တာနိ မံသတော အမုတ္တဋ္ဌာနေ လာခာရသပူရိတာနိ ဝိယ, မုတ္တဋ္ဌာနေ ခီရဓာရာသဒိသာနိ ဟောန္တိ, အယမသ္သာ န္ဟာရုကလ္ယာဏတာ။ ဒ္ဝတ္တိံသ ဒန္တာ သုဖုသိတာ သုဓောတဝဇိရပန္တိ ဝိယ ခာယန္တိ, အယမသ္သာ အဋ္ဌိကလ္ယာဏတာ။ ဝီသံဝသ္သသတိကာပိ သမာနာ သောဠသဝသ္သုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ ဟောတိ နိပ္ပလိတေန, အယမသ္သာ ဝယကလ္ယာဏတာ။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ကလ္ယာဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ‘‘ဇနပဒကလ္ယာဏီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တုဝဋန္တိ သီဃံ။

    Nandakumāraṃ abhisekamaṅgalaṃ na tathā pīḷesi, yathā janapadakalyāṇiyā vuttavacananti ajjhāharitabbaṃ. Tadeva pana vacanaṃ sarūpato dassetuṃ – ‘‘pattaṃ ādāya gamanakāle’’tiādi vuttaṃ. Janapadakalyāṇīti janapadamhi kalyāṇī uttamā cha sarīradosarahitā pañca kalyāṇasamannāgatā. Sā hi yasmā nātidīghā nātirassā nātikisā nātithūlā nātikāḷī nāccodātāti atikkantā mānusavaṇṇaṃ, asampattā dibbavaṇṇaṃ, tasmā cha sarīradosarahitā. Chavikalyāṇaṃ maṃsakalyāṇaṃ nhārukalyāṇaṃ aṭṭhikalyāṇaṃ vayakalyāṇanti imehi pana kalyāṇehi samannāgatattā pañca kalyāṇasamannāgatā nāma. Tassā hi āgantukobhāsakiccaṃ natthi, attano sarīrobhāseneva dvādasahatthe ṭhāne ālokaṃ karoti, piyaṅgusāmā vā hoti suvaṇṇasāmā vā, ayamassā chavikalyāṇatā. Cattāro panassā hatthapādā mukhapariyosānañca lākhārasaparikammakataṃ viya rattapavāḷarattakambalasadisaṃ hoti, ayamassā maṃsakalyāṇatā. Vīsati pana nakhapattāni maṃsato amuttaṭṭhāne lākhārasapūritāni viya, muttaṭṭhāne khīradhārāsadisāni honti, ayamassā nhārukalyāṇatā. Dvattiṃsa dantā suphusitā sudhotavajirapanti viya khāyanti, ayamassā aṭṭhikalyāṇatā. Vīsaṃvassasatikāpi samānā soḷasavassuddesikā viya hoti nippalitena, ayamassā vayakalyāṇatā. Iti imehi pañcahi kalyāṇehi samannāgatattā ‘‘janapadakalyāṇī’’ti vuccati. Tuvaṭanti sīghaṃ.

    ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိဝတ္တေသ္သတိ, ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိဝတ္တေသ္သတီတိ စိန္တေန္တမေဝာတိ သော ကိရ တထာဂတေ ဂာရဝဝသေန ‘‘ပတ္တံ ဝော, ဘန္တေ, ဂဏ္ဟထာ’’တိ ဝတ္တုံ အဝိသဟန္တော ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘သောပာနသီသေ ပတ္တံ ဂဏ္ဟိသ္သတီ’’တိ ။ သတ္ထာ တသ္မိမ္ပိ ဌာနေ န ဂဏ္ဟိ။ ဣတရော ‘‘သောပာနပာဒမူလေ ဂဏ္ဟိသ္သတီ’’တိ စိန္တေသိ။ သတ္ထာ တတ္ထာပိ န ဂဏ္ဟိ။ ဣတရော ‘‘ရာဇင္ဂဏေ ဂဏ္ဟိသ္သတီ’’တိ စိန္တေသိ။ သတ္ထာ တတ္ထာပိ န ဂဏ္ဟိ။ ဧဝံ ‘‘ဣဓ ဂဏ္ဟိသ္သတိ, ဧတ္ထ ဂဏ္ဟိသ္သတီ’’တိ စိန္တေန္တမေဝ သတ္ထာ ဝိဟာရံ နေတ္ဝာ ပဗ္ဗာဇေသိ။

    Imasmiṃ ṭhāne nivattessati, imasmiṃ ṭhāne nivattessatīti cintentamevāti so kira tathāgate gāravavasena ‘‘pattaṃ vo, bhante, gaṇhathā’’ti vattuṃ avisahanto evaṃ cintesi – ‘‘sopānasīse pattaṃ gaṇhissatī’’ti . Satthā tasmimpi ṭhāne na gaṇhi. Itaro ‘‘sopānapādamūle gaṇhissatī’’ti cintesi. Satthā tatthāpi na gaṇhi. Itaro ‘‘rājaṅgaṇe gaṇhissatī’’ti cintesi. Satthā tatthāpi na gaṇhi. Evaṃ ‘‘idha gaṇhissati, ettha gaṇhissatī’’ti cintentameva satthā vihāraṃ netvā pabbājesi.

    မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဝတ္ထု

    Mahākappinattheravatthu

    ၂၃၁. နဝမေ သုတဝိတ္တကောတိ ဓမ္မသ္သဝနပိယော။ ပဋိဟာရကသ္သာတိ ဒောဝာရိကသ္သ။ သစ္စကာရေနာတိ သစ္စကိရိယာယ။ သတ္ထာ ‘‘ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ အာဂစ္ဆတူ’’တိ စိန္တေသိ။ ထေရီ အာဂန္တ္ဝာ သဗ္ဗာ ပဗ္ဗာဇေတ္ဝာ ဘိက္ခုနီဥပသ္သယံ ဂတာတိ ဣဒံ အင္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ ကထာမဂ္ဂံ ဒသ္သေန္တေန ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ (ဓ. ပ. အဋ္ဌ. ၁.မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဝတ္ထု) ဝုတ္တံ –

    231. Navame sutavittakoti dhammassavanapiyo. Paṭihārakassāti dovārikassa. Saccakārenāti saccakiriyāya. Satthā ‘‘uppalavaṇṇā āgacchatū’’ti cintesi. Therī āgantvā sabbā pabbājetvā bhikkhunīupassayaṃ gatāti idaṃ aṅguttarabhāṇakānaṃ kathāmaggaṃ dassentena vuttaṃ. Teneva dhammapadaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.mahākappinattheravatthu) vuttaṃ –

    ‘‘တာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု။ ဧဝံ ကိရ ဝုတ္တေ သတ္ထာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာယ အာဂမနံ စိန္တေသီတိ ဧကစ္စေ ဝဒန္တိ။ သတ္ထာ ပန တာ ဥပာသိကာယော အာဟ – ‘သာဝတ္ထိံ ဂန္တ္ဝာ ဘိက္ခုနီဥပသ္သယေ ပဗ္ဗာဇေထာ’တိ။ တာ အနုပုဗ္ဗေန ဇနပဒစာရိကံ စရမာနာ အန္တရာမဂ္ဂေ မဟာဇနေန အဘိဟဋသက္ကာရသမ္မာနာ ပဒသာဝ ဝီသယောဇနသတိကံ မဂ္ဂံ ဂန္တ္ဝာ ဘိက္ခုနီဥပသ္သယေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိံသူ’’တိ။

    ‘‘Tā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ ṭhitā pabbajjaṃ yāciṃsu. Evaṃ kira vutte satthā uppalavaṇṇāya āgamanaṃ cintesīti ekacce vadanti. Satthā pana tā upāsikāyo āha – ‘sāvatthiṃ gantvā bhikkhunīupassaye pabbājethā’ti. Tā anupubbena janapadacārikaṃ caramānā antarāmagge mahājanena abhihaṭasakkārasammānā padasāva vīsayojanasatikaṃ maggaṃ gantvā bhikkhunīupassaye pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsū’’ti.

    ဓမ္မပီတီတိ ဓမ္မပာယကော, ဓမ္မံ ပိဝန္တောတိ အတ္ထော။ ဓမ္မော စ နာမေသ န သက္ကာ ဘာဇနေန ယာဂုအာဒီနိ ဝိယ ပာတုံ, နဝဝိဓံ ပန လောကုတ္တရဓမ္မံ နာမကာယေန ဖုသန္တော အာရမ္မဏတော သစ္ဆိကရောန္တော ပရိညာဘိသမယာဒီဟိ ဒုက္ခာဒီနိ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ဓမ္မံ ပိဝတိ နာမ။ သုခံ သေတီတိ ဒေသနာမတ္တမေတံ, စတူဟိပိ ဣရိယာပထေဟိ သုခံ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ ဝိပ္ပသန္နေနာတိ အနာဝိလေန နိရုပက္ကိလေသေန။ အရိယပ္ပဝေဒိတေတိ ဗုဒ္ဓာဒီဟိ အရိယေဟိ ပဝေဒိတေ သတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒေ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ။ သဒာ ရမတီတိ ဧဝရူပော ဓမ္မပီတိ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ ဝိဟရန္တော ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော သဒာ ရမတိ အဘိရမတိ။ ဗာဟိတပာပတ္တာ ‘‘ဗ္ရာဟ္မဏာ’’တိ ထေရံ အာလပတိ။

    Dhammapītīti dhammapāyako, dhammaṃ pivantoti attho. Dhammo ca nāmesa na sakkā bhājanena yāguādīni viya pātuṃ, navavidhaṃ pana lokuttaradhammaṃ nāmakāyena phusanto ārammaṇato sacchikaronto pariññābhisamayādīhi dukkhādīni ariyasaccāni paṭivijjhanto dhammaṃ pivati nāma. Sukhaṃ setīti desanāmattametaṃ, catūhipi iriyāpathehi sukhaṃ viharatīti attho. Vippasannenāti anāvilena nirupakkilesena. Ariyappavediteti buddhādīhi ariyehi pavedite satipaṭṭhānādibhede bodhipakkhiyadhamme. Sadā ramatīti evarūpo dhammapīti vippasannena cetasā viharanto paṇḍiccena samannāgato sadā ramati abhiramati. Bāhitapāpattā ‘‘brāhmaṇā’’ti theraṃ ālapati.

    သာဂတတ္ထေရဝတ္ထု

    Sāgatattheravatthu

    ၂၃၂. ဒသမေ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ ဝစနေနာတိ ကောသမ္ဗိကာ ကိရ ဥပာသကာ အာယသ္မန္တံ သာဂတံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, အယ္ယာနံ ဒုလ္လဘဉ္စ မနာပဉ္စ, ကိံ ပဋိယာဒေမာ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ကောသမ္ဗိကေ ဥပာသကေ ဧတဒဝောစုံ – ‘‘အတ္ထာဝုသော ကာပောတိကာ, နာမ ပသန္နာ ဘိက္ခူနံ ဒုလ္လဘာ စ မနာပာ စ, တံ ပဋိယာဒေထာ’’တိ။ အထ ကောသမ္ဗိကာ ဥပာသကာ ဃရေ ဃရေ ကာပောတိကံ ပသန္နံ ပဋိယာဒေတ္ဝာ အာယသ္မန္တံ သာဂတံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသ္ဝာ ဧတဒဝောစုံ – ‘‘ပိဝတု, ဘန္တေ, အယ္ယော သာဂတော ကာပောတိကံ ပသန္နံ, ပိဝတု, ဘန္တေ, အယ္ယော သာဂတော ကာပောတိကံ ပသန္န’’န္တိ။ အထာယသ္မာ သာဂတော ဃရေ ဃရေ ကာပောတိကံ ပသန္နံ ပိဝိတ္ဝာ နဂရမ္ဟာ နိက္ခမန္တော နဂရဒ္ဝာရေ ပတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ ဝစနေန သဗ္ဗဂေဟေသု ကာပောတိကံ ပသန္နံ ပဋိယာဒေတ္ဝာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကာပောတိကာ နာမ ကပောတပာဒသမာနဝဏ္ဏာ ရတ္တောဘာသာ။ ပသန္နာတိ သုရာမဏ္ဍသ္သေတံ အဓိဝစနံ။ ဝိနယေ သမုဋ္ဌိတန္တိ သုရာပာနသိက္ခာပဒေ (ပာစိ. ၃၂၆ အာဒယော) အာဂတံ။

    232. Dasame chabbaggiyānaṃ vacanenāti kosambikā kira upāsakā āyasmantaṃ sāgataṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ ṭhitā evamāhaṃsu – ‘‘kiṃ, bhante, ayyānaṃ dullabhañca manāpañca, kiṃ paṭiyādemā’’ti? Evaṃ vutte chabbaggiyā bhikkhū kosambike upāsake etadavocuṃ – ‘‘atthāvuso kāpotikā, nāma pasannā bhikkhūnaṃ dullabhā ca manāpā ca, taṃ paṭiyādethā’’ti. Atha kosambikā upāsakā ghare ghare kāpotikaṃ pasannaṃ paṭiyādetvā āyasmantaṃ sāgataṃ piṇḍāya carantaṃ disvā etadavocuṃ – ‘‘pivatu, bhante, ayyo sāgato kāpotikaṃ pasannaṃ, pivatu, bhante, ayyo sāgato kāpotikaṃ pasanna’’nti. Athāyasmā sāgato ghare ghare kāpotikaṃ pasannaṃ pivitvā nagaramhā nikkhamanto nagaradvāre pati. Tena vuttaṃ – ‘‘chabbaggiyānaṃ vacanena sabbagehesu kāpotikaṃ pasannaṃ paṭiyādetvā’’tiādi. Tattha kāpotikā nāma kapotapādasamānavaṇṇā rattobhāsā. Pasannāti surāmaṇḍassetaṃ adhivacanaṃ. Vinaye samuṭṭhitanti surāpānasikkhāpade (pāci. 326 ādayo) āgataṃ.

    ရာဓတ္ထေရဝတ္ထု

    Rādhattheravatthu

    ၂၃၃. ဧကာဒသမေ သတ္ထာ သာရိပုတ္တတ္ထေရသ္သ သညံ အဒာသီတိ ဗ္ရာဟ္မဏံ ပဗ္ဗာဇေတုံ သညံ အဒာသိ, အာဏာပေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘဂဝာ ကိရ တံ ဗ္ရာဟ္မဏံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘိတ္ဝာ ကိသံ လူခံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတံ ဒိသ္ဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ကော, ဘိက္ခဝေ, တသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အဓိကာရံ သရတီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘အဟံ ခော, ဘန္တေ, တသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အဓိကာရံ သရာမီ’’တိ။ ကိံ ပန တ္ဝံ, သာရိပုတ္တ, ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အဓိကာရံ သရသီတိ။ ဣဓ မေ, ဘန္တေ, သော ဗ္ရာဟ္မဏော ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တသ္သ ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဒာပေသိ, ဣမံ ခော အဟံ, ဘန္တေ, တသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အဓိကာရံ သရာမီ’’တိ။ သာဓု သာဓု, သာရိပုတ္တ။ ကတညုနော ဟိ, သာရိပုတ္တ, သပ္ပုရိသာ ကတဝေဒိနော, တေန ဟိ တ္ဝံ, သာရိပုတ္တ, တံ ဗ္ရာဟ္မဏံ ပဗ္ဗာဇေဟိ ဥပသမ္ပာဒေဟီတိ။ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ အာဂတောတိ အလီနစိတ္တဇာတကသ္သ (ဇာ. ၁.၂.၁၁-၁၂) အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ (ဇာ. အဋ္ဌ. ၂.၂.အလီနစိတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ) အာဂတော။

    233. Ekādasame satthā sāriputtattherassa saññaṃ adāsīti brāhmaṇaṃ pabbājetuṃ saññaṃ adāsi, āṇāpesīti vuttaṃ hoti. Bhagavā kira taṃ brāhmaṇaṃ pabbajjaṃ alabhitvā kisaṃ lūkhaṃ dubbaṇṇaṃ uppaṇḍuppaṇḍukajātaṃ disvā bhikkhū āmantesi – ‘‘ko, bhikkhave, tassa brāhmaṇassa adhikāraṃ saratī’’ti. Evaṃ vutte āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ahaṃ kho, bhante, tassa brāhmaṇassa adhikāraṃ sarāmī’’ti. Kiṃ pana tvaṃ, sāriputta, brāhmaṇassa adhikāraṃ sarasīti. Idha me, bhante, so brāhmaṇo rājagahe piṇḍāya carantassa kaṭacchubhikkhaṃ dāpesi, imaṃ kho ahaṃ, bhante, tassa brāhmaṇassa adhikāraṃ sarāmī’’ti. Sādhu sādhu, sāriputta. Kataññuno hi, sāriputta, sappurisā katavedino, tena hi tvaṃ, sāriputta, taṃ brāhmaṇaṃ pabbājehi upasampādehīti. Aṭṭhuppattiyaṃ āgatoti alīnacittajātakassa (jā. 1.2.11-12) aṭṭhuppattiyaṃ (jā. aṭṭha. 2.2.alīnacittajātakavaṇṇanā) āgato.

    နိဓီနန္တိ တတ္ထ တတ္ထ နိဒဟိတ္ဝာ ဌပိတာနံ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိပူရာနံ နိဓိကုမ္ဘီနံ။ ပဝတ္တာရန္တိ ကိစ္ဆဇီဝိကေ ဒုဂ္ဂတမနုသ္သေ အနုကမ္ပံ ကတ္ဝာ ‘‘ဧဟိ, တေ သုခေန ဇီဝနုပာယံ ဒသ္သေသ္သာမီ’’တိ နိဓိဋ္ဌာနံ နေတ္ဝာ ဟတ္ထံ ပသာရေတ္ဝာ ‘‘ဣမံ ဂဟေတ္ဝာ သုခံ ဇီဝာ’’တိ အာစိက္ခိတာရံ ဝိယ။ ဝဇ္ဇဒသ္သိနန္တိ ဒ္ဝေ ဝဇ္ဇဒသ္သိနော ‘‘ဣမိနာ နံ အသာရုပ္ပေန ဝာ ခလိတေန ဝာ သင္ဃမဇ္ဈေ နိဂ္ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ ရန္ဓဂဝေသကော စ, အနညာတံ ဉာပနတ္ထာယ ဉာတံ အနုဂ္ဂဏ္ဟနတ္ထာယ သီလာဒီနမသ္သ ဝုဒ္ဓိကာမတာယ တံ တံ ဝဇ္ဇံ ဩလောကနေန ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတော စ။ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ယထာ ဟိ ဒုဂ္ဂတမနုသ္သော ‘‘ဣမံ ဂဏ္ဟာဟီ’’တိ တဇ္ဇေတ္ဝာပိ ပောထေတ္ဝာပိ နိဓိံ ဒသ္သေန္တေ ကောပံ န ကရောတိ, ပမုဒိတောဝ ဟောတိ, ဧဝမေဝံ ဧဝရူပေ ပုဂ္ဂလေ အသာရုပ္ပံ ဝာ ခလိတံ ဝာ ဒိသ္ဝာ အာစိက္ခန္တေ ကောပော န ကာတဗ္ဗော, တုဋ္ဌေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘန္တေ, မဟန္တံ ဝော ကမ္မံ ကတံ မယ္ဟံ အာစရိယုပဇ္ဈာယဋ္ဌာနေ ဌတ္ဝာ ဩဝဒန္တေဟိ, ပုနပိ မံ ဝဒေယ္ယာထာ’’တိ ပဝာရေတဗ္ဗမေဝ။

    Nidhīnanti tattha tattha nidahitvā ṭhapitānaṃ hiraññasuvaṇṇādipūrānaṃ nidhikumbhīnaṃ. Pavattāranti kicchajīvike duggatamanusse anukampaṃ katvā ‘‘ehi, te sukhena jīvanupāyaṃ dassessāmī’’ti nidhiṭṭhānaṃ netvā hatthaṃ pasāretvā ‘‘imaṃ gahetvā sukhaṃ jīvā’’ti ācikkhitāraṃ viya. Vajjadassinanti dve vajjadassino ‘‘iminā naṃ asāruppena vā khalitena vā saṅghamajjhe niggaṇhissāmī’’ti randhagavesako ca, anaññātaṃ ñāpanatthāya ñātaṃ anuggaṇhanatthāya sīlādīnamassa vuddhikāmatāya taṃ taṃ vajjaṃ olokanena ullumpanasabhāvasaṇṭhito ca. Ayaṃ idha adhippeto. Yathā hi duggatamanusso ‘‘imaṃ gaṇhāhī’’ti tajjetvāpi pothetvāpi nidhiṃ dassente kopaṃ na karoti, pamuditova hoti, evamevaṃ evarūpe puggale asāruppaṃ vā khalitaṃ vā disvā ācikkhante kopo na kātabbo, tuṭṭheneva bhavitabbaṃ. ‘‘Bhante, mahantaṃ vo kammaṃ kataṃ mayhaṃ ācariyupajjhāyaṭṭhāne ṭhatvā ovadantehi, punapi maṃ vadeyyāthā’’ti pavāretabbameva.

    နိဂ္ဂယ္ဟဝာဒိန္တိ ဧကစ္စော ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ အသာရုပ္ပံ ဝာ ခလိတံ ဝာ ဒိသ္ဝာ ‘‘အယံ မေ မုခောဒကဒာနာဒီဟိ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟတိ, သစေ နံ ဝက္ခာမိ, န မံ ဥပဋ္ဌဟိသ္သတိ, ဧဝံ မေ ပရိဟာနိ ဘဝိသ္သတီ’’တိ တံ ဝတ္တုံ အဝိသဟန္တော န နိဂ္ဂယ္ဟဝာဒီ နာမ ဟောတိ, သော ဣမသ္မိံ သာသနေ ကစဝရံ အာကိရတိ။ ယော ပန တထာရူပံ ဝဇ္ဇံ ဒိသ္ဝာ ဝဇ္ဇာနုရူပံ တဇ္ဇေန္တော ပဏာမေန္တော ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောန္တော ဝိဟာရာ နီဟရန္တော သိက္ခာပေတိ, အယံ နိဂ္ဂယ္ဟဝာဒီ နာမ သေယ္ယထာပိ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ – ‘‘နိဂ္ဂယ္ဟ နိဂ္ဂယ္ဟာဟံ, အာနန္ဒ, ဝက္ခာမိ, ပဝယ္ဟ ပဝယ္ဟ , အာနန္ဒ, ဝက္ခာမိ, ယော သာရော, သော ဌသ္သတီ’’တိ (မ. နိ. ၃.၁၉၆)။ မေဓာဝိန္တိ ဓမ္မောဇပညာယ သမန္နာဂတံ။ တာဒိသန္တိ ဧဝရူပံ ပဏ္ဍိတံ ဘဇေယ္ယ ပယိရုပာသေယ္ယ။ တာဒိသဉ္ဟိ အာစရိယံ ဘဇမာနသ္သ အန္တေဝာသိကသ္သ သေယ္ယော ဟောတိ န ပာပိယော, ဝဍ္ဎိယေဝ ဟောတိ, နော ပရိဟာနီတိ။

    Niggayhavādinti ekacco hi saddhivihārikādīnaṃ asāruppaṃ vā khalitaṃ vā disvā ‘‘ayaṃ me mukhodakadānādīhi sakkaccaṃ upaṭṭhahati, sace naṃ vakkhāmi, na maṃ upaṭṭhahissati, evaṃ me parihāni bhavissatī’’ti taṃ vattuṃ avisahanto na niggayhavādī nāma hoti, so imasmiṃ sāsane kacavaraṃ ākirati. Yo pana tathārūpaṃ vajjaṃ disvā vajjānurūpaṃ tajjento paṇāmento daṇḍakammaṃ karonto vihārā nīharanto sikkhāpeti, ayaṃ niggayhavādī nāma seyyathāpi, sammāsambuddho. Vuttañhetaṃ – ‘‘niggayha niggayhāhaṃ, ānanda, vakkhāmi, pavayha pavayha , ānanda, vakkhāmi, yo sāro, so ṭhassatī’’ti (ma. ni. 3.196). Medhāvinti dhammojapaññāya samannāgataṃ. Tādisanti evarūpaṃ paṇḍitaṃ bhajeyya payirupāseyya. Tādisañhi ācariyaṃ bhajamānassa antevāsikassa seyyo hoti na pāpiyo, vaḍḍhiyeva hoti, no parihānīti.

    မောဃရာဇတ္ထေရဝတ္ထု

    Mogharājattheravatthu

    ၂၃၄. ဒ္ဝာဒသမေ ကဋ္ဌဝာဟနနဂရေတိ ကဋ္ဌဝာဟနေန ဂဟိတတ္တာ ဧဝံလဒ္ဓနာမကေ နဂရေ။ အတီတေ ကိရ ဗာရာဏသိဝာသီ ဧကော ရုက္ခဝဍ္ဎကီ သကေ အာစရိယကေ အဒုတိယော။ တသ္သ သောဠသ သိသ္သာ ဧကမေကသ္သ သဟသ္သံ အန္တေဝာသိကာ။ ဧဝံ တေ သတ္တရသာဓိကာ သောဠသ သဟသ္သာ အာစရိယန္တေဝာသိကာ သဗ္ဗေပိ ဗာရာဏသိံ ဥပနိသ္သာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တာ ပဗ္ဗတသမီပံ ဂန္တ္ဝာ ရုက္ခေ ဂဟေတ္ဝာ တတ္ထေဝ နာနာပာသာဒဝိကတိယော နိဋ္ဌာပေတ္ဝာ ကုလ္လံ ဗန္ဓိတ္ဝာ ဂင္ဂာယ ဗာရာဏသိံ အာနေတ္ဝာ သစေ ရာဇာ အတ္ထိကော ဟောတိ, ရညော ဧကဘူမကံ ဝာ သတ္တဘူမကံ ဝာ ပာသာဒံ ယောဇေတ္ဝာ ဒေန္တိ။ နော စေ, အညေသမ္ပိ ဝိက္ကိဏိတ္ဝာ ပုတ္တဒာရံ ပောသေန္တိ။ အထ နေသံ ဧကဒိဝသံ အာစရိယော ‘‘န သက္ကာ ဝဍ္ဎကိကမ္မေန နိစ္စံ ဇီဝိတုံ, ဒုက္ကရဉ္ဟိ ဇရာကာလေ ဧတံ ကမ္မ’’န္တိ စိန္တေတ္ဝာ အန္တေဝာသိကေ အာမန္တေသိ – ‘‘တာတာ, ဥဒုမ္ဗရာဒယော အပ္ပသာရရုက္ခေ အာနေထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိသ္သုဏိတ္ဝာ အာနယိံသု။ သော တေဟိ ကဋ္ဌသကုဏံ ကတ္ဝာ တသ္သဗ္ဘန္တရံ ပဝိသိတ္ဝာ ဝာတေန ယန္တံ ပူရေသိ။ ကဋ္ဌသကုဏော သုဝဏ္ဏဟံသရာဇာ ဝိယ အာကာသေ လင္ဃိတ္ဝာ ဝနသ္သ ဥပရိ စရိတ္ဝာ အန္တေဝာသီနံ ပုရတော ဩရုဟိ။

    234. Dvādasame kaṭṭhavāhananagareti kaṭṭhavāhanena gahitattā evaṃladdhanāmake nagare. Atīte kira bārāṇasivāsī eko rukkhavaḍḍhakī sake ācariyake adutiyo. Tassa soḷasa sissā ekamekassa sahassaṃ antevāsikā. Evaṃ te sattarasādhikā soḷasa sahassā ācariyantevāsikā sabbepi bārāṇasiṃ upanissāya jīvikaṃ kappentā pabbatasamīpaṃ gantvā rukkhe gahetvā tattheva nānāpāsādavikatiyo niṭṭhāpetvā kullaṃ bandhitvā gaṅgāya bārāṇasiṃ ānetvā sace rājā atthiko hoti, rañño ekabhūmakaṃ vā sattabhūmakaṃ vā pāsādaṃ yojetvā denti. No ce, aññesampi vikkiṇitvā puttadāraṃ posenti. Atha nesaṃ ekadivasaṃ ācariyo ‘‘na sakkā vaḍḍhakikammena niccaṃ jīvituṃ, dukkarañhi jarākāle etaṃ kamma’’nti cintetvā antevāsike āmantesi – ‘‘tātā, udumbarādayo appasārarukkhe ānethā’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā ānayiṃsu. So tehi kaṭṭhasakuṇaṃ katvā tassabbhantaraṃ pavisitvā vātena yantaṃ pūresi. Kaṭṭhasakuṇo suvaṇṇahaṃsarājā viya ākāse laṅghitvā vanassa upari caritvā antevāsīnaṃ purato oruhi.

    အထာစရိယော သိသ္သေ အာဟ – ‘‘တာတာ ဤဒိသာနိ ကဋ္ဌဝာဟနာနိ ကတ္ဝာ သက္ကာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇေ ဂဟေတုံ, တုမ္ဟေပိ တာတာ ဧတာနိ ကရောထ, ရဇ္ဇံ ဂဟေတ္ဝာ ဇီဝိသ္သာမ, ဒုက္ကရံ ဝဍ္ဎကိသိပ္ပေန ဇီဝိတု’’န္တိ။ တေ တထာ ကတ္ဝာ အာစရိယသ္သ ပဋိဝေဒေသုံ။ တတော နေ အာစရိယော အာဟ – ‘‘ကတမံ တာတာ ရဇ္ဇံ ဂဏ္ဟာမာ’’တိ? ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ အာစရိယာတိ။ အလံ တာတာ, မာ ဧတံ ရုစိတ္ထ, မယဉ္ဟိ တံ ဂဟေတ္ဝာပိ ‘‘ဝဍ္ဎကိရာဇာ, ဝဍ္ဎကိယုဝရာဇာ’’တိ ဝဍ္ဎကိဝာဒာ န မုစ္စိသ္သာမ, မဟန္တော ဇမ္ဗုဒီပော, အညတ္ထ ဂစ္ဆာမာတိ။ တတော သပုတ္တဒာရကာ ကဋ္ဌဝာဟနာနိ အဘိရုဟိတ္ဝာ သဇ္ဇာဝုဓာ ဟုတ္ဝာ ဟိမဝန္တာဘိမုခာ ဂန္တ္ဝာ ဟိမဝတိ အညတရံ နဂရံ ပဝိသိတ္ဝာ ရညော နိဝေသနေယေဝ ပစ္စုဋ္ဌံသု။ တေ တတ္ထ ရဇ္ဇံ ဂဟေတ္ဝာ အာစရိယံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိံသု။ သော ‘‘ကဋ္ဌဝာဟနော ရာဇာ’’တိ ပာကဋော အဟောသိ, တံ နဂရံ တေန ဂဟိတတ္တာ ‘‘ကဋ္ဌဝာဟနနဂရ’’န္တေဝ နာမံ လဘိ။

    Athācariyo sisse āha – ‘‘tātā īdisāni kaṭṭhavāhanāni katvā sakkā sakalajambudīpe rajje gahetuṃ, tumhepi tātā etāni karotha, rajjaṃ gahetvā jīvissāma, dukkaraṃ vaḍḍhakisippena jīvitu’’nti. Te tathā katvā ācariyassa paṭivedesuṃ. Tato ne ācariyo āha – ‘‘katamaṃ tātā rajjaṃ gaṇhāmā’’ti? Bārāṇasirajjaṃ ācariyāti. Alaṃ tātā, mā etaṃ rucittha, mayañhi taṃ gahetvāpi ‘‘vaḍḍhakirājā, vaḍḍhakiyuvarājā’’ti vaḍḍhakivādā na muccissāma, mahanto jambudīpo, aññattha gacchāmāti. Tato saputtadārakā kaṭṭhavāhanāni abhiruhitvā sajjāvudhā hutvā himavantābhimukhā gantvā himavati aññataraṃ nagaraṃ pavisitvā rañño nivesaneyeva paccuṭṭhaṃsu. Te tattha rajjaṃ gahetvā ācariyaṃ rajje abhisiñciṃsu. So ‘‘kaṭṭhavāhano rājā’’ti pākaṭo ahosi, taṃ nagaraṃ tena gahitattā ‘‘kaṭṭhavāhananagara’’nteva nāmaṃ labhi.

    တပစာရန္တိ တပစရဏံ။ ပာသာဏစေတိယေ ပိဋ္ဌိပာသာဏေ နိသီဒီတိ ပာသာဏကစေတိယန္တိ လဒ္ဓဝောဟာရေ ပိဋ္ဌိပာသာဏေ သက္ကေန မာပိတေ မဟာမဏ္ဍပေ နိသီဒိ။ တတ္ထ ကိရ မဟတော ပာသာဏသ္သ ဥပရိ ပုဗ္ဗေ ဒေဝဋ္ဌာနံ အဟောသိ, ဥပ္ပန္နေ ပန ဘဂဝတိ ဝိဟာရော ဇာတော, သော တေနေဝ ပုရိမဝောဟာရေန ‘‘ပာသာဏစေတိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

    Tapacāranti tapacaraṇaṃ. Pāsāṇacetiye piṭṭhipāsāṇe nisīdīti pāsāṇakacetiyanti laddhavohāre piṭṭhipāsāṇe sakkena māpite mahāmaṇḍape nisīdi. Tattha kira mahato pāsāṇassa upari pubbe devaṭṭhānaṃ ahosi, uppanne pana bhagavati vihāro jāto, so teneva purimavohārena ‘‘pāsāṇacetiya’’nti vuccati.

    တေန ပုစ္ဆိတေ ဒုတိယော ဟုတ္ဝာ သတ္ထာရံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆီတိ –

    Tenapucchite dutiyo hutvā satthāraṃ pañhaṃ pucchīti –

    ‘‘မုဒ္ဓံ မုဒ္ဓာဓိပာတဉ္စ၊ ဗာဝရီ ပရိပုစ္ဆတိ။

    ‘‘Muddhaṃ muddhādhipātañca, bāvarī paripucchati;

    တံ ဗ္ယာကရောဟိ ဘဂဝာ၊ ကင္ခံ ဝိနယ နော ဣသေ’’တိ။ (သု. နိ. ၁၀၃၁) –

    Taṃ byākarohi bhagavā, kaṅkhaṃ vinaya no ise’’ti. (su. ni. 1031) –

    ဧဝံ တေန ပဉ္ဟေ ပုစ္ဆိတေ ဘဂဝတာ စ –

    Evaṃ tena pañhe pucchite bhagavatā ca –

    ‘‘အဝိဇ္ဇာ မုဒ္ဓာတိ ဇာနာဟိ၊ ဝိဇ္ဇာ မုဒ္ဓာဓိပာတိနီ။

    ‘‘Avijjā muddhāti jānāhi, vijjā muddhādhipātinī;

    သဒ္ဓာသတိသမာဓီဟိ၊ ဆန္ဒဝီရိယေန သံယုတာ’’တိ။ (သု. နိ. ၁၀၃၂) –

    Saddhāsatisamādhīhi, chandavīriyena saṃyutā’’ti. (su. ni. 1032) –

    ပဉ္ဟေ ဝိသ္သဇ္ဇိတေ ဒုတိယော ဟုတ္ဝာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိ။

    Pañhe vissajjite dutiyo hutvā pañhaṃ pucchi.

    အထသ္သ။ပေ.။ ပဉ္ဟံ ကထေသီတိ –

    Athassa…pe… pañhaṃ kathesīti –

    ‘‘ကထံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ, မစ္စုရာဇာ န ပသ္သတီ’’တိ။ (သု. နိ. ၁၁၂၄) –

    ‘‘Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti. (su. ni. 1124) –

    တေန ပဉ္ဟေ ပုစ္ဆိတေ –

    Tena pañhe pucchite –

    ‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခသ္သု၊ မောဃရာဇ သဒာ သတော။

    ‘‘Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;

    အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ၊ ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ။

    Attānudiṭṭhiṃ ūhacca, evaṃ maccutaro siyā;

    ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ၊ မစ္စုရာဇာ န ပသ္သတီ’’တိ။ (သု. နိ. ၁၁၂၅) –

    Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti. (su. ni. 1125) –

    ပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေသိ။

    Pañhaṃ vissajjesi.

    သေသဇနာတိ တသ္မိံ သမာဂမေ သန္နိပတိတာ သေသဇနာ။ န ကထီယန္တီတိ ‘‘ဧတ္တကာ သောတာပန္နာ’’တိအာဒိနာ န ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ ပာရာယနေ ဝတ္ထု သမုဋ္ဌိတန္တိ ပာရာယနဝဂ္ဂေ ဣဒံ ဝတ္ထု သမုဋ္ဌိတံ။

    Sesajanāti tasmiṃ samāgame sannipatitā sesajanā. Na kathīyantīti ‘‘ettakā sotāpannā’’tiādinā na vuccanti. Evaṃ pārāyane vatthu samuṭṭhitanti pārāyanavagge idaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ.

    စတုတ္ထဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Catutthaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ထေရပာဠိသံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Therapāḷisaṃvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ၁၄. ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂော

    14. Etadaggavaggo

    (၁၄) ၅. ပဉ္စမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

    (14) 5. Pañcamaetadaggavaggavaṇṇanā

    မဟာပဇာပတိဂောတမီထေရီဝတ္ထု

    Mahāpajāpatigotamītherīvatthu

    ၂၃၅. ထေရိပာဠိသံဝဏ္ဏနာယ ပဌမေ ယဒိဒံ မဟာဂောတမီတိ ဧတ္ထ ‘‘ယဒိဒံ မဟာပဇာပတိ ဂောတမီ’’တိ စ ပဌန္တိ။ တတ္ထ ဂောတမီတိ ဂောတ္တံ။ နာမကရဏဒိဝသေ ပနသ္သာ လဒ္ဓသက္ကာရာ ဗ္ရာဟ္မဏာ လက္ခဏသမ္ပတ္တိံ ဒိသ္ဝာ ‘‘သစေ အယံ ဓီတရံ လဘိသ္သတိ, စက္ကဝတ္တိရညော မဟေသီ ဘဝိသ္သတိ။ သစေ ပုတ္တံ လဘိသ္သတိ, စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဥဘယထာပိ ‘‘မဟတီယေဝသ္သာ ပဇာ ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဗ္ယာကရိံသု, တသ္မာ ပုတ္တပဇာယ စေဝ ဓီတုပဇာယ စ မဟန္တတာယ ‘‘မဟာပဇာပတီ’’တိ ဝောဟရိံသု။ တဒုဘယံ ပန သံသန္ဒေတ္ဝာ ‘‘မဟာပဇာပတိဂောတမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝာရဘိက္ခန္တိ ဝာရေန ဒာတဗ္ဗံ ဘိက္ခံ။ နာမံ အကံသူတိ ဂောတ္တံယေဝ နာမံ အကံသု။ မာတုစ္ဆန္တိ စူဠမာတရံ။ မာတုဘဂိနီ ဟိ မာတုစ္ဆာတိ ဝုစ္စတိ။ ကလဟဝိဝာဒသုတ္တပရိယောသာနေတိ ‘‘ကုတောပဟူတာ ကလဟာ ဝိဝာဒာ’’တိအာဒိနာ သုတ္တနိပာတေ အာဂတသ္သ ကလဟဝိဝာဒသုတ္တသ္သ (သု. နိ. ၈၆၈ အာဒယော) ပရိယောသာနေ။ ဣဒဉ္စ အင္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ ကထာမဂ္ဂာနုသာရေန ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ‘‘တသ္မိံယေဝ သုတ္တနိပာတေ ‘အတ္တဒဏ္ဍာဘယံ ဇာတ’န္တိအာဒိနာ အာဂတသ္သ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တသ္သ (သု. နိ. ၉၄၁ အာဒယော) ပရိယောသာနေ’’တိ ဝဒန္တိ။ နိက္ခမိတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိတာနန္တိ ဧတ္ထ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဧတေ ပဗ္ဗဇိတာတိ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ သုတ္တနိပာတေ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တသံဝဏ္ဏနာယ (သု. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၉၄၂ အာဒယော) ဝုတ္တံ – ‘‘ဒေသနာပရိယောသာနေ ပဉ္စသတာ သာကိယကုမာရာ ကောဠိယကုမာရာ စ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗဇိတာ။ တေ ဂဟေတ္ဝာ ဘဂဝာ မဟာဝနံ ပာဝိသီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယ္ယမေဝ။

    235. Theripāḷisaṃvaṇṇanāya paṭhame yadidaṃ mahāgotamīti ettha ‘‘yadidaṃ mahāpajāpati gotamī’’ti ca paṭhanti. Tattha gotamīti gottaṃ. Nāmakaraṇadivase panassā laddhasakkārā brāhmaṇā lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘sace ayaṃ dhītaraṃ labhissati, cakkavattirañño mahesī bhavissati. Sace puttaṃ labhissati, cakkavattirājā bhavissatī’’ti ubhayathāpi ‘‘mahatīyevassā pajā bhavissatī’’ti byākariṃsu, tasmā puttapajāya ceva dhītupajāya ca mahantatāya ‘‘mahāpajāpatī’’ti vohariṃsu. Tadubhayaṃ pana saṃsandetvā ‘‘mahāpajāpatigotamī’’ti vuttaṃ. Vārabhikkhanti vārena dātabbaṃ bhikkhaṃ. Nāmaṃ akaṃsūti gottaṃyeva nāmaṃ akaṃsu. Mātucchanti cūḷamātaraṃ. Mātubhaginī hi mātucchāti vuccati. Kalahavivādasuttapariyosāneti ‘‘kutopahūtā kalahā vivādā’’tiādinā suttanipāte āgatassa kalahavivādasuttassa (su. ni. 868 ādayo) pariyosāne. Idañca aṅguttarabhāṇakānaṃ kathāmaggānusārena vuttaṃ. Apare pana ‘‘tasmiṃyeva suttanipāte ‘attadaṇḍābhayaṃ jāta’ntiādinā āgatassa attadaṇḍasuttassa (su. ni. 941 ādayo) pariyosāne’’ti vadanti. Nikkhamitvā pabbajitānanti ettha ehibhikkhupabbajjāya ete pabbajitāti vadanti. Teneva suttanipāte attadaṇḍasuttasaṃvaṇṇanāya (su. ni. aṭṭha. 2.942 ādayo) vuttaṃ – ‘‘desanāpariyosāne pañcasatā sākiyakumārā koḷiyakumārā ca ehibhikkhupabbajjāya pabbajitā. Te gahetvā bhagavā mahāvanaṃ pāvisī’’ti. Sesamettha suviññeyyameva.

    ခေမာထေရီဝတ္ထု

    Khemātherīvatthu

    ၂၃၆. ဒုတိယေ ပရပရိယာပန္နာ ဟုတ္ဝာတိ ပရေသံ ဒာသီ ဟုတ္ဝာ။ သုဝဏ္ဏရသပိဉ္ဇရော အဟောသီတိ သုဝဏ္ဏရသပိဉ္ဇရော ဝိယ အဟောသိ။

    236. Dutiye parapariyāpannā hutvāti paresaṃ dāsī hutvā. Suvaṇṇarasapiñjaro ahosīti suvaṇṇarasapiñjaro viya ahosi.

    မက္ကဋကောဝ ဇာလန္တိ ယထာ နာမ မက္ကဋကော သုတ္တဇာလံ ကတ္ဝာ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ နာဘိမဏ္ဍလေ နိပန္နော ပရိယန္တေ ပတိတံ ပဋင္ဂံ ဝာ မက္ခိကံ ဝာ ဝေဂေန ဂန္တ္ဝာ ဝိဇ္ဈိတ္ဝာ တသ္သ ရသံ ပိဝိတ္ဝာ ပုနာဂန္တ္ဝာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ နိပဇ္ဇတိ, ဧဝမေဝ ယေ သတ္တာ ရာဂရတ္တာ ဒောသပဒုဋ္ဌာ မောဟမူဠ္ဟာ သယံကတံ တဏ္ဟာသောတံ အနုပတန္တိ, တေ တံ သမတိက္ကမိတုံ န သက္ကောန္တိ, ဧဝံ ဒုရတိက္ကမံ။ ဧတမ္ပိ ဆေတ္ဝာန ဝဇန္တိ ဓီရာတိ ပဏ္ဍိတာ ဧတံ ဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ အနပေက္ခိနော နိရာလယာ ဟုတ္ဝာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ ပဟာယ ဝဇန္တိ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။

    Makkaṭakovajālanti yathā nāma makkaṭako suttajālaṃ katvā majjhaṭṭhāne nābhimaṇḍale nipanno pariyante patitaṃ paṭaṅgaṃ vā makkhikaṃ vā vegena gantvā vijjhitvā tassa rasaṃ pivitvā punāgantvā tasmiṃyeva ṭhāne nipajjati, evameva ye sattā rāgarattā dosapaduṭṭhā mohamūḷhā sayaṃkataṃ taṇhāsotaṃ anupatanti, te taṃ samatikkamituṃ na sakkonti, evaṃ duratikkamaṃ. Etampi chetvāna vajanti dhīrāti paṇḍitā etaṃ bandhanaṃ chinditvā anapekkhino nirālayā hutvā arahattamaggena sabbaṃ dukkhaṃ pahāya vajanti gacchantīti attho.

    ဥပ္ပလဝဏ္ဏာထေရီဝတ္ထု

    Uppalavaṇṇātherīvatthu

    ၂၃၇. တတိယံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

    237. Tatiyaṃ uttānatthameva.

    ပဋာစာရာထေရီဝတ္ထု

    Paṭācārātherīvatthu

    ၂၃၈. စတုတ္ထေ ပဋိဟာရသတေနပီတိ ဒ္ဝာရသတေနပိ။ ပဋိဟာရသဒ္ဒော ဟိ ဒ္ဝာရေ ဒောဝာရိကေ စ ဒိသ္သတိ။ ကုလသဘာဂန္တိ အတ္တနော ဂေဟသမီပံ။

    238. Catutthe paṭihārasatenapīti dvārasatenapi. Paṭihārasaddo hi dvāre dovārike ca dissati. Kulasabhāganti attano gehasamīpaṃ.

    တာဏာယာတိ တာဏဘာဝာယ ပတိဋ္ဌာနတ္ထာယ။ ဗန္ဓဝာတိ ပုတ္တေ စ ပိတရော စ ဌပေတ္ဝာ အဝသေသာ ဉာတိသုဟဇ္ဇာ။ အန္တကေနာဓိပန္နသ္သာတိ မရဏေန အဘိဘူတသ္သ။ ပဝတ္တိယဉ္ဟိ ပုတ္တာဒယော အန္နပာနာဒိဒာနေန စေဝ ဥပ္ပန္နကိစ္စနိတ္ထရဏေန စ တာဏာ ဟုတ္ဝာပိ မရဏကာလေ ကေနစိ ဥပာယေန မရဏံ ပဋိဗာဟိတုံ အသမတ္ထတာယ တာဏတ္ထာယ လေဏတ္ထာယ န သန္တိ နာမ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ – ‘‘နတ္ထိ ဉာတီသု တာဏတာ’’တိ။

    Tāṇāyāti tāṇabhāvāya patiṭṭhānatthāya. Bandhavāti putte ca pitaro ca ṭhapetvā avasesā ñātisuhajjā. Antakenādhipannassāti maraṇena abhibhūtassa. Pavattiyañhi puttādayo annapānādidānena ceva uppannakiccanittharaṇena ca tāṇā hutvāpi maraṇakāle kenaci upāyena maraṇaṃ paṭibāhituṃ asamatthatāya tāṇatthāya leṇatthāya na santi nāma. Teneva vuttaṃ – ‘‘natthi ñātīsu tāṇatā’’ti.

    ဧတမတ္ထဝသန္တိ ဧတံ တေသံ အညမညသ္သ တာဏံ ဘဝိတုံ အသမတ္ထဘာဝသင္ခာတံ ကာရဏံ ဇာနိတ္ဝာ ပဏ္ဍိတော စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလေန သံဝုတော ရက္ခိတဂောပိတော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗာနဂမနံ အဋ္ဌင္ဂိကံ မဂ္ဂံ သီဃံ သောဓေယ္ယာတိ အတ္ထော။

    Etamatthavasanti etaṃ tesaṃ aññamaññassa tāṇaṃ bhavituṃ asamatthabhāvasaṅkhātaṃ kāraṇaṃ jānitvā paṇḍito catupārisuddhisīlena saṃvuto rakkhitagopito hutvā nibbānagamanaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ sīghaṃ sodheyyāti attho.

    ဓမ္မဒိန္နာထေရီဝတ္ထု

    Dhammadinnātherīvatthu

    ၂၃၉. ပဉ္စမေ ပရာယတ္တဋ္ဌာနေတိ ပရေသံ ဒာသိဋ္ဌာနေ။ သုဇာတတ္ထေရသ္သ အဓိကာရကမ္မံ ကတ္ဝာတိ သာ ကိရ အတ္တနော ကေသေ ဝိက္ကိဏိတ္ဝာ သုဇာတတ္ထေရသ္သ နာမ အဂ္ဂသာဝကသ္သ ဒာနံ ဒတ္ဝာ ပတ္ထနံ အကာသိ ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထေ ပသာရိတေတိ တသ္သ ဟတ္ထာဝလမ္ဗနတ္ထံ ပုဗ္ဗာစိဏ္ဏဝသေန ဟတ္ထေ ပသာရိတေ။ သော ကိရ အနာဂာမီ ဟုတ္ဝာ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တော ယထာ အညေသု ဒိဝသေသု ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော သိတံ ကုရုမာနော ဟသမာနော အာဂစ္ဆတိ, ဧဝံ အနာဂန္တ္ဝာ သန္တိန္ဒ္ရိယော သန္တမာနသော ဟုတ္ဝာ အဂမာသိ။ ဓမ္မဒိန္နာ သီဟပဉ္ဇရံ ဥဂ္ဃာဋေတ္ဝာ ဝီထိံ ဩလောကယမာနာ တသ္သ အာဂမနာကာရံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ကိံ နု ခော ဧတ’’န္တိ စိန္တေတ္ဝာ တသ္သ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကုရုမာနာ သောပာနသီသေ ဌတ္ဝာ ဩလမ္ဗနတ္ထံ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ ဥပာသကော အတ္တနော ဟတ္ထံ သမိဉ္ဇေသိ။ သာ ‘‘ပာတရာသဘောဇနကာလေ ဇာနိသ္သာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဥပာသကော ပုဗ္ဗေ တာယ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘုဉ္ဇတိ။ တံ ဒိဝသံ ပန တံ အနပလောကေတ္ဝာ ယောဂာဝစရဘိက္ခု ဝိယ ဧကကောဝ ဘုဉ္ဇိ။ တေနာဟ – ‘‘ဘုဉ္ဇမာနောပိ ဣမံ ဒေထ, ဣမံ ဟရထာတိ န ဗ္ယာဟရီ’’တိ။ တတ္ထ ဣမံ ဒေထာတိ ဣမံ ခာဒနီယံ ဝာ ဘောဇနီယံ ဝာ ဒေထ။ ဣမံ ဟရထာတိ ဣမံ ခာဒနီယံ ဝာ ဘောဇနီယံ ဝာ အပဟရထ။ သန္ထဝဝသေနာတိ ကိလေသသန္ထဝဝသေန။ စိရကာလပရိဘာဝိတာယ ဃဋဒီပဇာလာယ ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ဒိဗ္ဗမာနာယ ဟေတုသမ္ပတ္တိယာ စောဒိယမာနာ အာဟ – ‘‘ဧဝံ သန္တေ။ပေ.။ မယ္ဟံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာထာ’’တိ။

    239. Pañcame parāyattaṭṭhāneti paresaṃ dāsiṭṭhāne. Sujātattherassa adhikārakammaṃ katvāti sā kira attano kese vikkiṇitvā sujātattherassa nāma aggasāvakassa dānaṃ datvā patthanaṃ akāsi . Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Hatthe pasāriteti tassa hatthāvalambanatthaṃ pubbāciṇṇavasena hatthe pasārite. So kira anāgāmī hutvā gehaṃ āgacchanto yathā aññesu divasesu ito cito ca olokento sitaṃ kurumāno hasamāno āgacchati, evaṃ anāgantvā santindriyo santamānaso hutvā agamāsi. Dhammadinnā sīhapañjaraṃ ugghāṭetvā vīthiṃ olokayamānā tassa āgamanākāraṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti cintetvā tassa paccuggamanaṃ kurumānā sopānasīse ṭhatvā olambanatthaṃ hatthaṃ pasāresi. Upāsako attano hatthaṃ samiñjesi. Sā ‘‘pātarāsabhojanakāle jānissāmī’’ti cintesi. Upāsako pubbe tāya saddhiṃ ekato bhuñjati. Taṃ divasaṃ pana taṃ anapaloketvā yogāvacarabhikkhu viya ekakova bhuñji. Tenāha – ‘‘bhuñjamānopi imaṃ detha, imaṃ harathāti na byāharī’’ti. Tattha imaṃ dethāti imaṃ khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā detha. Imaṃ harathāti imaṃ khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā apaharatha. Santhavavasenāti kilesasanthavavasena. Cirakālaparibhāvitāya ghaṭadīpajālāya viya abbhantare dibbamānāya hetusampattiyā codiyamānā āha – ‘‘evaṃ sante…pe… mayhaṃ pabbajjaṃ anujānāthā’’ti.

    အယံ တာဝ သေဋ္ဌိ ဃရမဇ္ဈေ ဌိတောဝ ဒုက္ခသ္သန္တံ အကာသီတိ သာ ကိရ ‘‘ဓမ္မဒိန္နေ တုယ္ဟံ ဒောသော နတ္ထိ, အဟံ ပန အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ သန္ထဝဝသေန။ပေ.။ ကုလဃရံ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝုတ္တေ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ပကတိပုရိသော ဧဝံ ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ, အဒ္ဓာ ဧတေန လောကုတ္တရဓမ္မော နာမ ပဋိဝိဒ္ဓော’’တိ။ တေနသ္သာ အယံ သင္ကပ္ပော အဟောသိ ‘‘အယံ တာဝ သေဋ္ဌိ ဃရမဇ္ဈေ ဌိတောဝ ဒုက္ခသ္သန္တံ အကာသီ’’တိ။ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယံ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၄၆၀) ပန ‘‘အထ ကသ္မာ မယာ သဒ္ဓိံ ယထာပကတိယာ အာလာပသလ္လာပမတ္တမ္ပိ န ကရောထာတိ သော စိန္တေသိ – ‘အယံ လောကုတ္တရဓမ္မော နာမ ဂရု ဘာရိယော န ပကာသေတဗ္ဗော; သစေ ခော ပနာဟံ န ကထေသ္သာမိ, အယံ ဟဒယံ ဖာလေတ္ဝာ ဧတ္ထေဝ ကာလံ ကရေယ္ယာ’တိ တသ္သာ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ကထေသိ – ‘ဓမ္မဒိန္နေ အဟံ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နာမ အဓိဂတော, တံ အဓိဂတသ္သ ဧဝရူပာ လောကိယကိရိယာ န ဝဋ္ဋတီ’’’တိ ဝုတ္တံ။

    Ayaṃ tāva seṭṭhi gharamajjhe ṭhitova dukkhassantaṃ akāsīti sā kira ‘‘dhammadinne tuyhaṃ doso natthi, ahaṃ pana ajja paṭṭhāya santhavavasena…pe… kulagharaṃ gacchā’’ti vutte evaṃ cintesi – ‘‘pakatipuriso evaṃ vattā nāma natthi, addhā etena lokuttaradhammo nāma paṭividdho’’ti. Tenassā ayaṃ saṅkappo ahosi ‘‘ayaṃ tāva seṭṭhi gharamajjhe ṭhitova dukkhassantaṃ akāsī’’ti. Majjhimanikāyaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.460) pana ‘‘atha kasmā mayā saddhiṃ yathāpakatiyā ālāpasallāpamattampi na karothāti so cintesi – ‘ayaṃ lokuttaradhammo nāma garu bhāriyo na pakāsetabbo; sace kho panāhaṃ na kathessāmi, ayaṃ hadayaṃ phāletvā ettheva kālaṃ kareyyā’ti tassā anuggahatthāya kathesi – ‘dhammadinne ahaṃ satthu dhammadesanaṃ sutvā lokuttaradhammaṃ nāma adhigato, taṃ adhigatassa evarūpā lokiyakiriyā na vaṭṭatī’’’ti vuttaṃ.

    ပဉ္စက္ခန္ဓာဒိဝသေန ပဉ္ဟေ ပုစ္ဆီတိ ‘‘သက္ကာယော သက္ကာယောတိ အယ္ယေ ဝုစ္စတိ, ကတမော နု ခော အယ္ယေ သက္ကာယော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ’’တိအာဒိနာ စူဠဝေဒလ္လသုတ္တေ (မ. နိ. ၁.၄၆၀ အာဒယော) အာဂတနယေန ပုစ္ဆိ။ ပုစ္ဆိတံ ပုစ္ဆိတံ ဝိသ္သဇ္ဇေသီတိ ‘‘ပဉ္စ ခော ဣမေ, အာဝုသော ဝိသာခ, ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ သက္ကာယော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ’’တိအာဒိနာ (မ. နိ. ၁.၄၆၀ အာဒယော) တတ္ထေဝ အာဂတနယေန ဝိသ္သဇ္ဇေသိ။ သူရဘာဝန္တိ တိက္ခဘာဝံ။ အနဓိဂတအရဟတ္တမဂ္ဂသ္သ ဥဂ္ဂဟေန ဝိနာ တတ္ထ ပဉ္ဟော န ဥပဋ္ဌာတီတိ အာဟ – ‘‘ဥဂ္ဂဟဝသေန အရဟတ္တမဂ္ဂေပိ ပုစ္ဆီ’’တိ။ တံ နိဝတ္တေန္တီတိ ‘‘ဝိမုတ္တိယာ ပနာယ္ယေ ကိံ ပဋိဘာဂော’’တိ ပုစ္ဆိတေ ‘‘ဝိမုတ္တိယာ ခော, အာဝုသော ဝိသာခ, နိဗ္ဗာနံ ပဋိဘာဂော’’တိ (မ. နိ. ၁.၄၆၆) ဝုတ္တေ ‘‘နိဗ္ဗာနသ္သ, ပနာယ္ယေ, ကိံ ပဋိဘာဂော’’တိ ပုန ပုစ္ဆိတေ တံ နိဝတ္တေန္တီ ‘‘အစ္စသရာဝုသော ဝိသာခာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အစ္စသရာတိ အပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ပုစ္ဆန္တော ပဉ္ဟံ အတိက္ကာမိတာ အဟောသီတိ အတ္ထော။ နာသက္ခိ ပဉ္ဟာနံ ပရိယန္တံ ဂဟေတုန္တိ ပဉ္ဟာနံ ပရိစ္ဆေဒပ္ပမာဏံ ဂဟေတုံ နာသက္ခိ။ ပဉ္ဟာနဉ္ဟိ ပရိစ္ဆေဒံ ဂဟေတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ အဋ္ဌတ္ဝာ တတော ပရံ ပုစ္ဆန္တော နာသက္ခိ ပဉ္ဟာနံ ပရိယန္တံ ဂဟေတုံ။ အပ္ပဋိဘာဂဓမ္မသ္သ စ ပဋိဘာဂံ ပုစ္ဆိ။ နိဗ္ဗာနံ နာမေတံ အပ္ပဋိဘာဂံ, န သက္ကာ နီလံ ဝာ ပီတကံ ဝာတိ ကေနစိ ဓမ္မေန သဒ္ဓိံ ပဋိဘာဂံ ကတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ, တဉ္စ တ္ဝံ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆသီတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနောဂဓန္တိ နိဗ္ဗာနံ ဩဂာဟေတ္ဝာ ဌိတံ, နိဗ္ဗာနန္တောဂဓံ နိဗ္ဗာနံ အနုပ္ပဝိဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနပရာယဏန္တိ နိဗ္ဗာနံ ပရံ အယနမသ္သ ပရာဂတိ, န တတော ပရံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနံ အဝသာနံ အသ္သာတိ နိဗ္ဗာနပရိယောသာနံ။

    Pañcakkhandhādivasena pañhe pucchīti ‘‘sakkāyo sakkāyoti ayye vuccati, katamo nu kho ayye sakkāyo vutto bhagavatā’’tiādinā cūḷavedallasutte (ma. ni. 1.460 ādayo) āgatanayena pucchi. Pucchitaṃ pucchitaṃ vissajjesīti ‘‘pañca kho ime, āvuso visākha, upādānakkhandhā sakkāyo vutto bhagavatā’’tiādinā (ma. ni. 1.460 ādayo) tattheva āgatanayena vissajjesi. Sūrabhāvanti tikkhabhāvaṃ. Anadhigataarahattamaggassa uggahena vinā tattha pañho na upaṭṭhātīti āha – ‘‘uggahavasena arahattamaggepi pucchī’’ti. Taṃ nivattentīti ‘‘vimuttiyā panāyye kiṃ paṭibhāgo’’ti pucchite ‘‘vimuttiyā kho, āvuso visākha, nibbānaṃ paṭibhāgo’’ti (ma. ni. 1.466) vutte ‘‘nibbānassa, panāyye, kiṃ paṭibhāgo’’ti puna pucchite taṃ nivattentī ‘‘accasarāvusovisākhā’’tiādimāha. Tattha accasarāti apucchitabbaṃ pucchanto pañhaṃ atikkāmitā ahosīti attho. Nāsakkhi pañhānaṃ pariyantaṃ gahetunti pañhānaṃ paricchedappamāṇaṃ gahetuṃ nāsakkhi. Pañhānañhi paricchedaṃ gahetuṃ yuttaṭṭhāne aṭṭhatvā tato paraṃ pucchanto nāsakkhi pañhānaṃ pariyantaṃ gahetuṃ. Appaṭibhāgadhammassa ca paṭibhāgaṃ pucchi. Nibbānaṃ nāmetaṃ appaṭibhāgaṃ, na sakkā nīlaṃ vā pītakaṃ vāti kenaci dhammena saddhiṃ paṭibhāgaṃ katvā dassetuṃ, tañca tvaṃ iminā adhippāyena pucchasīti attho. Nibbānogadhanti nibbānaṃ ogāhetvā ṭhitaṃ, nibbānantogadhaṃ nibbānaṃ anuppaviṭṭhanti attho. Nibbānaparāyaṇanti nibbānaṃ paraṃ ayanamassa parāgati, na tato paraṃ gacchatīti attho. Nibbānaṃ pariyosānaṃ avasānaṃ assāti nibbānapariyosānaṃ.

    ပုရေတိ အတီတေသု ခန္ဓေသု။ ပစ္ဆာတိ အနာဂတေသု ခန္ဓေသု။ မဇ္ဈေတိ ပစ္စုပ္ပန္နေသု ခန္ဓေသု။ အကိဉ္စနန္တိ ယသ္သ ဧတေသု တီသု တဏ္ဟာဂာဟသင္ခာတံ ကိဉ္စနံ နတ္ထိ, တမဟံ ရာဂကိဉ္စနာဒီဟိ အကိဉ္စနံ ကသ္သစိ ဂဟဏသ္သ အဘာဝေန အနာဒာနံ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝဒာမီတိ အတ္ထော။

    Pureti atītesu khandhesu. Pacchāti anāgatesu khandhesu. Majjheti paccuppannesu khandhesu. Akiñcananti yassa etesu tīsu taṇhāgāhasaṅkhātaṃ kiñcanaṃ natthi, tamahaṃ rāgakiñcanādīhi akiñcanaṃ kassaci gahaṇassa abhāvena anādānaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    ပဏ္ဍိတာတိ ဓာတုအာယတနာဒိကုသလတာသင္ခာတေန ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတာ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –

    Paṇḍitāti dhātuāyatanādikusalatāsaṅkhātena paṇḍiccena samannāgatā. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခော, ဘန္တေ, ပဏ္ဍိတော ဟောတိ? ယတော ခော, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဓာတုကုသလော စ ဟောတိ အာယတနကုသလော စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလော စ ဌာနာဋ္ဌာနကုသလော စ, ဧတ္တာဝတာ ခော, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ပဏ္ဍိတော ဟောတီ’’တိ။

    ‘‘Kittāvatā nu kho, bhante, paṇḍito hoti? Yato kho, ānanda, bhikkhu dhātukusalo ca hoti āyatanakusalo ca paṭiccasamuppādakusalo ca ṭhānāṭṭhānakusalo ca, ettāvatā kho, ānanda, bhikkhu paṇḍito hotī’’ti.

    မဟာပညာတိ မဟန္တေ အတ္ထေ မဟန္တေ ဓမ္မေ မဟန္တာ နိရုတ္တိယော မဟန္တာနိ ပဋိဘာနာနိ ပရိဂ္ဂဟဏေ သမတ္ထာယ ပညာယ သမန္နာဂတာ။ ဣမိသ္သာ ဟိ ထေရိယာ အသေက္ခပ္ပဋိသမ္ဘိဒာပ္ပတ္တတာယ ပဋိသမ္ဘိဒာယော ပူရေတ္ဝာ ဌိတတာယ ပညာမဟတ္တံ။ ယထာ တံ ဓမ္မဒိန္နာယာတိ ယထာ ဓမ္မဒိန္နာယ ဘိက္ခုနိယာ ဗ္ယာကတံ, အဟံ ဧဝမေဝ ဗ္ယာကရေယ္ယန္တိ အတ္ထော။ တန္တိ နိပာတမတ္ထံ။

    Mahāpaññāti mahante atthe mahante dhamme mahantā niruttiyo mahantāni paṭibhānāni pariggahaṇe samatthāya paññāya samannāgatā. Imissā hi theriyā asekkhappaṭisambhidāppattatāya paṭisambhidāyo pūretvā ṭhitatāya paññāmahattaṃ. Yathā taṃ dhammadinnāyāti yathā dhammadinnāya bhikkhuniyā byākataṃ, ahaṃ evameva byākareyyanti attho. Tanti nipātamatthaṃ.

    နန္ဒာထေရီဝတ္ထု

    Nandātherīvatthu

    ၂၄၀. ဆဋ္ဌေ အညံ မဂ္ဂံ အပသ္သန္တီတိ အညံ ဥပာယံ အပသ္သန္တီ။ ဝိသ္သတ္ထာတိ နိရာသင္ကာ။ ဣတ္ထိနိမိတ္တန္တိ ဣတ္ထိယာ သုဘနိမိတ္တံ, သုဘာကာရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မပဒေ ဂာထံ ဝတ္ဝာတိ –

    240. Chaṭṭhe aññaṃ maggaṃ apassantīti aññaṃ upāyaṃ apassantī. Vissatthāti nirāsaṅkā. Itthinimittanti itthiyā subhanimittaṃ, subhākāranti vuttaṃ hoti. Dhammapade gāthaṃ vatvāti –

    ‘‘အဋ္ဌီနံ နဂရံ ကတံ၊ မံသလောဟိတလေပနံ။

    ‘‘Aṭṭhīnaṃ nagaraṃ kataṃ, maṃsalohitalepanaṃ;

    ယတ္ထ ဇရာ စ မစ္စု စ၊ မာနော မက္ခော စ ဩဟိတော’’တိ။ (ဓ. ပ. ၁၅၀) –

    Yattha jarā ca maccu ca, māno makkho ca ohito’’ti. (dha. pa. 150) –

    ဣမံ ဂာထံ ဝတ္ဝာ။ တတ္ရာယမဓိပ္ပာယော – ယထေဝ ဟိ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏာဒီနံ ဩဒဟနတ္ထာယ ကဋ္ဌာနိ ဥသ္သာပေတ္ဝာ ဝလ္လီဟိ ဗန္ဓိတ္ဝာ မတ္တိကာယ ဝိလိမ္ပိတ္ဝာ နဂရသင္ခာတံ ဗဟိဒ္ဓာ ဂေဟံ ကရောန္တိ, ဧဝမိဒံ အဇ္ဈတ္တိကမ္ပိ တီဏိ အဋ္ဌိသတာနိ ဥသ္သာပေတ္ဝာ န္ဟာရုဝိနဒ္ဓံ မံသလောဟိတလေပနံ တစပဋိစ္ဆန္နံ ဇီရဏလက္ခဏာယ ဇရာယ မရဏလက္ခဏသ္သ မစ္စုနော အာရောဂ္ယသမ္ပဒာဒီနိ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနလက္ခဏသ္သ မာနသ္သ သုကတကာရဏဝိနာသနလက္ခဏသ္သ မက္ခသ္သ စ ဩဒဟနတ္ထာယ နဂရံ ကတံ။ ဧဝရူပော ဧဝ ဟိ ဧတ္ထ ကာယိကစေတသိကော အာဗာဓော ဩဟိတော, ဣတော ဥဒ္ဓံ ကိဉ္စိ ဂယ္ဟူပဂံ နတ္ထီတိ။

    Imaṃ gāthaṃ vatvā. Tatrāyamadhippāyo – yatheva hi pubbaṇṇāparaṇṇādīnaṃ odahanatthāya kaṭṭhāni ussāpetvā vallīhi bandhitvā mattikāya vilimpitvā nagarasaṅkhātaṃ bahiddhā gehaṃ karonti, evamidaṃ ajjhattikampi tīṇi aṭṭhisatāni ussāpetvā nhāruvinaddhaṃ maṃsalohitalepanaṃ tacapaṭicchannaṃ jīraṇalakkhaṇāya jarāya maraṇalakkhaṇassa maccuno ārogyasampadādīni paṭicca uppajjanalakkhaṇassa mānassa sukatakāraṇavināsanalakkhaṇassa makkhassa ca odahanatthāya nagaraṃ kataṃ. Evarūpo eva hi ettha kāyikacetasiko ābādho ohito, ito uddhaṃ kiñci gayhūpagaṃ natthīti.

    သုတ္တံ အဘာသီတိ –

    Suttaṃ abhāsīti –

    ‘‘စရံ ဝာ ယဒိ ဝာ တိဋ္ဌံ၊ နိသိန္နော ဥဒ ဝာ သယံ။

    ‘‘Caraṃ vā yadi vā tiṭṭhaṃ, nisinno uda vā sayaṃ;

    သမိဉ္ဇေတိ ပသာရေတိ၊ ဧသာ ကာယသ္သ ဣဉ္ဇနာ။

    Samiñjeti pasāreti, esā kāyassa iñjanā.

    ‘‘အဋ္ဌိနဟာရုသံယုတ္တော၊ တစမံသာဝလေပနော။

    ‘‘Aṭṭhinahārusaṃyutto, tacamaṃsāvalepano;

    ဆဝိယာ ကာယော ပဋိစ္ဆန္နော၊ ယထာဘူတံ န ဒိသ္သတီ’’တိ။ (သု. နိ. ၁၉၅-၁၉၆) –

    Chaviyā kāyo paṭicchanno, yathābhūtaṃ na dissatī’’ti. (su. ni. 195-196) –

    အာဒိနာ သုတ္တမဘာသိ။

    Ādinā suttamabhāsi.

    သောဏာထေရီဝတ္ထု

    Soṇātherīvatthu

    ၂၄၁. သတ္တမေ သဗ္ဗေပိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဃရာဝာသေ ပတိဋ္ဌာပေသီတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗေပိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဃရာဝာသေ ပတိဋ္ဌာပေတ္ဝာ ‘‘ပုတ္တာဝ မံ ပဋိဇဂ္ဂိသ္သန္တိ, ကိံ မေ ဝိသုံ ကုဋုမ္ဗေနာ’’တိ သဗ္ဗံ သာပတေယ္ယမ္ပိ ဝိဘဇိတ္ဝာ အဒာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဟိ တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘အယံ အမ္ဟာကံ ကိံ ကရိသ္သတီ’’တိ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတံ ‘‘မာတာ’’တိ သညမ္ပိ န ကရိံသု။ တထာ ဟိ နံ ကတိပာဟစ္စယေန ဇေဋ္ဌပုတ္တသ္သ ဘရိယာ ‘‘အဟော အမ္ဟာကံ အယံ ဇေဋ္ဌေပုတ္တော မေတိ ဒ္ဝေ ကောဋ္ဌာသေ ဒတ္ဝာ ဝိယ ဣမမေဝ ဂေဟံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ အာဟ။ သေသပုတ္တာနံ ဘရိယာယောပိ ဧဝမေဝံ ဝဒိံသု။ ဇေဋ္ဌဓီတရံ အာဒိံ ကတ္ဝာ တာသံ ဂေဟံ ဂတကာလေ တာပိ နံ ဧဝမေဝ ဝဒိံသု။ သာ အဝမာနပ္ပတ္တာ ဟုတ္ဝာ ‘‘ကိံ မေ ဣမေသံ သန္တိကေ ဝုတ္ထေန, ဘိက္ခုနီ ဟုတ္ဝာ ဇီဝိသ္သာမီ’’တိ ဘိက္ခုနီဥပသ္သယံ ဂန္တ္ဝာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ, တာ နံ ပဗ္ဗာဇေသုံ။ ဣမမေဝ ဝတ္ထုံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဗဟုပုတ္တိကသောဏာ တေသံ အတ္တနိ အဂာရဝဘာဝံ ဉတ္ဝာ ‘ဃရာဝာသေန ကိံ ကရိသ္သာမီ’တိ နိက္ခမိတ္ဝာ ပဗ္ဗဇီ’’တိ အာဟ။

    241. Sattame sabbepi visuṃ visuṃ gharāvāse patiṭṭhāpesīti ettha sabbepi visuṃ visuṃ gharāvāse patiṭṭhāpetvā ‘‘puttāva maṃ paṭijaggissanti, kiṃ me visuṃ kuṭumbenā’’ti sabbaṃ sāpateyyampi vibhajitvā adāsīti veditabbaṃ. Teneva hi tato paṭṭhāya ‘‘ayaṃ amhākaṃ kiṃ karissatī’’ti attano santikaṃ āgataṃ ‘‘mātā’’ti saññampi na kariṃsu. Tathā hi naṃ katipāhaccayena jeṭṭhaputtassa bhariyā ‘‘aho amhākaṃ ayaṃ jeṭṭheputto meti dve koṭṭhāse datvā viya imameva gehaṃ āgacchatī’’ti āha. Sesaputtānaṃ bhariyāyopi evamevaṃ vadiṃsu. Jeṭṭhadhītaraṃ ādiṃ katvā tāsaṃ gehaṃ gatakāle tāpi naṃ evameva vadiṃsu. Sā avamānappattā hutvā ‘‘kiṃ me imesaṃ santike vutthena, bhikkhunī hutvā jīvissāmī’’ti bhikkhunīupassayaṃ gantvā pabbajjaṃ yāci, tā naṃ pabbājesuṃ. Imameva vatthuṃ dassento ‘‘bahuputtikasoṇā tesaṃ attani agāravabhāvaṃ ñatvā ‘gharāvāsena kiṃ karissāmī’ti nikkhamitvā pabbajī’’ti āha.

    ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တိယောတိ ဘိက္ခုဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တိယော။ ဓမ္မမုတ္တမန္တိ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မံ။ သော ဟိ ဥတ္တမဓမ္မော နာမ ယော ဟိ တံ န ပသ္သတိ, တသ္သ ဝသ္သသတမ္ပိ ဇီဝနတော တံ ဓမ္မံ ပသ္သန္တသ္သ ပဋိဝိဇ္ဈန္တသ္သ ဧကာဟမ္ပိ ဧကက္ခဏမ္ပိ ဇီဝိတံ သေယ္ယော။ အာဂန္တုကဇနောတိ ဝိဟာရဂတံ ဘိက္ခုနီဇနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အနုပဓာရေတ္ဝာတိ အသလ္လက္ခေတ္ဝာ။

    Vihāraṃ gacchantiyoti bhikkhuvihāraṃ gacchantiyo. Dhammamuttamanti navavidhalokuttaradhammaṃ. So hi uttamadhammo nāma yo hi taṃ na passati, tassa vassasatampi jīvanato taṃ dhammaṃ passantassa paṭivijjhantassa ekāhampi ekakkhaṇampi jīvitaṃ seyyo. Āgantukajanoti vihāragataṃ bhikkhunījanaṃ sandhāya vadati. Anupadhāretvāti asallakkhetvā.

    ဗကုလာထေရီဝတ္ထု

    Bakulātherīvatthu

    ၂၄၂. အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

    242. Aṭṭhamaṃ uttānatthameva.

    ကုဏ္ဍလကေသာထေရီဝတ္ထု

    Kuṇḍalakesātherīvatthu

    ၂၄၃. နဝမေ စတုက္ကေတိ ဝီထိစတုက္ကေ။ စတုန္နံ သမာဟာရော စတုက္ကံ။ စာရကတောတိ ဗန္ဓနာဂာရတော။ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတ္ဝာတိ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ။

    243. Navame catukketi vīthicatukke. Catunnaṃ samāhāro catukkaṃ. Cārakatoti bandhanāgārato. Ubbaṭṭetvāti uddharitvā.

    မုဟုတ္တမပိ စိန္တယေတိ မုဟုတ္တံ တင္ခဏမ္ပိ ဌာနုပ္ပတ္တိကပညာယ တင္ခဏာနုရူပံ အတ္ထံ စိန္တိတုံ သက္ကုဏေယ္ယ။ သဟသ္သမပိ စေ ဂာထာ, အနတ္ထပဒသံဟိတာတိ အယံ ဂာထာ ဒာရုစီရိယတ္ထေရသ္သ ဘဂဝတာ ဘာသိတာ, ဣဓာပိ စ သာယေဝ ဂာထာ ဒသ္သိတာ။ ထေရိဂာထာသံဝဏ္ဏနာယံ အာစရိယဓမ္မပာလတ္ထေရေနပိ ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရိယာ ဝတ္ထုမ္ဟိ အယမေဝ ဂာထာ ဝုတ္တာ။ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ ပန ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရိယာ ဝတ္ထုမ္ဟိ –

    Muhuttamapi cintayeti muhuttaṃ taṅkhaṇampi ṭhānuppattikapaññāya taṅkhaṇānurūpaṃ atthaṃ cintituṃ sakkuṇeyya. Sahassamapi ce gāthā, anatthapadasaṃhitāti ayaṃ gāthā dārucīriyattherassa bhagavatā bhāsitā, idhāpi ca sāyeva gāthā dassitā. Therigāthāsaṃvaṇṇanāyaṃ ācariyadhammapālattherenapi kuṇḍalakesittheriyā vatthumhi ayameva gāthā vuttā. Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ pana kuṇḍalakesittheriyā vatthumhi –

    ‘‘ယော စ ဂာထာသတံ ဘာသေ၊ အနတ္ထပဒသံဟိတာ။

    ‘‘Yo ca gāthāsataṃ bhāse, anatthapadasaṃhitā;

    ဧကံ ဓမ္မပဒံ သေယ္ယော၊ ယံ သုတ္ဝာ ဥပသမ္မတီ’’တိ။ (ဓ. ပ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၂) –

    Ekaṃ dhammapadaṃ seyyo, yaṃ sutvā upasammatī’’ti. (dha. pa. aṭṭha. 1.102) –

    အယံ ဂာထာ အာဂတာ။ တံတံဘာဏကာနံ ကထာမဂ္ဂာနုသာရေန တတ္ထ တတ္ထ တထာ ဝုတ္တန္တိ န ဣဓ အာစရိယသ္သ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓော သင္ကိတဗ္ဗော။

    Ayaṃ gāthā āgatā. Taṃtaṃbhāṇakānaṃ kathāmaggānusārena tattha tattha tathā vuttanti na idha ācariyassa pubbāparavirodho saṅkitabbo.

    ဘဒ္ဒာကာပိလာနီထေရီ-ဘဒ္ဒာကစ္စာနာထေရီဝတ္ထု

    Bhaddākāpilānītherī-bhaddākaccānātherīvatthu

    ၂၄၄-၂၄၅. ဒသမံ ဧကာဒသမဉ္စ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

    244-245. Dasamaṃ ekādasamañca uttānatthameva.

    ကိသာဂောတမီထေရီဝတ္ထု

    Kisāgotamītherīvatthu

    ၂၄၆. ဒ္ဝာဒသမေ တီဟိ လူခေဟီတိ ဝတ္ထလူခသုတ္တလူခရဇနလူခသင္ခာတေဟိ တီဟိ လူခေဟိ။ သိဒ္ဓတ္ထကန္တိ သာသပဗီဇံ။

    246. Dvādasame tīhi lūkhehīti vatthalūkhasuttalūkharajanalūkhasaṅkhātehi tīhi lūkhehi. Siddhatthakanti sāsapabījaṃ.

    တံ ပုတ္တပသုသမ္မတ္တန္တိ တံ ရူပဗလာဒိသမ္ပန္နေ ပုတ္တေ စ ပသူ စ လဘိတ္ဝာ ‘‘မမ ပုတ္တာ အဘိရူပာ ဗလသမ္ပန္နာ ပဏ္ဍိတာ သဗ္ဗကိစ္စသမတ္ထာ, မမ ဂောဏော အရောဂော အဘိရူပော မဟာဘာရဝဟော, မမ ဂာဝီ ဗဟုခီရာ’’တိ ဧဝံ ပုတ္တေဟိ စ ပသူဟိ စ သမ္မတ္တံ နရံ။ ဗ္ယာသတ္တမနသန္တိ စက္ခုဝိညေယ္ယာဒီသု အာရမ္မဏေသု ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒီသု ပတ္တစီဝရာဒီသု ဝာ ယံ ယံ လဒ္ဓံ ဟောတိ, တတ္ထ တတ္ထေဝ လဂ္ဂနာယ သတ္တမာနသံ။ သုတ္တံ ဂာမန္တိ နိဒ္ဒံ ဥပဂတံ သတ္တကာယံ။ မဟောဃောဝာတိ ယထာ ဧဝရူပံ ဂာမံ ဂမ္ဘီရတော ဝိတ္ထာရတော စ မဟန္တော မဟာနဒိဩဃော အန္တမသော သုနခမ္ပိ အသေသေတ္ဝာ သဗ္ဗံ အာဒာယ ဂစ္ဆတိ, ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ နရံ မစ္စု အာဒာယ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ အမတံ ပဒန္တိ မရဏရဟိတံ ကောဋ္ဌာသံ, အမတံ မဟာနိဗ္ဗာနန္တိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

    Taṃ puttapasusammattanti taṃ rūpabalādisampanne putte ca pasū ca labhitvā ‘‘mama puttā abhirūpā balasampannā paṇḍitā sabbakiccasamatthā, mama goṇo arogo abhirūpo mahābhāravaho, mama gāvī bahukhīrā’’ti evaṃ puttehi ca pasūhi ca sammattaṃ naraṃ. Byāsattamanasanti cakkhuviññeyyādīsu ārammaṇesu hiraññasuvaṇṇādīsu pattacīvarādīsu vā yaṃ yaṃ laddhaṃ hoti, tattha tattheva lagganāya sattamānasaṃ. Suttaṃ gāmanti niddaṃ upagataṃ sattakāyaṃ. Mahoghovāti yathā evarūpaṃ gāmaṃ gambhīrato vitthārato ca mahanto mahānadiogho antamaso sunakhampi asesetvā sabbaṃ ādāya gacchati, evaṃ vuttappakāraṃ naraṃ maccu ādāya gacchatīti attho. Amataṃ padanti maraṇarahitaṃ koṭṭhāsaṃ, amataṃ mahānibbānanti attho. Sesamettha uttānameva.

    သိင္ဂာလကမာတာထေရီဝတ္ထု

    Siṅgālakamātātherīvatthu

    ၂၄၇. တေရသမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

    247. Terasamaṃ uttānatthameva.

    (ပဉ္စမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။)

    (Pañcamaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.)

    ထေရိပာဠိသံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Theripāḷisaṃvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ၁၄. ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂော

    14. Etadaggavaggo

    (၁၄) ၆. ဆဋ္ဌဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

    (14) 6. Chaṭṭhaetadaggavaggavaṇṇanā

    တပုသ္သ-ဘလ္လိကဝတ္ထု

    Tapussa-bhallikavatthu

    ၂၄၈. ဥပာသကပာဠိသံဝဏ္ဏနာယ ပဌမေ သဗ္ဗပဌမံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တာနန္တိ သဗ္ဗေသံ ပဌမံ ဟုတ္ဝာ သရဏံ ဂစ္ဆန္တာနံ။ ဣတော ပရန္တိ သတ္တသတ္တာဟတော ပရံ။ ဂမနူပစ္ဆေဒံ အကာသီတိ ဂမနဝိစ္ဆေဒံ အကာသိ။ ယထာ တေ ဂောဏာ ဓုရံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ပောထိယမာနာပိ န ဂစ္ဆန္တိ, တထာ အကာသီတိ အတ္ထော။ တေသန္တိ တပုသ္သဘလ္လိကာနံ။ အဓိမုစ္စိတ္ဝာတိ အာဝိသိတ္ဝာ။ ယက္ခသ္သ အာဝဋ္ဋော ယက္ခာဝဋ္ဋော။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ အတီတဗုဒ္ဓာနံ အာစိဏ္ဏံ ဩလောကေသီတိ အတီတဗုဒ္ဓာ ကေန ဘာဇနေန ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိံသူတိ ဗုဒ္ဓာစိဏ္ဏံ ဩလောကေသိ။ ဒ္ဝေဝာစိကေ သရဏေ ပတိဋ္ဌာယာတိ သင္ဃသ္သ အနုပ္ပန္နတ္တာ ဗုဒ္ဓဓမ္မဝသေန ဒ္ဝေဝာစိကေ သရဏေ ပတိဋ္ဌဟိတ္ဝာ။ စေတိယန္တိ ပူဇနီယဝတ္ထုံ။ ဇီဝကေသဓာတုယာတိ ဇီဝမာနသ္သ ဘဂဝတော ကေသဓာတုယာ။

    248. Upāsakapāḷisaṃvaṇṇanāya paṭhame sabbapaṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantānanti sabbesaṃ paṭhamaṃ hutvā saraṇaṃ gacchantānaṃ. Ito paranti sattasattāhato paraṃ. Gamanūpacchedaṃ akāsīti gamanavicchedaṃ akāsi. Yathā te goṇā dhuraṃ chaḍḍetvā pothiyamānāpi na gacchanti, tathā akāsīti attho. Tesanti tapussabhallikānaṃ. Adhimuccitvāti āvisitvā. Yakkhassa āvaṭṭo yakkhāvaṭṭo. Evaṃ sesesupi. Atītabuddhānaṃ āciṇṇaṃ olokesīti atītabuddhā kena bhājanena paṭiggaṇhiṃsūti buddhāciṇṇaṃ olokesi. Dvevācike saraṇe patiṭṭhāyāti saṅghassa anuppannattā buddhadhammavasena dvevācike saraṇe patiṭṭhahitvā. Cetiyanti pūjanīyavatthuṃ. Jīvakesadhātuyāti jīvamānassa bhagavato kesadhātuyā.

    အနာထပိဏ္ဍိကသေဋ္ဌိဝတ္ထု

    Anāthapiṇḍikaseṭṭhivatthu

    ၂၄၉. ဒုတိယေ တေနေဝ ဂုဏေနာတိ တေနေဝ ဒာယကဘာဝသင္ခာတေန ဂုဏေန။ သော ဟိ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓတာယ ဝိဂတမစ္ဆေရတာယ ကရုဏာဒိဂုဏသမင္ဂိတာယ စ နိစ္စကာလံ အနာထာနံ ပိဏ္ဍမဒာသိ။ တေန သဗ္ဗကာလံ ဥပဋ္ဌိတော အနာထာနံ ပိဏ္ဍော ဧတသ္သ အတ္ထီတိ အနာထပိဏ္ဍိကောတိ သင္ခံ ဂတော။ ယောဇနိကဝိဟာရေ ကာရေတ္ဝာတိ ယောဇနေ ယောဇနေ ဧကမေကံ ဝိဟာရံ ကာရေတ္ဝာ။ ‘‘ဧဝရူပံ ဒာနံ ပဝတ္တေသီ’’တိ ဝတ္ဝာ တမေဝ ဒာနံ ဝိဘဇိတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဒေဝသိကံ ပဉ္စ သလာကဘတ္တာနိ ဟောန္တီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သလာကာယ ဂာဟေတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ။ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကဒိဝသံ ဒာတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ပက္ခိကဘတ္တံ။ ဓုရဂေဟေ ဌပေတ္ဝာ ဒာတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဓုရဘတ္တံ။ အာဂန္တုကာနံ ဒာတဗ္ဗံ ဘတ္တံ အာဂန္တုကဘတ္တံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ပဉ္စ အာသနသတာနိ ဂေဟေ နိစ္စပညတ္တာနေဝ ဟောန္တီတိ ဂေဟေ နိသီဒာပေတ္ဝာ ဘုဉ္ဇန္တာနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ပဉ္စ အာသနသတာနိ နိစ္စပညတ္တာနိ ဟောန္တိ။

    249. Dutiye teneva guṇenāti teneva dāyakabhāvasaṅkhātena guṇena. So hi sabbakāmasamiddhatāya vigatamaccheratāya karuṇādiguṇasamaṅgitāya ca niccakālaṃ anāthānaṃ piṇḍamadāsi. Tena sabbakālaṃ upaṭṭhito anāthānaṃ piṇḍo etassa atthīti anāthapiṇḍikoti saṅkhaṃ gato. Yojanikavihāre kāretvāti yojane yojane ekamekaṃ vihāraṃ kāretvā. ‘‘Evarūpaṃ dānaṃ pavattesī’’ti vatvā tameva dānaṃ vibhajitvā dassento ‘‘devasikaṃ pañca salākabhattāni hontī’’tiādimāha. Tattha salākāya gāhetabbaṃ bhattaṃ salākabhattaṃ. Ekasmiṃ pakkhe ekadivasaṃ dātabbaṃ bhattaṃ pakkhikabhattaṃ. Dhuragehe ṭhapetvā dātabbaṃ bhattaṃ dhurabhattaṃ. Āgantukānaṃ dātabbaṃ bhattaṃ āgantukabhattaṃ. Evaṃ sesesupi. Pañca āsanasatāni gehe niccapaññattāneva hontīti gehe nisīdāpetvā bhuñjantānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ pañca āsanasatāni niccapaññattāni honti.

    စိတ္တဂဟပတိဝတ္ထု

    Cittagahapativatthu

    ၂၅၀. တတိယေ မိဂာ ဧဝ မိဂရူပာနိ။ ဘိက္ခံ သမာဒာပေတ္ဝာတိ, ‘‘ဘန္တေ, မယ္ဟံ အနုဂ္ဂဟံ ကရောထ, ဣဓ နိသီဒိတ္ဝာ ဘိက္ခံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ ဘိက္ခာဂဟဏတ္ထံ သမာဒာပေတ္ဝာ ။ ဝိဝဋ္ဋံ ဥဒ္ဒိသ္သ ဥပစိတံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယကုသလံ ဥပနိသ္သယော။ သဠာယတနဝိဘတ္တိမေဝ ဒေသေသီတိ သဠာယတနဝိဘာဂပ္ပဋိသံယုတ္တမေဝ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ ထေရေနာတိ တတ္ထ သန္နိဟိတာနံ သဗ္ဗေသံ ဇေဋ္ဌေန မဟာထေရေန။ ပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေတုံ အသက္ကောန္တေနာတိ စိတ္တေန ဂဟပတိနာ ‘‘ယာ ဣမာ, ဘန္တေ ထေရ, အနေကဝိဟိတာ ဒိဋ္ဌိယော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ‘သသ္သတော လောကော’တိ ဝာ, ‘အသသ္သတော လောကော’တိ ဝာ, ‘အန္တဝာ လောကော’တိ ဝာ, ‘အနန္တဝာ လောကော’တိ ဝာ, ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ ဝာ, ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ ဝာ, ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝာ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝာ, ‘ဟောတိ စ န ဟောတိ စ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝာ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝာ ယာနိ စိမာနိ ဒ္ဝာသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဗ္ရဟ္မဇာလေ ဂဏိတာနိ, ဣမာ နု ခော, ဘန္တေ, ဒိဋ္ဌိယော ကိသ္မိံ သတိ ဟောန္တိ, ကိသ္မိံ အသတိ န ဟောန္တီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ (သံ. နိ. ၄.၃၄၅) ပဉ္ဟေ ပုဋ္ဌေ တံ ပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေတုံ အသက္ကောန္တေန။ ဣမံ ကိရ ပဉ္ဟံ ယာဝတတိယံ ပုဋ္ဌော မဟာထေရော တုဏ္ဟီ အဟောသိ။ အထ ဣသိဒတ္တတ္ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ထေရော နေဝ အတ္တနာ ဗ္ယာကရောတိ, န အညံ အဇ္ဈေသတိ, ဥပာသကော စ ဘိက္ခုသင္ဃံ ဝိဟေသတိ, အဟမေတံ ဗ္ယာကရိတ္ဝာ ဖာသုဝိဟာရံ ကတ္ဝာ ဒသ္သာမီ’’တိ။ ဧဝံ စိန္တေတ္ဝာ စ အာသနတော ဝုဋ္ဌာယ ထေရသ္သ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘ဗ္ယာကရောမဟံ, ဘန္တေ, စိတ္တသ္သ ဂဟပတိနော ဧတံ ပဉ္ဟ’’န္တိ (သံ. နိ. ၄.၃၄၅) အာဟ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ထေရော ‘‘ဗ္ယာကရောဟိ တ္ဝံ, အာဝုသော ဣသိဒတ္တ, စိတ္တသ္သ ဂဟပတိနော ဧတံ ပဉ္ဟ’’န္တိ ဣသိဒတ္တံ အဇ္ဈေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေတုံ အသက္ကောန္တေန အဇ္ဈိဋ္ဌော’’တိ။

    250. Tatiye migā eva migarūpāni. Bhikkhaṃ samādāpetvāti, ‘‘bhante, mayhaṃ anuggahaṃ karotha, idha nisīditvā bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti bhikkhāgahaṇatthaṃ samādāpetvā . Vivaṭṭaṃ uddissa upacitaṃ nibbedhabhāgiyakusalaṃ upanissayo. Saḷāyatanavibhattimeva desesīti saḷāyatanavibhāgappaṭisaṃyuttameva dhammakathaṃ kathesi. Therenāti tattha sannihitānaṃ sabbesaṃ jeṭṭhena mahātherena. Pañhaṃ vissajjetuṃ asakkontenāti cittena gahapatinā ‘‘yā imā, bhante thera, anekavihitā diṭṭhiyo loke uppajjanti, ‘sassato loko’ti vā, ‘asassato loko’ti vā, ‘antavā loko’ti vā, ‘anantavā loko’ti vā, ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’nti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’nti vā, ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘hoti ca na hoti ca tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā yāni cimāni dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni brahmajāle gaṇitāni, imā nu kho, bhante, diṭṭhiyo kismiṃ sati honti, kismiṃ asati na hontī’’ti evamādinā (saṃ. ni. 4.345) pañhe puṭṭhe taṃ pañhaṃ vissajjetuṃ asakkontena. Imaṃ kira pañhaṃ yāvatatiyaṃ puṭṭho mahāthero tuṇhī ahosi. Atha isidattatthero cintesi – ‘‘ayaṃ thero neva attanā byākaroti, na aññaṃ ajjhesati, upāsako ca bhikkhusaṅghaṃ vihesati, ahametaṃ byākaritvā phāsuvihāraṃ katvā dassāmī’’ti. Evaṃ cintetvā ca āsanato vuṭṭhāya therassa santikaṃ gantvā ‘‘byākaromahaṃ, bhante, cittassa gahapatino etaṃ pañha’’nti (saṃ. ni. 4.345) āha. Evaṃ vutte thero ‘‘byākarohi tvaṃ, āvuso isidatta, cittassa gahapatino etaṃ pañha’’nti isidattaṃ ajjhesi. Tena vuttaṃ – ‘‘pañhaṃ vissajjetuṃ asakkontena ajjhiṭṭho’’ti.

    ပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာတိ ‘‘ယာ ဣမာ, ဂဟပတိ, အနေကဝိဟိတာ ဒိဋ္ဌိယော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ‘သသ္သတော လောကော’တိ ဝာ, ‘အသသ္သတော လောကော’တိ ဝာ။ပေ.။ ယာနိ စိမာနိ ဒ္ဝာသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဗ္ရဟ္မဇာလေ ဂဏိတာနိ, ဣမာ ခော, ဂဟပတိ, ဒိဋ္ဌိယော သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဟောန္တိ, သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ အသတိ န ဟောန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ။ ဂိဟိသဟာယကဘာဝေ ဉာတေတိ ထေရသ္သ ဂိဟိသဟာယကဘာဝေ စိတ္တေန ဂဟပတိနာ ဉာတေ။ စိတ္တော ကိရ, ဂဟပတိ, တသ္သ ပဉ္ဟဝေယ္ယာကရဏေ တုဋ္ဌော ‘‘ကုတော, ဘန္တေ, အယ္ယော ဣသိဒတ္တော အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘အဝန္တိယာ ခော အဟံ, ဂဟပတိ, အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘အတ္ထိ, ဘန္တေ, အဝန္တိယာ ဣသိဒတ္တော နာမ ကုလပုတ္တော အမ္ဟာကံ အဒိဋ္ဌသဟာယော ပဗ္ဗဇိတော, ဒိဋ္ဌော သော အာယသ္မတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော စ ‘‘ဧဝံ, ဂဟပတီ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘ကဟံ နု ခော, ဘန္တေ, သော အာယသ္မာ ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’’တိ ပုန ပုဋ္ဌော တုဏ္ဟီ အဟောသိ။ အထ စိတ္တော ဂဟပတိ ‘‘အယ္ယော နော, ဘန္တေ, ဣသိဒတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဧဝံ, ဂဟပတီ’’တိ ဝုတ္တေ အတ္တနော ဂိဟိသဟာယဘာဝံ အညာသိ။

    Pañhaṃ vissajjetvāti ‘‘yā imā, gahapati, anekavihitā diṭṭhiyo loke uppajjanti ‘sassato loko’ti vā, ‘asassato loko’ti vā…pe… yāni cimāni dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni brahmajāle gaṇitāni, imā kho, gahapati, diṭṭhiyo sakkāyadiṭṭhiyā sati honti, sakkāyadiṭṭhiyā asati na hontī’’tiādinā nayena pañhaṃ vissajjetvā. Gihisahāyakabhāve ñāteti therassa gihisahāyakabhāve cittena gahapatinā ñāte. Citto kira, gahapati, tassa pañhaveyyākaraṇe tuṭṭho ‘‘kuto, bhante, ayyo isidatto āgacchatī’’ti vatvā ‘‘avantiyā kho ahaṃ, gahapati, āgacchāmī’’ti vutto ‘‘atthi, bhante, avantiyā isidatto nāma kulaputto amhākaṃ adiṭṭhasahāyo pabbajito, diṭṭho so āyasmatā’’ti pucchi. Thero ca ‘‘evaṃ, gahapatī’’ti vatvā ‘‘kahaṃ nu kho, bhante, so āyasmā etarahi viharatī’’ti puna puṭṭho tuṇhī ahosi. Atha citto gahapati ‘‘ayyo no, bhante, isidatto’’ti pucchitvā ‘‘evaṃ, gahapatī’’ti vutte attano gihisahāyabhāvaṃ aññāsi.

    တေဇောသမာပတ္တိပာဋိဟာရိယံ ဒသ္သေတ္ဝာတိ ဧကသ္မိံ ကိရ ဒိဝသေ စိတ္တော ဂဟပတိ ‘‘သာဓု မေ, ဘန္တေ, အယ္ယော ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာ ဣဒ္ဓိပာဋိဟာရိယံ ဒသ္သေတူ’’တိ မဟာထေရံ ယာစိ။ ထေရော ‘‘တေန ဟိ တ္ဝံ, ဂဟပတိ, အာဠိန္ဒေ ဥတ္တရာသင္ဂံ ပညာပေတ္ဝာ တတ္ထ တိဏကလာပံ ဩကိရာ’’တိ ဝတ္ဝာ တေန စ တထာ ကတေ သယံ ဝိဟာရံ ပဝိသိတ္ဝာ စ ဃဋိကံ ဒတ္ဝာ တထာရူပံ ဣဒ္ဓာဘိသင္ခာရံ အဘိသင္ခာရေသိ, ယထာ တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေန စ အဂ္ဂဠန္တရိကာယ စ အစ္စိ နိက္ခမိတ္ဝာ တိဏာနိ ဈာပေတိ, ဥတ္တရာသင္ဂံ န ဈာပေတိ။ အထ စိတ္တော ဂဟပတိ ဥတ္တရာသင္ဂံ ပပ္ဖောဋေတ္ဝာ သံဝိဂ္ဂော လောမဟဋ္ဌဇာတော ဧကမန္တံ ဌိတော ထေရံ ဗဟိ နိက္ခမန္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အဘိရမတု, ဘန္တေ, အယ္ယော မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ, ရမဏီယံ အမ္ဗာဋကဝနံ, အဟံ အယ္ယသ္သ ဥသ္သုက္ကံ ကရိသ္သာမိ စီဝရပိဏ္ဍပာတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာန’’န္တိ အာဟ။ တတော ထေရော ‘‘န ဒာနိ ဣဓ ဝသိတုံ သက္ကာ’’တိ တမ္ဟာ ဝိဟာရာ ပက္ကာမိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘တေဇောသမာပတ္တိ ပာဋိဟာရိယံ ဒသ္သေတ္ဝာ ‘ဣဒာနိ ဣဓ ဝသိတုံ န ယုတ္တ’န္တိ ယထာသုခံ ပက္ကာမီ’’တိ။ ဒ္ဝေ အဂ္ဂသာဝကာတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဝိတ္ထာရတော ဝိနယပာဠိယံ အာဂတမေဝ။

    Tejosamāpattipāṭihāriyaṃ dassetvāti ekasmiṃ kira divase citto gahapati ‘‘sādhu me, bhante, ayyo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ dassetū’’ti mahātheraṃ yāci. Thero ‘‘tena hi tvaṃ, gahapati, āḷinde uttarāsaṅgaṃ paññāpetvā tattha tiṇakalāpaṃ okirā’’ti vatvā tena ca tathā kate sayaṃ vihāraṃ pavisitvā ca ghaṭikaṃ datvā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāresi, yathā tāḷacchiggaḷena ca aggaḷantarikāya ca acci nikkhamitvā tiṇāni jhāpeti, uttarāsaṅgaṃ na jhāpeti. Atha citto gahapati uttarāsaṅgaṃ papphoṭetvā saṃviggo lomahaṭṭhajāto ekamantaṃ ṭhito theraṃ bahi nikkhamantaṃ disvā ‘‘abhiramatu, bhante, ayyo macchikāsaṇḍe, ramaṇīyaṃ ambāṭakavanaṃ, ahaṃ ayyassa ussukkaṃ karissāmi cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna’’nti āha. Tato thero ‘‘na dāni idha vasituṃ sakkā’’ti tamhā vihārā pakkāmi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘tejosamāpatti pāṭihāriyaṃ dassetvā ‘idāni idha vasituṃ na yutta’nti yathāsukhaṃ pakkāmī’’ti. Dve aggasāvakātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ vitthārato vinayapāḷiyaṃ āgatameva.

    သဒ္ဓောတိ လောကိယလောကုတ္တရာယ သဒ္ဓာယ သမန္နာဂတော။ သီလေနာတိ အဂာရိယသီလံ အနဂာရိယသီလန္တိ ဒုဝိဓံ သီလံ, တေသု ဣဓ အဂာရိယံ သီလံ အဓိပ္ပေတံ, တေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ယသောဘောဂသမပ္ပိတောတိ ယာဒိသော အနာထပိဏ္ဍိကာဒီနံ ပဉ္စဥပာသကသတပရိဝာရသင္ခာတော အဂာရိယော ယသော, တာဒိသေနေဝ ယသေန, ယော စ ဓနဓညာဒိကော စေဝ သတ္တဝိဓအရိယဓနသင္ခာတော စာတိ ဒုဝိဓော ဘောဂော, တေန စ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ယံ ယံ ပဒေသန္တိ ပုရတ္ထိမာဒီသု ဒိသာသု ဧဝရူပော ကုလပုတ္တော ယံ ယံ ပဒေသံ ဘဇတိ, တတ္ထ တတ္ထ ဧဝရူပေန လာဘသက္ကာရေန ပူဇိတောဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။

    Saddhoti lokiyalokuttarāya saddhāya samannāgato. Sīlenāti agāriyasīlaṃ anagāriyasīlanti duvidhaṃ sīlaṃ, tesu idha agāriyaṃ sīlaṃ adhippetaṃ, tena samannāgatoti attho. Yasobhogasamappitoti yādiso anāthapiṇḍikādīnaṃ pañcaupāsakasataparivārasaṅkhāto agāriyo yaso, tādiseneva yasena, yo ca dhanadhaññādiko ceva sattavidhaariyadhanasaṅkhāto cāti duvidho bhogo, tena ca samannāgatoti attho. Yaṃ yaṃ padesanti puratthimādīsu disāsu evarūpo kulaputto yaṃ yaṃ padesaṃ bhajati, tattha tattha evarūpena lābhasakkārena pūjitova hotīti attho.

    ဟတ္ထကအာဠဝကဝတ္ထု

    Hatthakaāḷavakavatthu

    ၂၅၁. စတုတ္ထေ စတုဗ္ဗိဓေန သင္ဂဟဝတ္ထုနာတိ ဒာနပိယဝစနအတ္ထစရိယာသမာနတ္တတာသင္ခာတေန စတုဗ္ဗိဓေန သင္ဂဟဝတ္ထုနာ။ ‘‘သ္ဝေ ဘတ္တစာဋိယာ သဒ္ဓိံ အာဠဝကသ္သ ပေသေတဗ္ဗော အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ ပာကဋံ ကတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ – ‘‘တတ္ရာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ’’တိအာဒိမာဟ။ မိဂဝတ္ထာယ အရညံ ဂန္တ္ဝာတိ အာဠဝကော ရာဇာ ဝိဝိဓနာဋကူပဘောဂံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ စောရပ္ပဋိဗာဟနတ္ထဉ္စ ပဋိရာဇနိသေဓနတ္ထဉ္စ ဗ္ယာယာမကရဏတ္ထဉ္စ သတ္တမေ သတ္တမေ ဒိဝသေ မိဂဝံ ဂစ္ဆန္တော ဧကဒိဝသံ ဗလကာယေန သဒ္ဓိံ ‘‘ယသ္သ ပသ္သေန မိဂော ပလာယတိ, တသ္သေဝ သော ဘာရော’’တိ ကတကတိကဝတ္တော မိဂဝတ္ထာယ အရညံ ဂန္တ္ဝာ။ ဧကံ မိဂန္တိ အတ္တနော ဌိတဋ္ဌာနေန ပလာတံ ဧဏိမိဂံ။ အနုဗန္ဓိတ္ဝာတိ တိယောဇနမဂ္ဂံ ဧကကောဝ အနုဗန္ဓိတ္ဝာ။ ဇဝသမ္ပန္နော ဟိ ရာဇာ ဓနုံ ဂဟေတ္ဝာ ပတ္တိကောဝ တိယောဇနံ တံ မိဂမနုဗန္ဓိ။ ဃာတေတ္ဝာတိ ယသ္မာ ဧဏိမိဂာ တိယောဇနဝေဂာ ဧဝ ဟောန္တိ, တသ္မာ ပရိက္ခိဏဇဝံ တံ မိဂံ ဥဒကံ ပဝိသိတ္ဝာ ဌိတံ ဃာတေတ္ဝာ။ ဒ္ဝိဓာ ဆေတ္ဝာ ဓနုကောဋိယံ လဂေတ္ဝာ နိဝတ္တေတ္ဝာ အာဂစ္ဆန္တောတိ အနတ္ထိကောပိ မံသေန ‘‘နာသက္ခိ မိဂံ ဂဟေတု’’န္တိ အပဝာဒမောစနတ္ထံ ဒ္ဝိဓာ ဆိန္နံ ဓနုကောဋိယံ လဂေတ္ဝာ အာဂစ္ဆန္တော။ သန္ဒစ္ဆာယန္တိ ဃနစ္ဆာယံ ဗဟလပတ္တပလာသံ။

    251. Catutthe catubbidhena saṅgahavatthunāti dānapiyavacanaatthacariyāsamānattatāsaṅkhātena catubbidhena saṅgahavatthunā. ‘‘Sve bhattacāṭiyā saddhiṃ āḷavakassa pesetabbo ahosī’’ti vuttamatthaṃ pākaṭaṃ katvā dassetuṃ – ‘‘tatrāyaṃ anupubbikathā’’tiādimāha. Migavatthāya araññaṃ gantvāti āḷavako rājā vividhanāṭakūpabhogaṃ chaḍḍetvā corappaṭibāhanatthañca paṭirājanisedhanatthañca byāyāmakaraṇatthañca sattame sattame divase migavaṃ gacchanto ekadivasaṃ balakāyena saddhiṃ ‘‘yassa passena migo palāyati, tasseva so bhāro’’ti katakatikavatto migavatthāya araññaṃ gantvā. Ekaṃ miganti attano ṭhitaṭṭhānena palātaṃ eṇimigaṃ. Anubandhitvāti tiyojanamaggaṃ ekakova anubandhitvā. Javasampanno hi rājā dhanuṃ gahetvā pattikova tiyojanaṃ taṃ migamanubandhi. Ghātetvāti yasmā eṇimigā tiyojanavegā eva honti, tasmā parikkhiṇajavaṃ taṃ migaṃ udakaṃ pavisitvā ṭhitaṃ ghātetvā. Dvidhā chetvā dhanukoṭiyaṃ lagetvā nivattetvā āgacchantoti anatthikopi maṃsena ‘‘nāsakkhi migaṃ gahetu’’nti apavādamocanatthaṃ dvidhā chinnaṃ dhanukoṭiyaṃ lagetvā āgacchanto. Sandacchāyanti ghanacchāyaṃ bahalapattapalāsaṃ.

    ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာတိ အာဠဝကံ ယက္ခံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သော ဟိ မဟာရာဇူနံ သန္တိကာ ဝရံ လဘိတ္ဝာ မဇ္ဈန္ဟိကသမယေ တသ္သ ရုက္ခသ္သ ဆာယာယ ဖုဋ္ဌောကာသံ ပဝိဋ္ဌေ ပာဏိနော ခာဒန္တော တတ္ထ ပဋိဝသတိ။ အာဠဝကသ္သ နိသီဒနပလ္လင္ကေ နိသီဒီတိ ယတ္ထ အဘိလက္ခိတေသု မင္ဂလဒိဝသာဒီသု အာဠဝကော နိသီဒိတ္ဝာ သိရိံ အနုဘောတိ, တသ္မိံယေဝ ဒိဗ္ဗရတနပလ္လင္ကေ နိသီဒိ။ အတ္တနော ဂမနေ အသမ္ပဇ္ဇမာနေ ‘‘ကိံ နု ခော ကာရဏ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တာတိ တဒာ ကိရ သာတာဂိရဟေမဝတာ ဘဂဝန္တံ ဇေတဝနေယေဝ ဝန္ဒိတ္ဝာ ‘‘ယက္ခသမာဂမံ ဂမိသ္သာမာ’’တိ သပရိဝာရာ နာနာယာနေဟိ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တိ, အာကာသေ စ ယက္ခာနံ န သဗ္ဗတ္ထ မဂ္ဂော အတ္ထိ, အာကာသဋ္ဌာနိ ဝိမာနာနိ ပရိဟရိတ္ဝာ မဂ္ဂဋ္ဌာနေနေဝ မဂ္ဂော ဟောတိ, အာဠဝကသ္သ ပန ဝိမာနံ ဘူမဋ္ဌံ သုဂုတ္တံ ပာကာရပရိက္ခိတ္တံ သုသံဝိဟိတဒ္ဝာရဋ္ဋာလကဂောပုရံ ဥပရိ ကံသဇာလသဉ္ဆန္နမဉ္ဇူသာသဒိသံ တိယောဇနံ ဥဗ္ဗေဓေန, တသ္သ ဥပရိ မဂ္ဂော ဟောတိ, တေ တံ ပဒေသမာဂမ္မ ဂန္တုမသမတ္ထာ အဟေသုံ။ ဗုဒ္ဓာနဉ္ဟိ နိသိန္နောကာသသ္သ ဥပရိဘာဂေန ယာဝ ဘဝဂ္ဂာ ကောစိ ဂန္တုမသမတ္ထော, တသ္မာ အတ္တနော ဂမနေ အသမ္ပဇ္ဇမာနေ ‘‘ကိံ နု ခော ကာရဏ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေသုံ။ တေသံ ကထံ သုတ္ဝာ စိန္တေသီတိ ယသ္မာ အသ္သဒ္ဓသ္သ သဒ္ဓာကထာ ဒုက္ကထာ ဟောတိ ဒုသ္သီလာဒီနံ သီလကထာဒယော ဝိယ, တသ္မာ တေသံ ယက္ခာနံ သန္တိကာ ဘဂဝတော ပသံသံ သုတ္ဝာ ဧဝ အဂ္ဂိမ္ဟိ ပက္ခိတ္တလောဏသက္ခရာ ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပန္နကောပေန ပဋပဋာယမာနဟဒယော ဟုတ္ဝာ စိန္တေသိ။ ပဗ္ဗတကူဋန္တိ ကေလာသပဗ္ဗတကူဋံ။

    Rukkhe adhivatthā devatāti āḷavakaṃ yakkhaṃ sandhāya vadati. So hi mahārājūnaṃ santikā varaṃ labhitvā majjhanhikasamaye tassa rukkhassa chāyāya phuṭṭhokāsaṃ paviṭṭhe pāṇino khādanto tattha paṭivasati. Āḷavakassa nisīdanapallaṅke nisīdīti yattha abhilakkhitesu maṅgaladivasādīsu āḷavako nisīditvā siriṃ anubhoti, tasmiṃyeva dibbaratanapallaṅke nisīdi. Attano gamane asampajjamāne ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti āvajjentāti tadā kira sātāgirahemavatā bhagavantaṃ jetavaneyeva vanditvā ‘‘yakkhasamāgamaṃ gamissāmā’’ti saparivārā nānāyānehi ākāsena gacchanti, ākāse ca yakkhānaṃ na sabbattha maggo atthi, ākāsaṭṭhāni vimānāni pariharitvā maggaṭṭhāneneva maggo hoti, āḷavakassa pana vimānaṃ bhūmaṭṭhaṃ suguttaṃ pākāraparikkhittaṃ susaṃvihitadvāraṭṭālakagopuraṃ upari kaṃsajālasañchannamañjūsāsadisaṃ tiyojanaṃ ubbedhena, tassa upari maggo hoti, te taṃ padesamāgamma gantumasamatthā ahesuṃ. Buddhānañhi nisinnokāsassa uparibhāgena yāva bhavaggā koci gantumasamattho, tasmā attano gamane asampajjamāne ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti āvajjesuṃ. Tesaṃ kathaṃ sutvā cintesīti yasmā assaddhassa saddhākathā dukkathā hoti dussīlādīnaṃ sīlakathādayo viya, tasmā tesaṃ yakkhānaṃ santikā bhagavato pasaṃsaṃ sutvā eva aggimhi pakkhittaloṇasakkharā viya abbhantare uppannakopena paṭapaṭāyamānahadayo hutvā cintesi. Pabbatakūṭanti kelāsapabbatakūṭaṃ.

    ဣတော ပဋ္ဌာယ အာဠဝကယုဒ္ဓံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗန္တိ သော ကိရ မနောသိလာတလေ ဝာမပာဒေန ဌတ္ဝာ ‘‘ပသ္သထ ဒာနိ တုမ္ဟာကံ ဝာ သတ္ထာ မဟာနုဘာဝော, အဟံ ဝာ’’တိ ဒက္ခိဏပာဒေန သဋ္ဌိယောဇနမတ္တံ ကေလာသကူဋပဗ္ဗတံ အက္ကမိ, တံ အယောကူဋပ္ပဟတော ဝိယ နိဒ္ဓန္တအယပိဏ္ဍော ပပဋိကာယော မုဉ္စိ။ သော တတ္ရ ဌတ္ဝာ ‘‘အဟံ အာဠဝကော’’တိ ဥဂ္ဃောသေသိ, သကလဇမ္ဗုဒီပံ သဒ္ဒော ဖရိ။ တိယောဇနသဟသ္သဝိတ္ထတဟိမဝာပိ သမ္ပကမ္ပိ ယက္ခသ္သာနုဘာဝေန။ သော ဝာတမဏ္ဍလံ သမုဋ္ဌာပေသိ ‘‘ဧတေနေဝ သမဏံ ပလာပေသ္သာမီ’’တိ။ တေ ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒာ ဝာတာ သမုဋ္ဌဟိတ္ဝာ အဍ္ဎယောဇနယောဇနဒ္ဝိယောဇနတိယောဇနပ္ပမာဏာနိ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ပဒာလေတ္ဝာ ဝနဂစ္ဆရုက္ခာဒီနိ ဥမ္မူလေတ္ဝာ အာဠဝိနဂရံ ပက္ခန္ဒာ ဇိဏ္ဏဟတ္ထိသာလာဒီနိ စုဏ္ဏေန္တာ ဆဒနိဋ္ဌကာ အာကာသေ ဘမေန္တာ။ ဘဂဝာ ‘‘မာ ကသ္သစိ ဥပရောဓော ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေ ဝာတာ ဒသဗလံ ပတ္ဝာ စီဝရကဏ္ဏမတ္တမ္ပိ စာလေတုံ နာသက္ခိံသု။ တတော မဟာဝသ္သံ သမုဋ္ဌာပေသိ ‘‘ဥဒကေန အဇ္ဈောတ္ထရိတ္ဝာ သမဏံ မာရေသ္သာမီ’’တိ။ တသ္သာနုဘာဝေန ဥပရူပရိ သတပဋလသဟသ္သပဋလာဒိဘေဒာ ဝလာဟကာ ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ပဝသ္သိံသု။ ဝုဋ္ဌိဓာရာဝေဂေန ပထဝီ ဆိဒ္ဒာ အဟောသိ။ ဝနရုက္ခာဒီနံ ဥပရိ မဟောဃော အာဂန္တ္ဝာ ဒသဗလသ္သ စီဝရေ ဥသ္သာဝဗိန္ဒုမတ္တမ္ပိ တေမေတုံ နာသက္ခိ။ တတော ပာသာဏဝသ္သံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ မဟန္တာနိ မဟန္တာနိ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ဓူမာယန္တာနိ ပဇ္ဇလန္တာနိ အာကာသေနာဂန္တ္ဝာ ဒသဗလံ ပတ္ဝာ ဒိဗ္ဗမာလာဂုဠာနိ သမ္ပဇ္ဇိံသု။ တတော ပဟရဏဝသ္သံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ဧကတောဓာရာ ဥဘတောဓာရာ အသိသတ္တိခုရပ္ပာဒယော ဓူမာယန္တာ ပဇ္ဇလန္တာ အာကာသေနာဂန္တ္ဝာ ဒသဗလသ္သ ပာဒမူလေ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ အဟေသုံ။

    Ito paṭṭhāya āḷavakayuddhaṃ vitthāretabbanti so kira manosilātale vāmapādena ṭhatvā ‘‘passatha dāni tumhākaṃ vā satthā mahānubhāvo, ahaṃ vā’’ti dakkhiṇapādena saṭṭhiyojanamattaṃ kelāsakūṭapabbataṃ akkami, taṃ ayokūṭappahato viya niddhantaayapiṇḍo papaṭikāyo muñci. So tatra ṭhatvā ‘‘ahaṃ āḷavako’’ti ugghosesi, sakalajambudīpaṃ saddo phari. Tiyojanasahassavitthatahimavāpi sampakampi yakkhassānubhāvena. So vātamaṇḍalaṃ samuṭṭhāpesi ‘‘eteneva samaṇaṃ palāpessāmī’’ti. Te puratthimādibhedā vātā samuṭṭhahitvā aḍḍhayojanayojanadviyojanatiyojanappamāṇāni pabbatakūṭāni padāletvā vanagaccharukkhādīni ummūletvā āḷavinagaraṃ pakkhandā jiṇṇahatthisālādīni cuṇṇentā chadaniṭṭhakā ākāse bhamentā. Bhagavā ‘‘mā kassaci uparodho hotū’’ti adhiṭṭhāsi. Te vātā dasabalaṃ patvā cīvarakaṇṇamattampi cāletuṃ nāsakkhiṃsu. Tato mahāvassaṃ samuṭṭhāpesi ‘‘udakena ajjhottharitvā samaṇaṃ māressāmī’’ti. Tassānubhāvena uparūpari satapaṭalasahassapaṭalādibhedā valāhakā uṭṭhahitvā pavassiṃsu. Vuṭṭhidhārāvegena pathavī chiddā ahosi. Vanarukkhādīnaṃ upari mahogho āgantvā dasabalassa cīvare ussāvabindumattampi temetuṃ nāsakkhi. Tato pāsāṇavassaṃ samuṭṭhāpesi. Mahantāni mahantāni pabbatakūṭāni dhūmāyantāni pajjalantāni ākāsenāgantvā dasabalaṃ patvā dibbamālāguḷāni sampajjiṃsu. Tato paharaṇavassaṃ samuṭṭhāpesi. Ekatodhārā ubhatodhārā asisattikhurappādayo dhūmāyantā pajjalantā ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle dibbapupphāni ahesuṃ.

    တတော အင္ဂာရဝသ္သံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ကိံသုကဝဏ္ဏာ အင္ဂာရာ အာကာသေနာဂန္တ္ဝာ ဒသဗလသ္သ ပာဒမူလေ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ဟုတ္ဝာ ဝိကိရိံသု။ တတော ကုက္ကုဠဝသ္သံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အစ္စုဏ္ဟော ကုက္ကုဠော အာကာသေနာဂန္တ္ဝာ ဒသဗလသ္သ ပာဒမူလေ စန္ဒနစုဏ္ဏံ ဟုတ္ဝာ နိပတိ။ တတော ဝာလိကဝသ္သံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အတိသုခုမာ ဝာလိကာ ဓူမာယန္တာ ပဇ္ဇလန္တာ အာကာသေနာဂန္တ္ဝာ ဒသဗလသ္သ ပာဒမူလေ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ဟုတ္ဝာ နိပတိံသု။ တတော ကလလဝသ္သံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ တံ ဓူမာယန္တံ ပဇ္ဇလန္တံ အာကာသေနာဂန္တ္ဝာ ဒသဗလသ္သ ပာဒမူလေ ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ ဟုတ္ဝာ နိပတိ။ တတော အန္ဓကာရံ သမုဋ္ဌာပေသိ ‘‘ဘိံသေတ္ဝာ သမဏံ ပလာပေသ္သာမီ’’တိ။ စတုရင္ဂသမန္နာဂတံ အန္ဓကာရသဒိသံ ဟုတ္ဝာ ဒသဗလံ ပတ္ဝာ သူရိယပ္ပဘာဝိဟတမိဝန္ဓကာရံ အန္တရဓာယိ။ ဧဝံ ယက္ခော ဣမာဟိ နဝဟိ ဝာတဝသ္သပာသာဏပဟရဏင္ဂာရကုက္ကုဠဝာလိကကလလန္ဓကာရဝုဋ္ဌီဟိ ဘဂဝန္တံ ပလာပေတုမသက္ကောန္တော နာနာဝိဓပ္ပဟရဏဟတ္ထအနေကပ္ပကာရရူပဘူတဂဏသမာကုလာယ စတုရင္ဂိနိယာ သေနာယ သယမေဝ ဘဂဝန္တံ အဘိဂတော။ တေ ဘူတဂဏာ အနေကပ္ပကာရဝိကာရေ ကတ္ဝာ ‘‘ဂဏ္ဟထ ဟနထာ’’တိ ဘဂဝတော ဥပရိ အာဂစ္ဆန္တာ ဝိယ စ ဟောန္တိ။ အပိစ ခော နိဒ္ဓန္တလောဟပိဏ္ဍံ ဝိယ မက္ခိကာ ဘဂဝန္တံ အလ္လီယိတုမသမတ္ထာ ဧဝ အဟေသုံ။

    Tato aṅgāravassaṃ samuṭṭhāpesi. Kiṃsukavaṇṇā aṅgārā ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle dibbapupphāni hutvā vikiriṃsu. Tato kukkuḷavassaṃ samuṭṭhāpesi. Accuṇho kukkuḷo ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle candanacuṇṇaṃ hutvā nipati. Tato vālikavassaṃ samuṭṭhāpesi. Atisukhumā vālikā dhūmāyantā pajjalantā ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle dibbapupphāni hutvā nipatiṃsu. Tato kalalavassaṃ samuṭṭhāpesi. Taṃ dhūmāyantaṃ pajjalantaṃ ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle dibbagandhaṃ hutvā nipati. Tato andhakāraṃ samuṭṭhāpesi ‘‘bhiṃsetvā samaṇaṃ palāpessāmī’’ti. Caturaṅgasamannāgataṃ andhakārasadisaṃ hutvā dasabalaṃ patvā sūriyappabhāvihatamivandhakāraṃ antaradhāyi. Evaṃ yakkho imāhi navahi vātavassapāsāṇapaharaṇaṅgārakukkuḷavālikakalalandhakāravuṭṭhīhi bhagavantaṃ palāpetumasakkonto nānāvidhappaharaṇahatthaanekappakārarūpabhūtagaṇasamākulāya caturaṅginiyā senāya sayameva bhagavantaṃ abhigato. Te bhūtagaṇā anekappakāravikāre katvā ‘‘gaṇhatha hanathā’’ti bhagavato upari āgacchantā viya ca honti. Apica kho niddhantalohapiṇḍaṃ viya makkhikā bhagavantaṃ allīyitumasamatthā eva ahesuṃ.

    ဧဝံ သဗ္ဗရတ္တိံ အနေကပ္ပကာရဝိဘိံသာကာရဒသ္သနေနပိ ဘဂဝန္တံ စာလေတုမသက္ကောန္တော အာဠဝကော စိန္တေသိ – ‘‘ယံနူနာဟံ ကေနစိ အဇေယ္ယံ ဒုသ္သာဝုဓံ မုဉ္စေယ္ယ’’န္တိ။ သစေ ဟိ သော ဒုဋ္ဌော အာကာသေ တံ ဒုသ္သာဝုဓံ မုဉ္စေယ္ယ, ဒ္ဝာဒသ ဝသ္သာနိ ဒေဝော န ဝသ္သေယ္ယ။ သစေ ပထဝိယံ မုဉ္စေယ္ယ , သဗ္ဗရုက္ခတိဏာဒီနိ သုသ္သိတ္ဝာ ဒ္ဝာဒသဝသ္သန္တရံ န ပုန ရုဟေယ္ယုံ။ သစေ သမုဒ္ဒေ မုဉ္စေယ္ယ, တတ္တကပာလေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ သဗ္ဗံ သုသ္သေယ္ယ။ သစေ သိနေရုပဗ္ဗတေ မုဉ္စေယ္ယ, ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ဟုတ္ဝာ ဝိကိရေယ္ယ။ သော ဧဝံမဟာနုဘာဝံ ဒုသ္သာဝုဓံ ဥတ္တရိသာဋကံ မုဉ္စိတ္ဝာ အဂ္ဂဟေသိ။ ယေဘုယ္ယေန ဒသသဟသ္သိလောကဓာတုဒေဝတာ ဝေဂေန သန္နိပတိံသု ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝာ အာဠဝကံ ဒမေသ္သတိ, တတ္ထ ဓမ္မံ သောသ္သာမာ’’တိ။ ယုဒ္ဓဒသ္သနကာမာပိ ဒေဝတာ သန္နိပတိံသု။ ဧဝံ သကလမ္ပိ အာကာသံ ဒေဝတာဟိ ပရိပုဏ္ဏံ အဟောသိ။ အထာဠဝကော ဘဂဝတော သမီပေ ဥပရူပရိ ဝိစရိတ္ဝာ ဝတ္ထာဝုဓံ မုဉ္စိ ။ တံ အသနိစက္ကံ ဝိယ အာကာသေ ဘေရဝသဒ္ဒံ ကရောန္တံ ဓူမာယန္တံ ပဇ္ဇလန္တံ ဘဂဝန္တံ ပတ္ဝာ ယက္ခသ္သ မာနမဒ္ဒနတ္ထံ ပာဒပုဉ္ဆနစောဠံ ဟုတ္ဝာ ပာဒမူလေ နိပတိ။ အာဠဝကော တံ ဒိသ္ဝာ ဆိန္နဝိသာဏော ဝိယ ဥသဘော, ဥဒ္ဓဋဒာဌော ဝိယ သပ္ပော နိတ္တေဇော နိမ္မဒော နိပာတိတမာနဒ္ဓဇော အဟောသိ။ ဧဝမိဒံ အာဠဝကယုဒ္ဓံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

    Evaṃ sabbarattiṃ anekappakāravibhiṃsākāradassanenapi bhagavantaṃ cāletumasakkonto āḷavako cintesi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ kenaci ajeyyaṃ dussāvudhaṃ muñceyya’’nti. Sace hi so duṭṭho ākāse taṃ dussāvudhaṃ muñceyya, dvādasa vassāni devo na vasseyya. Sace pathaviyaṃ muñceyya , sabbarukkhatiṇādīni sussitvā dvādasavassantaraṃ na puna ruheyyuṃ. Sace samudde muñceyya, tattakapāle udakabindu viya sabbaṃ susseyya. Sace sinerupabbate muñceyya, khaṇḍākhaṇḍaṃ hutvā vikireyya. So evaṃmahānubhāvaṃ dussāvudhaṃ uttarisāṭakaṃ muñcitvā aggahesi. Yebhuyyena dasasahassilokadhātudevatā vegena sannipatiṃsu ‘‘ajja bhagavā āḷavakaṃ damessati, tattha dhammaṃ sossāmā’’ti. Yuddhadassanakāmāpi devatā sannipatiṃsu. Evaṃ sakalampi ākāsaṃ devatāhi paripuṇṇaṃ ahosi. Athāḷavako bhagavato samīpe uparūpari vicaritvā vatthāvudhaṃ muñci . Taṃ asanicakkaṃ viya ākāse bheravasaddaṃ karontaṃ dhūmāyantaṃ pajjalantaṃ bhagavantaṃ patvā yakkhassa mānamaddanatthaṃ pādapuñchanacoḷaṃ hutvā pādamūle nipati. Āḷavako taṃ disvā chinnavisāṇo viya usabho, uddhaṭadāṭho viya sappo nittejo nimmado nipātitamānaddhajo ahosi. Evamidaṃ āḷavakayuddhaṃ vitthāretabbaṃ.

    အဋ္ဌ ပဉ္ဟေ ပုစ္ဆီတိ –

    Aṭṭha pañhe pucchīti –

    ‘‘ကိံ သူဓ ဝိတ္တံ ပုရိသသ္သ သေဋ္ဌံ၊

    ‘‘Kiṃ sūdha vittaṃ purisassa seṭṭhaṃ,

    ကိံ သု သုစိဏ္ဏံ သုခမာဝဟာတိ။

    Kiṃ su suciṇṇaṃ sukhamāvahāti;

    ကိံ သု ဟဝေ သာဒုတရံ ရသာနံ၊

    Kiṃ su have sādutaraṃ rasānaṃ,

    ကထံ ဇီဝိံ ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌ’’န္တိ။ (သံ. နိ. ၁.၂၄၆; သု. နိ. ၁၈၃) –

    Kathaṃ jīviṃ jīvitamāhu seṭṭha’’nti. (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 183) –

    အာဒိနာ အဋ္ဌ ပဉ္ဟေ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ဝိသ္သဇ္ဇေသီတိ –

    Ādinā aṭṭha pañhe pucchi. Satthā vissajjesīti –

    ‘‘သဒ္ဓီဓ ဝိတ္တံ ပုရိသသ္သ သေဋ္ဌံ၊

    ‘‘Saddhīdha vittaṃ purisassa seṭṭhaṃ,

    ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟာတိ။

    Dhammo suciṇṇo sukhamāvahāti;

    သစ္စံ ဟဝေ သာဒုတရံ ရသာနံ၊

    Saccaṃ have sādutaraṃ rasānaṃ,

    ပညာဇီဝိံ ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌ’’န္တိ။ (သံ. နိ. ၁.၂၄၆; သု. နိ. ၁၈၄) –

    Paññājīviṃ jīvitamāhu seṭṭha’’nti. (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 184) –

    အာဒိနာ ဝိသ္သဇ္ဇေသိ။ ဝိက္ကန္ဒမာနာယာတိ အစ္စန္တံ ပရိဒေဝမာနာယ။

    Ādinā vissajjesi. Vikkandamānāyāti accantaṃ paridevamānāya.

    မဟာနာမသက္ကဝတ္ထု

    Mahānāmasakkavatthu

    ၂၅၂. ပဉ္စမေ သတ္ထာ တတော ပရံ ပဋိညံ နာဒာသီတိ သံဝစ္ဆရတော ပရံ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ပစ္စယပ္ပဝာရဏာသာဒိယနသ္သ ဝာရိတတ္တာ ‘‘ပဋိညံ နာဒာသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဘဂဝာ တတိယဝာရေပိ မဟာနာမေန သက္ကေန ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, သင္ဃံ ယာဝဇီဝံ ဘေသဇ္ဇေန ပဝာရေတု’’န္တိ (ပာစိ. ၃၀၄-၃၀၅) ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု သာဓု, မဟာနာမ, တေန ဟိ တ္ဝံ, မဟာနာမ, သင္ဃံ ယာဝဇီဝံ ဘေသဇ္ဇေန ပဝာရေဟီ’’တိ ပဋိညံ အဒာသိယေဝ။ ဧဝံ ပဋိညံ ဒတ္ဝာ ပစ္ဆာ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေဟိ ဘိက္ခူဟိ မဟာနာမသ္သ သက္ကသ္သ ဝိဟေဌိတဘာဝံ သုတ္ဝာ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဝိဂရဟိတ္ဝာ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ ‘‘အဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ စာတုမာသပ္ပစ္စယပဝာရဏာ သာဒိတဗ္ဗာ အညတ္ရ ပုနပ္ပဝာရဏာယ အညတ္ရ နိစ္စပ္ပဝာရဏာယ။ တတော စေ ဥတ္တရိ သာဒိယေယ္ယ, ပာစိတ္တိယ’’န္တိ။ တသ္မာ ပဌမံ အနုဇာနိတ္ဝာပိ ပစ္ဆာ သိက္ခာပဒဗန္ဓနေန ဝာရိတတ္တာ ‘‘ပဋိညံ နာဒာသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

    252. Pañcame satthā tato paraṃ paṭiññaṃ nādāsīti saṃvaccharato paraṃ sikkhāpadapaññattiyā paccayappavāraṇāsādiyanassa vāritattā ‘‘paṭiññaṃ nādāsī’’ti vuttaṃ. Tathā hi bhagavā tatiyavārepi mahānāmena sakkena ‘‘icchāmahaṃ, bhante, saṅghaṃ yāvajīvaṃ bhesajjena pavāretu’’nti (pāci. 304-305) vutte ‘‘sādhu sādhu, mahānāma, tena hi tvaṃ, mahānāma, saṅghaṃ yāvajīvaṃ bhesajjena pavārehī’’ti paṭiññaṃ adāsiyeva. Evaṃ paṭiññaṃ datvā pacchā chabbaggiyehi bhikkhūhi mahānāmassa sakkassa viheṭhitabhāvaṃ sutvā chabbaggiye bhikkhū vigarahitvā sikkhāpadaṃ paññapesi ‘‘agilānena bhikkhunā cātumāsappaccayapavāraṇā sāditabbā aññatra punappavāraṇāya aññatra niccappavāraṇāya. Tato ce uttari sādiyeyya, pācittiya’’nti. Tasmā paṭhamaṃ anujānitvāpi pacchā sikkhāpadabandhanena vāritattā ‘‘paṭiññaṃ nādāsī’’ti vuttaṃ.

    ဥဂ္ဂဂဟပတ္ယာဒိဝတ္ထု

    Uggagahapatyādivatthu

    ၂၅၃-၂၅၆. ဆဋ္ဌသတ္တမအဋ္ဌမနဝမာနိ သုဝိညေယ္ယာနေဝ။

    253-256. Chaṭṭhasattamaaṭṭhamanavamāni suviññeyyāneva.

    နကုလပိတုဂဟပတိဝတ္ထု

    Nakulapitugahapativatthu

    ၂၅၇. ဒသမေ သုသုမာရဂိရိနဂရေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တသ္သ ကိရ နဂရသ္သ ဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟဒိဝသေ အဝိဒူရေ ဥဒကရဟဒေ သုသုမာရော သဒ္ဒမကာသိ, ဂိရံ နိစ္ဆာရေသိ။ အထ နဂရေ အနန္တရာယေန မာပိတေ တမေဝ သုသုမာရဂိရကရဏံ သုဘနိမိတ္တံ ကတ္ဝာ ‘‘သုသုမာရဂိရီ’’တ္ဝေဝသ္သ နာမံ အကံသု။ ကေစိ ပန ‘‘သုသုမာရသဏ္ဌာနတ္တာ သုသုမာရော နာမ ဧကော ဂိရိ, သော တသ္သ နဂရသ္သ သမီပေ, တသ္မာ တံ သုသုမာရဂိရိ ဧတသ္သ အတ္ထီတိ သုသုမာရဂိရီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဘေသကဠာဝနေတိ ဘေသကဠာနာမကေ ဝနေ။ ‘‘ဘေသကလာဝနေ’’တိပိ ပာဌော။ ကထံ ပန ဘဂဝတိ နေသံ ပုတ္တသညာ ပတိဋ္ဌာသီတိ အာဟ – ‘‘အယံ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ဒဟရသ္သေဝ ဒဟရာ အာနီတာတိ မေ ဒဟရသ္သေဝ သတော ဒဟရာ အာနီတာတိ အတ္ထော။ အတိစရိတာတိ အတိက္ကမိတ္ဝာ စရန္တော။

    257. Dasame susumāragirinagareti evaṃnāmake nagare. Tassa kira nagarassa vatthupariggahadivase avidūre udakarahade susumāro saddamakāsi, giraṃ nicchāresi. Atha nagare anantarāyena māpite tameva susumāragirakaraṇaṃ subhanimittaṃ katvā ‘‘susumāragirī’’tvevassa nāmaṃ akaṃsu. Keci pana ‘‘susumārasaṇṭhānattā susumāro nāma eko giri, so tassa nagarassa samīpe, tasmā taṃ susumāragiri etassa atthīti susumāragirīti vuccatī’’ti vadanti. Bhesakaḷāvaneti bhesakaḷānāmake vane. ‘‘Bhesakalāvane’’tipi pāṭho. Kathaṃ pana bhagavati nesaṃ puttasaññā patiṭṭhāsīti āha – ‘‘ayaṃ kirā’’tiādi. Daharasseva daharā ānītāti me daharasseva sato daharā ānītāti attho. Aticaritāti atikkamitvā caranto.

    (ဆဋ္ဌဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။)

    (Chaṭṭhaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.)

    ဥပာသကပာဠိသံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Upāsakapāḷisaṃvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ၁၄. ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂော

    14. Etadaggavaggo

    (၁၄) ၇. သတ္တမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

    (14) 7. Sattamaetadaggavaggavaṇṇanā

    သုဇာတာဝတ္ထု

    Sujātāvatthu

    ၂၅၈. ဥပာသိကာပာဠိသံဝဏ္ဏနာယ ပဌမံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။

    258. Upāsikāpāḷisaṃvaṇṇanāya paṭhamaṃ suviññeyyameva.

    ဝိသာခာဝတ္ထု

    Visākhāvatthu

    ၂၅၉. ဒုတိယေ မဟာလတာပသာဓနသ္သာတိ မဟာလတာပိဠန္ဓနသ္သ။ တသ္မိဉ္စ ပိဠန္ဓနေ စတသ္သော ဝဇိရနာဠိယော ဥပယောဂံ အဂမံသု။ မုတ္တာနံ ဧကာဒသ နာဠိယော, ပဝာဠသ္သ ဒ္ဝာဝီသတိ နာဠိယော, ပဒုမရာဂမဏီနံ တေတ္တိံသ နာဠိယော။ ဣတိ ဧတေဟိ စ အညေဟိ စ ဣန္ဒနီလာဒီဟိ နီလပီတလောဟိတောဒာတမဉ္ဇိဋ္ဌသာမကဗရဝဏ္ဏဝသေန သတ္တဝဏ္ဏေဟိ ဝရရတနေဟိ နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ, တံ သီသေ ပဋိမုက္ကံ ယာဝ ပာဒပိဋ္ဌိယာ ဘသ္သတိ, ပဉ္စန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရယမာနာဝ နံ ဣတ္ထီ ဓာရေတုံ သက္ကောတိ။ အန္တောအဂ္ဂိ ဗဟိ န နီဟရိတဗ္ဗောတိအာဒီနံ အတ္ထော ဥပရိ အာဝိ ဘဝိသ္သတိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယ္ယမေဝ။

    259. Dutiye mahālatāpasādhanassāti mahālatāpiḷandhanassa. Tasmiñca piḷandhane catasso vajiranāḷiyo upayogaṃ agamaṃsu. Muttānaṃ ekādasa nāḷiyo, pavāḷassa dvāvīsati nāḷiyo, padumarāgamaṇīnaṃ tettiṃsa nāḷiyo. Iti etehi ca aññehi ca indanīlādīhi nīlapītalohitodātamañjiṭṭhasāmakabaravaṇṇavasena sattavaṇṇehi vararatanehi niṭṭhānaṃ agamāsi, taṃ sīse paṭimukkaṃ yāva pādapiṭṭhiyā bhassati, pañcannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhārayamānāva naṃ itthī dhāretuṃ sakkoti. Antoaggi bahi na nīharitabbotiādīnaṃ attho upari āvi bhavissati. Sesamettha suviññeyyameva.

    ခုဇ္ဇုတ္တရာ-သာမာဝတီဝတ္ထု

    Khujjuttarā-sāmāvatīvatthu

    ၂၆၀-၂၆၁. တတိယစတုတ္ထေသု ပာယာသသ္သာတိ ဗဟလတရသ္သ ပာယာသသ္သ။ တံ ပာယာသံ ဘုဉ္ဇန္တေသူတိ တံ ဗဟလတရံ ဂရုသိနိဒ္ဓံ ပာယာသံ ဘုဉ္ဇန္တေသု။ ဇီရာပေတုံ အသက္ကောန္တောတိ အန္တရာမဂ္ဂေ အပ္ပာဟာရတာယ မန္ဒဂဟဏိကတ္တာ ဇီရာပေတုံ အသက္ကောန္တော။ ဝာဠမိဂဋ္ဌာနေတိ ဝာဠမိဂေဟိ အဓိဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ။ အနုဝိဇ္ဇန္တောတိ ဝိစာရေန္တော။ သာလာတိ နဠကာရသာလာ။ မုဓာ န ကရိသ္သတီတိ မူလ္ယံ ဝိနာ န ကရိသ္သတိ။ အာလိမ္ပေသီတိ အဂ္ဂိံ အဒာသိ, အဂ္ဂိံ ဇာလေသီတိ အတ္ထော။ ပေက္ခာတိ အာဂမေဟိ။ ဥပဓိသမ္ပဒာတိ သရီရသမ္ပတ္တိ။ ဝဋရုက္ခံ ပတ္ဝာတိ နိဂ္ရောဓရုက္ခံ ပတ္ဝာ။ သုဝဏ္ဏကဋကေတိ သုဝဏ္ဏဝလယေ။ အဗ္ဘုံ မေတိ မေ အဝဍ္ဎီတိ အတ္ထော။ အန္တော အသောဓေတ္ဝာတိ ပဏ္ဏသာလာယ အန္တော ကသ္သစိ အတ္ထိဘာဝံ ဝာ နတ္ထိဘာဝံ ဝာ အနုပဓာရေတ္ဝာ။ သေသံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။

    260-261. Tatiyacatutthesu pāyāsassāti bahalatarassa pāyāsassa. Taṃ pāyāsaṃ bhuñjantesūti taṃ bahalataraṃ garusiniddhaṃ pāyāsaṃ bhuñjantesu. Jīrāpetuṃ asakkontoti antarāmagge appāhāratāya mandagahaṇikattā jīrāpetuṃ asakkonto. Vāḷamigaṭṭhāneti vāḷamigehi adhiṭṭhitaṭṭhāne. Anuvijjantoti vicārento. Sālāti naḷakārasālā. Mudhā na karissatīti mūlyaṃ vinā na karissati. Ālimpesīti aggiṃ adāsi, aggiṃ jālesīti attho. Pekkhāti āgamehi. Upadhisampadāti sarīrasampatti. Vaṭarukkhaṃ patvāti nigrodharukkhaṃ patvā. Suvaṇṇakaṭaketi suvaṇṇavalaye. Abbhuṃ meti me avaḍḍhīti attho. Anto asodhetvāti paṇṇasālāya anto kassaci atthibhāvaṃ vā natthibhāvaṃ vā anupadhāretvā. Sesaṃ suviññeyyameva.

    ဥတ္တရာနန္ဒမာတာဝတ္ထု

    Uttarānandamātāvatthu

    ၂၆၂. ပဉ္စမေ ဥပနိသ္သယံ ဒိသ္ဝာတိ ဣမိနာ ယထာ ဝိသေသာဓိဂမသ္သ သတိပိ ပစ္စုပ္ပန္နပစ္စယသမဝာယေ အဝသ္သံ ဥပနိသ္သယသမ္ပဒာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ, ဧဝံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဘာဝေန ဝိပစ္စနကသ္သ ကမ္မသ္သပိ ပစ္စုပ္ပန္နသမဝာယော ဝိယ ဥပနိသ္သယသမ္ပဒာပိ သဝိသေသာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဒသ္သေတိ။ တထာ ဟိ ဥက္ကံသဂတသပ္ပုရိသူပနိသ္သယယောနိသောမနသိကာရေသု လဗ္ဘမာနေသုပိ ဥပနိသ္သယရဟိတသ္သ ဝိသေသာဓိဂမော န သမ္ပဇ္ဇတေဝာတိ။ ကပ္ပိယံ ကတ္ဝာတိ ယထာ ကပ္ပိယံ ဟောတိ, တထာ ကတ္ဝာ။ ပတ္တေ ပတိဋ္ဌပေယ္ယာတိ အာဟာရံ ဒာနမုခေ ဝိသ္သဇ္ဇေယ္ယ။ တီဟိ စေတနာဟီတိ ပုဗ္ဗဘာဂမုဉ္စအနုမောဒနာစေတနာဟိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –

    262. Pañcame upanissayaṃ disvāti iminā yathā visesādhigamassa satipi paccuppannapaccayasamavāye avassaṃ upanissayasampadā icchitabbā, evaṃ diṭṭhadhammavedanīyabhāvena vipaccanakassa kammassapi paccuppannasamavāyo viya upanissayasampadāpi savisesā icchitabbāti dasseti. Tathā hi ukkaṃsagatasappurisūpanissayayonisomanasikāresu labbhamānesupi upanissayarahitassa visesādhigamo na sampajjatevāti. Kappiyaṃ katvāti yathā kappiyaṃ hoti, tathā katvā. Patte patiṭṭhapeyyāti āhāraṃ dānamukhe vissajjeyya. Tīhi cetanāhīti pubbabhāgamuñcaanumodanācetanāhi. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ဒာနာ သုမနော၊ ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒယေ။

    ‘‘Pubbeva dānā sumano, dadaṃ cittaṃ pasādaye;

    ဒတ္ဝာ အတ္တမနော ဟောတိ၊ ဧသာ ပုညသ္သ သမ္ပဒာ’’တိ။ (အ. နိ. ၆.၃၇; ပေ. ဝ. ၃၀၅)။

    Datvā attamano hoti, esā puññassa sampadā’’ti. (a. ni. 6.37; pe. va. 305);

    တဝ မနံ သန္ဓာရေဟီတိ ‘‘အဇ္ဇ ဘတ္တံ စိရာယိတ’’န္တိ ကောဓတော တဝ စိတ္တံ သန္ဓာရေဟိ, မာ ကုဇ္ဈီတိ အတ္ထော။ ဩလောကိတောလောကိတဋ္ဌာနံ။ပေ.။ သမ္ပရိကိဏ္ဏံ ဝိယ အဟောသီတိ တေန ကသိတဋ္ဌာနံ သဗ္ဗံ သုဝဏ္ဏဘာဝာပတ္တိယာ မဟာကောသာတကိပုပ္ဖေဟိ သဉ္ဆန္နံ ဝိယ အဟောသိ။ တာဒိသေတိ တယာ သဒိသေ။ န ကောပေမီတိ န ဝိနာသေမိ, ဇာတိယာ န ဟီဠေမိ။ ပူဇံ ကရောတီတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ပူဇံ ကရောတိ။ အန္တရဝတ္ထုန္တိ ဂေဟင္ဂဏံ။ ဘောတိ သမ္ဗောဓနေ နိပာတော။ ဇေတိ အဝညာလပနံ။ သယံ အရိယသာဝိကာဘာဝတော သတ္ထုဝသေန ‘‘သပိတိကာ ဓီတာ’’တိ ဝတ္ဝာ သတ္ထု သမ္မုခာ ဓမ္မသ္သဝနေန တသ္သာ ဝိသေသာဓိဂမံ ပစ္စာသီသန္တီ ‘‘ဒသဗလေ ခမန္တေယေဝ ခမိသ္သာမီ’’တိ အာဟ။ ကဒရိယန္တိ ထဒ္ဓမစ္ဆရိံ။

    Tavamanaṃ sandhārehīti ‘‘ajja bhattaṃ cirāyita’’nti kodhato tava cittaṃ sandhārehi, mā kujjhīti attho. Olokitolokitaṭṭhānaṃ…pe… samparikiṇṇaṃ viya ahosīti tena kasitaṭṭhānaṃ sabbaṃ suvaṇṇabhāvāpattiyā mahākosātakipupphehi sañchannaṃ viya ahosi. Tādiseti tayā sadise. Na kopemīti na vināsemi, jātiyā na hīḷemi. Pūjaṃ karotīti sammāsambuddhassa pūjaṃ karoti. Antaravatthunti gehaṅgaṇaṃ. Bhoti sambodhane nipāto. Jeti avaññālapanaṃ. Sayaṃ ariyasāvikābhāvato satthuvasena ‘‘sapitikā dhītā’’ti vatvā satthu sammukhā dhammassavanena tassā visesādhigamaṃ paccāsīsantī ‘‘dasabale khamanteyeva khamissāmī’’ti āha. Kadariyanti thaddhamacchariṃ.

    သုပ္ပဝာသာဝတ္ထု

    Suppavāsāvatthu

    ၂၆၃. ဆဋ္ဌေ ပဏီတဒာယိကာနန္တိ ပဏီတရသဝတ္ထူနံ ဒာယိကာနံ။ အာယုနော ဌိတိဟေတုံ ဘောဇနံ ဒေန္တီ အာယုံ ဒေတိ နာမ။ ဧသ နယော ဝဏ္ဏံ ဒေတီတိအာဒီသု။ တေနာဟ – ‘‘ပဉ္စ ဌာနာနီ’’တိ။ ကမ္မသရိက္ခကဉ္စေတံ ဖလန္တိ ဒသ္သေန္တော ‘‘အာယုံ ခော ပန ဒတ္ဝာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒတ္ဝာတိ ဒာနဟေတု။ ဘာဂိနီတိ ဘာဂဝတီ လဒ္ဓုံ ဘဗ္ဗာ။

    263. Chaṭṭhe paṇītadāyikānanti paṇītarasavatthūnaṃ dāyikānaṃ. Āyuno ṭhitihetuṃ bhojanaṃ dentī āyuṃ deti nāma. Esa nayo vaṇṇaṃ detītiādīsu. Tenāha – ‘‘pañca ṭhānānī’’ti. Kammasarikkhakañcetaṃ phalanti dassento ‘‘āyuṃ kho pana datvā’’tiādimāha. Tattha datvāti dānahetu. Bhāginīti bhāgavatī laddhuṃ bhabbā.

    သုပ္ပိယာဝတ္ထု

    Suppiyāvatthu

    ၂၆၄. သတ္တမေ ဦရုမံသံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဒာသိယာ အဒာသီတိ အာဂတဖလာ ဝိညာတသာသနာ အရိယသာဝိကာ အတ္တနော သရီရဒုက္ခံ အစိန္တေတ္ဝာ တသ္သ ဘိက္ခုနော ရောဂဝူပသမမေဝ ပစ္စာသီသန္တီ အတ္တနော ဦရုမံသံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဒာသိယာ အဒာသိ။ သတ္ထာပိ တသ္သာ တထာပဝတ္တံ အဇ္ဈာသယသမ္ပတ္တိံ ဒိသ္ဝာ ‘‘မမ သမ္မုခီဘာဝူပဂမနေနေဝသ္သာ ဝဏော ရုဟိတ္ဝာ သဉ္ဆဝိ ဇာယတိ, ဖာသုဘာဝော ဟောတီ’’တိ စ ဒိသ္ဝာ ‘‘ပက္ကောသထ န’’န္တိ အာဟ။ သာ စိန္တေသီတိ ‘‘သဗ္ဗလောကသ္သ ဟိတာနုကမ္ပကော သတ္ထာ န မံ ဒုက္ခာပေတုံ ပက္ကောသတိ, အတ္ထေတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ စိန္တေသိ။ အတ္တနာ ကတကာရဏံ သဗ္ဗံ ကထေသီတိ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝဝိဘာဝနတ္ထံ ကထေသိ, န အတ္တနော ဒဠ္ဟဇ္ဈာသယတာယ ဝိဘာဝနတ္ထံ။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကီနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ အဂဏိတတ္တဒုက္ခာ ဂိလာနာနံ ဘိက္ခူနံ ဂေလညဝူပသမနေ ယုတ္တပ္ပယုတ္တာတိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကီနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

    264. Sattame ūrumaṃsaṃ chinditvā dāsiyā adāsīti āgataphalā viññātasāsanā ariyasāvikā attano sarīradukkhaṃ acintetvā tassa bhikkhuno rogavūpasamameva paccāsīsantī attano ūrumaṃsaṃ chinditvā dāsiyā adāsi. Satthāpi tassā tathāpavattaṃ ajjhāsayasampattiṃ disvā ‘‘mama sammukhībhāvūpagamanenevassā vaṇo ruhitvā sañchavi jāyati, phāsubhāvo hotī’’ti ca disvā ‘‘pakkosatha na’’nti āha. Sā cintesīti ‘‘sabbalokassa hitānukampako satthā na maṃ dukkhāpetuṃ pakkosati, atthettha kāraṇa’’nti cintesi. Attanā katakāraṇaṃ sabbaṃ kathesīti buddhānubhāvavibhāvanatthaṃ kathesi, na attano daḷhajjhāsayatāya vibhāvanatthaṃ. Gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti agaṇitattadukkhā gilānānaṃ bhikkhūnaṃ gelaññavūpasamane yuttappayuttāti gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.

    ကာတိယာနီဝတ္ထု

    Kātiyānīvatthu

    ၂၆၅. အဋ္ဌမေ အဝေစ္စပ္ပသန္နာနန္တိ ရတနတ္တယဂုဏေ ယာထာဝတော ဉတ္ဝာ ပသန္နာနံ, သော ပနသ္သ ပသာဒော မဂ္ဂေနာဂတတ္တာ ကေနစိ အကမ္ပနီယော။ အဓိဂတေနာတိ မဂ္ဂာဓိဂမေနေဝ အဓိဂတေန။ ‘‘အဝိဂတေနာ’’တိ ဝာ ပာဌော, တသ္သတ္ထော ‘‘ကဒာစိ အဝိဂစ္ဆန္တေနာ’’တိ။ သော အပ္ပဓံသိယော စ ဟောတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘အဓိဂတေန အစလပ္ပသာဒေနာ’’တိ။ တတ္ထ ကာယသက္ခိံ ကတ္ဝာတိ ပမုခံ ကတ္ဝာ, ဝစနတ္ထတော ပန နာမကာယေန ဒေသနာယ သမ္ပဋိစ္ဆနဝသေန သက္ခိဘူတံ ကတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဥမ္မဂ္ဂံ ခနိတ္ဝာတိ ဃရသန္ဓိစ္ဆေဒနေန အန္တောပဝိသနမဂ္ဂံ ခနိတ္ဝာ။ ဒုလ္လဘသ္သဝနန္တိ ဒုလ္လဘသဒ္ဓမ္မသ္သဝနံ။ မဟာပထဝီ ပဝိသိတဗ္ဗာ ဘဝေယ္ယာတိ အဝီစိပ္ပဝေသနံ ဝဒတိ။

    265. Aṭṭhame aveccappasannānanti ratanattayaguṇe yāthāvato ñatvā pasannānaṃ, so panassa pasādo maggenāgatattā kenaci akampanīyo. Adhigatenāti maggādhigameneva adhigatena. ‘‘Avigatenā’’ti vā pāṭho, tassattho ‘‘kadāci avigacchantenā’’ti. So appadhaṃsiyo ca hoti, tasmā vuttaṃ – ‘‘adhigatena acalappasādenā’’ti. Tattha kāyasakkhiṃ katvāti pamukhaṃ katvā, vacanatthato pana nāmakāyena desanāya sampaṭicchanavasena sakkhibhūtaṃ katvāti attho. Ummaggaṃ khanitvāti gharasandhicchedanena antopavisanamaggaṃ khanitvā. Dullabhassavananti dullabhasaddhammassavanaṃ. Mahāpathavī pavisitabbā bhaveyyāti avīcippavesanaṃ vadati.

    နကုလမာတာဝတ္ထု

    Nakulamātāvatthu

    ၂၆၆. နဝမေ ဝိသ္သာသကထနေနေဝ နကုလမာတာ နကုလပိတာ စ သတ္ထုဝိသ္သာသိကာ နာမ ဇာတာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဝိသ္သာသိကာနန္တိ ဝိသ္သာသကထံ ကထေန္တီနံ ဥပာသိကာန’’န္တိ။ ဂဟပတာနီတိ ဂေဟသာမိနီ။ ဝုတ္တမေဝာတိ ဥပာသကပာဠိယံ နကုလပိတုကထာယံ ဝုတ္တနယမေဝ။

    266. Navame vissāsakathaneneva nakulamātā nakulapitā ca satthuvissāsikā nāma jātāti vuttaṃ – ‘‘vissāsikānanti vissāsakathaṃ kathentīnaṃ upāsikāna’’nti. Gahapatānīti gehasāminī. Vuttamevāti upāsakapāḷiyaṃ nakulapitukathāyaṃ vuttanayameva.

    ကာဠီကုရရဃရိကာဝတ္ထု

    Kāḷīkuraragharikāvatthu

    ၂၆၇. ဒသမေ အနုသ္သဝေနေဝာတိ ပစ္စက္ခတော ရူပဒသ္သနေန သတ္ထု သမ္မုခာ ဓမ္မသ္သဝနေန စ ဝိနာ ကေဝလံ အနုသ္သဝနေနေဝ ပရသ္သ ဝစနံ အနုဂတသ္သဝနေနေဝ ဥပ္ပန္နေန ပသာဒေန။ အနုသ္သဝိကပ္ပသာဒန္တိ အနုသ္သဝတော အာဂတပ္ပသာဒံ။

    267. Dasame anussavenevāti paccakkhato rūpadassanena satthu sammukhā dhammassavanena ca vinā kevalaṃ anussavaneneva parassa vacanaṃ anugatassavaneneva uppannena pasādena. Anussavikappasādanti anussavato āgatappasādaṃ.

    (သတ္တမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။)

    (Sattamaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.)

    ဥပာသိကာပာဠိသံဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

    Upāsikāpāḷisaṃvaṇṇanā samattā.

    နိဋ္ဌိတာ စ မနောရထပူရဏိယာ

    Niṭṭhitā ca manorathapūraṇiyā

    အင္ဂုတ္တရနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

    Aṅguttaranikāya-aṭṭhakathāya

    ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာယ အနုတ္တာနတ္ထဒီပနာ။

    Etadaggavaggavaṇṇanāya anuttānatthadīpanā.




    Next: ၁၅. အဋ္ဌာနပာဠိ (ပဌမဝဂ္ဂ) • 15. Aṭṭhānapāḷi (paṭhamavagga)




    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၁၄. ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂော • 14. Etadaggavaggo

    အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၁၄. ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂော • 14. Etadaggavaggo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact