Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
೧೪. ಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
14. Etadaggavaggo
(೧೪) ೧. ಪಠಮಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
(14) 1. Paṭhamaetadaggavaggo
ಏತದಗ್ಗಪದವಣ್ಣನಾ
Etadaggapadavaṇṇanā
೧೮೮. ಏತದಗ್ಗೇಸು ಪಠಮವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಏತದಗ್ಗನ್ತಿ ಏತಂ ಅಗ್ಗಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಯಂ ಅಗ್ಗಸದ್ದೋ ಆದಿಕೋಟಿಕೋಟ್ಠಾಸಸೇಟ್ಠೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ, ಸಮ್ಮ ದೋವಾರಿಕ, ಆವರಾಮಿ ದ್ವಾರಂ ನಿಗಣ್ಠಾನಂ ನಿಗಣ್ಠೀನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೭೦) ಹಿ ಆದಿಮ್ಹಿ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ತೇನೇವ ಅಙ್ಗುಲಗ್ಗೇನ ತಂ ಅಙ್ಗುಲಗ್ಗಂ ಪರಾಮಸೇಯ್ಯ (ಕಥಾ॰ ೪೪೧), ಉಚ್ಛಗ್ಗಂ ವೇಳಗ್ಗ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಕೋಟಿಯಂ। ‘‘ಅಮ್ಬಿಲಗ್ಗಂ ವಾ ಮಧುರಗ್ಗಂ ವಾ ತಿತ್ತಕಗ್ಗಂ ವಾ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೭೪), ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಹಾರಗ್ಗೇನ ವಾ ಪರಿವೇಣಗ್ಗೇನ ವಾ ಭಾಜೇತು’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಚೂಳವ॰ ೩೧೮) ಕೋಟ್ಠಾಸೇ। ‘‘ಯಾವತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತಾ ಅಪದಾ ವಾ…ಪೇ॰… ತಥಾಗತೋ ತೇಸಂ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೪; ಇತಿವು॰ ೯೦) ಸೇಟ್ಠೇ। ಸ್ವಾಯಮಿಧ ಕೋಟಿಯಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ ಸೇಟ್ಠೇಪಿ। ತೇ ಹಿ ಥೇರಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಠಾನೇ ಕೋಟಿಭೂತಾತಿಪಿ ಅಗ್ಗಾ, ಸೇಟ್ಠಭೂತಾತಿಪಿ। ತಸ್ಮಾ ಏತದಗ್ಗನ್ತಿ ಏಸಾ ಕೋಟಿ ಏಸೋ ಸೇಟ್ಠೋತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಸಬ್ಬಸುತ್ತೇಸು।
188. Etadaggesu paṭhamavaggassa paṭhame etadagganti etaṃ aggaṃ. Ettha ca ayaṃ aggasaddo ādikoṭikoṭṭhāsaseṭṭhesu dissati. ‘‘Ajjatagge, samma dovārika, āvarāmi dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīna’’ntiādīsu (ma. ni. 2.70) hi ādimhi dissati. ‘‘Teneva aṅgulaggena taṃ aṅgulaggaṃ parāmaseyya (kathā. 441), ucchaggaṃ veḷagga’’ntiādīsu koṭiyaṃ. ‘‘Ambilaggaṃ vā madhuraggaṃ vā tittakaggaṃ vā (saṃ. ni. 5.374), anujānāmi, bhikkhave, vihāraggena vā pariveṇaggena vā bhājetu’’ntiādīsu (cūḷava. 318) koṭṭhāse. ‘‘Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā…pe… tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatī’’tiādīsu (a. ni. 4.34; itivu. 90) seṭṭhe. Svāyamidha koṭiyampi vaṭṭati seṭṭhepi. Te hi therā attano attano ṭhāne koṭibhūtātipi aggā, seṭṭhabhūtātipi. Tasmā etadagganti esā koṭi eso seṭṭhoti ayamettha attho. Eseva nayo sabbasuttesu.
ಅಯಞ್ಚ ಏತದಗ್ಗಸನ್ನಿಕ್ಖೇಪೋ ನಾಮ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಲಬ್ಭತಿ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಆಗಮನತೋ ಚಿಣ್ಣವಸಿತೋ ಗುಣಾತಿರೇಕತೋತಿ। ತತ್ಥ ಕೋಚಿ ಥೇರೋ ಏಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಲಭತಿ, ಕೋಚಿ ದ್ವೀಹಿ, ಕೋಚಿ ತೀಹಿ, ಕೋಚಿ ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಚತೂಹಿಪಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ವಿಯ। ಸೋ ಹಿ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿತೋಪಿ ಮಹಾಪಞ್ಞತಾಯ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ ಆಗಮನಾದೀಹಿಪಿ। ಕಥಂ? ಏಕಸ್ಮಿಂ ಹಿ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ ತಿತ್ಥಿಯಮದ್ದನಂ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ಪುರಿಮಬುದ್ಧಾ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ತಾವತಿಂಸಭವನೇ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ದ್ವೇ ಪದನ್ತರಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತತಿಯೇನ ಪದೇನ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ದೇವಗಣೇನ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ದೇವಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ದೇವಗಣಪರಿವುತೋ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಾಯಾಮಾಯ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವತಿ, ಬುದ್ಧಾನಂ ನಾಮ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞೇನ ಏತ್ಥ ಹತ್ಥಮ್ಪಿ ಠಪೇತು’’ನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೋ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ಮಹಾಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ವಿಯ ಮುಣ್ಡಪೀಠಕಂ ಸಬ್ಬಮೇವ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಂ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಏವಂ ನಿಸೀದನ್ತೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಸರೀರಂ ಮಹನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಮಾಪೇಸಿ, ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಂ ವಾ ಖುದ್ದಕಂ ಅಕಾಸೀತಿ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಂ। ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯೋ ಹಿ ಬುದ್ಧವಿಸಯೋ। ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪನ ಮಾತರಂ ಕಾಯಸಕ್ಖಿಂ ಕತ್ವಾ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾನಂ ‘‘ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ದೇಸೇಸಿ।
Ayañca etadaggasannikkhepo nāma catūhi kāraṇehi labbhati aṭṭhuppattito āgamanato ciṇṇavasito guṇātirekatoti. Tattha koci thero ekena kāraṇena etadaggaṭṭhānaṃ labhati, koci dvīhi, koci tīhi, koci sabbeheva catūhipi āyasmā sāriputtatthero viya. So hi aṭṭhuppattitopi mahāpaññatāya etadaggaṭṭhānaṃ labhi āgamanādīhipi. Kathaṃ? Ekasmiṃ hi samaye satthā jetavanamahāvihāre viharanto kaṇḍambarukkhamūle titthiyamaddanaṃ yamakapāṭihāriyaṃ dassetvā ‘‘kahaṃ nu kho purimabuddhā yamakapāṭihāriyaṃ katvā vassaṃ upagacchantī’’ti āvajjento ‘‘tāvatiṃsabhavane’’ti ñatvā dve padantarāni dassetvā tatiyena padena tāvatiṃsabhavane paccuṭṭhāsi. Sakko devarājā bhagavantaṃ disvā paṇḍukambalasilāto uṭṭhāya saddhiṃ devagaṇena paccuggamanaṃ agamāsi. Devā cintayiṃsu – ‘‘sakko devarājā devagaṇaparivuto saṭṭhiyojanāyāmāya paṇḍukambalasilāya nisīditvā sampattiṃ anubhavati, buddhānaṃ nāma nisinnakālato paṭṭhāya na sakkā aññena ettha hatthampi ṭhapetu’’nti. Satthāpi tattha nisinno tesaṃ cittācāraṃ ñatvā mahāpaṃsukūliko viya muṇḍapīṭhakaṃ sabbameva paṇḍukambalasilaṃ avattharitvā nisīdi. Evaṃ nisīdanto pana attano vā sarīraṃ mahantaṃ katvā māpesi, paṇḍukambalasilaṃ vā khuddakaṃ akāsīti na sallakkhetabbaṃ. Acinteyyo hi buddhavisayo. Evaṃ nisinno pana mātaraṃ kāyasakkhiṃ katvā dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ ‘‘kusalā dhammā akusalā dhammā abyākatā dhammā’’ti abhidhammapiṭakaṃ desesi.
ಪಾಟಿಹಾರಿಯಟ್ಠಾನೇಪಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಾ ಪರಿಸಾ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ, ದಸಬಲೋ ಗತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಯಂ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಅಭಿಧಮ್ಮಕಥಂ ದೇಸೇತುಂ ಗತೋತಿ। ಭನ್ತೇ, ನ ಮಯಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ। ಕದಾ ಸತ್ಥಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಸತ್ಥು ಆಗಮನಕಾಲಂ ಜಾನಾಥಾತಿ? ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಭಾರಂ ಕರೋಥ, ಸೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಸನಂ ಆಹರಿಸ್ಸತೀತಿ। ಕಿಂ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ಬಲಂ ನತ್ಥೀತಿ? ಅತ್ಥಿ, ವಿಸೇಸವನ್ತಾನಂ ಪನ ವಿಸೇಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತೂತಿ ಏವಮಾಹ। ಮಹಾಜನೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಯಾಚಿ। ಥೇರೋ ಪಸ್ಸನ್ತೇಯೇವ ಮಹಾಜನೇ ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಸಿನೇರುನಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹಾಜನೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಸ್ಸನಕಾಮೋ, ಆಗಮನದಿವಸಂ ವೋ ಜಾನಿತುಂ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ತೇನ ಹಿ ‘‘ಇತೋ ತೇಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರದ್ವಾರೇ ಪಸ್ಸಥಾ’’ತಿಸ್ಸ ವದೇಹೀತಿ। ಥೇರೋ ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಕಥೇಸಿ। ಮಹಾಜನೋ ತತ್ಥೇವ ತೇಮಾಸಂ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಸಿ। ಚೂಳಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾಯ ಪರಿಸಾಯ ತೇಮಾಸಂ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ಆದಾಸಿ।
Pāṭihāriyaṭṭhānepi sabbāpi dvādasayojanikā parisā anuruddhattheraṃ upasaṅkamitvā ‘‘kahaṃ, bhante, dasabalo gato’’ti pucchi. Tāvatiṃsabhavane paṇḍukambalasilāyaṃ vassaṃ upagantvā abhidhammakathaṃ desetuṃ gatoti. Bhante, na mayaṃ satthāraṃ adisvā gamissāma. Kadā satthā āgamissatīti satthu āgamanakālaṃ jānāthāti? Mahāmoggallānattherassa bhāraṃ karotha, so buddhānaṃ santikaṃ gantvā sāsanaṃ āharissatīti. Kiṃ pana therassa tattha gantuṃ balaṃ natthīti? Atthi, visesavantānaṃ pana visesaṃ passantūti evamāha. Mahājano mahāmoggallānattheraṃ upasaṅkamitvā satthu sāsanaṃ gahetvā āgamanatthāya yāci. Thero passanteyeva mahājane pathaviyaṃ nimujjitvā antosinerunā gantvā satthāraṃ vanditvā āha – ‘‘bhante, mahājano tumhākaṃ dassanakāmo, āgamanadivasaṃ vo jānituṃ icchatī’’ti. Tena hi ‘‘ito temāsaccayena saṅkassanagaradvāre passathā’’tissa vadehīti. Thero bhagavato sāsanaṃ āharitvā mahājanassa kathesi. Mahājano tattheva temāsaṃ khandhāvāraṃ bandhitvā vasi. Cūḷaanāthapiṇḍiko dvādasayojanāya parisāya temāsaṃ yāgubhattaṃ ādāsi.
ಸತ್ಥಾಪಿ ಸತ್ತಪ್ಪಕರಣಾನಿ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಆಕಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಓತರಣತ್ಥಾಯ ಸೋಪಾನಂ ಮಾಪೇತುಂ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಏಕತೋ ಸೋವಣ್ಣಮಯಂ ಏಕತೋ ರಜತಮಯಂ ಸೋಪಾನಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಮಣಿಮಯಂ ಮಾಪೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಮಣಿಮಯೇ ಸೋಪಾನೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಜನೋ ಮಂ ಪಸ್ಸತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನೇವ ‘‘ಮಹಾಜನೋ ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯಂ ಪಸ್ಸತೂ’’ತಿಪಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ನಿರಯದಸ್ಸನೇನ ಚಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗತಂ ಞತ್ವಾ ದೇವಲೋಕಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಓತರನ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಛತ್ತಂ ಧಾರೇಸಿ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ, ಸುಯಾಮೋ ದೇವರಾಜಾ ದಿಬ್ಬಂ ವಾಳಬೀಜನಿಂ ಬೀಜಿ, ಪಞ್ಚಸಿಖೋ ಗನ್ಧಬ್ಬದೇವಪುತ್ತೋ ಬೇಲುವಪಣ್ಡುವೀಣಂ ಸಮಪಞ್ಞಾಸಾಯ ಮುಚ್ಛನಾಹಿ ಮುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಾದೇನ್ತೋ ಪುರತೋ ಓತರಿ। ಬುದ್ಧಾನಂ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಕಾಲೇ ‘‘ಅಹಂ ಪಠಮಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಪಠಮಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಹಾಜನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸಹ ಮಹಾಪಥವೀಅಕ್ಕಮನೇನ ಪನ ಭಗವತೋ ನೇವ ಮಹಾಜನೋ ನ ಅಸೀತಿಮಹಾಸಾವಕಾ ಪಠಮಕವನ್ದನಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋಯೇವ ಪನ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ।
Satthāpi sattappakaraṇāni desetvā manussalokaṃ āgamanatthāya ākappaṃ dassesi. Sakko devarājā vissakammaṃ āmantetvā tathāgatassa otaraṇatthāya sopānaṃ māpetuṃ āṇāpesi. So ekato sovaṇṇamayaṃ ekato rajatamayaṃ sopānaṃ māpetvā majjhe maṇimayaṃ māpesi. Satthā maṇimaye sopāne ṭhatvā ‘‘mahājano maṃ passatū’’ti adhiṭṭhāsi. Attano ānubhāveneva ‘‘mahājano avīcimahānirayaṃ passatū’’tipi adhiṭṭhāsi. Nirayadassanena cassa uppannasaṃvegataṃ ñatvā devalokaṃ dassesi. Athassa otarantassa mahābrahmā chattaṃ dhāresi, sakko devarājā pattaṃ gaṇhi, suyāmo devarājā dibbaṃ vāḷabījaniṃ bīji, pañcasikho gandhabbadevaputto beluvapaṇḍuvīṇaṃ samapaññāsāya mucchanāhi mucchitvā vādento purato otari. Buddhānaṃ pathaviyaṃ patiṭṭhitakāle ‘‘ahaṃ paṭhamaṃ vandissāmi, ahaṃ paṭhamaṃ vandissāmī’’ti mahājano aṭṭhāsi. Saha mahāpathavīakkamanena pana bhagavato neva mahājano na asītimahāsāvakā paṭhamakavandanaṃ sampāpuṇiṃsu, dhammasenāpati sāriputtattheroyeva pana sampāpuṇi.
ಅಥ ಸತ್ಥಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಅನ್ತರೇ ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾನುಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೂ’’ತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಪಞ್ಚಕಂ ಪಞ್ಹಂ ಆರಭಿ। ಪಠಮಂ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನೋ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸ್ಸತೀತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಯೇ ಯೇ ಸಲ್ಲಕ್ಖಿಂಸು, ತೇ ತೇ ಕಥಯಿಂಸು। ದುತಿಯಂ ಪುಥುಜ್ಜನವಿಸಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಪುಥುಜ್ಜನಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ, ಸೋತಾಪನ್ನಾವ ಕಥಯಿಂಸು। ತತೋ ಸೋತಾಪನ್ನಾನಂ ವಿಸಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋತಾಪನ್ನಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ, ಸಕದಾಗಾಮಿನೋವ ಕಥಯಿಂಸು। ತೇಸಮ್ಪಿ ವಿಸಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ, ಅನಾಗಾಮಿನೋವ ಕಥಯಿಂಸು। ತೇಸಮ್ಪಿ ವಿಸಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಅನಾಗಾಮಿನೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ, ಅರಹನ್ತಾವ ಕಥಯಿಂಸು। ತತೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾತೇ ಅಭಿಞ್ಞಾತೇ ಸಾವಕೇ ಪುಚ್ಛಿ, ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾವಿಸಯೇ ಠತ್ವಾ ಕಥಯಿಂಸು। ಅಥ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ಪುಚ್ಛಿ , ಸೇಸಸಾವಕಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ, ಥೇರೋವ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಸಾಪಿ ವಿಸಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋವ ಕಥೇಸಿ। ಥೇರಸ್ಸಾಪಿ ವಿಸಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋಪಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಪುರತ್ಥಿಮಪಚ್ಛಿಮುತ್ತರದಕ್ಖಿಣಾ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ ಚತಸ್ಸೋ ಅನುದಿಸಾತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪಞ್ಹುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ।
Atha satthā dvādasayojanāya parisāya antare ‘‘therassa paññānubhāvaṃ jānantū’’ti puthujjanapañcakaṃ pañhaṃ ārabhi. Paṭhamaṃ lokiyamahājano sallakkhessatīti puthujjanapañhaṃ pucchi. Ye ye sallakkhiṃsu, te te kathayiṃsu. Dutiyaṃ puthujjanavisayaṃ atikkamitvā sotāpattimagge pañhaṃ pucchi. Puthujjanā tuṇhī ahesuṃ, sotāpannāva kathayiṃsu. Tato sotāpannānaṃ visayaṃ atikkamitvā sakadāgāmimagge pañhaṃ pucchi. Sotāpannā tuṇhī ahesuṃ, sakadāgāminova kathayiṃsu. Tesampi visayaṃ atikkamitvā anāgāmimagge pañhaṃ pucchi. Sakadāgāmino tuṇhī ahesuṃ, anāgāminova kathayiṃsu. Tesampi visayaṃ atikkamitvā arahattamagge pañhaṃ pucchi. Anāgāmino tuṇhī ahesuṃ, arahantāva kathayiṃsu. Tato heṭṭhimakoṭito paṭṭhāya abhiññāte abhiññāte sāvake pucchi, te attano attano paṭisambhidāvisaye ṭhatvā kathayiṃsu. Atha mahāmoggallānaṃ pucchi , sesasāvakā tuṇhī ahesuṃ, therova kathesi. Tassāpi visayaṃ atikkamitvā sāriputtattherassa visaye pañhaṃ pucchi. Mahāmoggallāno tuṇhī ahosi, sāriputtattherova kathesi. Therassāpi visayaṃ atikkamitvā buddhavisaye pañhaṃ pucchi. Dhammasenāpati āvajjentopi passituṃ na sakkoti, puratthimapacchimuttaradakkhiṇā catasso disā catasso anudisāti ito cito ca olokento pañhuppattiṭṭhānaṃ sallakkhetuṃ nāsakkhi.
ಸತ್ಥಾ ಥೇರಸ್ಸ ಕಿಲಮನಭಾವಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಕಿಲಮತಿ, ನಯಮುಖಮಸ್ಸ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ‘‘ಆಗಮೇಹಿ ತ್ವಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ನಾಯಂ ತುಯ್ಹಂ ವಿಸಯೋ ಪಞ್ಹೋ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಏಸ ವಿಸಯೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂನಂ ಯಸಸ್ಸೀನ’’ನ್ತಿ ಬುದ್ಧವಿಸಯಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಭೂತಮಿದನ್ತಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಸಮನುಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ‘‘ಚತುಮಹಾಭೂತಿಕಕಾಯಪರಿಗ್ಗಹಂ ಮೇ ಭಗವಾ ಆಚಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಂ ಭಗವಾ, ಅಞ್ಞಾತಂ ಸುಗತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಏತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಯಂ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ – ಮಹಾಪಞ್ಞೋ ವತ, ಭೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ, ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಅನಞ್ಞಾತಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸಿ, ಬುದ್ಧೇಹಿ ಚ ದಿನ್ನನಯೇ ಠತ್ವಾ ಬುದ್ಧವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸಿ, ಇತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾನುಭಾವೋ ಯತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೇನ ಓತ್ಥಟಂ, ಸಬ್ಬಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗತೋತಿ ಏವಂ ತಾವ ಥೇರೋ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಮಹಾಪಞ್ಞತಾಯ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ।
Satthā therassa kilamanabhāvaṃ jānitvā ‘‘sāriputto kilamati, nayamukhamassa dassessāmī’’ti ‘‘āgamehi tvaṃ, sāriputtā’’ti vatvā ‘‘nāyaṃ tuyhaṃ visayo pañho, buddhānaṃ esa visayo sabbaññūnaṃ yasassīna’’nti buddhavisayabhāvaṃ ācikkhitvā ‘‘bhūtamidanti, sāriputta, samanupassasī’’ti āha. Thero ‘‘catumahābhūtikakāyapariggahaṃ me bhagavā ācikkhatī’’ti ñatvā ‘‘aññātaṃ bhagavā, aññātaṃ sugatā’’ti āha. Etasmiṃ ṭhāne ayaṃ kathā udapādi – mahāpañño vata, bho, sāriputtatthero, yatra hi nāma sabbehi anaññātaṃ pañhaṃ kathesi, buddhehi ca dinnanaye ṭhatvā buddhavisaye pañhaṃ kathesi, iti therassa paññānubhāvo yattakaṃ ṭhānaṃ buddhānaṃ kittisaddena otthaṭaṃ, sabbaṃ ajjhottharitvā gatoti evaṃ tāva thero aṭṭhuppattito mahāpaññatāya etadaggaṭṭhānaṃ labhi.
ಕಥಂ ಆಗಮನತೋ? ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವ ಹಿ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ನ ಇದಾನೇವ ಪಞ್ಞವಾ, ಅತೀತೇ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾಪಿ ಮಹಾಪಞ್ಞೋವ ಅಹೋಸಿ –
Kathaṃ āgamanato? Imissāyeva hi aṭṭhuppattiyā satthā āha – sāriputto na idāneva paññavā, atīte pañca jātisatāni isipabbajjaṃ pabbajitvāpi mahāpaññova ahosi –
‘‘ಯೋ ಪಬ್ಬಜೀ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ,
‘‘Yo pabbajī jātisatāni pañca,
ಪಹಾಯ ಕಾಮಾನಿ ಮನೋರಮಾನಿ।
Pahāya kāmāni manoramāni;
ತಂ ವೀತರಾಗಂ ಸುಸಮಾಹಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ,
Taṃ vītarāgaṃ susamāhitindriyaṃ,
ಪರಿನಿಬ್ಬುತಂ ವನ್ದಥ ಸಾರಿಪುತ್ತ’’ನ್ತಿ॥
Parinibbutaṃ vandatha sāriputta’’nti.
ಏವಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಉಪಬ್ರೂಹಯಮಾನೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಾರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಗವೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಕಾಸಿರಟ್ಠೇ ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವುದ್ಧಿಮನ್ವಾಯ ಉಗ್ಗಹಿತಸಿಪ್ಪೋ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಚ ಆನಿಸಂಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಘರಾವಾಸಂ ಪಹಾಯ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ವನಮೂಲಫಲಾಹಾರೋ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ವಸತಿ। ಸೋಪಿ ಮಾಣವೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ। ಪರಿವಾರೋ ಮಹಾ ಅಹೋಸಿ ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾ ಇಸಯೋ।
Evaṃ pabbajjaṃ upabrūhayamāno ekasmiṃ samaye bārāṇasiyaṃ brāhmaṇakule nibbatto. Tayo vede uggaṇhitvā tattha sāraṃ apassanto ‘‘pabbajitvā ekaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti cittaṃ uppādesi. Tasmiṃ kāle bodhisattopi kāsiraṭṭhe udiccabrāhmaṇamahāsālakule nibbatto vuddhimanvāya uggahitasippo kāmesu ādīnavaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya himavantaṃ pavisitvā kasiṇaparikammaṃ katvā pañca abhiññā aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā vanamūlaphalāhāro himavantappadese vasati. Sopi māṇavo nikkhamitvā tasseva santike pabbaji. Parivāro mahā ahosi pañcasatamattā isayo.
ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಏಕದೇಸಂ ಪರಿಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಲೋಣಮ್ಬಿಲಸೇವನತ್ಥಂ ಮನುಸ್ಸಪಥಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಹಿಮವನ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ಕಾಲಂ ಅಕಾಸಿ। ಕಾಲಕಿರಿಯಸಮಯೇವ ನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಅತ್ಥಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕೋಚಿ ವಿಸೇಸೋ ಅಧಿಗತೋ’’ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಆಭಸ್ಸರಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಸೋ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸ್ಸ ಲಾಭೀ, ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಪನ ಅರೂಪಾವಚರೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅಭಬ್ಬಟ್ಠಾನತ್ತಾ। ಇತಿ ಸೋ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಸಮಾನೋಪಿ ರೂಪಾವಚರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾಪಿಸ್ಸ ‘‘ಆಚರಿಯೋ ‘ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚೀ’ತಿ ಆಹ, ಮೋಘಾ ತಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ’’ತಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಅಕಂಸು। ಅಥ ಸೋ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ವಸ್ಸಾವಾಸೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ಆಚರಿಯೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಕಾಲಂ ಕತೋತಿ। ಅಪಿ ನು ಆಚರಿಯೇನ ಲದ್ಧಗುಣಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ಥಾತಿ? ಆಮ ಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾತಿ। ಕಿಂ ವದೇತೀತಿ? ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚೀತಿ। ಮಯಮ್ಪಿ ‘‘ಆಚರಿಯೇನ ಲದ್ಧಗುಣೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ನಾಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಕರಿಮ್ಹಾತಿ। ತುಮ್ಹೇ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ನ ಜಾನಿತ್ಥ, ಆಚರಿಯೋ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸ್ಸ ಲಾಭೀತಿ।
Athassa so jeṭṭhantevāsiko ekadesaṃ parisaṃ gahetvā loṇambilasevanatthaṃ manussapathaṃ agamāsi. Tasmiṃ samaye bodhisatto tasmiṃyeva himavantappadese kālaṃ akāsi. Kālakiriyasamayeva naṃ antevāsikā sannipatitvā pucchiṃsu – ‘‘atthi tumhehi koci viseso adhigato’’ti. Bodhisatto ‘‘natthi kiñcī’’ti vatvā aparihīnajjhāno ābhassarabrahmaloke nibbatto. So kiñcāpi ākiñcaññāyatanassa lābhī, bodhisattānaṃ pana arūpāvacare paṭisandhi nāma na hoti. Kasmā? Abhabbaṭṭhānattā. Iti so arūpasamāpattilābhī samānopi rūpāvacare nibbatti. Antevāsikāpissa ‘‘ācariyo ‘natthi kiñcī’ti āha, moghā tassa kālakiriyā’’ti na kiñci sakkārasammānaṃ akaṃsu. Atha so jeṭṭhantevāsiko atikkante vassāvāse āgantvā ‘‘kahaṃ ācariyo’’ti pucchi. Kālaṃ katoti. Api nu ācariyena laddhaguṇaṃ pucchitthāti? Āma pucchimhāti. Kiṃ vadetīti? Natthi kiñcīti. Mayampi ‘‘ācariyena laddhaguṇo nāma natthī’’ti nāssa sakkārasammānaṃ karimhāti. Tumhe bhāsitassa atthaṃ na jānittha, ācariyo ākiñcaññāyatanassa lābhīti.
ಅಥ ತೇ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಕಥಂ ನ ಸದ್ದಹಿಂಸು। ಸೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇನ್ತೋಪಿ ಸದ್ದಹಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ । ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ‘‘ಅನ್ಧಬಾಲೋ ಮಹಾಜನೋ ಮಯ್ಹಂ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಕಥಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಪಾಕಟಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಮಪದಮತ್ಥಕೇ ಠಿತೋ ಆಕಾಸಗತೋವ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾನುಭಾವಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ –
Atha te jeṭṭhantevāsikassa kathaṃ na saddahiṃsu. So punappunaṃ kathentopi saddahāpetuṃ nāsakkhi . Atha bodhisatto āvajjamāno ‘‘andhabālo mahājano mayhaṃ jeṭṭhantevāsikassa kathaṃ na gaṇhāti, imaṃ kāraṇaṃ pākaṭaṃ karissāmī’’ti brahmalokato otaritvā assamapadamatthake ṭhito ākāsagatova jeṭṭhantevāsikassa paññānubhāvaṃ vaṇṇetvā imaṃ gāthaṃ abhāsi –
‘‘ಪರೋಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಸಮಾಗತಾನಂ,
‘‘Parosahassampi samāgatānaṃ,
ಕನ್ದೇಯ್ಯುಂ ತೇ ವಸ್ಸಸತಂ ಅಪಞ್ಞಾ।
Kandeyyuṃ te vassasataṃ apaññā;
ಏಕೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ಪುರಿಸೋ ಸಪಞ್ಞೋ,
Ekova seyyo puriso sapañño,
ಯೋ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿಜಾನಾತಿ ಅತ್ಥ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೦೧)।
Yo bhāsitassa vijānāti attha’’nti. (jā. 1.1.101);
ಏವಂ ಇಸಿಗಣಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮೇವ ಗತೋ। ಸೇಸಇಸಿಗಣೋಪಿ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಪರಾಯಣೋ ಜಾತೋ। ತತ್ಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ, ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಜಾತೋ, ಸೇಸಾ ಇಸಯೋ ಬುದ್ಧಪರಿಸಾ ಜಾತಾತಿ ಏವಂ ಅತೀತೇಪಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಮಹಾಪಞ್ಞೋವ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅತ್ಥಂ ಜಾನಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Evaṃ isigaṇaṃ saññāpetvā bodhisatto brahmalokameva gato. Sesaisigaṇopi aparihīnajjhāno hutvā kālaṃ katvā brahmalokaparāyaṇo jāto. Tattha bodhisatto sabbaññutaṃ patto, jeṭṭhantevāsiko sāriputtatthero jāto, sesā isayo buddhaparisā jātāti evaṃ atītepi sāriputto mahāpaññova saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ jānituṃ samatthoti veditabbo.
ಇದಮೇವ ಚ ಪುಥುಜ್ಜನಪಞ್ಚಕಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ –
Idameva ca puthujjanapañcakaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā –
‘‘ಪರೋಸತಞ್ಚೇಪಿ ಸಮಾಗತಾನಂ,
‘‘Parosatañcepi samāgatānaṃ,
ಝಾಯೇಯ್ಯುಂ ತೇ ವಸ್ಸಸತಂ ಅಪಞ್ಞಾ।
Jhāyeyyuṃ te vassasataṃ apaññā;
ಏಕೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ಪುರಿಸೋ ಸಪಞ್ಞೋ,
Ekova seyyo puriso sapañño,
ಸೋ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿಜಾನಾತಿ ಅತ್ಥ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೦೧) –
So bhāsitassa vijānāti attha’’nti. (jā. 1.1.101) –
ಇಮಮ್ಪಿ ಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಪುರಿಮಜಾತಕೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Imampi jātakaṃ kathesi. Tassa purimajātake vuttanayeneva attho veditabbo.
ಅಪರಮ್ಪಿ ಇದಮೇವ ಪುಥುಜ್ಜನಪಞ್ಚಕಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ –
Aparampi idameva puthujjanapañcakaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā –
‘‘ಯೇ ಸಞ್ಞಿನೋ ತೇಪಿ ದುಗ್ಗತಾ, ಯೇಪಿ ಅಸಞ್ಞಿನೋ ತೇಪಿ ದುಗ್ಗತಾ।
‘‘Ye saññino tepi duggatā, yepi asaññino tepi duggatā;
ಏತಂ ಉಭಯಂ ವಿವಜ್ಜಯ, ತಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ ಅನಙ್ಗಣ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೩೪) –
Etaṃ ubhayaṃ vivajjaya, taṃ samāpattisukhaṃ anaṅgaṇa’’nti. (jā. 1.1.134) –
ಇಮಂ ಅನಙ್ಗಣಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಆಚರಿಯೋ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ನೇವಸಞ್ಞೀ ನಾಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Imaṃ anaṅgaṇajātakaṃ kathesi. Ettha ca ācariyo kālaṃ karonto antevāsikehi pucchito ‘‘nevasaññī nāsaññī’’ti āha. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
ಅಪರಮ್ಪಿ ಇದಮೇವ ಪುಥುಜ್ಜನಪಞ್ಚಕಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ –
Aparampi idameva puthujjanapañcakaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā –
‘‘ಚನ್ದಾಭಂ ಸೂರಿಯಾಭಞ್ಚ, ಯೋಧ ಪಞ್ಞಾಯ ಗಾಧತಿ।
‘‘Candābhaṃ sūriyābhañca, yodha paññāya gādhati;
ಅವಿತಕ್ಕೇನ ಝಾನೇನ, ಹೋತಿ ಆಭಸ್ಸರೂಪಗೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೩೫) –
Avitakkena jhānena, hoti ābhassarūpago’’ti. (jā. 1.1.135) –
ಇದಂ ಚನ್ದಾಭಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ। ಏತ್ಥಾಪಿ ಆಚರಿಯೋ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ಓದಾತಕಸಿಣಂ ಚನ್ದಾಭಂ ನಾಮ, ಪೀತಕಸಿಣಂ ಸೂರಿಯಾಭಂ ನಾಮಾತಿ ತಂ ಉಭಯಂ ಯೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಗಾಧತಿ ಪವಿಸತಿ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ, ಸೋ ಅವಿತಕ್ಕೇನ ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇನ ಆಭಸ್ಸರೂಪಗೋ ಹೋತಿ, ತಾದಿಸೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ಚನ್ದಾಭಂ ಸೂರಿಯಾಭ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸೇಸಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Idaṃ candābhajātakaṃ kathesi. Etthāpi ācariyo kālaṃ karonto antevāsikehi pucchito ‘‘odātakasiṇaṃ candābhaṃ nāma, pītakasiṇaṃ sūriyābhaṃ nāmāti taṃ ubhayaṃ yo paññāya gādhati pavisati pakkhandati, so avitakkena dutiyajjhānena ābhassarūpago hoti, tādiso aha’’nti sandhāya – ‘‘candābhaṃ sūriyābha’’nti āha. Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
ಇದಮೇವ ಚ ಪುಥುಜ್ಜನಪಞ್ಚಕಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ –
Idameva ca puthujjanapañcakaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā –
‘‘ಆಸೀಸೇಥೇವ ಪುರಿಸೋ, ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।
‘‘Āsīsetheva puriso, na nibbindeyya paṇḍito;
ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ಅತ್ತಾನಂ, ಯಥಾ ಇಚ್ಛಿಂ ತಥಾ ಅಹು॥
Passāmi vohaṃ attānaṃ, yathā icchiṃ tathā ahu.
‘‘ಆಸೀಸೇಥೇವ ಪುರಿಸೋ, ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।
‘‘Āsīsetheva puriso, na nibbindeyya paṇḍito;
ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ಅತ್ತಾನಂ, ಉದಕಾ ಥಲಮುಬ್ಭತಂ॥
Passāmi vohaṃ attānaṃ, udakā thalamubbhataṃ.
‘‘ವಾಯಮೇಥೇವ ಪುರಿಸೋ, ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।
‘‘Vāyametheva puriso, na nibbindeyya paṇḍito;
ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ಅತ್ತಾನಂ, ಯಥಾ ಇಚ್ಛಿಂ ತಥಾ ಅಹು॥
Passāmi vohaṃ attānaṃ, yathā icchiṃ tathā ahu.
‘‘ವಾಯಮೇಥೇವ ಪುರಿಸೋ, ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದೇಯ್ಯ ಪಣ್ಡಿತೋ।
‘‘Vāyametheva puriso, na nibbindeyya paṇḍito;
ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೋಹಂ ಅತ್ತಾನಂ, ಉದಕಾ ಥಲಮುಬ್ಭತಂ॥
Passāmi vohaṃ attānaṃ, udakā thalamubbhataṃ.
‘‘ದುಕ್ಖೂಪನೀತೋಪಿ ನರೋ ಸಪಞ್ಞೋ,
‘‘Dukkhūpanītopi naro sapañño,
ಆಸಂ ನ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ ಸುಖಾಗಮಾಯ।
Āsaṃ na chindeyya sukhāgamāya;
ಬಹೂ ಹಿ ಫಸ್ಸಾ ಅಹಿತಾ ಹಿತಾ ಚ,
Bahū hi phassā ahitā hitā ca,
ಅವಿತಕ್ಕಿತಾ ಮಚ್ಚಮುಪಬ್ಬಜನ್ತಿ॥
Avitakkitā maccamupabbajanti.
‘‘ಅಚಿನ್ತಿತಮ್ಪಿ ಭವತಿ, ಚಿನ್ತಿತಮ್ಪಿ ವಿನಸ್ಸತಿ।
‘‘Acintitampi bhavati, cintitampi vinassati;
ನ ಹಿ ಚಿನ್ತಾಮಯಾ ಭೋಗಾ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ॥
Na hi cintāmayā bhogā, itthiyā purisassa vā.
‘‘ಸರಭಂ ಗಿರಿದುಗ್ಗಸ್ಮಿಂ, ಯಂ ತ್ವಂ ಅನುಸರೀ ಪುರೇ।
‘‘Sarabhaṃ giriduggasmiṃ, yaṃ tvaṃ anusarī pure;
ಅಲೀನಚಿತ್ತಸ್ಸ ತುವಂ, ವಿಕ್ಕನ್ತಮನುಜೀವಸಿ॥
Alīnacittassa tuvaṃ, vikkantamanujīvasi.
‘‘ಯೋ ತಂ ವಿದುಗ್ಗಾ ನರಕಾ ಸಮುದ್ಧರಿ,
‘‘Yo taṃ viduggā narakā samuddhari,
ಸಿಲಾಯ ಯೋಗ್ಗಂ ಸರಭೋ ಕರಿತ್ವಾ।
Silāya yoggaṃ sarabho karitvā;
ದುಕ್ಖೂಪನೀತಂ ಮಚ್ಚುಮುಖಾ ಪಮೋಚಯಿ,
Dukkhūpanītaṃ maccumukhā pamocayi,
ಅಲೀನಚಿತ್ತಂ ತ ಮಿಗಂ ವದೇಸಿ॥
Alīnacittaṃ ta migaṃ vadesi.
‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂ ನು ತತ್ಥೇವ ತದಾ ಅಹೋಸಿ,
‘‘Kiṃ tvaṃ nu tattheva tadā ahosi,
ಉದಾಹು ತೇ ಕೋಚಿ ನಂ ಏತದಕ್ಖಾ।
Udāhu te koci naṃ etadakkhā;
ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದ್ದೋ ನುಸಿ ಸಬ್ಬದಸ್ಸೀ,
Vivaṭṭacchaddo nusi sabbadassī,
ಞಾಣಂ ನು ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಭಿಂಸರೂಪಂ॥
Ñāṇaṃ nu te brāhmaṇa bhiṃsarūpaṃ.
‘‘ನ ಚೇವಹಂ ತತ್ಥ ತದಾ ಅಹೋಸಿಂ,
‘‘Na cevahaṃ tattha tadā ahosiṃ,
ನ ಚಾಪಿ ಮೇ ಕೋಚಿ ನಂ ಏತದಕ್ಖಾ।
Na cāpi me koci naṃ etadakkhā;
ಗಾಥಾಪದಾನಞ್ಚ ಸುಭಾಸಿತಾನಂ,
Gāthāpadānañca subhāsitānaṃ,
ಅತ್ಥಂ ತದಾನೇನ್ತಿ ಜನಿನ್ದ ಧೀರಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೩.೧೩೪-೧೪೩) –
Atthaṃ tadānenti janinda dhīrā’’ti. (jā. 1.13.134-143) –
ಇಮಂ ತೇರಸನಿಪಾತೇ ಸರಭಜಾತಕಞ್ಚ ಕಥೇಸಿ। ಇಮಾನಿ ಪನ ಪಞ್ಚಪಿ ಜಾತಕಾನಿ ಅತೀತೇಪಿ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅತ್ಥಂ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಜಾನಾತೀತಿ ಸತ್ಥಾರಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾನುಭಾವಪ್ಪಕಾಸನತ್ಥಮೇವ ಕಥಿತಾನೀತಿ ಏವಂ ಆಗಮನತೋಪಿ ಥೇರೋ ಮಹಾಪಞ್ಞತಾಯ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ।
Imaṃ terasanipāte sarabhajātakañca kathesi. Imāni pana pañcapi jātakāni atītepi saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ mayhaṃ putto jānātīti satthārā dhammasenāpatisāriputtattherassa paññānubhāvappakāsanatthameva kathitānīti evaṃ āgamanatopi thero mahāpaññatāya etadaggaṭṭhānaṃ labhi.
ಕಥಂ ಚಿಣ್ಣವಸಿತೋತಿ? ಚಿಣ್ಣಂ ಕಿರೇತಂ ಥೇರಸ್ಸ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಕಥೇತೀತಿ ಏವಂ ಚಿಣ್ಣವಸಿತೋಪಿ ಥೇರೋ ಮಹಾಪಞ್ಞತಾಯ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ।
Kathaṃ ciṇṇavasitoti? Ciṇṇaṃ kiretaṃ therassa catuparisamajjhe dhammaṃ kathento cattāri saccāni amuñcitvā kathetīti evaṃ ciṇṇavasitopi thero mahāpaññatāya etadaggaṭṭhānaṃ labhi.
ಕಥಂ ಗುಣಾತಿರೇಕತೋತಿ? ಠಪೇತ್ವಾ ಹಿ ದಸಬಲಂ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಏಕಸಾವಕೋಪಿ ಮಹಾಪಞ್ಞತಾಯ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ಸದಿಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಏವಂ ಗುಣಾತಿರೇಕತೋಪಿ ಥೇರೋ ಮಹಾಪಞ್ಞತಾಯ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ।
Kathaṃ guṇātirekatoti? Ṭhapetvā hi dasabalaṃ añño koci ekasāvakopi mahāpaññatāya dhammasenāpatinā sadiso nāma natthīti evaṃ guṇātirekatopi thero mahāpaññatāya etadaggaṭṭhānaṃ labhi.
ಯಥಾ ಚ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ, ಏವಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋಪಿ ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಚತೂಹಿಪಿ ಇಮೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ। ಕಥಂ? ಥೇರೋ ಹಿ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ ನನ್ದೋಪನನ್ದಸದಿಸಮ್ಪಿ ನಾಗರಾಜಾನಂ ದಮೇಸೀತಿ ಏವಂ ತಾವ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಲಭಿ। ನ ಪನೇಸ ಇದಾನೇವ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಅತೀತೇ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಅಹೋಸೀತಿ।
Yathā ca sāriputtatthero, evaṃ mahāmoggallānattheropi sabbeheva catūhipi imehi kāraṇehi etadaggaṭṭhānaṃ labhi. Kathaṃ? Thero hi mahiddhiko mahānubhāvo nandopanandasadisampi nāgarājānaṃ damesīti evaṃ tāva aṭṭhuppattito labhi. Na panesa idāneva mahiddhiko mahānubhāvo, atīte pañca jātisatāni isipabbajjaṃ pabbajitopi mahiddhiko mahānubhāvo ahosīti.
‘‘ಯೋ ಪಬ್ಬಜೀ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ,
‘‘Yo pabbajī jātisatāni pañca,
ಪಹಾಯ ಕಾಮಾನಿ ಮನೋರಮಾನಿ।
Pahāya kāmāni manoramāni;
ತಂ ವೀತರಾಗಂ ಸುಸಮಾಹಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ,
Taṃ vītarāgaṃ susamāhitindriyaṃ,
ಪರಿನಿಬ್ಬುತಂ ವನ್ದಥ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ’’ನ್ತಿ॥ –
Parinibbutaṃ vandatha moggallāna’’nti. –
ಏವಂ ಆಗಮನತೋಪಿ ಲಭಿ। ಚಿಣ್ಣಂ ಚೇತಂ ಥೇರಸ್ಸ ನಿರಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಇದ್ಧಿಬಲೇನ ನಿರಯಸತ್ತಾನಂ ಅಸ್ಸಾಸಜನನತ್ಥಂ ಸೀತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಚಕ್ಕಮತ್ತಂ ಪದುಮಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತಿ, ದೇವಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದೇವಸಙ್ಘಂ ಕಮ್ಮಗತಿಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಸಚ್ಚಕಥಂ ಕಥೇತೀತಿ ಏವಂ ಚಿಣ್ಣವಸಿತೋ ಲಭಿ। ಠಪೇತ್ವಾ ಚ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಞ್ಞೋ ಸಾವಕೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ವಿಯ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ ನತ್ಥೀತಿ ಏವಂ ಗುಣಾತಿರೇಕತೋ ಲಭಿ।
Evaṃ āgamanatopi labhi. Ciṇṇaṃ cetaṃ therassa nirayaṃ gantvā attano iddhibalena nirayasattānaṃ assāsajananatthaṃ sītaṃ adhiṭṭhāya cakkamattaṃ padumaṃ māpetvā padumakaṇṇikāyaṃ nisīditvā dhammakathaṃ katheti, devalokaṃ gantvā devasaṅghaṃ kammagatiṃ jānāpetvā saccakathaṃ kathetīti evaṃ ciṇṇavasito labhi. Ṭhapetvā ca sammāsambuddhaṃ añño sāvako mahāmoggallāno viya mahiddhiko mahānubhāvo natthīti evaṃ guṇātirekato labhi.
ಯಥಾ ಚೇಸ, ಏವಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋಪಿ ಸಬ್ಬೇಹೇವಿಮೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ। ಕಥಂ? ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹಿ ಥೇರಸ್ಸ ತಿಗಾವುತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ತೀಹಿ ಓವಾದೇಹಿ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮಹಾಪಥವೀ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಕಮ್ಪಿ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಥೇರಸ್ಸ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗತೋ। ಏವಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಲಭಿ। ನ ಚೇಸ ಇದಾನೇವ ಧುತಧರೋ, ಅತೀತೇ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ಧುತಧರೋವ ಅಹೋಸಿ।
Yathā cesa, evaṃ mahākassapattheropi sabbehevimehi kāraṇehi etadaggaṭṭhānaṃ labhi. Kathaṃ? Sammāsambuddho hi therassa tigāvutaṃ maggaṃ paccuggamanaṃ katvā tīhi ovādehi upasampādetvā cīvaraṃ parivattetvā adāsi. Tasmiṃ samaye mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā kampi, mahājanassa abbhantare therassa kittisaddo ajjhottharitvā gato. Evaṃ aṭṭhuppattito labhi. Na cesa idāneva dhutadharo, atīte pañca jātisatāni isipabbajjaṃ pabbajitopi dhutadharova ahosi.
‘‘ಯೋ ಪಬ್ಬಜೀ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ,
‘‘Yo pabbajī jātisatāni pañca,
ಪಹಾಯ ಕಾಮಾನಿ ಮನೋರಮಾನಿ।
Pahāya kāmāni manoramāni;
ತಂ ವೀತರಾಗಂ ಸುಸಮಾಹಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ,
Taṃ vītarāgaṃ susamāhitindriyaṃ,
ಪರಿನಿಬ್ಬುತಂ ವನ್ದಥ ಮಹಾಕಸ್ಸಪ’’ನ್ತಿ॥ –
Parinibbutaṃ vandatha mahākassapa’’nti. –
ಏವಂ ಆಗಮನತೋಪಿ ಲಭಿ। ಚಿಣ್ಣಂ ಚೇತಂ ಥೇರಸ್ಸ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝಗತೋ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೋ ದಸ ಕಥಾವತ್ಥೂನಿ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾವ ಕಥೇತೀತಿ ಏವಂ ಚಿಣ್ಣವಸಿತೋ ಲಭಿ। ಠಪೇತ್ವಾ ಚ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಞ್ಞೋ ಸಾವಕೋ ತೇರಸಹಿ ಧುತಗುಣೇಹಿ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸದಿಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಏವಂ ಗುಣಾತಿರೇಕತೋ ಲಭಿ । ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಥೇರಾನಂ ಯಥಾಲಾಭತೋ ಗುಣೇ ಕಿತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
Evaṃ āgamanatopi labhi. Ciṇṇaṃ cetaṃ therassa catuparisamajjhagato dhammaṃ kathento dasa kathāvatthūni avijahitvāva kathetīti evaṃ ciṇṇavasito labhi. Ṭhapetvā ca sammāsambuddhaṃ añño sāvako terasahi dhutaguṇehi mahākassapasadiso natthīti evaṃ guṇātirekato labhi . Imināva niyāmena tesaṃ tesaṃ therānaṃ yathālābhato guṇe kittetuṃ vaṭṭati.
ಗುಣವಸೇನೇವ ಹಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಯಥಾ ನಾಮ ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಚಕ್ಕರತನಾನುಭಾವೇನ ಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭೇ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಪತ್ತಬ್ಬಂ ಮೇ ಪತ್ತಂ, ಕಿಂ ಮೇ ಇದಾನಿ ಮಹಾಜನೇನ ಓಲೋಕಿತೇನಾ’’ತಿ ನ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ಹುತ್ವಾ ರಜ್ಜಸಿರಿಂಯೇವ ಅನುಭೋತಿ, ಕಾಲೇನ ಪನ ಕಾಲಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೇ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೇ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಠಾನನ್ತರೇಸು ಚ ಠಪೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕೇ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇತಿ, ಏವಮೇವಂ ಮಹಾಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಅಧಿಗತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ಅನುಪ್ಪತ್ತಧಮ್ಮರಜ್ಜೋ ಧಮ್ಮರಾಜಾಪಿ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಇದಾನಿ ಲೋಕೇನ ಓಲೋಕಿತೇನ, ಅನುತ್ತರಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ ಅನುಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರಂ ನಿಚ್ಛಾರೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಯಮಾನೋ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಯುತ್ತೇ ಕಣ್ಹಧಮ್ಮೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಸಿನೇರುಪಾದೇ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ವಿಯ ಅಪಾಯಭಯಸನ್ತಜ್ಜನೇನ ನಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಯುತ್ತೇ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಭವಗ್ಗೇ ನಿಸೀದಾಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕೇ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರಾದಯೋ ಸಾವಕೇ ಯಾಥಾವಸರಸಗುಣವಸೇನೇವ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ರತ್ತಞ್ಞೂನಂ, ಯದಿದಂ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋತಿಆದಿಮಾಹ।
Guṇavaseneva hi sammāsambuddho yathā nāma rājā cakkavattī cakkaratanānubhāvena cakkavāḷagabbhe rajjasiriṃ patvā ‘‘pattabbaṃ me pattaṃ, kiṃ me idāni mahājanena olokitenā’’ti na appossukko hutvā rajjasiriṃyeva anubhoti, kālena pana kālaṃ vinicchayaṭṭhāne nisīditvā niggahetabbe niggaṇhāti, paggahetabbe paggaṇhāti, ṭhānantaresu ca ṭhapetabbayuttake ṭhānantaresu ṭhapeti, evamevaṃ mahābodhimaṇḍe adhigatassa sabbaññutaññāṇassa ānubhāvena anuppattadhammarajjo dhammarājāpi ‘‘kiṃ me idāni lokena olokitena, anuttaraṃ phalasamāpattisukhaṃ anubhavissāmī’’ti appossukkataṃ anāpajjitvā catuparisamajjhe paññattavarabuddhāsane nisinno aṭṭhaṅgasamannāgataṃ brahmassaraṃ nicchāretvā dhammaṃ desayamāno niggahetabbayutte kaṇhadhamme puggale sinerupāde pakkhipanto viya apāyabhayasantajjanena niggahetvā paggahetabbayutte kalyāṇadhamme puggale ukkhipitvā bhavagge nisīdāpento viya paggaṇhitvā ṭhānantaresu ṭhapetabbayuttake aññāsikoṇḍaññattherādayo sāvake yāthāvasarasaguṇavaseneva ṭhānantaresu ṭhapento etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ rattaññūnaṃ, yadidaṃ aññāsikoṇḍaññotiādimāha.
ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರವತ್ಥು
Aññāsikoṇḍaññattheravatthu
ತತ್ಥ ಏತದಗ್ಗನ್ತಿ ಪದಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ರತ್ತಞ್ಞೂನನ್ತಿ ರತ್ತಿಯೋ ಜಾನನ್ತಾನಂ। ಠಪೇತ್ವಾ ಹಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಞ್ಞೋ ಸಾವಕೋ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರತೋ ಪಠಮತರಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಥೇರೋ ಚಿರಕಾಲಂ ರತ್ತಿಯೋ ಜಾನಾತೀತಿ ರತ್ತಞ್ಞೂ। ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಟಿವಿದ್ಧತ್ತಾ ಯದಾ ತೇನ ಧಮ್ಮೋ ಪಟಿವಿದ್ಧೋ, ಚಿರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ರತ್ತಿಂ ಜಾನಾತೀತಿಪಿ ರತ್ತಞ್ಞೂ। ಅಪಿಚ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ರತ್ತಿದಿವಸಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪಾಕಟೋವ ಹೋತಿ, ಅಯಞ್ಚ ಪಠಮಖೀಣಾಸವೋತಿ ಏವಮ್ಪಿ ರತ್ತಞ್ಞೂನಂ ಸಾವಕಾನಂ ಅಯಮೇವ ಅಗ್ಗೋ ಪುರಿಮಕೋಟಿಭೂತೋ ಸೇಟ್ಠೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ರತ್ತಞ್ಞೂನಂ ಯದಿದಂ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ’’ತಿ।
Tattha etadagganti padaṃ vuttatthameva. Rattaññūnanti rattiyo jānantānaṃ. Ṭhapetvā hi sammāsambuddhaṃ añño sāvako aññāsikoṇḍaññattherato paṭhamataraṃ pabbajito nāma natthīti pabbajitakālato paṭṭhāya thero cirakālaṃ rattiyo jānātīti rattaññū. Sabbapaṭhamaṃ dhammassa paṭividdhattā yadā tena dhammo paṭividdho, cirakālato paṭṭhāya taṃ rattiṃ jānātītipi rattaññū. Apica khīṇāsavānaṃ rattidivasaparicchedo pākaṭova hoti, ayañca paṭhamakhīṇāsavoti evampi rattaññūnaṃ sāvakānaṃ ayameva aggo purimakoṭibhūto seṭṭho. Tena vuttaṃ – ‘‘rattaññūnaṃ yadidaṃ aññāsikoṇḍañño’’ti.
ಏತ್ಥ ಚ ಯದಿದನ್ತಿ ನಿಪಾತೋ, ತಸ್ಸ ಥೇರಂ ಅವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಯೋ ಏಸೋತಿ, ಅಗ್ಗಸದ್ದಂ ಅವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಯಂ ಏತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋತಿ ಞಾತಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ಪಟಿವಿದ್ಧಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಅಞ್ಞಾಸಿ ವತ, ಭೋ, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ, ಅಞ್ಞಾಸಿ ವತ, ಭೋ, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋತಿ। ಇತಿ ಹಿದಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೮೧; ಮಹಾವ॰ ೧೭)।
Ettha ca yadidanti nipāto, tassa theraṃ avekkhitvā yo esoti, aggasaddaṃ avekkhitvā yaṃ etanti attho. Aññāsikoṇḍaññoti ñātakoṇḍañño paṭividdhakoṇḍañño. Tenevāha – ‘‘aññāsi vata, bho, koṇḍañño, aññāsi vata, bho, koṇḍaññoti. Iti hidaṃ āyasmato koṇḍaññassa aññāsikoṇḍañño tveva nāmaṃ ahosī’’ti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 17).
ಅಯಂ ಪನ ಥೇರೋ ಕತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪುಬ್ಬಪತ್ಥನಂ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಅಕಾಸಿ, ಕದಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕದಾನೇನ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮೋ ಅಧಿಗತೋ, ಕದಾ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪಿತೋತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಏತದಗ್ಗೇಸು ಪಞ್ಹಕಮ್ಮಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Ayaṃ pana thero katarabuddhakāle pubbapatthanaṃ abhinīhāraṃ akāsi, kadā pabbajito, kadānena paṭhamaṃ dhammo adhigato, kadā ṭhānantare ṭhapitoti iminā nayena sabbesupi etadaggesu pañhakammaṃ veditabbaṃ.
ತತ್ಥ ಇಮಸ್ಸ ತಾವ ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಪದುಮುತ್ತರೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ, ತಸ್ಸ ಪಟಿವಿದ್ಧಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕತೋ ಉಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಪಥವಿಯಂ ಠಪೇತುಂ ಪಾದೇ ಉಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತೇ ಪಾದಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನತ್ಥಂ ಮಹನ್ತಂ ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ಉಗ್ಗಞ್ಛಿ, ತಸ್ಸ ಧುರಪತ್ತಾನಿ ನವುತಿಹತ್ಥಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಕೇಸರಂ ತಿಂಸಹತ್ಥಂ, ಕಣ್ಣಿಕಾ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಾ, ಪಾದೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಏಕಾದಸಹತ್ಥಂ। ತಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಸರೀರಂ ಅಟ್ಠಪಣ್ಣಾಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾಯ ದಕ್ಖಿಣಪಾದೇ ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತೇ ಮಹಾತುಮ್ಬಮತ್ತಾ ರೇಣು ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಸರೀರಂ ಓಕಿರಮಾನಾ ಓತರಿ, ವಾಮಪಾದಸ್ಸ ಠಪನಕಾಲೇಪಿ ತಥಾರೂಪಂಯೇವ ಪದುಮಂ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾದಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ತತೋಪಿ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಾವ ರೇಣು ಸರೀರಂ ಓಕಿರಿ। ತಂ ಪನ ರೇಣುಂ ಅಭಿಭವಮಾನಾ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಯನ್ತನಾಳಿಕಾಯ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಸುವಣ್ಣರಸಧಾರಾ ವಿಯ ಸಮನ್ತಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಟ್ಠಾನಂ ಏಕೋಭಾಸಂ ಅಕಾಸಿ। ತತಿಯಪಾದುದ್ಧರಣಕಾಲೇ ಪಥಮುಗ್ಗತಂ ಪದುಮಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಪಾದಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನತ್ಥಂ ಅಞ್ಞಂ ನವಂ ಪದುಮಂ ಉಗ್ಗಞ್ಛಿ। ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥಾಪಿ ಮಹಾಪದುಮಂ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ। ತೇನೇವಸ್ಸ ‘‘ಪದುಮುತ್ತರಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ।
Tattha imassa tāva therassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ito kappasatasahassamatthake padumuttaro nāma buddho loke udapādi, tassa paṭividdhasabbaññutaññāṇassa mahābodhipallaṅkato uṭṭhahantassa mahāpathaviyaṃ ṭhapetuṃ pāde ukkhittamatte pādasampaṭicchanatthaṃ mahantaṃ padumapupphaṃ uggañchi, tassa dhurapattāni navutihatthāni honti, kesaraṃ tiṃsahatthaṃ, kaṇṇikā dvādasahatthā, pādena patiṭṭhitaṭṭhānaṃ ekādasahatthaṃ. Tassa pana bhagavato sarīraṃ aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ ahosi. Tassa padumakaṇṇikāya dakkhiṇapāde patiṭṭhahante mahātumbamattā reṇu uggantvā sarīraṃ okiramānā otari, vāmapādassa ṭhapanakālepi tathārūpaṃyeva padumaṃ uggantvā pādaṃ sampaṭicchi. Tatopi uggantvā vuttappamāṇāva reṇu sarīraṃ okiri. Taṃ pana reṇuṃ abhibhavamānā tassa bhagavato sarīrappabhā nikkhamitvā yantanāḷikāya vissaṭṭhasuvaṇṇarasadhārā viya samantā dvādasayojanaṭṭhānaṃ ekobhāsaṃ akāsi. Tatiyapāduddharaṇakāle pathamuggataṃ padumaṃ antaradhāyi, pādasampaṭicchanatthaṃ aññaṃ navaṃ padumaṃ uggañchi. Imināva niyāmena yattha yattha gantukāmo hoti, tattha tatthāpi mahāpadumaṃ uggacchati. Tenevassa ‘‘padumuttarasammāsambuddho’’ti nāmaṃ ahosi.
ಏವಂ ಸೋ ಭಗವಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತೋ ಹಂಸವತೀನಗರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ । ತಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಪಿತಾ ಮಹಾರಾಜಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕೇಚಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಕೇಚಿ ಸಕದಾಗಾಮೀ ಕೇಚಿ ಅನಾಗಾಮೀ ಕೇಚಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ರಾಜಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ದಸಬಲಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಕಾಲಂ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಕನಿವೇಸನೇ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಮೇವ ಗತೋ। ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಪುನದಿವಸೇ ನಾಗರಾ, ಪುನದಿವಸೇ ರಾಜಾತಿ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ ದಾನಂ ಅದಂಸು।
Evaṃ so bhagavā loke uppajjitvā bhikkhusatasahassaparivāro mahājanassa saṅgahatthāya gāmanigamarājadhānīsu bhikkhāya caranto haṃsavatīnagaraṃ sampāpuṇi . Tassa āgatabhāvaṃ sutvā pitā mahārājā paccuggamanaṃ akāsi. Satthā tassa dhammakathaṃ kathesi. Desanāpariyosāne keci sotāpannā keci sakadāgāmī keci anāgāmī keci arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Rājā svātanāya dasabalaṃ nimantetvā punadivase kālaṃ ārocāpetvā bhikkhusatasahassaparivārassa bhagavato sakanivesane mahādānaṃ adāsi. Satthā bhattānumodanaṃ katvā vihārameva gato. Teneva niyāmena punadivase nāgarā, punadivase rājāti dīghamaddhānaṃ dānaṃ adaṃsu.
ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಯಂ ಥೇರೋ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಏಕದಿವಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರವಾಸಿನೋ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥೇ ಯೇನ ಬುದ್ಧೋ, ಯೇನ ಧಮ್ಮೋ, ಯೇನ ಸಙ್ಘೋ, ತನ್ನಿನ್ನೇ ತಪ್ಪೋಣೇ ತಪ್ಪಬ್ಭಾರೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ತೇನ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಪದುಮುತ್ತರೋ ಭಗವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಸನೇ ಪಠಮಂ ಪಟಿವಿದ್ಧಧಮ್ಮಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಸೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾ ವತಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು, ಠಪೇತ್ವಾ ಕಿರ ಬುದ್ಧಂ ಅಞ್ಞೋ ಇಮಿನಾ ಪಠಮತರಂ ಪಟಿವಿದ್ಧಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಅಹೋ ವತಾಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನಸಮತ್ಥೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ನಿಮನ್ತೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ।
Tasmiṃ kāle ayaṃ thero haṃsavatīnagare gahapatimahāsālakule nibbatto. Ekadivasaṃ buddhānaṃ dhammadesanākāle haṃsavatīnagaravāsino gandhamālādihatthe yena buddho, yena dhammo, yena saṅgho, tanninne tappoṇe tappabbhāre gacchante disvā tena mahājanena saddhiṃ dhammadesanaṭṭhānaṃ agamāsi. Tasmiñca samaye padumuttaro bhagavā attano sāsane paṭhamaṃ paṭividdhadhammaṃ ekaṃ bhikkhuṃ etadaggaṭṭhāne ṭhapesi. So kulaputto taṃ kāraṇaṃ sutvā ‘‘mahā vatāyaṃ bhikkhu, ṭhapetvā kira buddhaṃ añño iminā paṭhamataraṃ paṭividdhadhammo nāma natthi. Aho vatāhampi anāgate ekassa buddhassa sāsane paṭhamaṃ dhammaṃ paṭivijjhanasamattho bhaveyya’’nti cintetvā desanāpariyosāne bhagavantaṃ upasaṅkamitvā ‘‘sve mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti nimantesi. Satthā adhivāsesi.
ಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಸಕನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಸಜ್ಜನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ಧದಾಮಮಾಲಾದಾಮಾದೀಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಪಣೀತಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಪಟಿಯಾದಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಚಯೇನ ಸಕನಿವೇಸನೇ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ವಿಚಿತ್ರಯಾಗುಖಜ್ಜಕಪರಿವಾರಂ ನಾನಾರಸಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಗನ್ಧಸಾಲಿಭೋಜನಂ ದತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಿಚೀವರಪಹೋನಕೇ ವಙ್ಗಪಟ್ಟೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನಾಹಂ ಪರಿತ್ತಕಸ್ಸ ಠಾನಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಚರಾಮಿ, ಮಹನ್ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ಚರಾಮಿ, ನ ಖೋ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಏಕಮೇವ ದಿವಸಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತು’’ನ್ತಿ ‘‘ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪತ್ಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ದುಸ್ಸಕೋಟ್ಠಾಗಾರಂ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮಸುಖುಮವತ್ಥಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಂ ತಿಚೀವರೇನ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಇತೋ ಸತ್ತದಿವಸಮತ್ಥಕೇ ಭಿಕ್ಖು ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪಿತೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ।
So bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā sakanivesanaṃ gantvā sabbarattiṃ buddhānaṃ nisajjanaṭṭhānaṃ gandhadāmamālādāmādīhi alaṅkaritvā paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā tassā rattiyā accayena sakanivesane bhikkhusatasahassaparivārassa bhagavato vicitrayāgukhajjakaparivāraṃ nānārasasūpabyañjanaṃ gandhasālibhojanaṃ datvā bhattakiccapariyosāne ticīvarapahonake vaṅgapaṭṭe tathāgatassa pādamūle ṭhapetvā cintesi – ‘‘nāhaṃ parittakassa ṭhānassatthāya carāmi, mahantaṃ ṭhānaṃ patthento carāmi, na kho pana sakkā ekameva divasaṃ dānaṃ datvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetu’’nti ‘‘anupaṭipāṭiyā satta divasāni mahādānaṃ datvā patthessāmī’’ti. So teneva niyāmena satta divasāni mahādānaṃ datvā bhattakiccapariyosāne dussakoṭṭhāgāraṃ vivarāpetvā uttamasukhumavatthaṃ buddhānaṃ pādamūle ṭhapetvā bhikkhusatasahassaṃ ticīvarena acchādetvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, yo tumhehi ito sattadivasamatthake bhikkhu etadagge ṭhapito, ahampi so bhikkhu viya anāgate uppajjanakabuddhassa sāsane pabbajitvā paṭhamaṃ dhammaṃ paṭivijjhituṃ samattho bhaveyya’’nti vatvā satthu pādamūle sīsaṃ katvā nipajji.
ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಕುಲಪುತ್ತೇನ ಮಹಾಅಧಿಕಾರೋ ಕತೋ, ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಏತಸ್ಸ ಅಯಂ ಪತ್ಥನಾ ನೋ’’ತಿ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಸ್ಸಿ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಅತೀತಂ ವಾ ಅನಾಗತಂ ವಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಆರಬ್ಭ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಾನಂ ಆವರಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅನೇಕಕಪ್ಪಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸನ್ತರಮ್ಪಿ ಚ ಅತೀತಂ ವಾ ಅನಾಗತಂ ವಾ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸನ್ತರಮ್ಪಿ ಚ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಆವಜ್ಜನಪಟಿಬದ್ಧಮೇವ ಮನಸಿಕಾರಪಟಿಬದ್ಧಮೇವ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯೇನ ಞಾಣೇನ ಸೋ ಭಗವಾ ಇದಂ ಅದ್ದಸ – ‘‘ಅನಾಗತೇ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಪರಿಯೋಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಇಮಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಕುಲಪುತ್ತ, ಅನಾಗತೇ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಪರಿಯೋಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ , ತ್ವಂ ತಸ್ಸ ಪಠಮಕಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ತೇಪರಿವಟ್ಟಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಕೋಟೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಸ್ಸನಯಸಮ್ಪನ್ನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ।
Satthā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘iminā kulaputtena mahāadhikāro kato, samijjhissati nu kho etassa ayaṃ patthanā no’’ti anāgataṃsañāṇaṃ pesetvā āvajjento ‘‘samijjhissatī’’ti passi. Buddhānañhi atītaṃ vā anāgataṃ vā paccuppannaṃ vā ārabbha āvajjentānaṃ āvaraṇaṃ nāma natthi, anekakappakoṭisatasahassantarampi ca atītaṃ vā anāgataṃ vā cakkavāḷasahassantarampi ca paccuppannaṃ vā āvajjanapaṭibaddhameva manasikārapaṭibaddhameva hoti. Evaṃ appaṭivattiyena ñāṇena so bhagavā idaṃ addasa – ‘‘anāgate satasahassakappapariyosāne gotamo nāma buddho loke uppajjissati, tadā imassa patthanā samijjhissatī’’ti. Atha naṃ evamāha – ‘‘ambho, kulaputta, anāgate satasahassakappapariyosāne gotamo nāma buddho loke uppajjissati , tvaṃ tassa paṭhamakadhammadesanāya teparivaṭṭadhammacakkappavattanasuttantapariyosāne aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sahassanayasampanne sotāpattiphale patiṭṭhahissasī’’ti.
ಇತಿ ಸತ್ಥಾ ತಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಚತುರಾಸೀತಿ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಸಹಸ್ಸಾನಿ ದೇಸೇತ್ವಾ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ। ತಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಸುವಣ್ಣಕ್ಖನ್ಧೋ ವಿಯ ಏಕಗ್ಘನಂ ಅಹೋಸಿ, ಸರೀರಚೇತಿಯಂ ಪನಸ್ಸುಬ್ಬೇಧೇನ ಸತ್ತಯೋಜನಿಕಂ ಅಕಂಸು। ಇಟ್ಠಕಾ ಸುವಣ್ಣಮಯಾ ಅಹೇಸುಂ, ಹರಿತಾಲಮನೋಸಿಲಾಯ ಮತ್ತಿಕಾಕಿಚ್ಚಂ, ತೇಲೇನ ಉದಕಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಿಂಸು। ಬುದ್ಧಾನಂ ಧರಮಾನಕಾಲೇ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಂ ಫರಿ, ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾನಂ ಪನ ತೇಸಂ ರಸ್ಮಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ಯೋಜನಸತಂ ಅವತ್ಥರಿ।
Iti satthā taṃ kulaputtaṃ byākaritvā caturāsīti dhammakkhandhasahassāni desetvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi. Tassa parinibbutassa sarīraṃ suvaṇṇakkhandho viya ekagghanaṃ ahosi, sarīracetiyaṃ panassubbedhena sattayojanikaṃ akaṃsu. Iṭṭhakā suvaṇṇamayā ahesuṃ, haritālamanosilāya mattikākiccaṃ, telena udakakiccaṃ sādhayiṃsu. Buddhānaṃ dharamānakāle sarīrappabhā dvādasayojanikaṃ phari, parinibbutānaṃ pana tesaṃ rasmi nikkhamitvā samantā yojanasataṃ avatthari.
ಅಯಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸರೀರಚೇತಿಯಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸರತನಗ್ಘಿಯಾನಿ ಕಾರೇಸಿ। ಚೇತಿಯಪತಿಟ್ಠಾಪನದಿವಸೇ ಅನ್ತೋಚೇತಿಯೇ ರತನಘರಂ ಕಾರೇಸಿ। ಸೋ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಮಹನ್ತಂ ದಾನಾದಿಮಯಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ದೇವಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರನ್ತಸ್ಸೇವ ನವನವುತಿ ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾನಿ ನವ ಕಪ್ಪಸತಾನಿ ನವ ಚ ಕಪ್ಪಾ ಸಮತಿಕ್ಕನ್ತಾ। ಏತ್ತಕಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ಇತೋ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಅಯಂ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಬನ್ಧುಮತೀನಗರಸ್ಸ ದ್ವಾರಸಮೀಪೇ ಗಾಮೇ ಕುಟುಮ್ಬಿಯಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತಸ್ಸ ಮಹಾಕಾಲೋತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಪನಸ್ಸ ಚೂಳಕಾಲೋ ನಾಮ।
Ayaṃ seṭṭhi buddhānaṃ sarīracetiyaṃ parivāretvā sahassaratanagghiyāni kāresi. Cetiyapatiṭṭhāpanadivase antocetiye ratanagharaṃ kāresi. So vassasatasahassaṃ mahantaṃ dānādimayaṃ kalyāṇakammaṃ katvā tato cuto devapure nibbatti. Tassa devesu ca manussesu ca saṃsarantasseva navanavuti kappasahassāni nava kappasatāni nava ca kappā samatikkantā. Ettakassa kālassa accayena ito ekanavutikappamatthake ayaṃ kulaputto bandhumatīnagarassa dvārasamīpe gāme kuṭumbiyagehe nibbatto. Tassa mahākāloti nāmaṃ ahosi, kaniṭṭhabhātā panassa cūḷakālo nāma.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ವಿಪಸ್ಸೀ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತುಸಿತಪುರಾ ಚವಿತ್ವಾ ಬನ್ಧುಮತೀನಗರೇ ಬನ್ಧುಮಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಾಯ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಆಯಾಚಿತೋ ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕನಿಟ್ಠಂ ಖಣ್ಡಂ ನಾಮ ರಾಜಕುಮಾರಂ ತಿಸ್ಸಞ್ಚ ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತಂ ‘‘ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತೇಸಞ್ಚ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ಪಿತು ಚ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬೋಧಿಮಣ್ಡತೋ ಆಕಾಸೇನೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಖೇಮೇ ಮಿಗದಾಯೇ ಓತಿಣ್ಣೋ ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ತೇ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು।
Tasmiṃ samaye vipassī bodhisatto tusitapurā cavitvā bandhumatīnagare bandhumassa rañño aggamahesiyā kucchismiṃ nibbatto. Anukkamena sabbaññutaṃ patvā dhammadesanatthāya mahābrahmunā āyācito ‘‘kassa nu kho paṭhamaṃ dhammaṃ desessāmī’’ti cintetvā attano kaniṭṭhaṃ khaṇḍaṃ nāma rājakumāraṃ tissañca purohitaputtaṃ ‘‘paṭhamaṃ dhammaṃ paṭivijjhituṃ samatthā’’ti disvā ‘‘tesañca dhammaṃ desessāmi, pitu ca saṅgahaṃ karissāmī’’ti bodhimaṇḍato ākāseneva āgantvā kheme migadāye otiṇṇo te pakkosāpetvā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne te dvepi janā caturāsītiyā pāṇasahassehi saddhiṃ arahattaphale patiṭṭhahiṃsu.
ಅಥಾಪರೇಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಕಾಲೇ ಅನುಪಬ್ಬಜಿತಾ ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತಂ ತತ್ಥೇವ ಖಣ್ಡತ್ಥೇರಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನೇ, ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ದುತಿಯಸಾವಕಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ರಾಜಾಪಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತೀಸು ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
Athāparepi bodhisattakāle anupabbajitā caturāsītisahassā kulaputtā taṃ pavattiṃ sutvā satthu santikaṃ āgantvā dhammadesanaṃ sutvā arahattaphale patiṭṭhahiṃsu. Satthā taṃ tattheva khaṇḍattheraṃ aggasāvakaṭṭhāne, tissattheraṃ dutiyasāvakaṭṭhāne ṭhapesi. Rājāpi taṃ pavattiṃ sutvā ‘‘puttaṃ passissāmī’’ti uyyānaṃ gantvā dhammadesanaṃ sutvā tīsu saraṇesu patiṭṭhāya satthāraṃ svātanāya nimantetvā abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
ಸೋ ಪಾಸಾದವರಗತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ, ದುತಿಯಪುತ್ತೋ ಮೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ, ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ದುತಿಯಸಾವಕೋ। ಇಮೇ ಚ ಅವಸೇಸಭಿಕ್ಖೂ ಗಿಹಿಕಾಲೇಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಮೇವ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ವಿಚರಿಂಸು, ಇಮೇ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದಾನಿಪಿ ಮಯ್ಹಮೇವ ಭಾರಾ, ಅಹಮೇವ ತೇ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಓಕಾಸಂ ನ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ವಿಹಾರದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ರಾಜಗೇಹದ್ವಾರಾ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಖದಿರಪಾಕಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವತ್ಥೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಾಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಸುವಣ್ಣತಾರಕವಿಚಿತ್ತಂ ಸಮೋಲಮ್ಬಿತತಾಲಕ್ಖನ್ಧಮತ್ತವಿವಿಧಪುಪ್ಫದಾಮವಿತಾನಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಭೂಮಿಂ ವಿಚಿತ್ತತ್ಥರಣೇಹಿ ಸನ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಮಾಲಾಗಚ್ಛಕೇಸು ಪುಣ್ಣಘಟೇ ಸಕಲಮಗ್ಗವಾಸತ್ಥಾಯ ಚ ಗನ್ಧನ್ತರೇಸು ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪುಪ್ಫನ್ತರೇಸು ಗನ್ಧೇ ಚ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಕಾಲಂ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ। ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಾವ ರಾಜಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತಿ। ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ದಟ್ಠುಮ್ಪಿ ನ ಲಭತಿ, ಕುತೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖಂ ವಾ ದಾತುಂ ಪೂಜಂ ವಾ ಕಾತುಂ।
So pāsādavaragato nisīditvā cintesi – ‘‘mayhaṃ jeṭṭhaputto nikkhamitvā buddho jāto, dutiyaputto me aggasāvako, purohitaputto dutiyasāvako. Ime ca avasesabhikkhū gihikālepi mayhaṃ puttameva parivāretvā vicariṃsu, ime pubbepi dānipi mayhameva bhārā, ahameva te catūhi paccayehi upaṭṭhahissāmi, aññesaṃ okāsaṃ na dassāmī’’ti. Vihāradvārakoṭṭhakato paṭṭhāya yāva rājagehadvārā ubhosu passesu khadirapākāraṃ kāretvā vatthehi paṭicchādāpetvā upari suvaṇṇatārakavicittaṃ samolambitatālakkhandhamattavividhapupphadāmavitānaṃ kāretvā heṭṭhābhūmiṃ vicittattharaṇehi santharāpetvā anto ubhosu passesu mālāgacchakesu puṇṇaghaṭe sakalamaggavāsatthāya ca gandhantaresu pupphāni pupphantaresu gandhe ca ṭhapāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi. Bhagavā bhikkhusaṅghaparivuto antosāṇiyāva rājagehaṃ gantvā bhattakiccaṃ katvā vihāraṃ paccāgacchati. Añño koci daṭṭhumpi na labhati, kuto pana bhikkhaṃ vā dātuṃ pūjaṃ vā kātuṃ.
ನಾಗರಾ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಸತ್ಥು ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸತ್ತಮಾಸಾಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ, ಮಯಞ್ಚ ದಟ್ಠುಮ್ಪಿ ನ ಲಭಾಮ, ಪಗೇವ ಭಿಕ್ಖಂ ವಾ ದಾತುಂ ಪೂಜಂ ವಾ ಕಾತುಂ ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಸೋತುಂ। ರಾಜಾ ‘ಮಯ್ಹಂ ಏವ ಬುದ್ಧೋ, ಮಯ್ಹಂ ಧಮ್ಮೋ, ಮಯ್ಹಂ ಸಙ್ಘೋ’ತಿ ಮಮಾಯಿತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಉಪಟ್ಠಹತಿ। ಸತ್ಥಾ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ನ ರಞ್ಞೋಯೇವ ಅತ್ಥಾಯ। ನ ಹಿ ರಞ್ಞೋಯೇವ ನಿರಯೋ ಉಣ್ಹೋ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ನೀಲುಪ್ಪಲವನಸದಿಸೋ। ತಸ್ಮಾ ರಾಜಾನಂ ಏವಂ ವದಾಮ ‘ಸಚೇ ನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದೇತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ। ನೋ ಚೇ ದೇತಿ, ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋಮ। ನ ಸಕ್ಕಾ ಖೋ ಪನ ಸುದ್ಧನಾಗರೇಹೇವ ಏವಂ ಕಾತುಂ, ಏಕಂ ಜೇಟ್ಠಕಪುರಿಸಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹಾಮಾ’’’ತಿ ಸೇನಾಪತಿಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ‘‘ಸಾಮಿ ಕಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಕ್ಖೋ ಹೋಹಿಸಿ, ಉದಾಹು ರಞ್ಞೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸೋ ಆಹ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಕ್ಖೋ ಹೋಮಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಪಠಮದಿವಸೋ ಮಯ್ಹಂ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ತೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು।
Nāgarā cintesuṃ – ‘‘ajja satthu loke uppannassa sattamāsādhikāni satta saṃvaccharāni, mayañca daṭṭhumpi na labhāma, pageva bhikkhaṃ vā dātuṃ pūjaṃ vā kātuṃ dhammaṃ vā sotuṃ. Rājā ‘mayhaṃ eva buddho, mayhaṃ dhammo, mayhaṃ saṅgho’ti mamāyitvā sayameva upaṭṭhahati. Satthā ca uppajjamāno sadevakassa lokassa atthāya uppanno, na raññoyeva atthāya. Na hi raññoyeva nirayo uṇho, aññesaṃ nīluppalavanasadiso. Tasmā rājānaṃ evaṃ vadāma ‘sace no satthāraṃ deti, iccetaṃ kusalaṃ. No ce deti, raññā saddhiṃ yujjhitvā saṅghaṃ gahetvā dānādīni puññāni karoma. Na sakkā kho pana suddhanāgareheva evaṃ kātuṃ, ekaṃ jeṭṭhakapurisampi gaṇhāmā’’’ti senāpatiṃ upasaṅkamitvā tassa tamatthaṃ ārocetvā ‘‘sāmi kiṃ amhākaṃ pakkho hohisi, udāhu rañño’’ti āhaṃsu. So āha – ‘‘tumhākaṃ pakkho homi, apica kho pana paṭhamadivaso mayhaṃ dātabbo’’ti. Te sampaṭicchiṃsu.
ಸೋ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ನಾಗರಾ, ದೇವ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕುಪಿತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಕಿಮತ್ಥಂ ತಾತಾತಿ? ಸತ್ಥಾರಂ ಕಿರ ತುಮ್ಹೇವ ಉಪಟ್ಠಹಥ, ಅಮ್ಹೇ ನ ಲಭಾಮಾತಿ। ಸಚೇ ಇದಾನಿಪಿ ಲಭನ್ತಿ, ನ ಕುಪ್ಪನ್ತಿ। ಅಲಭನ್ತಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿತುಕಾಮಾ, ದೇವಾತಿ। ಯುಜ್ಝಾಮಿ, ತಾತ, ನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ದೇಮೀತಿ। ದೇವ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಾಸಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಾಮಾತಿ ವದನ್ತಿ, ತುಮ್ಹೇ ಕಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಯುಜ್ಝಿಸ್ಸಥಾತಿ? ನನು ತ್ವಂ ಸೇನಾಪತೀತಿ? ನಾಗರೇಹಿ ವಿನಾ ಅಸಮತ್ಥೋ ಅಹಂ, ದೇವಾತಿ। ತತೋ ರಾಜಾ ‘‘ಬಲವನ್ತೋ ನಾಗರಾ, ಸೇನಾಪತಿಪಿ ತೇಸಂಯೇವ ಪಕ್ಖೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞಾನಿ ಸತ್ತಮಾಸಾಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ದೇನ್ತೂ’’ತಿ ಆಹ। ನಾಗರಾ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಪಞ್ಚವಸ್ಸಾನೀ’’ತಿ ಏವಂ ಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಸತ್ತ ದಿವಸೇ ಯಾಚಿ । ನಾಗರಾ ‘‘ಅತಿಕಕ್ಖಳಂ ದಾನಿ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅನುಜಾನಿಂಸು। ರಾಜಾ ಸತ್ತಮಾಸಾಧಿಕಾನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಸಂವಚ್ಛರಾನಂ ಸಜ್ಜಿತಂ ದಾನಮುಖಂ ಸತ್ತನ್ನಮೇವ ದಿವಸಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಛ ದಿವಸೇ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾನಂಯೇವ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ನಾಗರೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ತಾತಾ, ಏವರೂಪಂ ದಾನಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತೇಪಿ ‘‘ನನು ಅಮ್ಹೇಯೇವ ನಿಸ್ಸಾಯೇತಂ ದೇವಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ರಾಜಾ ಪಿಟ್ಠಿಹತ್ಥೇನ ಅಸ್ಸೂನಿ ಪುಞ್ಛಮಾನೋ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸು ಭಾರಂ ಅಕತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ, ನಾಗರಾನಂ ದಾನಿ ಮೇ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ನಾಗರಾ ಹಿ ‘ಮಯಂ ದಾನಂ ದಾತುಂ ನ ಲಭಾಮಾ’ತಿ ಭಗವಾ ಕುಪ್ಪನ್ತಿ। ಸ್ವೇವ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸಂ ಅನುಗ್ಗಹಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ।
So rājānaṃ upasaṅkamitvā ‘‘nāgarā, deva, tumhākaṃ kupitā’’ti āha. Kimatthaṃ tātāti? Satthāraṃ kira tumheva upaṭṭhahatha, amhe na labhāmāti. Sace idānipi labhanti, na kuppanti. Alabhantā tumhehi saddhiṃ yujjhitukāmā, devāti. Yujjhāmi, tāta, na bhikkhusaṅghaṃ demīti. Deva, tumhākaṃ dāsā tumhehi saddhiṃ yujjhāmāti vadanti, tumhe kaṃ gaṇhitvā yujjhissathāti? Nanu tvaṃ senāpatīti? Nāgarehi vinā asamattho ahaṃ, devāti. Tato rājā ‘‘balavanto nāgarā, senāpatipi tesaṃyeva pakkho’’ti ñatvā ‘‘aññāni sattamāsādhikāni satta saṃvaccharāni mayhaṃ bhikkhusaṅghaṃ dentū’’ti āha. Nāgarā na sampaṭicchiṃsu. Rājā ‘‘chabbassāni pañcavassānī’’ti evaṃ hāpetvā aññe satta divase yāci . Nāgarā ‘‘atikakkhaḷaṃ dāni raññā saddhiṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti anujāniṃsu. Rājā sattamāsādhikānaṃ sattannaṃ saṃvaccharānaṃ sajjitaṃ dānamukhaṃ sattannameva divasānaṃ sajjetvā cha divase kesañci apassantānaṃyeva dānaṃ datvā sattame divase nāgare pakkosāpetvā ‘‘sakkhissatha, tātā, evarūpaṃ dānaṃ dātu’’nti āha. Tepi ‘‘nanu amheyeva nissāyetaṃ devassa uppanna’’nti vatvā ‘‘sakkhissāmā’’ti āhaṃsu. Rājā piṭṭhihatthena assūni puñchamāno bhagavantaṃ vanditvā, ‘‘bhante, aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ aññassu bhāraṃ akatvā yāvajīvaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahissāmīti cintesiṃ, nāgarānaṃ dāni me anuññātaṃ, nāgarā hi ‘mayaṃ dānaṃ dātuṃ na labhāmā’ti bhagavā kuppanti. Sveva paṭṭhāya tesaṃ anuggahaṃ karothā’’ti āha.
ಅಥ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಸೇನಾಪತಿ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ। ತತೋ ನಾಗರಾ ರಞ್ಞಾ ಕತಸಕ್ಕಾರತೋ ಉತ್ತರಿತರಂ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಂ ಅದಂಸು। ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಸಕಲನಗರಸ್ಸ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಗತಾಯ ದ್ವಾರಗಾಮವಾಸಿನೋ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಸಜ್ಜಯಿಂಸು। ಮಹಾಕಾಲಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಚೂಳಕಾಲಂ ಆಹ – ‘‘ದಸಬಲಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಸ್ವೇವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ? ತ್ವಮೇವ ಭಾತಿಕ ಜಾನಾಹೀತಿ। ಸಚೇ ಮಯ್ಹಂ ರುಚಿಯಾ ಕರೋಸಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೋಳಸಕರೀಸಮತ್ತೇಸು ಖೇತ್ತೇಸು ಗಹಿತಗಬ್ಭಾ ಸಾಲಿಯೋ ಅತ್ಥಿ। ಸಾಲಿಗಬ್ಭಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಪಚಾಪೇಮಾತಿ। ಏವಂ ಕಯಿರಮಾನೇ ಕಸ್ಸಚಿ ಉಪಕಾರೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನೇತಂ ಮಯ್ಹಂ ರುಚ್ಚತೀತಿ। ಸಚೇ ತ್ವಂ ಏವಂ ನ ಕರೋಸಿ, ಅಹಂ ಮಯ್ಹಂ ಸನ್ತಕಂ ಮಮಾಯಿತುಂ ಲಭಾಮೀತಿ ಸೋಳಸಕರೀಸಮತ್ತಂ ಖೇತ್ತಂ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕರೀಸಟ್ಠಾನೇ ಸೀಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಾಲಿಗಬ್ಭಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನೇ ಖೀರೇ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಚತುಮಧುರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅದಾಸಿ। ಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಖೋ ಗಬ್ಭಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಗಹಿತಗಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಪುನ ಪೂರತಿ। ಪುಥುಕಕಾಲೇ ಪುಥುಕಗ್ಗಂ ನಾಮ ಅದಾಸಿ, ಗಾಮವಾಸೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗ್ಗಸಸ್ಸಂ ನಾಮ ಅದಾಸಿ, ಲಾಯನೇ ಲಾಯನಗ್ಗಂ, ವೇಣಿಕರಣೇ ವೇಣಗ್ಗಂ, ಕಲಾಪಾದೀಸು ಕಲಾಪಗ್ಗಂ ಖಲಗ್ಗಂ ಖಲಭಣ್ಡಗ್ಗಂ ಕೋಟ್ಠಗ್ಗನ್ತಿ। ಏವಂ ಸೋ ಏಕಸಸ್ಸೇವ ನವ ವಾರೇ ಅಗ್ಗದಾನಂ ಅದಾಸಿ। ತಮ್ಪಿ ಸಸ್ಸಂ ಅತಿರೇಕಂ ಉಟ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅಹೋಸಿ।
Atha dutiyadivase senāpati mahādānaṃ adāsi. Tato nāgarā raññā katasakkārato uttaritaraṃ sakkārasammānaṃ katvā dānaṃ adaṃsu. Eteneva niyāmena sakalanagarassa paṭipāṭiyā gatāya dvāragāmavāsino sakkārasammānaṃ sajjayiṃsu. Mahākālakuṭumbiko cūḷakālaṃ āha – ‘‘dasabalassa sakkārasammānaṃ sveva amhākaṃ pāpuṇāti, kiṃ sakkāraṃ karissāmā’’ti? Tvameva bhātika jānāhīti. Sace mayhaṃ ruciyā karosi, amhākaṃ soḷasakarīsamattesu khettesu gahitagabbhā sāliyo atthi. Sāligabbhaṃ phāletvā ādāya buddhānaṃ anucchavikaṃ pacāpemāti. Evaṃ kayiramāne kassaci upakāro na hoti, tasmā netaṃ mayhaṃ ruccatīti. Sace tvaṃ evaṃ na karosi, ahaṃ mayhaṃ santakaṃ mamāyituṃ labhāmīti soḷasakarīsamattaṃ khettaṃ majjhe bhinditvā aṭṭhakarīsaṭṭhāne sīmaṃ ṭhapetvā sāligabbhaṃ phāletvā ādāya asambhinne khīre pacāpetvā catumadhuraṃ pakkhipitvā buddhappamukhassa saṅghassa adāsi. Kuṭumbikassa kho gabbhaṃ phāletvā gahitagahitaṭṭhānaṃ puna pūrati. Puthukakāle puthukaggaṃ nāma adāsi, gāmavāsīhi saddhiṃ aggasassaṃ nāma adāsi, lāyane lāyanaggaṃ, veṇikaraṇe veṇaggaṃ, kalāpādīsu kalāpaggaṃ khalaggaṃ khalabhaṇḍaggaṃ koṭṭhagganti. Evaṃ so ekasasseva nava vāre aggadānaṃ adāsi. Tampi sassaṃ atirekaṃ uṭṭhānasampannaṃ ahosi.
ಯಾವ ಬುದ್ಧಾ ಧರತಿ, ಯಾವ ಚ ಸಙ್ಘೋ ಧರತಿ, ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ದೇವೇಸು ಚೇವ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರನ್ತೋ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥು ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ದೋಣವತ್ಥುಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಮಾಣವೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವುಡ್ಢಿಮನ್ವಾಯ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಮನ್ತಾನಂ ಪಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇನ ಸಮಯೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತುಸಿತಪುರಾ ಚವಿತ್ವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಅಟ್ಠುತ್ತರಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸತಂ ಅಹತವತ್ಥೇಹಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಪ್ಪೋದಕಂ ಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಅನ್ತರೇ ಅಟ್ಠ ಜನೇ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ಮಹಾತಲೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದುಕೂಲಚುಮ್ಬಟಕೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆನಯಿಂಸು। ಧುರಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಸರೀರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಉಕ್ಖಿಪಿ। ಏವಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಜನಾ ಉಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ತೇಸಂ ಪನ ಸಬ್ಬನವಕೋ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಮಾಣವೋ, ಸೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣವರನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ಠಾನಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತೇನೇಸ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏಕಮೇವ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿ। ಇತರೇ ಪನ ಸತ್ತ ಜನಾ ‘‘ಸಚೇ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿಸ್ಸತಿ, ರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಸಚೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದ್ವೇ ಗತಿಯೋ ದಿಸ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಉಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ಅಯಂ ಪನ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ಕತಾಧಿಕಾರೋ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಸತ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಇತರೇ ಸತ್ತ ಜನೇ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ಠಾನಕರಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏಕಮೇವ ಗತಿಂ ಅದ್ದಸ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಂ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿ। ತತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅತ್ತನೋ ಘರಾನಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತೇ ಆಮನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ತಾತಾ, ಅಮ್ಹೇ ಮಹಲ್ಲಕಾ, ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಪ್ಪತ್ತಂ ಮಯಂ ಸಮ್ಭಾವೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ನೋ ವಾ। ತುಮ್ಹೇ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಮಾರೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೇ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ।
Yāva buddhā dharati, yāva ca saṅgho dharati, eteneva niyāmena kalyāṇakammaṃ katvā tato cuto devaloke nibbattitvā devesu ceva manussesu ca saṃsaranto ekanavutikappe sampattiṃ anubhavitvā amhākaṃ satthu loke uppannakāle kapilavatthunagarassa avidūre doṇavatthubrāhmaṇagāme brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase koṇḍaññamāṇavoti nāmaṃ akaṃsu. So vuḍḍhimanvāya tayo vede uggahetvā lakkhaṇamantānaṃ pāraṃ agamāsi. Tena samayena amhākaṃ bodhisatto tusitapurā cavitvā kapilavatthupure nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase aṭṭhuttaraṃ brāhmaṇasataṃ ahatavatthehi acchādetvā appodakaṃ madhupāyāsaṃ pāyetvā tesaṃ antare aṭṭha jane uccinitvā mahātale nisīdāpetvā alaṅkatapaṭiyattaṃ bodhisattaṃ dukūlacumbaṭake nipajjāpetvā lakkhaṇapariggahaṇatthaṃ tesaṃ santikaṃ ānayiṃsu. Dhurāsane nisinnabrāhmaṇo mahāpurisassa sarīrasampattiṃ oloketvā dve aṅguliyo ukkhipi. Evaṃ paṭipāṭiyā satta janā ukkhipiṃsu. Tesaṃ pana sabbanavako koṇḍaññamāṇavo, so bodhisattassa lakkhaṇavaranipphattiṃ oloketvā ‘‘agāramajjhe ṭhānakāraṇaṃ natthi, ekantenesa vivaṭṭacchado buddho bhavissatī’’ti ekameva aṅguliṃ ukkhipi. Itare pana satta janā ‘‘sace agāraṃ ajjhāvasissati, rājā bhavissati cakkavattī. Sace pabbajissati, buddho bhavissatī’’ti dve gatiyo disvā dve aṅguliyo ukkhipiṃsu. Ayaṃ pana koṇḍañño katādhikāro pacchimabhavikasatto paññāya itare satta jane abhibhavitvā ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgatassa agāramajjhe ṭhānakaraṇaṃ nāma natthi, nissaṃsayaṃ buddho bhavissatī’’ti ekameva gatiṃ addasa, tasmā ekaṃ aṅguliṃ ukkhipi. Tato brāhmaṇā attano gharāni gantvā putte āmantayiṃsu – ‘‘tātā, amhe mahallakā, suddhodanamahārājassa puttaṃ sabbaññutappattaṃ mayaṃ sambhāveyyāma vā no vā. Tumhe tasmiṃ kumāre sabbaññutaṃ patte tassa sāsane pabbajeyyāthā’’ti.
ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಧಾತಿಯೋ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಹಾರಂ ಉಪಟ್ಠಪೇನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ವುದ್ಧಿಂ ಆಪಾದೇಸಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋಪಿ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತೋ ದೇವೋ ವಿಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಪರಿಪಕ್ಕೇ ಞಾಣೇ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಚ ಆನಿಸಂಸಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಹುಲಕುಮಾರಸ್ಸ ಜಾತದಿವಸೇ ಛನ್ನಸಹಾಯೋ ಕಣ್ಡಕಂ ಆರುಯ್ಹ ದೇವತಾಹಿ ವಿವಟೇನ ದ್ವಾರೇನ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತೇನೇವ ರತ್ತಿಭಾಗೇನ ತೀಣಿ ರಜ್ಜಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅನೋಮಾನದೀತೀರೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಘಟಿಕಾರಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಆಭತೇ ಅರಹದ್ಧಜೇ ಗಹಿತಮತ್ತೇಯೇವ ವಸ್ಸಸಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಪಾಸಾದಿಕೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ರಾಜಗಹಂ ಪತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಣ್ಡವಪಬ್ಬತಚ್ಛಾಯಾಯ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಮಾಗಧೇನ ರಜ್ಜಸಿರಿಯಾ ನಿಮನ್ತಿಯಮಾನೋಪಿ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ರಮಣೀಯೋ ವತ ಅಯಂ ಭೂಮಿಭಾಗೋ , ಅಲಂ ವತಿದಂ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಧಾನತ್ಥಿಕಸ್ಸ ಪಧಾನಾಯಾ’’ತಿ ಪಧಾನಾಭಿಮುಖಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಾಸಂ ಉಪಗತೋ।
Suddhodanamahārājāpi bodhisattassa dhātiyo ādiṃ katvā parihāraṃ upaṭṭhapento bodhisattaṃ vuddhiṃ āpādesi. Mahāsattopi vuddhippatto devo viya sampattiṃ anubhavitvā paripakke ñāṇe kāmesu ādīnavaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ disvā rāhulakumārassa jātadivase channasahāyo kaṇḍakaṃ āruyha devatāhi vivaṭena dvārena mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā teneva rattibhāgena tīṇi rajjāni atikkamitvā anomānadītīre pabbajitvā ghaṭikāramahābrahmunā ābhate arahaddhaje gahitamatteyeva vassasaṭṭhikatthero viya pāsādikena iriyāpathena rājagahaṃ patvā tattha piṇḍāya caritvā paṇḍavapabbatacchāyāya piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā raññā māgadhena rajjasiriyā nimantiyamānopi taṃ paṭikkhipitvā anukkamena uruvelaṃ gantvā ‘‘ramaṇīyo vata ayaṃ bhūmibhāgo , alaṃ vatidaṃ kulaputtassa padhānatthikassa padhānāyā’’ti padhānābhimukhaṃ cittaṃ uppādetvā tattha vāsaṃ upagato.
ತೇನ ಸಮಯೇನ ಇತರೇ ಸತ್ತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತಾ, ಸಬ್ಬದಹರೋ ಪನ ಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಾಹಕೋ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಮಾಣವೋ ಅರೋಗೋ। ಸೋ ‘‘ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತೇಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಪುತ್ತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಕಿರ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ಸೋ ಹಿ ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಚೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತರೋ ಅರೋಗಾ ಅಸ್ಸು, ಅಜ್ಜ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯುಂ। ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇಪಿ ಇಚ್ಛಥ, ಏಥ ಮಯಂ ತಂ ಮಹಾಪುರಿಸಮನುಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಚ್ಛನ್ದಾ ಭವಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ತಯೋ ಜನಾ ನ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಿಂಸು। ತೇ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೇ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತೇ ‘‘ಇದಾನಿ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಇದಾನಿ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಹಮಾನಾ ಸನ್ತಿಕಾವಚರಾವಸ್ಸ ಅಹೇಸುಂ। ಯದಾ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕತಿಲತಣ್ಡುಲಾದೀಹಿ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋಪಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾಯ ಅರಿಯಧಮ್ಮಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಓಳಾರಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹರಿ, ತದಾ ತೇ ಪಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಇಸಿಪತನಂ ಅಗಮಂಸು।
Tena samayena itare satta brāhmaṇā yathākammaṃ gatā, sabbadaharo pana lakkhaṇapariggāhako koṇḍaññamāṇavo arogo. So ‘‘mahāpuriso pabbajito’’ti sutvā tesaṃ brāhmaṇānaṃ putte upasaṅkamitvā evamāha – ‘‘siddhatthakumāro kira pabbajito. So hi nissaṃsayaṃ buddho bhavissati. Sace tumhākaṃ pitaro arogā assu, ajja nikkhamitvā pabbajeyyuṃ. Sace tumhepi icchatha, etha mayaṃ taṃ mahāpurisamanupabbajissāmā’’ti. Te sabbe ekacchandā bhavituṃ nāsakkhiṃsu. Tayo janā na pabbajiṃsu, koṇḍaññabrāhmaṇaṃ jeṭṭhakaṃ katvā itare cattāro pabbajiṃsu. Ime pañca pabbajitvā gāmanigamarājadhānīsu bhikkhāya carantā bodhisattassa santikaṃ agamiṃsu. Te chabbassāni bodhisatte mahāpadhānaṃ padahante ‘‘idāni buddho bhavissati idāni buddho bhavissatī’’ti mahāsattaṃ upaṭṭhahamānā santikāvacarāvassa ahesuṃ. Yadā pana bodhisatto ekatilataṇḍulādīhi vītināmentopi dukkarakārikāya ariyadhammapaṭivedhassa abhāvaṃ ñatvā oḷārikaṃ āhāraṃ āhari, tadā te pakkamitvā isipatanaṃ agamaṃsu.
ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಓಳಾರಿಕಾಹಾರಪರಿಭೋಗೇನ ಛವಿಮಂಸಲೋಹಿತಪಾರಿಪೂರಿಂ ಕತ್ವಾ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ಸುಜಾತಾಯ ದಿನ್ನಂ ವರಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ನದಿಯಾ ಪಟಿಸೋತಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕತಸನ್ನಿಟ್ಠಾನೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಕಾಲೇನ ನಾಗರಾಜೇನ ಅನೇಕೇಹಿ ಥುತಿಸತೇಹಿ ಅಭಿತ್ಥವಿಯಮಾನೋ ಮಹಾಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಆರುಯ್ಹ ಅಚಲಟ್ಠಾನೇ ಪಾಚೀನಲೋಕಧಾತುಅಭಿಮುಖೋ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ವೀರಿಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಸೂರಿಯೇ ಧರಮಾನೇಯೇವ ಮಾರಬಲಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಪಠಮಯಾಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲಸಮನನ್ತರೇ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮಂ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರವಟ್ಟಂ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧೇಹಿ ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ಅಸಾಧಾರಣಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಾಯ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ತತ್ಥೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ।
Atha bodhisatto oḷārikāhāraparibhogena chavimaṃsalohitapāripūriṃ katvā visākhapuṇṇamadivase sujātāya dinnaṃ varabhojanaṃ bhuñjitvā suvaṇṇapātiṃ nadiyā paṭisotaṃ khipitvā ‘‘ajja buddho bhavissāmī’’ti katasanniṭṭhāno sāyanhasamaye kālena nāgarājena anekehi thutisatehi abhitthaviyamāno mahābodhimaṇḍaṃ āruyha acalaṭṭhāne pācīnalokadhātuabhimukho pallaṅkena nisīditvā caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ adhiṭṭhāya sūriye dharamāneyeva mārabalaṃ vidhamitvā paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā paccūsakālasamanantare paṭiccasamuppāde ñāṇaṃ otāretvā anulomapaṭilomaṃ paccayākāravaṭṭaṃ sammasanto sabbabuddhehi paṭividdhaṃ asādhāraṇaṃ sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhitvā nibbānārammaṇāya phalasamāpattiyā tattheva sattāhaṃ vītināmesi.
ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ವಿಹರಿತ್ವಾ ರಾಜಾಯತನಮೂಲೇ ಮಧುಪಿಣ್ಡಿಕಭೋಜನಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪುನ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧಮೂಲಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೋ ಧಮ್ಮಗಮ್ಭೀರತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಾಯ ಚಿತ್ತೇ ನಮನ್ತೇ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಯಾಚಿತೋ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಾದಿಭೇದೇ ಸತ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಳಾರುದಕಾನಂ ಕಾಲಕತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪುನ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ಬಹೂಪಕಾರಾ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ, ಯೇ ಮಂ ಪಧಾನಪಹಿತತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು। ಯಂನೂನಾಹಂ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ಇದಂ ಪನ ಸಬ್ಬಮೇವ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕಮತ್ತಮೇವ, ಠಪೇತ್ವಾ ಪನ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಸೋಪಿ ಏತದತ್ಥಮೇವ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ, ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ನವ ವಾರೇ ಅಗ್ಗಸಸ್ಸದಾನಂ ಅದಾಸಿ।
Eteneva upāyena sattasattāhaṃ bodhimaṇḍe viharitvā rājāyatanamūle madhupiṇḍikabhojanaṃ paribhuñjitvā puna ajapālanigrodhamūlaṃ āgantvā tattha nisinno dhammagambhīrataṃ paccavekkhitvā appossukkatāya citte namante mahābrahmunā yācito buddhacakkhunā lokaṃ volokento tikkhindriyādibhede satte disvā mahābrahmuno dhammadesanāya paṭiññaṃ datvā ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ desessāmī’’ti āḷārudakānaṃ kālakatabhāvaṃ ñatvā puna cintento ‘‘bahūpakārā kho pana me pañcavaggiyā bhikkhū, ye maṃ padhānapahitattaṃ upaṭṭhahiṃsu. Yaṃnūnāhaṃ pañcavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’’nti cittaṃ uppādesi. Idaṃ pana sabbameva buddhānaṃ parivitakkamattameva, ṭhapetvā pana koṇḍaññabrāhmaṇaṃ añño koci paṭhamaṃ dhammaṃ paṭivijjhituṃ samattho nāma natthi. Sopi etadatthameva kappasatasahassaṃ adhikārakammaṃ akāsi, buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa nava vāre aggasassadānaṃ adāsi.
ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಇಸಿಪತನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯೇನ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ, ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ತೇ ತಥಾಗತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಅತ್ತನೋ ಕತಿಕಾಯ ಸಣ್ಠಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ಏಕೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸಿ, ಏಕೋ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ, ಏಕೋ ಪಾದೋದಕಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ಏಕೋ ಪಾದೇ ಧೋವಿ, ಏಕೋ ತಾಲವಣ್ಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೀಜಮಾನೋ ಠಿತೋ। ಏವಂ ತೇಸು ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರಂ ಕಾಯಸಕ್ಖಿಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಅನುತ್ತರಂ ತೇಪರಿವಟ್ಟಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಸುತ್ತನ್ತಂ ಆರಭಿ। ಮನುಸ್ಸಪರಿಸಾ ಪಞ್ಚ ಜನಾವ ಅಹೇಸುಂ, ದೇವಪರಿಸಾ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರೋ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಕೋಟೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಯಾ ದುಕ್ಕರಸತಾಭತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಠಮಮೇವ ಅಞ್ಞಾಸೀತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ನಾಮ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಥೇರಂ ಆಲಪನ್ತೋ ‘‘ಅಞ್ಞಾಸಿ ವತ, ಭೋ, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ, ಅಞ್ಞಾಸಿ ವತ, ಭೋ, ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸ ತದೇವ ನಾಮಂ ಜಾತಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಇತಿ ಹಿದಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ।
Atha satthā pattacīvaramādāya anupubbena isipatanaṃ gantvā yena pañcavaggiyā bhikkhū, tenupasaṅkami. Te tathāgataṃ āgacchantaṃ disvāva attano katikāya saṇṭhātuṃ nāsakkhiṃsu. Eko pattacīvaraṃ paṭiggahesi, eko āsanaṃ paññāpesi, eko pādodakaṃ paccupaṭṭhāpesi, eko pāde dhovi, eko tālavaṇṭaṃ gahetvā bījamāno ṭhito. Evaṃ tesu vattaṃ dassetvā santike nisinnesu koṇḍaññattheraṃ kāyasakkhiṃ katvā satthā anuttaraṃ teparivaṭṭaṃ dhammacakkappavattanasuttantaṃ ārabhi. Manussaparisā pañca janāva ahesuṃ, devaparisā aparicchinnā. Desanāpariyosāne koṇḍaññatthero aṭṭhārasahi mahābrahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhito. Atha satthā ‘‘mayā dukkarasatābhataṃ dhammaṃ paṭhamameva aññāsīti aññāsikoṇḍañño nāma aya’’nti theraṃ ālapanto ‘‘aññāsi vata, bho, koṇḍañño, aññāsi vata, bho, koṇḍañño’’ti āha. Tassa tadeva nāmaṃ jātaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘iti hidaṃ āyasmato koṇḍaññassa aññāsikoṇḍaññotveva nāmaṃ ahosī’’ti.
ಇತಿ ಥೇರೋ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇ ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರೋ, ದುತಿಯಪಕ್ಖದಿವಸೇ ವಪ್ಪತ್ಥೇರೋ, ತತಿಯಪಕ್ಖದಿವಸೇ ಮಹಾನಾಮತ್ಥೇರೋ, ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಿಯಂ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ಪಞ್ಚಮಿಯಾ ಪನ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಸುತ್ತನ್ತದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ।
Iti thero āsāḷhipuṇṇamāyaṃ sotāpattiphale patiṭṭhito, pāṭipadadivase bhaddiyatthero, dutiyapakkhadivase vappatthero, tatiyapakkhadivase mahānāmatthero, pakkhassa catutthiyaṃ assajitthero sotāpattiphale patiṭṭhito. Pañcamiyā pana pakkhassa anattalakkhaṇasuttantadesanāpariyosāne sabbepi arahatte patiṭṭhitā.
ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಛ ಲೋಕೇ ಅರಹನ್ತೋ ಹೋನ್ತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥಾ ಯಸದಾರಕಪ್ಪಮುಖೇ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ಪುರಿಸೇ, ಕಪ್ಪಾಸಿಯವನಸಣ್ಡೇ ತಿಂಸಮತ್ತೇ ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯೇ, ಗಯಾಸೀಸೇ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತೇ ಪುರಾಣಜಟಿಲೇತಿ ಏವಂ ಮಹಾಜನಂ ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಪ್ಪಮುಖಾನಿ ಏಕಾದಸನಹುತಾನಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ, ಏಕಂ ನಹುತಂ ಸರಣತ್ತಯೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಜಮ್ಬುದೀಪತಲೇ ಸಾಸನಂ ಪುಪ್ಫಿತಫಲಿತಂ ಕತ್ವಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಮಣ್ಡಲಂ ಕಾಸಾವಪಜ್ಜೋತಂ ಇಸಿವಾತಪಟಿವಾತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರಂ ಪತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನಗತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿದ್ಧಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನ್ತರೇ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗೋ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ।
Tena kho pana samayena cha loke arahanto honti. Tato paṭṭhāya satthā yasadārakappamukhe pañcapaññāsa purise, kappāsiyavanasaṇḍe tiṃsamatte bhaddavaggiye, gayāsīse piṭṭhipāsāṇe sahassamatte purāṇajaṭileti evaṃ mahājanaṃ ariyabhūmiṃ otāretvā bimbisārappamukhāni ekādasanahutāni sotāpattiphale, ekaṃ nahutaṃ saraṇattaye patiṭṭhāpetvā jambudīpatale sāsanaṃ pupphitaphalitaṃ katvā sakalajambudīpamaṇḍalaṃ kāsāvapajjotaṃ isivātapaṭivātaṃ karonto ekasmiṃ samaye jetavanamahāvihāraṃ patvā tattha vasanto bhikkhusaṅghamajjhe paññattavarabuddhāsanagato dhammaṃ desento ‘‘paṭhamaṃ dhammaṃ paṭividdhabhikkhūnaṃ antare mama putto koṇḍañño aggo’’ti dassetuṃ etadaggaṭṭhāne ṭhapesi.
ಥೇರೋಪಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಅತ್ತನೋ ನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಅಪಕ್ಕಮಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಪುಣ್ಣಮಾಣವೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಅಗ್ಗಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ದೋಣವತ್ಥುಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಂ ಪುಣ್ಣಮಾಣವಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ಸಯಂ ದಸಬಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಭಗವಾ ಮಯ್ಹಂ ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನಂ ಅಸಪ್ಪಾಯಂ, ಆಕಿಣ್ಣೋ ವಿಹರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಛದ್ದನ್ತದಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಛದ್ದನ್ತದಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಛದ್ದನ್ತಹತ್ಥಿಕುಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ।
Theropi dve aggasāvake attano nipaccakāraṃ karonte disvā buddhānaṃ santikā apakkamitukāmo hutvā ‘‘puṇṇamāṇavo pabbajitvā sāsane aggadhammakathiko bhavissatī’’ti disvā doṇavatthubrāhmaṇagāmaṃ gantvā attano bhāgineyyaṃ puṇṇamāṇavaṃ pabbājetvā ‘‘ayaṃ buddhānaṃ santike vasissatī’’ti tassa buddhānaṃ antevāsikabhāvaṃ katvā sayaṃ dasabalaṃ upasaṅkamitvā ‘‘bhagavā mayhaṃ gāmantasenāsanaṃ asappāyaṃ, ākiṇṇo viharituṃ na sakkomi, chaddantadahaṃ gantvā vasissāmī’’ti bhagavantaṃ anujānāpetvā uṭṭhāyāsanā satthāraṃ vanditvā chaddantadahaṃ gantvā chaddantahatthikulaṃ nissāya dvādasa vassāni vītināmetvā tattheva anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi.
ಸಾರಿಪುತ್ತ-ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರವತ್ಥು
Sāriputta-moggallānattheravatthu
೧೮೯-೧೯೦. ದುತಿಯತತಿಯೇಸು ಮಹಾಪಞ್ಞಾನನ್ತಿ ಮಹತಿಯಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ। ಇದ್ಧಿಮನ್ತಾನನ್ತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ। ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋತಿ ತೇಸಂ ಥೇರಾನಂ ನಾಮಂ।
189-190. Dutiyatatiyesu mahāpaññānanti mahatiyā paññāya samannāgatānaṃ. Iddhimantānanti iddhiyā sampannānaṃ. Sāriputto moggallānoti tesaṃ therānaṃ nāmaṃ.
ಇಮೇಸಮ್ಪಿ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಇತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಾಧಿಕೇ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ನಾಮೇನ ಸರದಮಾಣವೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ , ನಾಮೇನ ಸಿರಿವಡ್ಢನಕುಟುಮ್ಬಿಯೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಸಹಪಂಸುಕೀಳಿತಾವ ಸಹಾಯಕಾ ಅಹೇಸುಂ। ಸರದಮಾಣವೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಕುಲಸನ್ತಕಂ ಮಹಾಧನಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ರಹೋಗತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಇಧಲೋಕತ್ತಭಾವಮೇವ ಜಾನಾಮಿ, ನೋ ಪರಲೋಕತ್ತಭಾವಂ, ಜಾತಸತ್ತಾನಞ್ಚ ಮರಣಂ ನಾಮ ಧುವಂ, ಮಯಾ ಏಕಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಗವೇಸನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಸಹಾಯಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಸಿರಿವಡ್ಢನ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಗವೇಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ। ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ , ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂಯೇವ ಪಬ್ಬಜಾಹೀತಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪರಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಸಹಾಯೇ ವಾ ಞಾತಿಮಿತ್ತೇ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ಅತ್ತನೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ। ತತೋ ರತನಕೋಟ್ಠಾಗಾರಂ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ ಕಪಣದ್ಧಿಕವಣಿಬ್ಬಕಯಾಚಕಾನಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿ। ತಸ್ಸ ಏಕೋ ದ್ವೇ ತಯೋತಿ ಏವಂ ಅನುಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಚತುಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಜಟಿಲಾ ಅಹೇಸುಂ। ಸೋ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಜಟಿಲಾನಂ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸುಂ।
Imesampi pañhakamme ayamanupubbikathā – ito satasahassakappādhike asaṅkhyeyyakappamatthake sāriputto brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, nāmena saradamāṇavo nāma ahosi. Moggallāno gahapatimahāsālakule nibbatti , nāmena sirivaḍḍhanakuṭumbiyo nāma ahosi. Te ubhopi sahapaṃsukīḷitāva sahāyakā ahesuṃ. Saradamāṇavo pitu accayena kulasantakaṃ mahādhanaṃ paṭipajjitvā ekadivasaṃ rahogato cintesi – ‘‘ahaṃ idhalokattabhāvameva jānāmi, no paralokattabhāvaṃ, jātasattānañca maraṇaṃ nāma dhuvaṃ, mayā ekaṃ pabbajjaṃ pabbajitvā mokkhadhammagavesanaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti. So sahāyakaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘samma sirivaḍḍhana, ahaṃ pabbajitvā mokkhadhammaṃ gavesissāmi, tvaṃ mayā saddhiṃ pabbajituṃ sakkhissasī’’ti. Na sakkhissāmi , samma, tvaṃyeva pabbajāhīti. So cintesi – ‘‘paralokaṃ gacchantā sahāye vā ñātimitte vā gahetvā gatā nāma natthi, attanā kataṃ attanova hotī’’ti. Tato ratanakoṭṭhāgāraṃ vivarāpetvā kapaṇaddhikavaṇibbakayācakānaṃ mahādānaṃ datvā pabbatapādaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbaji. Tassa eko dve tayoti evaṃ anupabbajjaṃ pabbajitā catusattatisahassamattā jaṭilā ahesuṃ. So pañcābhiññā aṭṭha ca samāpattiyo nibbattetvā tesampi jaṭilānaṃ kasiṇaparikammaṃ ācikkhi. Tepi sabbe pañca abhiññā aṭṭha ca samāpattiyo nibbattesuṃ.
ತೇನ ಸಮಯೇನ ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ। ನಗರಂ ಚನ್ದವತೀ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾ ಯಸವನ್ತೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ, ಮಾತಾ ಯಸೋಧರಾ ನಾಮ ದೇವೀ, ಬೋಧಿ ಅಜ್ಜುನರುಕ್ಖೋ, ನಿಸಭತ್ಥೇರೋ ಚ ಅನೋಮತ್ಥೇರೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ವರುಣತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸುನ್ದರಾ ಚ ಸುಮನಾ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಆಯು ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅಹೋಸಿ, ಸರೀರಂ ಅಟ್ಠಪಞ್ಞಾಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ, ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಂ ಫರಿ, ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಅಹೋಸಿ।
Tena samayena anomadassī nāma buddho loke udapādi. Nagaraṃ candavatī nāma ahosi, pitā yasavanto nāma khattiyo, mātā yasodharā nāma devī, bodhi ajjunarukkho, nisabhatthero ca anomatthero cāti dve aggasāvakā, varuṇatthero nāma upaṭṭhāko, sundarā ca sumanā cāti dve aggasāvikā, āyu vassasatasahassaṃ ahosi, sarīraṃ aṭṭhapaññāsahatthubbedhaṃ, sarīrappabhā dvādasayojanaṃ phari, bhikkhusatasahassaparivāro ahosi.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಸರದತಾಪಸಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯ್ಹಂ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತಪಚ್ಚಯೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಚ ಮಹತೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಚ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೋ ಸಿರಿವಡ್ಢನಕುಟುಮ್ಬಿಯೋ ದುತಿಯಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ, ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚಸ್ಸ ಪರಿವಾರಾ ಚತುಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಯಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಕಞ್ಚಿ ಅನಾಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸೀಹೋ ವಿಯ ಏಕಚರೋ ಹುತ್ವಾ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಸು ಫಲಾಫಲತ್ಥಾಯ ಗತೇಸು ‘‘ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಮೇ ಜಾನಾತೂ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸ ಆಕಾಸತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸರದತಾಪಸೋ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಂ ಚೇವ ಸರೀರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಮನ್ತೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನಾಮ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸನ್ತೋ ರಾಜಾ ಹೋತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಪಬ್ಬಜ್ಜನ್ತೋ ಲೋಕೇ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞು ಬುದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ನಿಸೀದಿ ಭಗವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ। ಸರದತಾಪಸೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಆಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ।
Athekadivasaṃ paccūsakāle mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento saradatāpasaṃ disvā ‘‘ajja mayhaṃ saradatāpasassa santikaṃ gatapaccayena dhammadesanā ca mahatī bhavissati, so ca aggasāvakaṭṭhānaṃ patthessati, tassa sahāyako sirivaḍḍhanakuṭumbiyo dutiyasāvakaṭṭhānaṃ, desanāpariyosāne cassa parivārā catusattatisahassajaṭilā arahattaṃ pāpuṇissanti, mayā tattha gantuṃ vaṭṭatī’’ti attano pattacīvaramādāya aññaṃ kañci anāmantetvā sīho viya ekacaro hutvā saradatāpasassa antevāsikesu phalāphalatthāya gatesu ‘‘buddhabhāvaṃ me jānātū’’ti tassa passantasseva saradatāpasassa ākāsato otaritvā pathaviyaṃ patiṭṭhāsi. Saradatāpaso buddhānubhāvaṃ ceva sarīrasampattiṃ cassa disvā lakkhaṇamante sammasitvā ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgato nāma agāramajjhe vasanto rājā hoti cakkavattī, pabbajjanto loke vivaṭṭacchado sabbaññu buddho hoti, ayaṃ puriso nissaṃsayaṃ buddho’’ti jānitvā paccuggamanaṃ katvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā āsanaṃ paññāpetvā adāsi. Nisīdi bhagavā paññattāsane. Saradatāpasopi attano anucchavikaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚತುಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಾ ಪಣೀತಪಣೀತಾನಿ ಓಜವನ್ತಾನಿ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾ ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚೇವ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಚ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆಚರಿಯ, ಮಯಂ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಹನ್ತತರೋ ನತ್ಥೀ’ತಿ ವಿಚರಾಮ, ಅಯಂ ಪನ ಪುರಿಸೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಹನ್ತತರೋ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ। ತಾತಾ, ಕಿಂ ವದಥ? ಸಾಸಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಯೋಜನಸತಸಹಸ್ಸುಬ್ಬೇಧಂ ಸಿನೇರುಂ ಸಮಂ ಕಾತುಂ ಇಚ್ಛಥ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಉಪಮಂ ಮಾ ಕರಿತ್ಥ ಪುತ್ತಕಾತಿ। ಅಥ ತೇ ತಾಪಸಾ ‘‘ಸಚೇ ಅಯಂ ಇತ್ತರಸತ್ತೋ ಅಭವಿಸ್ಸ, ನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಏವರೂಪಂ ಉಪಮಂ ಆಹರೇಯ್ಯ, ಯಾವ ಮಹಾ ವತಾಯಂ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇವ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಿಂಸು।
Tasmiṃ samaye catusattatisahassajaṭilā paṇītapaṇītāni ojavantāni phalāphalāni gahetvā ācariyassa santikaṃ sampattā buddhānañceva ācariyassa ca nisinnāsanaṃ oloketvā āhaṃsu – ‘‘ācariya, mayaṃ ‘imasmiṃ loke tumhehi mahantataro natthī’ti vicarāma, ayaṃ pana puriso tumhehi mahantataro maññe’’ti. Tātā, kiṃ vadatha? Sāsapena saddhiṃ aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhaṃ sineruṃ samaṃ kātuṃ icchatha, sabbaññubuddhena saddhiṃ mayhaṃ upamaṃ mā karittha puttakāti. Atha te tāpasā ‘‘sace ayaṃ ittarasatto abhavissa, na amhākaṃ ācariyo evarūpaṃ upamaṃ āhareyya, yāva mahā vatāyaṃ puriso’’ti sabbeva pādesu nipatitvā sirasā vandiṃsu.
ಅಥ ನೇ ಆಚರಿಯೋ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನತ್ಥಿ, ಸತ್ಥಾ ಚ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ಇಧಾಗತೋ, ಮಯಂ ಯಥಾಬಲಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ದಸ್ಸಾಮ। ತುಮ್ಹೇ ಯಂ ಯಂ ಪಣೀತಂ ಫಲಾಫಲಂ, ತಂ ತಂ ಆಹರಥಾ’’ತಿ। ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಸಯಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ । ಸತ್ಥಾರಾ ಚ ಫಲಾಫಲೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮತ್ತೇ ದೇವತಾ ದಿಬ್ಬೋಜಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ತಾಪಸೋ ಉದಕಮ್ಪಿ ಸಯಮೇವ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ತತೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸತ್ಥರಿ ಸಬ್ಬೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಸಾರಣೀಯಂ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ತೇ ಸತ್ಥು ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಖೀಣಾಸವಪರಿವಾರಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಂಸು।
Atha ne ācariyo āha – ‘‘tātā, amhākaṃ buddhānaṃ anucchaviko deyyadhammo natthi, satthā ca bhikkhācāravelāya idhāgato, mayaṃ yathābalaṃ deyyadhammaṃ dassāma. Tumhe yaṃ yaṃ paṇītaṃ phalāphalaṃ, taṃ taṃ āharathā’’ti. Āharāpetvā hatthe dhovitvā sayaṃ tathāgatassa patte patiṭṭhāpesi . Satthārā ca phalāphale paṭiggahitamatte devatā dibbojaṃ pakkhipiṃsu. Tāpaso udakampi sayameva parissāvetvā adāsi. Tato bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā hatthaṃ dhovitvā nisinne satthari sabbe antevāsike pakkositvā satthu santike sāraṇīyaṃ kathaṃ kathento nisīdi. Satthā ‘‘dve aggasāvakā bhikkhusaṅghena saddhiṃ āgacchantū’’ti cintesi. Te satthu cittaṃ ñatvā satasahassakhīṇāsavaparivārā āgantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu.
ತತೋ ಸರದತಾಪಸೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಾತಾ, ಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಮ್ಪಿ ನೀಚಂ, ಸಮಣಸತಸಹಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ಆಸನಂ ನತ್ಥಿ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಜ್ಜ ಉಳಾರಂ ಬುದ್ಧಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪಬ್ಬತಪಾದತೋ ವಣ್ಣಗನ್ಧಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಥಾ’’ತಿ। ಕಥನಕಾಲೋ ಪಪಞ್ಚೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಇದ್ಧಿಮನ್ತಾನಂ ಪನ ವಿಸಯೋ ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯೋತಿ ಮುಹುತ್ತಮತ್ತೇನೇವ ತೇ ತಾಪಸಾ ವಣ್ಣಗನ್ಧಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸುಂ, ಉಭಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ತಿಗಾವುತಂ, ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಡ್ಢಯೋಜನಿಕಾದಿಭೇದಂ, ಸಙ್ಘನವಕಸ್ಸ ಉಸಭಮತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ। ಏವಂ ಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಆಸನೇಸು ಸರದತಾಪಸೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಸುಖತ್ಥಾಯ ಇಮಂ ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಅಭಿರುಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ।
Tato saradatāpaso antevāsike āmantesi – ‘‘tātā, buddhānaṃ nisinnāsanampi nīcaṃ, samaṇasatasahassānampi āsanaṃ natthi, tumhehi ajja uḷāraṃ buddhasakkāraṃ kātuṃ vaṭṭati, pabbatapādato vaṇṇagandhasampannāni pupphāni āharathā’’ti. Kathanakālo papañco viya hoti, iddhimantānaṃ pana visayo acinteyyoti muhuttamatteneva te tāpasā vaṇṇagandhasampannāni pupphāni āharitvā buddhānaṃ yojanappamāṇaṃ pupphāsanaṃ paññāpesuṃ, ubhinnaṃ aggasāvakānaṃ tigāvutaṃ, sesabhikkhūnaṃ aḍḍhayojanikādibhedaṃ, saṅghanavakassa usabhamattaṃ ahosi. Evaṃ paññattesu āsanesu saradatāpaso tathāgatassa purato añjaliṃ paggahetvā ṭhito, ‘‘bhante, mayhaṃ dīgharattaṃ hitasukhatthāya imaṃ pupphāsanaṃ abhiruhathā’’ti āha.
‘‘ನಾನಾಪುಪ್ಫಞ್ಚ ಗನ್ಧಞ್ಚ, ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾನ ಏಕತೋ।
‘‘Nānāpupphañca gandhañca, sampādetvāna ekato;
ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿಂ॥
Pupphāsanaṃ paññāpetvā, idaṃ vacanamabraviṃ.
‘‘ಇದಂ ತೇ ಆಸನಂ ವೀರ, ಪಞ್ಞತ್ತಂ ತವನುಚ್ಛವಿಂ।
‘‘Idaṃ te āsanaṃ vīra, paññattaṃ tavanucchaviṃ;
ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇನ್ತೋ, ನಿಸೀದ ಪುಪ್ಫಮಾಸನೇ॥
Mama cittaṃ pasādento, nisīda pupphamāsane.
‘‘ಸತ್ತರತ್ತಿದಿವಂ ಬುದ್ಧೋ, ನಿಸೀದಿ ಪುಪ್ಫಮಾಸನೇ।
‘‘Sattarattidivaṃ buddho, nisīdi pupphamāsane;
ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ಹಾಸಯಿತ್ವಾ ಸದೇವಕೇ’’ತಿ॥
Mama cittaṃ pasādetvā, hāsayitvā sadevake’’ti.
ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸತ್ಥರಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಚ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಾಸನೇಸು ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸರದತಾಪಸೋ ಮಹನ್ತಂ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಧಾರಯನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಜಟಿಲಾನಂ ಅಯಂ ಸಕ್ಕಾರೋ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ। ಸತ್ಥು ಸಮಾಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾಪಿ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಂಸು। ತಥಾಗತೇ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ವನಮೂಲಫಲಾಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸೇಸಕಾಲೇ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಸರದತಾಪಸೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಮ್ಪಿ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಗಹಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ಪೀತಿಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ।
Evaṃ nisinne satthari dve aggasāvakā ca sesabhikkhū ca attano attano pattāsanesu nisīdiṃsu. Saradatāpaso mahantaṃ pupphacchattaṃ gahetvā tathāgatassa matthake dhārayanto aṭṭhāsi. Satthā ‘‘jaṭilānaṃ ayaṃ sakkāro mahapphalo hotū’’ti nirodhasamāpattiṃ samāpajji. Satthu samāpannabhāvaṃ ñatvā dve aggasāvakāpi sesabhikkhūpi samāpattiṃ samāpajjiṃsu. Tathāgate sattāhaṃ nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā nisinne antevāsikā bhikkhācārakāle sampatte vanamūlaphalāphalaṃ paribhuñjitvā sesakāle buddhānaṃ añjaliṃ paggayha tiṭṭhanti. Saradatāpaso pana bhikkhācārampi agantvā pupphacchattaṃ gahitaniyāmeneva sattāhaṃ pītisukhena vītināmesi.
ಸತ್ಥಾ ನಿರೋಧತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಂ ನಿಸಭತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನಿಸಭ ಸಕ್ಕಾರಕಾರಕಾನಂ ತಾಪಸಾನಂ ಪುಪ್ಫಾಸನಾನುಮೋದನಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಪಟಿಲದ್ಧಮಹಾಲಾಭೋ ಮಹಾಯೋಧೋ ವಿಯ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣೇ ಠತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾಸನಾನುಮೋದನಂ ಆರಭಿ। ತಸ್ಸ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ದುತಿಯಸಾವಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತ್ವಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಹೀ’’ತಿ। ಅನೋಮತ್ಥೇರೋ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸಿ। ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಾವಕಾನಂ ದೇಸನಾಯ ಏಕಸ್ಸಪಿ ಅಭಿಸಮಯೋ ನಾಹೋಸಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಿಮಾಣೇ ಬುದ್ಧವಿಸಯೇ ಠತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸರದತಾಪಸಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಚತುಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಥ ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ತೇಸಂ ತಾವದೇವ ಕೇಸಮಸ್ಸು ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಅಟ್ಠ ಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಕಾಯೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕಾವ ಅಹೇಸುಂ।
Satthā nirodhato vuṭṭhāya dakkhiṇapasse nisinnaṃ aggasāvakaṃ nisabhattheraṃ āmantesi – ‘‘nisabha sakkārakārakānaṃ tāpasānaṃ pupphāsanānumodanaṃ karohī’’ti. Thero cakkavattirañño santikā paṭiladdhamahālābho mahāyodho viya tuṭṭhamānaso sāvakapāramiñāṇe ṭhatvā pupphāsanānumodanaṃ ārabhi. Tassa desanāvasāne dutiyasāvakaṃ āmantesi – ‘‘tvampi dhammaṃ desehī’’ti. Anomatthero tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ sammasitvā dhammaṃ kathesi. Dvinnaṃ sāvakānaṃ desanāya ekassapi abhisamayo nāhosi. Atha satthā aparimāṇe buddhavisaye ṭhatvā dhammadesanaṃ ārabhi. Desanāpariyosāne ṭhapetvā saradatāpasaṃ sabbepi catusattatisahassajaṭilā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Satthā ‘‘etha bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi. Tesaṃ tāvadeva kesamassu antaradhāyi, aṭṭha parikkhārā kāye paṭimukkāva ahesuṃ.
ಸರದತಾಪಸೋ ಕಸ್ಮಾ ಅರಹತ್ತಂ ನ ಪತ್ತೋತಿ? ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತತ್ತಾ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಬುದ್ಧಾನಂ ದುತಿಯಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣೇ ಠತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಯತೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕಸ್ಸ ದೇಸನಂ ಸೋತುಂ ಆರದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಇಮಿನಾವ ಸಾವಕೇನ ಲದ್ಧಧುರಂ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉದಪಾದಿ। ಸೋ ತೇನ ಪರಿವಿತಕ್ಕೇನ ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ । ತಥಾಗತಂ ಪನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ಠತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನನ್ತರಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನೇ ಕೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ? ಮಯಾ ಪವತ್ತಿತಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೇತಾ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತೋ ಸೋಳಸ ಪಞ್ಞಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಮಯ್ಹಂ ಸಾಸನೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ನಿಸಭತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಏಸೋತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯ್ವಾಯಂ ಮಯಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತಂ ಧಾರೇನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೋ ಕತೋ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಫಲೇನ ಅಞ್ಞಂ ಸಕ್ಕತ್ತಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮತ್ತಂ ವಾ ನ ಪತ್ಥೇಮಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನ ಅಯಂ ನಿಸಭತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ।
Saradatāpaso kasmā arahattaṃ na pattoti? Vikkhittacittattā. Tassa kira buddhānaṃ dutiyāsane nisīditvā sāvakapāramiñāṇe ṭhatvā dhammaṃ desayato aggasāvakassa desanaṃ sotuṃ āraddhakālato paṭṭhāya ‘‘aho vatāhampi anāgate uppajjanakassa buddhassa sāsane imināva sāvakena laddhadhuraṃ labheyya’’nti cittaṃ udapādi. So tena parivitakkena maggaphalapaṭivedhaṃ kātuṃ nāsakkhi . Tathāgataṃ pana vanditvā sammukhe ṭhatvā āha – ‘‘bhante, tumhākaṃ anantarāsane nisinno bhikkhu tumhākaṃ sāsane ko nāma hotī’’ti? Mayā pavattitaṃ dhammacakkaṃ anuppavattetā sāvakapāramiñāṇassa koṭippatto soḷasa paññā paṭivijjhitvā ṭhito mayhaṃ sāsane aggasāvako nisabhatthero nāma esoti. ‘‘Bhante, yvāyaṃ mayā sattāhaṃ pupphacchattaṃ dhārentena sakkāro kato, ahaṃ imassa phalena aññaṃ sakkattaṃ vā brahmattaṃ vā na patthemi, anāgate pana ayaṃ nisabhatthero viya ekassa buddhassa aggasāvako bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi.
ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ’’ತಿ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ಅದ್ದಸ। ದಿಸ್ವಾ ಸರದತಾಪಸಂ ಆಹ – ‘‘ನ ತೇ ಅಯಂ ಪತ್ಥನಾ ಮೋಘಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ಮಹಾಮಾಯಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನೋ ನಾಮ ರಾಜಾ, ಪುತ್ತೋ ರಾಹುಲೋ ನಾಮ, ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಆನನ್ದೋ ನಾಮ, ದುತಿಯಸಾವಕೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ನಾಮ, ತ್ವಂ ಪನ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ। ಏವಂ ತಾಪಸಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ।
Satthā ‘‘samijjhissati nu kho imassa purisassa patthanā’’ti anāgataṃsañāṇaṃ pesetvā olokento kappasatasahassādhikaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā samijjhanabhāvaṃ addasa. Disvā saradatāpasaṃ āha – ‘‘na te ayaṃ patthanā moghā bhavissati, anāgate pana kappasatasahassādhikaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā gotamo nāma buddho loke uppajjissati. Tassa mātā mahāmāyā nāma devī bhavissati, pitā suddhodano nāma rājā, putto rāhulo nāma, upaṭṭhāko ānando nāma, dutiyasāvako moggallāno nāma, tvaṃ pana tassa aggasāvako dhammasenāpati sāriputto nāma bhavissasī’’ti. Evaṃ tāpasaṃ byākaritvā dhammakathaṃ kathetvā bhikkhusaṅghaparivāro ākāsaṃ pakkhandi.
ಸರದತಾಪಸೋಪಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕತ್ಥೇರಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಸಿರಿವಡ್ಢನಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ವದೇಥ ‘ಸಹಾಯಕೇನ ತೇ ಸರದತಾಪಸೇನ ಅನೋಮದಸ್ಸಿಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥಿತಂ, ತ್ವಂ ದುತಿಯಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಹೀ’’’ತಿ। ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಥೇರೇಹಿ ಪುರೇತರಮೇವ ಏಕಪಸ್ಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿರಿವಡ್ಢಸ್ಸ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
Saradatāpasopi antevāsikattherānaṃ santikaṃ gantvā sahāyakassa sirivaḍḍhanakuṭumbikassa sāsanaṃ pesesi – ‘‘bhante, mama sahāyakassa vadetha ‘sahāyakena te saradatāpasena anomadassibuddhassa pādamūle anāgate uppajjanakassa gotamabuddhassa sāsane aggasāvakaṭṭhānaṃ patthitaṃ, tvaṃ dutiyasāvakaṭṭhānaṃ patthehī’’’ti. Evañca pana vatvā therehi puretarameva ekapassena gantvā sirivaḍḍhassa nivesanadvāre aṭṭhāsi.
ಸಿರಿವಡ್ಢನೋ ‘‘ಚಿರಸ್ಸಂ ವತ ಮೇ ಅಯ್ಯೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ನೀಚಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಪರಿಸಾ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಆಮ ಸಮ್ಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಸ್ಸಮಂ ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಆಗತೋ, ಮಯಂ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಬಲೇನ ಸಕ್ಕಾರಂ ಅಕರಿಮ್ಹ। ಸತ್ಥಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಂ ಸೇಸಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸೂತಿ। ತುಮ್ಹೇ ಕಸ್ಮಾ ನ ಪಬ್ಬಜಿತಾತಿ? ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಅಗ್ಗಸಾವಕಂ ನಿಸಭತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ನಾಮ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಸಿಂ, ತ್ವಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ದುತಿಯಸಾವಕಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಹೀತಿ। ಮಯ್ಹಂ ಬುದ್ಧೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಚಯೋ ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇತಿ। ಬುದ್ಧೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥನಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ ಹೋತು, ತ್ವಂ ಮಹನ್ತಂ ಅಧಿಕಾರಂ ಸಜ್ಜೇಹೀತಿ।
Sirivaḍḍhano ‘‘cirassaṃ vata me ayyo āgato’’ti āsane nisīdāpetvā attanā nīcāsane nisinno ‘‘antevāsikaparisā pana vo, bhante, na paññāyatī’’ti pucchi. Āma samma, amhākaṃ assamaṃ anomadassī nāma buddho āgato, mayaṃ tassa attano balena sakkāraṃ akarimha. Satthā sabbesaṃ dhammaṃ desesi, desanāpariyosāne ṭhapetvā maṃ sesā arahattaṃ patvā pabbajiṃsūti. Tumhe kasmā na pabbajitāti? Ahaṃ satthu aggasāvakaṃ nisabhattheraṃ disvā anāgate uppajjanakassa gotamassa nāma buddhassa sāsane aggasāvakaṭṭhānaṃ patthesiṃ, tvampi tassa sāsane dutiyasāvakaṭṭhānaṃ patthehīti. Mayhaṃ buddhehi saddhiṃ paricayo natthi, bhanteti. Buddhehi saddhiṃ kathanaṃ mayhaṃ bhāro hotu, tvaṃ mahantaṃ adhikāraṃ sajjehīti.
ಸಿರಿವಡ್ಢನೋ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇ ರಾಜಮಾನೇನ ಅಟ್ಠಕರೀಸಮತ್ತಂ ಠಾನಂ ಸಮತಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಾಲುಕಂ ಓಕಿರಾಪೇತ್ವಾ ಲಾಜಪಞ್ಚಮಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ನೀಲುಪ್ಪಲಚ್ಛದನಂ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಮ್ಪಿ ಆಸನಾನಿ ಪಟಿಯಾದಾಪೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಮನ್ತನತ್ಥಾಯ ಸರದತಾಪಸಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ। ತಾಪಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಿವೇಸನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸಿರಿವಡ್ಢನೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇಸು ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ದತ್ವಾ ಪಣೀತೇನ ಭೋಜನೇನ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಮಹಾರಹೇಹಿ ವತ್ಥೇಹಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ನಾಯಂ ಆರಮ್ಭೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಟ್ಠಾನತ್ಥಾಯ, ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಸತ್ತಾಹಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ಸೋ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೋ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಸಹಾಯೋ ಸರದತಾಪಸೋ ಯಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಹೋಮೀತಿ ಪತ್ಥೇಸಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ತಸ್ಸೇವ ದುತಿಯಸಾವಕೋ ಭವಾಮೀ’’ತಿ।
Sirivaḍḍhano saradatāpasassa vacanaṃ sutvā attano nivesanadvāre rājamānena aṭṭhakarīsamattaṃ ṭhānaṃ samatalaṃ kāretvā vālukaṃ okirāpetvā lājapañcamāni pupphāni vikiritvā nīluppalacchadanaṃ maṇḍapaṃ kāretvā buddhāsanaṃ paññāpetvā sesabhikkhūnampi āsanāni paṭiyādāpetvā mahantaṃ sakkārasammānaṃ sajjetvā buddhānaṃ nimantanatthāya saradatāpasassa saññaṃ adāsi. Tāpaso tassa vacanaṃ sutvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ gahetvā tassa nivesanaṃ agamāsi. Sirivaḍḍhano paccuggamanaṃ katvā tathāgatassa hatthato pattaṃ gahetvā maṇḍapaṃ pavesetvā paññattāsanesu nisinnassa buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dakkhiṇodakaṃ datvā paṇītena bhojanena parivisitvā bhattakiccapariyosāne buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ mahārahehi vatthehi acchādetvā, ‘‘bhante, nāyaṃ ārambho appamattakaṭṭhānatthāya, imināva niyāmena sattāhaṃ anukampaṃ karothā’’ti āha. Satthā adhivāsesi. So teneva niyāmena sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā bhagavantaṃ vanditvā añjaliṃ paggahetvā ṭhito āha – ‘‘bhante, mama sahāyo saradatāpaso yassa satthu aggasāvako homīti patthesi, ahampi tasseva dutiyasāvako bhavāmī’’ti.
ಸತ್ಥಾ ಅನಾಗತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾಯ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ – ‘‘ತ್ವಂ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ದುತಿಯಸಾವಕೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ। ಬುದ್ಧಾನಂ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಸುತ್ವಾ ಸಿರಿವಡ್ಢನೋ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರೋ ವಿಹಾರಮೇವ ಗತೋ। ಸಿರಿವಡ್ಢನೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವಜೀವಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದುತಿಯತ್ತವಾರೇ ಕಾಮಾವಚರದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಸರದತಾಪಸೋ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ।
Satthā anāgataṃ oloketvā tassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ disvā byākāsi – ‘‘tvaṃ ito kappasatasahassādhikaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā gotamabuddhassa dutiyasāvako bhavissasī’’ti. Buddhānaṃ byākaraṇaṃ sutvā sirivaḍḍhano haṭṭhapahaṭṭho ahosi. Satthāpi bhattānumodanaṃ katvā saparivāro vihārameva gato. Sirivaḍḍhano tato paṭṭhāya yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā dutiyattavāre kāmāvacaradevaloke nibbatto. Saradatāpaso cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmaloke nibbatto.
ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಮೇಸಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅನ್ತರಾಕಮ್ಮಂ ನ ಕಥಿತಂ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಸರದತಾಪಸೋ ರಾಜಗಹನಗರಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಉಪತಿಸ್ಸಗಾಮೇ ಸಾರಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಂದಿವಸಮೇವ ಚಸ್ಸ ಸಹಾಯೋಪಿ ರಾಜಗಹಸ್ಸೇವ ಅವಿದೂರೇ ಕೋಲಿತಗಾಮೇ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಾನಿ ಕಿರ ದ್ವೇಪಿ ಕುಲಾನಿ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಆಬದ್ಧಪಟಿಬದ್ಧಸಹಾಯಕಾನೇವ। ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕದಿವಸಮೇವ ಗಬ್ಭಪರಿಹಾರಂ ಅದಂಸು। ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಜಾತಾನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಛಸಟ್ಠಿ ಧಾತಿಯೋ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು। ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಸಾರಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪತಿಸ್ಸಗಾಮೇ ಜೇಟ್ಠಕುಲಸ್ಸ ಪುತ್ತತ್ತಾ ಉಪತಿಸ್ಸೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು, ಇತರಸ್ಸ ಕೋಲಿತಗಾಮೇ ಜೇಟ್ಠಕುಲಸ್ಸ ಪುತ್ತತ್ತಾ ಕೋಲಿತೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತೇ ಉಭೋಪಿ ವುದ್ಧಿಮನ್ವಾಯ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಾನಂ ಪಾರಂ ಅಗಮಂಸು।
Tato paṭṭhāya imesaṃ ubhinnampi antarākammaṃ na kathitaṃ. Amhākaṃ pana buddhassa nibbattito puretarameva saradatāpaso rājagahanagarassa avidūre upatissagāme sāribrāhmaṇiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Taṃdivasameva cassa sahāyopi rājagahasseva avidūre kolitagāme moggallibrāhmaṇiyā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Tāni kira dvepi kulāni yāva sattamā kulaparivaṭṭā ābaddhapaṭibaddhasahāyakāneva. Tesaṃ dvinnampi ekadivasameva gabbhaparihāraṃ adaṃsu. Dasamāsaccayena jātānampi tesaṃ chasaṭṭhi dhātiyo upaṭṭhahiṃsu. Nāmaggahaṇadivase sāribrāhmaṇiyā puttassa upatissagāme jeṭṭhakulassa puttattā upatissoti nāmaṃ akaṃsu, itarassa kolitagāme jeṭṭhakulassa puttattā kolitoti nāmaṃ akaṃsu. Te ubhopi vuddhimanvāya sabbasippānaṃ pāraṃ agamaṃsu.
ಉಪತಿಸ್ಸಮಾಣವಸ್ಸ ಕೀಳನತ್ಥಾಯ ನದಿಂ ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ವಾ ಪಬ್ಬತಂ ವಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಪಞ್ಚ ಸುವಣ್ಣಸಿವಿಕಾಸತಾನಿ ಪರಿವಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕೋಲಿತಮಾಣವಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಆಜಞ್ಞರಥಸತಾನಿ। ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಪಞ್ಚಪಞ್ಚಮಾಣವಕಸತಪರಿವಾರಾ ಹೋನ್ತಿ। ರಾಜಗಹೇ ಚ ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ಗಿರಗ್ಗಸಮಜ್ಜಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಮಞ್ಚಂ ಬನ್ಧನ್ತಿ। ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಏಕತೋವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಮಜ್ಜಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ಹಸಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಹಸನ್ತಿ, ಸಂವೇಗಟ್ಠಾನೇ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ದಾಯಂ ದಾತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ದಾಯಂ ದೇನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಏಕದಿವಸಂ ಸಮಜ್ಜಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಪರಿಪಾಕಗತತ್ತಾ ಞಾಣಸ್ಸ ಪುರಿಮದಿವಸೇಸು ವಿಯ ಹಸಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ಹಾಸೋ ವಾ ಸಂವೇಗಟ್ಠಾನೇ ಸಂವೇಜನಂ ವಾ ದಾಯಂ ದಾತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ದಾಯದಾನಂ ವಾ ನಾಹೋಸಿ। ದ್ವೇಪಿ ಪನ ಜನಾ ಏವಂ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಕಿಂ ಏತ್ಥ ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ಅಪ್ಪತ್ತೇ ವಸ್ಸಸತೇ ಅಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪನ ಏಕಂ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಗವೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು।
Upatissamāṇavassa kīḷanatthāya nadiṃ vā uyyānaṃ vā pabbataṃ vā gamanakāle pañca suvaṇṇasivikāsatāni parivārā honti, kolitamāṇavassa pañca ājaññarathasatāni. Dvepi janā pañcapañcamāṇavakasataparivārā honti. Rājagahe ca anusaṃvaccharaṃ giraggasamajjaṃ nāma hoti, tesaṃ dvinnampi ekaṭṭhāneyeva mañcaṃ bandhanti. Dvepi janā ekatova nisīditvā samajjaṃ passantā hasitabbaṭṭhāne hasanti, saṃvegaṭṭhāne saṃvijjanti, dāyaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne dāyaṃ denti. Tesaṃ imināva niyāmena ekadivasaṃ samajjaṃ passantānaṃ paripākagatattā ñāṇassa purimadivasesu viya hasitabbaṭṭhāne hāso vā saṃvegaṭṭhāne saṃvejanaṃ vā dāyaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne dāyadānaṃ vā nāhosi. Dvepi pana janā evaṃ cintayiṃsu – ‘‘kiṃ ettha oloketabbaṃ atthi, sabbepime appatte vassasate apaṇṇattikabhāvaṃ gamissanti. Amhehi pana ekaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti ārammaṇaṃ gahetvā nisīdiṃsu.
ತತೋ ಕೋಲಿತೋ ಉಪತಿಸ್ಸಂ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಉಪತಿಸ್ಸ, ನ ತ್ವಂ ಅಞ್ಞಸು ದಿವಸೇಸು ವಿಯ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ, ಅನತ್ತಮನಧಾತುಕೋಸಿ, ಕಿಂ ತೇ ಸಲ್ಲಕ್ಖಿತ’’ನ್ತಿ? ಸಮ್ಮ ಕೋಲಿತ, ‘‘ಏತೇಸಂ ಓಲೋಕನೇ ಸಾರೋ ನತ್ಥಿ, ನಿರತ್ಥಕಮೇತಂ, ಅತ್ತನೋ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಗವೇಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಚಿನ್ತಯನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋಮ್ಹೀತಿ, ತ್ವಂ ಪನ ಕಸ್ಮಾ ಅನತ್ತಮನೋಸೀತಿ? ಸೋಪಿ ತಥೇವ ಆಹ। ಅಥಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಜ್ಝಾಸಯತಂ ಞತ್ವಾ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ತಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸುಚಿನ್ತಿತಂ, ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಗವೇಸನ್ತೇಹಿ ಪನ ಏಕಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಾಮಾ’’ತಿ।
Tato kolito upatissaṃ āha – ‘‘samma upatissa, na tvaṃ aññasu divasesu viya haṭṭhapahaṭṭho, anattamanadhātukosi, kiṃ te sallakkhita’’nti? Samma kolita, ‘‘etesaṃ olokane sāro natthi, niratthakametaṃ, attano mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ cintayanto nisinnomhīti, tvaṃ pana kasmā anattamanosīti? Sopi tatheva āha. Athassa attanā saddhiṃ ekajjhāsayataṃ ñatvā upatisso taṃ evamāha – ‘‘amhākaṃ ubhinnampi sucintitaṃ, mokkhadhammaṃ gavesantehi pana ekā pabbajjā laddhuṃ vaṭṭati, kassa santike pabbajāmā’’ti.
ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಸಞ್ಚಯೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ರಾಜಗಹೇ ಪಟಿವಸತಿ ಮಹತಿಯಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ। ತೇ ‘‘ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಮಾಣವಕಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಞ್ಚಯೋ ಅತಿರೇಕಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಸಬ್ಬಂ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಸಮಯಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜಾನನಸಮಯೋ ಏತ್ತಕೋವ, ಉದಾಹು ಉತ್ತರಿಪಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸಞ್ಚಯೋ ‘‘ಏತ್ತಕೋವ, ಸಬ್ಬಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಞಾತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತೇ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಏವಂ ಸತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸೋ ನಿರತ್ಥಕೋ, ಮಯಂ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಗವೇಸಿತುಂ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ಸೋ ಇಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ಮಹಾ ಖೋ ಪನ ಜಮ್ಬುದೀಪೋ, ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನಿಯೋ ಚರನ್ತಾ ಮಯಂ ಅವಸ್ಸಂ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮದೇಸಕಂ ಏಕಂ ಆಚರಿಯಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ತೇ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಸುಣನ್ತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಹಸಾಕಚ್ಛಂ ಕರೋನ್ತಿ। ತೇಹಿ ಪುಟ್ಠಂ ಪಞ್ಹಂ ಅಞ್ಞೇ ಕಥೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ನತ್ಥಿ, ತೇ ಪನ ತೇಸಂ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ। ಏವಂ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸಕಟ್ಠಾನಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಸಮ್ಮ ಕೋಲಿತ, ಯೋ ಪಠಮಂ ಅಮತಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಆರೋಚೇತೂ’’ತಿ ಕತಿಕಂ ಅಕಂಸು।
Tena kho pana samayena sañcayo paribbājako rājagahe paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ. Te ‘‘tassa santike pabbajissāmā’’ti pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ sañcayassa santike pabbajiṃsu. Tesaṃ pabbajitakālato paṭṭhāya sañcayo atirekalābhaggayasaggappatto ahosi. Te katipāheneva sabbaṃ sañcayassa samayaṃ pariggaṇhitvā, ‘‘ācariya, tumhākaṃ jānanasamayo ettakova, udāhu uttaripi atthī’’ti pucchiṃsu. Sañcayo ‘‘ettakova, sabbaṃ tumhehi ñāta’’nti āha. Te tassa kathaṃ sutvā cintayiṃsu – ‘‘evaṃ sati imassa santike brahmacariyavāso niratthako, mayaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ nikkhantā, so imassa santike uppādetuṃ na sakkā. Mahā kho pana jambudīpo, gāmanigamarājadhāniyo carantā mayaṃ avassaṃ mokkhadhammadesakaṃ ekaṃ ācariyaṃ labhissāmā’’ti. Te tato paṭṭhāya yattha yattha paṇḍitā samaṇabrāhmaṇā atthīti suṇanti, tattha tattha gantvā pañhasākacchaṃ karonti. Tehi puṭṭhaṃ pañhaṃ aññe kathetuṃ samatthā natthi, te pana tesaṃ pañhaṃ vissajjenti. Evaṃ sakalajambudīpaṃ pariggaṇhitvā nivattitvā sakaṭṭhānameva āgantvā, ‘‘samma kolita, yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati, so ārocetū’’ti katikaṃ akaṃsu.
ತೇನ ಸಮಯೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ಪಠಮಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ರಾಜಗಹಂ ಸಮ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಅಥ ‘‘ಏಕಸಟ್ಠಿ ಅರಹನ್ತೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಕಾಲೇ ‘‘ಚರಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಾರಿಕಂ ಬಹುಜನಹಿತಾಯಾ’’ತಿ ರತನತ್ತಯಗುಣಪ್ಪಕಾಸನತ್ಥಂ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನ್ತರೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಬ್ಭನ್ತರೋ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರೋ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ರಾಜಗಹಮೇವ ಆಗತೋ। ಪುನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಆದಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ।
Tena samayena amhākaṃ satthā paṭhamābhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakko anupubbena rājagahaṃ sampatto hoti. Atha ‘‘ekasaṭṭhi arahanto loke uppannā hontī’’ti vuttakāle ‘‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāyā’’ti ratanattayaguṇappakāsanatthaṃ uyyojitānaṃ bhikkhūnaṃ antare pañcavaggiyabbhantaro assajitthero paṭinivattitvā rājagahameva āgato. Punadivase pātova pattacīvaraṃ ādāya rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಉಪತಿಸ್ಸಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಪಾತೋವ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಾ ಏವರೂಪೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ। ಯೇ ವತ ಲೋಕೇ ಅರಹನ್ತೋ ವಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ವಾ ಸಮಾಪನ್ನಾ, ಅಯಂ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಞ್ಞತರೋ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಂ – ‘ಕಂಸಿ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ ಉದ್ದಿಸ್ಸ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕೋ ವಾ ತೇ ಸತ್ಥಾ, ಕಸ್ಸ ವಾ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ರೋಚೇಸೀ’’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಕಾಲೋ ಖೋ ಇಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ, ಅನ್ತರಘರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಅನುಬನ್ಧೇಯ್ಯಂ ಅತ್ಥಿಕೇಹಿ ಉಪಞ್ಞಾತಂ ಮಗ್ಗ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಥೇರಂ ಲದ್ಧಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಓಕಾಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಕಾಮತಞ್ಚಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪೀಠಕಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇಪಿಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಕುಣ್ಡಿಕಾಯ ಉದಕಂ ಅದಾಸಿ।
Tasmiṃ samaye upatissaparibbājako pātova bhattakiccaṃ katvā paribbājakārāmaṃ gacchanto theraṃ disvā cintesi – ‘‘mayā evarūpo pabbajito nāma na diṭṭhapubbo. Ye vata loke arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpannā, ayaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ aññataro, yaṃnūnāhaṃ imaṃ bhikkhuṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ puccheyyaṃ – ‘kaṃsi tvaṃ, āvuso uddissa, pabbajito, ko vā te satthā, kassa vā tvaṃ dhammaṃ rocesī’’’ti. Athassa etadahosi – ‘‘akālo kho imaṃ bhikkhuṃ pañhaṃ pucchituṃ, antaragharaṃ paviṭṭho piṇḍāya carati, yaṃnūnāhaṃ imaṃ bhikkhuṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandheyyaṃ atthikehi upaññātaṃ magga’’nti. So theraṃ laddhapiṇḍapātaṃ aññataraṃ okāsaṃ gacchantaṃ disvā nisīditukāmatañcassa ñatvā attano paribbājakapīṭhakaṃ paññāpetvā adāsi. Bhattakiccapariyosānepissa attano kuṇḍikāya udakaṃ adāsi.
ಏವಂ ಆಚರಿಯವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೇನ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಧುರಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ವಿಪ್ಪಸನ್ನಾನಿ ಖೋ ತೇ, ಆವುಸೋ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಛವಿವಣ್ಣೋ ಪರಿಯೋದಾತೋ, ಕಂಸಿ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ ಉದ್ದಿಸ್ಸ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕೋ ವಾ ತೇ ಸತ್ಥಾ, ಕಸ್ಸ ವಾ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ರೋಚೇಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋ ‘‘ಅತ್ಥಾವುಸೋ, ಮಹಾಸಮಣೋ ಸಕ್ಯಪುತ್ತೋ ಸಕ್ಯಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ತಾಹಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಸೋ ಚ ಮೇ ಭಗವಾ ಸತ್ಥಾ, ತಸ್ಸೇವಾಹಂ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮಂ ರೋಚೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ‘‘ಕಿಂವಾದೀ ಪನಾಯಸ್ಮತೋ ಸತ್ಥಾ, ಕಿಮಕ್ಖಾಯೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ನಾಮ ಸಾಸನಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾ, ಇಮಸ್ಸ ಸಾಸನಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರತಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅತ್ತನೋ ನವಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ನವೋ ಅಚಿರಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಅಧುನಾಗತೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮವಿನಯಂ, ನ ತಾವಾಹಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತು’’ನ್ತಿ। ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ‘‘ಅಹಂ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ, ತ್ವಂ ಯಥಾಸತ್ತಿಯಾ ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ವದ, ಏತಂ ನಯಸತೇನ ನಯಸಹಸ್ಸೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ –
Evaṃ ācariyavattaṃ katvā katabhattakiccena therena saddhiṃ madhurapaṭisanthāraṃ katvā ‘‘vippasannāni kho te, āvuso, indriyāni, parisuddho chavivaṇṇo pariyodāto, kaṃsi tvaṃ, āvuso uddissa, pabbajito, ko vā te satthā, kassa vā tvaṃ dhammaṃ rocesī’’ti pucchi. Thero ‘‘atthāvuso, mahāsamaṇo sakyaputto sakyakulā pabbajito, tāhaṃ bhagavantaṃ uddissa pabbajito, so ca me bhagavā satthā, tassevāhaṃ bhagavato dhammaṃ rocemī’’ti āha. Atha naṃ ‘‘kiṃvādī panāyasmato satthā, kimakkhāyī’’ti pucchi. Thero cintesi – ‘‘ime paribbājakā nāma sāsanassa paṭipakkhabhūtā, imassa sāsanassa gambhīrataṃ dassessāmī’’ti. Attano navakabhāvaṃ dassento āha – ‘‘ahaṃ kho, āvuso, navo acirapabbajito, adhunāgato imaṃ dhammavinayaṃ, na tāvāhaṃ sakkomi vitthārena dhammaṃ desetu’’nti. Paribbājako ‘‘ahaṃ upatisso nāma, tvaṃ yathāsattiyā appaṃ vā bahuṃ vā vada, etaṃ nayasatena nayasahassena paṭivijjhituṃ mayhaṃ bhāro’’ti cintetvā āha –
‘‘ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ಭಾಸಸ್ಸು, ಅತ್ಥಂಯೇವ ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ।
‘‘Appaṃ vā bahuṃ vā bhāsassu, atthaṃyeva me brūhi;
ಅತ್ಥೇನೇವ ಮೇ ಅತ್ಥೋ, ಕಿಂ ಕಾಹಸಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಬಹು’’ನ್ತಿ॥ (ಮಹಾವ॰ ೬೦)।
Attheneva me attho, kiṃ kāhasi byañjanaṃ bahu’’nti. (mahāva. 60);
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಥೇರೋ ‘‘ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಹೇತುಪ್ಪಭವಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೬೦; ಅಪ॰ ಥೇರ॰ ೧.೧.೨೮೬) ಗಾಥಂ ಆಹ। ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಪಠಮಪದದ್ವಯಮೇವ ಸುತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸನಯಸಮ್ಪನ್ನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಇತರಂ ಪದದ್ವಯಂ ಸೋತಾಪನ್ನಕಾಲೇ ನಿಟ್ಠಾಸಿ।
Evaṃ vutte thero ‘‘ye dhammā hetuppabhavā’’ti (mahāva. 60; apa. thera. 1.1.286) gāthaṃ āha. Paribbājako paṭhamapadadvayameva sutvā sahassanayasampanne sotāpattimagge patiṭṭhahi. Itaraṃ padadvayaṃ sotāpannakāle niṭṭhāsi.
ಸೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪರಿವಿಸೇಸೇ ಅಪ್ಪವತ್ತನ್ತೇ ‘‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಉಪರಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ವಡ್ಢಯಿತ್ಥ, ಏತ್ತಕಮೇವ ಹೋತು, ಕಹಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ವಸತೀ’’ತಿ? ವೇಳುವನೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾತಿ। ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಪುರತೋ ಯಾಥ, ಮಯ್ಹಂ ಏಕೋ ಸಹಾಯಕೋ ಅತ್ಥಿ। ಅಮ್ಹೇಹಿ ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕತಿಕಾ ಕತಾ ‘‘ಯೋ ಪಠಮಂ ಅಮತಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಆರೋಚೇತೂ’’ತಿ। ಅಹಂ ತಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗತಮಗ್ಗೇನೇವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮಾಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ।
So sotāpanno hutvā uparivisese appavattante ‘‘bhavissati ettha kāraṇa’’nti sallakkhetvā theraṃ āha – ‘‘bhante, mā upari dhammadesanaṃ vaḍḍhayittha, ettakameva hotu, kahaṃ amhākaṃ satthā vasatī’’ti? Veḷuvane paribbājakāti. Bhante, tumhe purato yātha, mayhaṃ eko sahāyako atthi. Amhehi ca aññamaññaṃ katikā katā ‘‘yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati, so ārocetū’’ti. Ahaṃ taṃ paṭiññaṃ mocetvā sahāyakaṃ gahetvā tumhākaṃ gatamaggeneva satthu santikaṃ āgamissāmīti pañcapatiṭṭhitena therassa pādesu nipatitvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā theraṃ uyyojetvā paribbājakārāmābhimukho agamāsi.
ಕೋಲಿತಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ತಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯ್ಹಂ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಮುಖವಣ್ಣೋ ನ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ವಿಯ, ಅದ್ಧಾ ತೇನ ಅಮತಂ ಅಧಿಗತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಮತಾಧಿಗಮಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋಪಿಸ್ಸ ‘‘ಆಮ ಆವುಸೋ, ಅಮತಂ ಅಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ ತಮೇವ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ। ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕೋಲಿತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಕಹಂ ಕಿರ, ಸಮ್ಮ, ಸತ್ಥಾ ವಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ವೇಳುವನೇ ಕಿರ, ಸಮ್ಮ, ವಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ನೋ ಆಚರಿಯೇನ ಅಸ್ಸಜಿತ್ಥೇರೇನ ಕಥಿತನ್ತಿ। ತೇನ ಹಿ ಸಮ್ಮ ಆಯಾಮ, ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಚ ನಾಮೇಸ ಸದಾಪಿ ಆಚರಿಯಪೂಜಕೋವ, ತಸ್ಮಾ ಸಹಾಯಂ ಕೋಲಿತಮಾಣವಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅಧಿಗತಂ ಅಮತಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸಞ್ಚಯಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸಾಪಿ ಕಥೇಸ್ಸಾಮ। ಬುಜ್ಝಮಾನೋ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಅಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧಾನಂ ದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ।
Kolitaparibbājako taṃ dūratova āgacchantaṃ disvā ‘‘ajja mayhaṃ sahāyakassa mukhavaṇṇo na aññesu divasesu viya, addhā tena amataṃ adhigataṃ bhavissatī’’ti amatādhigamaṃ pucchi. Sopissa ‘‘āma āvuso, amataṃ adhigata’’nti paṭijānitvā tameva gāthaṃ abhāsi. Gāthāpariyosāne kolito sotāpattiphale patiṭṭhahitvā āha – ‘‘kahaṃ kira, samma, satthā vasatī’’ti? ‘‘Veḷuvane kira, samma, vasatī’’ti evaṃ no ācariyena assajittherena kathitanti. Tena hi samma āyāma, satthāraṃ passissāmāti. Sāriputtatthero ca nāmesa sadāpi ācariyapūjakova, tasmā sahāyaṃ kolitamāṇavaṃ evamāha – ‘‘samma, amhehi adhigataṃ amataṃ amhākaṃ ācariyassa sañcayaparibbājakassāpi kathessāma. Bujjhamāno paṭivijjhissati, appaṭivijjhanto amhākaṃ saddahitvā satthu santikaṃ gamissati, buddhānaṃ desanaṃ sutvā maggaphalapaṭivedhaṃ karissatī’’ti.
ತತೋ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಸಞ್ಚಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ತ್ವಂ ಕಿಂ ಕರೋಸಿ, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಸಙ್ಘೋ। ಆಯಾಮ, ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ವದೇಥ, ತಾತಾ’’ತಿ ತೇಪಿ ವಾರೇತ್ವಾ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಿಮೇವ ತೇಸಂ ದೀಪೇಸಿ। ತೇ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏವರೂಪೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವಾಸೋ ನಿಚ್ಚಮೇವ ಹೋತು, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಗಮನಂ ವಾ ಅಗಮನಂ ವಾ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸಞ್ಚಯೋ ‘‘ಇಮೇ ಏತ್ತಕಂ ಜಾನನ್ತಾ ಮಮ ವಚನಂ ನ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ತಾತಾ, ಅಹಂ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವಾಸಂ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ಅನೇಕೇಹಿಪಿ ಕಾರಣೇಹಿ ತಂ ಬೋಧೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಓವಾದೇ ವತ್ತಮಾನಂ ಜನಂ ಆದಾಯ ವೇಳುವನಂ ಅಗಮಂಸು। ಅಥ ತೇಸಂ ಪಞ್ಚಸು ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸತೇಸು ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು, ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗಮಂಸು।
Tato dvepi janā sañcayassa santikaṃ gantvā, ‘‘ācariya, tvaṃ kiṃ karosi, buddho loke uppanno, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho. Āyāma, dasabalaṃ passissāmā’’ti. So ‘‘kiṃ vadetha, tātā’’ti tepi vāretvā lābhaggayasaggappattimeva tesaṃ dīpesi. Te ‘‘amhākaṃ evarūpo antevāsikavāso niccameva hotu, tumhākaṃ pana gamanaṃ vā agamanaṃ vā jānāthā’’ti āhaṃsu. Sañcayo ‘‘ime ettakaṃ jānantā mama vacanaṃ na karissantī’’ti ñatvā ‘‘gacchatha tumhe, tātā, ahaṃ mahallakakāle antevāsikavāsaṃ vasituṃ na sakkomī’’ti āha. Te anekehipi kāraṇehi taṃ bodhetuṃ asakkontā attano ovāde vattamānaṃ janaṃ ādāya veḷuvanaṃ agamaṃsu. Atha tesaṃ pañcasu antevāsikasatesu aḍḍhateyyasatā nivattiṃsu, aḍḍhateyyasatā tehi saddhiṃ agamaṃsu.
ಸತ್ಥಾ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ತೇ ದೂರತೋವ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವೇ ಸಹಾಯಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ ಕೋಲಿತೋ ಚ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ಚ, ಏತಂ ಮೇ ಸಾವಕಯುಗಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅಗ್ಗಂ ಭದ್ದಯುಗ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ತೇಸಂ ಪರಿಸಾಯ ಚರಿಯವಸೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ವಡ್ಢೇಸಿ। ಠಪೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು । ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಥ ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕೇಸಮಸ್ಸು ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಇದ್ಧಿಮಯಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಂ ಅಹೋಸಿ। ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಮ್ಪಿ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಂ ಆಗತಂ, ಉಪರಿಮಗ್ಗತ್ತಯಕಿಚ್ಚಂ ಪನ ನ ನಿಟ್ಠಾಸಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಮಹನ್ತತಾಯ।
Satthā catuparisamajjhe dhammaṃ desento te dūratova disvā bhikkhū āmantesi – ‘‘ete, bhikkhave, dve sahāyā āgacchanti kolito ca upatisso ca, etaṃ me sāvakayugaṃ bhavissati aggaṃ bhaddayuga’’nti. Atha tesaṃ parisāya cariyavasena dhammadesanaṃ vaḍḍhesi. Ṭhapetvā dve aggasāvake sabbepi te aḍḍhateyyasatā paribbājakā arahattaṃ pāpuṇiṃsu . Satthā ‘‘etha bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi. Sabbesaṃ kesamassu antaradhāyi, iddhimayaṃ pattacīvaraṃ kāyappaṭibaddhaṃ ahosi. Dvinnaṃ aggasāvakānampi iddhimayapattacīvaraṃ āgataṃ, uparimaggattayakiccaṃ pana na niṭṭhāsi. Kasmā? Sāvakapāramiñāṇassa mahantatāya.
ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಕಲ್ಲವಾಲಗಾಮಕಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಥಿನಮಿದ್ಧೇ ಓಕ್ಕನ್ತೇ ಸತ್ಥಾರಾ ಸಂವೇಜಿತೋ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ತಥಾಗತೇನ ದಿನ್ನಂ ಧಾತುಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸುಣನ್ತೋವ ಉಪರಿಮಗ್ಗತ್ತಯಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ। ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ತಮೇವ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸೂಕರಖತಲೇಣೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸ್ಸ ದೀಘನಖಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ವೇದನಾಪರಿಗ್ಗಹಸುತ್ತನ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦೫-೨೦೬) ದೇಸಿಯಮಾನೇ ಸುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ವಡ್ಢಿತಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ವಿಯ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ। ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ ಪನಸ್ಸ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ಇತಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಮಹಾಸಾವಕಾನಂ ತಥಾಗತೇ ರಾಜಗಹೇ ವಿಹರನ್ತೇಯೇವ ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತಂ। ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ‘‘ಮಹಾಪಞ್ಞಾನಂ ಯದಿದಂ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಇದ್ಧಿಮನ್ತಾನಂ ಯದಿದಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ’’ತಿ ದ್ವೇಪಿ ಮಹಾಸಾವಕೇ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Athāyasmā mahāmoggallāno pabbajitadivasato sattame divase magadharaṭṭhe kallavālagāmakaṃ upanissāya samaṇadhammaṃ karonto thinamiddhe okkante satthārā saṃvejito thinamiddhaṃ vinodetvā tathāgatena dinnaṃ dhātukammaṭṭhānaṃ suṇantova uparimaggattayakiccaṃ niṭṭhāpetvā sāvakapāramiñāṇassa matthakaṃ patto. Sāriputtattheropi pabbajitadivasato addhamāsaṃ atikkamitvā satthārā saddhiṃ tameva rājagahaṃ upanissāya sūkarakhataleṇe viharanto attano bhāgineyyassa dīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasuttante (ma. ni. 2.205-206) desiyamāne suttānusārena ñāṇaṃ pesetvā parassa vaḍḍhitabhattaṃ bhuñjanto viya sāvakapāramiñāṇassa matthakaṃ patto. Bhāgineyyo panassa desanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhito. Iti dvinnampi mahāsāvakānaṃ tathāgate rājagahe viharanteyeva sāvakapāramiñāṇakiccaṃ matthakaṃ pattaṃ. Aparabhāge pana satthā jetavane viharanto ‘‘mahāpaññānaṃ yadidaṃ sāriputto, iddhimantānaṃ yadidaṃ mahāmoggallāno’’ti dvepi mahāsāvake ṭhānantare ṭhapesīti.
ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರವತ್ಥು
Mahākassapattheravatthu
೧೯೧. ಚತುತ್ಥೇ ಧುತವಾದಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಧುತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಧುತವಾದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಧುತಧಮ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಧುತಙ್ಗಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ತತ್ಥ ಧುತೋತಿ ಧುತಕಿಲೇಸೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಿಲೇಸಧುನನೋ ವಾ ಧಮ್ಮೋ।
191. Catutthe dhutavādānanti ettha dhuto veditabbo, dhutavādo veditabbo, dhutadhammā veditabbā, dhutaṅgāni veditabbāni. Tattha dhutoti dhutakileso vā puggalo kilesadhunano vā dhammo.
ಧುತವಾದೋತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಅತ್ಥಿ ಧುತೋ ನ ಧುತವಾದೋ, ಅತ್ಥಿ ನ ಧುತೋ ಧುತವಾದೋ, ಅತ್ಥಿ ನೇವ ಧುತೋ ನ ಧುತವಾದೋ, ಅತ್ಥಿ ಧುತೋ ಚೇವ ಧುತವಾದೋ ಚ। ತತ್ಥ ಯೋ ಧುತಙ್ಗೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಿಲೇಸೇ ಧುನಿ, ಪರಂ ಪನ ಧುತಙ್ಗೇನ ನ ಓವದತಿ ನಾನುಸಾಸತಿ ಬಾಕುಲತ್ಥೇರೋ ವಿಯ, ಅಯಂ ಧುತೋ ನ ಧುತವಾದೋ। ಯಥಾಹ – ‘‘ತಯಿದಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಬಾಕುಲೋ ಧುತೋ ನ ಧುತವಾದೋ’’ತಿ। ಯೋ ಪನ ಧುತಙ್ಗೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಿಲೇಸೇ ನ ಧುನಿ, ಕೇವಲಂ ಅಞ್ಞೇ ಧುತಙ್ಗೇನ ಓವದತಿ ಅನುಸಾಸತಿ ಉಪನನ್ದತ್ಥೇರೋ ವಿಯ, ಅಯಂ ನ ಧುತೋ ಧುತವಾದೋ। ಯಥಾಹ – ‘‘ತಯಿದಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಉಪನನ್ದೋ ನ ಧುತೋ ಧುತವಾದೋ’’ತಿ। ಯೋ ಪನ ಉಭಯವಿಪನ್ನೋ ಲಾಳುದಾಯೀ ವಿಯ, ಅಯಂ ನೇವ ಧುತೋ ನ ಧುತವಾದೋ। ಯಥಾಹ – ‘‘ತಯಿದಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಲಾಳುದಾಯೀ ನೇವ ಧುತೋ ನ ಧುತವಾದೋ’’ತಿ। ಯೋ ಪನ ಉಭಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ವಿಯ, ಅಯಂ ಧುತೋ ಚೇವ ಧುತವಾದೋ ಚ। ಯಥಾಹ – ‘‘ತಯಿದಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಧುತೋ ಚೇವ ಧುತವಾದೋ ಚಾ’’ತಿ।
Dhutavādoti ettha pana atthi dhuto na dhutavādo, atthi na dhuto dhutavādo, atthi neva dhuto na dhutavādo, atthi dhuto ceva dhutavādo ca. Tattha yo dhutaṅgena attano kilese dhuni, paraṃ pana dhutaṅgena na ovadati nānusāsati bākulatthero viya, ayaṃ dhuto na dhutavādo. Yathāha – ‘‘tayidaṃ āyasmā bākulo dhuto na dhutavādo’’ti. Yo pana dhutaṅgena attano kilese na dhuni, kevalaṃ aññe dhutaṅgena ovadati anusāsati upanandatthero viya, ayaṃ na dhuto dhutavādo. Yathāha – ‘‘tayidaṃ āyasmā upanando na dhuto dhutavādo’’ti. Yo pana ubhayavipanno lāḷudāyī viya, ayaṃ neva dhuto na dhutavādo. Yathāha – ‘‘tayidaṃ āyasmā lāḷudāyī neva dhuto na dhutavādo’’ti. Yo pana ubhayasampanno āyasmā mahākassapatthero viya, ayaṃ dhuto ceva dhutavādo ca. Yathāha – ‘‘tayidaṃ āyasmā mahākassapo dhuto ceva dhutavādo cā’’ti.
ಧುತಧಮ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾ ಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾ ಸಲ್ಲೇಖತಾ ಪವಿವೇಕತಾ ಇದಮಟ್ಠಿಕತಾತಿ ಇಮೇ ಧುತಙ್ಗಚೇತನಾಯ ಪರಿವಾರಾ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾ ‘‘ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಂಯೇವ ನಿಸ್ಸಾಯಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೧೮೧; ಪರಿ॰ ೩೨೫) ಧುತಧಮ್ಮಾ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾ ಚ ಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾ ಚ ಅಲೋಭೋ, ಸಲ್ಲೇಖತಾ ಚ ಪವಿವೇಕತಾ ಚ ದ್ವೀಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅನುಪತನ್ತಿ ಅಲೋಭೇ ಚೇವ ಅಮೋಹೇ ಚ, ಇದಮಟ್ಠಿತಾ ಞಾಣಮೇವ। ತತ್ಥ ಅಲೋಭೇನ ಪಟಿಕ್ಖೇಪವತ್ಥೂಸು ಲೋಭಂ, ಅಮೋಹೇನ ತೇಸ್ವೇವ ಆದೀನವಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಕಂ ಮೋಹಂ ಧುನಾತಿ। ಅಲೋಭೇನ ಚ ಅನುಞ್ಞಾತಾನಂ ಪಟಿಸೇವನಮುಖೇನ ಪವತ್ತಂ ಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗಂ, ಅಮೋಹೇನ ಧುತಙ್ಗೇಸು ಅತಿಸಲ್ಲೇಖಮುಖೇನ ಪವತ್ತಂ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಂ ಧುನಾತಿ। ತಸ್ಮಾ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಧುತಧಮ್ಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Dhutadhammā veditabbāti appicchatā santuṭṭhitā sallekhatā pavivekatā idamaṭṭhikatāti ime dhutaṅgacetanāya parivārā pañca dhammā ‘‘appicchaṃyeva nissāyā’’tiādivacanato (a. ni. 5.181; pari. 325) dhutadhammā nāma. Tattha appicchatā ca santuṭṭhitā ca alobho, sallekhatā ca pavivekatā ca dvīsu dhammesu anupatanti alobhe ceva amohe ca, idamaṭṭhitā ñāṇameva. Tattha alobhena paṭikkhepavatthūsu lobhaṃ, amohena tesveva ādīnavappaṭicchādakaṃ mohaṃ dhunāti. Alobhena ca anuññātānaṃ paṭisevanamukhena pavattaṃ kāmasukhallikānuyogaṃ, amohena dhutaṅgesu atisallekhamukhena pavattaṃ attakilamathānuyogaṃ dhunāti. Tasmā ime dhammā dhutadhammāti veditabbā.
ಧುತಙ್ಗಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ತೇರಸ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಙ್ಗಂ…ಪೇ॰… ನೇಸಜ್ಜಿಕಙ್ಗನ್ತಿ।
Dhutaṅgāni veditabbānīti terasa dhutaṅgāni veditabbāni paṃsukūlikaṅgaṃ…pe… nesajjikaṅganti.
ಧುತವಾದಾನಂ ಯದಿದಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋತಿ ಯತ್ತಕಾ ಧುತವಾದಂ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅನ್ತರೇ ಅಯಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋತಿ ಉರುವೇಳಕಸ್ಸಪೋ ನದೀಕಸ್ಸಪೋ ಗಯಾಕಸ್ಸಪೋ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋತಿ ಇಮೇ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕೇ ಥೇರೇ ಉಪಾದಾಯ ಅಯಂ ಮಹಾ, ತಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋತಿ ವುತ್ತೋ।
Dhutavādānaṃ yadidaṃ mahākassapoti yattakā dhutavādaṃ vadanti, tesaṃ sabbesampi antare ayaṃ mahākassapatthero aggoti aggaṭṭhāne ṭhapesi. Mahākassapoti uruveḷakassapo nadīkassapo gayākassapo kumārakassapoti ime khuddānukhuddake there upādāya ayaṃ mahā, tasmā mahākassapoti vutto.
ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅತೀತೇ ಕಿರ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಪದುಮುತ್ತರೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಹಂಸವತೀನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಖೇಮೇ ಮಿಗದಾಯೇ ವಿಹರನ್ತೇ ವೇದೇಹೋ ನಾಮ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಅಸೀತಿಕೋಟಿಧನವಿಭವೋ ಪಾತೋವ ಸುಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಖಣೇ ಸತ್ಥಾ ಮಹಾನಿಸಭತ್ಥೇರಂ ನಾಮ ತತಿಯಸಾವಕಂ ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧುತವಾದಾನಂ, ಯದಿದಂ ನಿಸಭೋ’’ತಿ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ। ಉಪಾಸಕೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನೋ ಧಮ್ಮಕಥಾವಸಾನೇ ಮಹಾಜನೇ ಉಟ್ಠಾಯ ಗತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸ್ವೇ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಅಧಿವಾಸೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಮಹಾ ಖೋ, ಉಪಾಸಕ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋತಿ। ಕಿತ್ತಕೋ ಭಗವಾತಿ? ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸನ್ತಿ। ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಸಾಮಣೇರಮ್ಪಿ ವಿಹಾರೇ ಅಸೇಸೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಅಧಿವಾಸೇಥಾತಿ। ಅಧಿವಾಸೇಸಿ ಭಗವಾ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ। ಉಪಾಸಕೋ ಸತ್ಥು ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸತ್ಥು ಕಾಲಂ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಾವಸಾನೇ ಯಾಗುಆದೀನಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ಭತ್ತವಿಸ್ಸಗ್ಗಂ ಅಕಾಸಿ। ಉಪಾಸಕೋಪಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿ।
Imassāpi pañhakamme ayamanupubbikathā – atīte kira kappasatasahassamatthake padumuttaro nāma satthā loke udapādi, tasmiṃ haṃsavatīnagaraṃ upanissāya kheme migadāye viharante vedeho nāma kuṭumbiko asītikoṭidhanavibhavo pātova subhojanaṃ bhuñjitvā uposathaṅgāni adhiṭṭhāya gandhapupphādīni gahetvā vihāraṃ gantvā satthāraṃ pūjetvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Tasmiñca khaṇe satthā mahānisabhattheraṃ nāma tatiyasāvakaṃ ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dhutavādānaṃ, yadidaṃ nisabho’’ti etadagge ṭhapesi. Upāsako taṃ sutvā pasanno dhammakathāvasāne mahājane uṭṭhāya gate satthāraṃ vanditvā, ‘‘bhante, sve mayhaṃ bhikkhaṃ adhivāsethā’’ti āha. Mahā kho, upāsaka, bhikkhusaṅghoti. Kittako bhagavāti? Aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassanti. Bhante, ekaṃ sāmaṇerampi vihāre asesetvā bhikkhaṃ adhivāsethāti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Upāsako satthu adhivāsanaṃ viditvā gehaṃ gantvā mahādānaṃ sajjetvā punadivase satthu kālaṃ ārocāpesi. Satthā pattacīvaramādāya bhikkhusaṅghaparivuto upāsakassa gharaṃ gantvā paññatte āsane nisinno dakkhiṇodakāvasāne yāguādīni sampaṭicchanto bhattavissaggaṃ akāsi. Upāsakopi satthu santike nisīdi.
ತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಮಹಾನಿಸಭತ್ಥೇರೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ತಮೇವ ವೀಥಿ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಉಪಾಸಕೋ ದಿಸ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಪತ್ತಂ, ಭನ್ತೇ, ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ಪತ್ತಂ ಅದಾಸಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಧೇವ ಪವಿಸಥ, ಸತ್ಥಾಪಿ ಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ। ನ ವಟ್ಟಿಸ್ಸತಿ ಉಪಾಸಕಾತಿ। ಉಪಾಸಕೋ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ತತೋ ಥೇರಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹಾನಿಸಭತ್ಥೇರೋ ‘ಸತ್ಥಾ ಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನೋ’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ, ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏತಸ್ಸ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗುಣೇಹಿ ಅತಿರೇಕೋ ಗುಣೋ’’ತಿ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ವಣ್ಣಮಚ್ಛೇರಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಮಯಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಆಗಮಯಮಾನಾ ಗೇಹೇ ನಿಸೀದಾಮ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ನ ಏವಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಉದಿಕ್ಖತಿ। ಮಯಂ ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನೇ ವಸಾಮ, ಸೋ ಅರಞ್ಞಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಸತಿ। ಮಯಂ ಛನ್ನೇ ವಸಾಮ, ಸೋ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಮ್ಹಿಯೇವ ವಸತಿ। ಇತಿ ತಸ್ಸ ಅಯಞ್ಚ ಅಯಞ್ಚ ಗುಣೋ’’ತಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಪೂರಯಮಾನೋ ವಿಯ ಕಥೇಸಿ। ಉಪಾಸಕೋ ಪಕತಿಯಾಪಿ ಜಲಮಾನದೀಪೋ ತೇಲೇನ ಆಸಿತ್ತೋ ವಿಯ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಪಸನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಅಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ, ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧುತವಾದಾನಂ ಅಗ್ಗಭಾವತ್ಥಾಯ ಪತ್ಥನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ?
Tasmiṃ antare mahānisabhatthero piṇḍāya caranto tameva vīthi paṭipajji. Upāsako disvā uṭṭhāya gantvā theraṃ vanditvā ‘‘pattaṃ, bhante, dethā’’ti āha. Thero pattaṃ adāsi. ‘‘Bhante, idheva pavisatha, satthāpi gehe nisinno’’ti. Na vaṭṭissati upāsakāti. Upāsako therassa pattaṃ gahetvā piṇḍapātassa pūretvā nīharitvā adāsi. Tato theraṃ anugantvā nivatto satthu santike nisīditvā evamāha – ‘‘bhante, mahānisabhatthero ‘satthā gehe nisinno’ti vuttepi pavisituṃ na icchi, atthi nu kho etassa tumhākaṃ guṇehi atireko guṇo’’ti. Buddhānañca vaṇṇamaccheraṃ nāma natthi. Atha satthā evamāha – ‘‘upāsaka, mayaṃ bhikkhaṃ āgamayamānā gehe nisīdāma, so bhikkhu na evaṃ nisīditvā bhikkhaṃ udikkhati. Mayaṃ gāmantasenāsane vasāma, so araññasmiṃyeva vasati. Mayaṃ channe vasāma, so abbhokāsamhiyeva vasati. Iti tassa ayañca ayañca guṇo’’ti mahāsamuddaṃ pūrayamāno viya kathesi. Upāsako pakatiyāpi jalamānadīpo telena āsitto viya suṭṭhutaraṃ pasanno hutvā cintesi – ‘‘kiṃ mayhaṃ aññāya sampattiyā, anāgate ekassa buddhassa santike dhutavādānaṃ aggabhāvatthāya patthanaṃ karissāmī’’ti?
ಸೋ ಪುನಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ತಿಚೀವರಾನಿ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ದಾನಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಮೇತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಮೇತ್ತಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಮೇತ್ತಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ, ಇಮಿನಾಹಂ ನ ಅಞ್ಞಂ ದೇವಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ವಾ ಸಕ್ಕಮಾರಬ್ರಹ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ವಾ ಪತ್ಥೇಮಿ, ಇದಂ ಪನ ಮೇ ಕಮ್ಮಂ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಏತಸ್ಸ ಮಹಾನಿಸಭತ್ಥೇರೇನ ಪತ್ತಠಾನನ್ತರಂ ಪಾಪುಣನತ್ಥಾಯ ತೇರಸಧುತಙ್ಗಧರಾನಂ ಅಗ್ಗಭಾವಸ್ಸ ಸಚ್ಚಕಾರೋ ಹೋತೂ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಠಾನಂ ಇಮಿನಾ ಪತ್ಥಿತಂ, ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ, ನೋ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಮನಾಪಂ ತೇ ಠಾನಂ ಪತ್ಥಿತಂ , ಅನಾಗತೇ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಾವಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ತ್ವಂ ತತಿಯಸಾವಕೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪಾಸಕೋ ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ ದ್ವೇ ಕಥಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುನದಿವಸೇ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ವಿಯ ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅಮಞ್ಞಿತ್ಥ। ಸೋ ಯಾವತಾಯುಕಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಕಾಲಂ ಕತೋ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
So punapi satthāraṃ nimantetvā teneva niyāmena satta divasāni mahādānaṃ datvā sattame divase buddhappamukhassa mahābhikkhusaṅghassa ticīvarāni datvā satthu pādamūle nipajjitvā evamāha – ‘‘yaṃ me, bhante, satta divasāni dānaṃ dentassa mettaṃ kāyakammaṃ mettaṃ vacīkammaṃ mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ, imināhaṃ na aññaṃ devasampattiṃ vā sakkamārabrahmasampattiṃ vā patthemi, idaṃ pana me kammaṃ anāgate ekassa buddhassa santike etassa mahānisabhattherena pattaṭhānantaraṃ pāpuṇanatthāya terasadhutaṅgadharānaṃ aggabhāvassa saccakāro hotū’’ti. Satthā ‘‘mahantaṃ ṭhānaṃ iminā patthitaṃ, samijjhissati nu kho, no’’ti olokento samijjhanabhāvaṃ disvā āha – ‘‘manāpaṃ te ṭhānaṃ patthitaṃ , anāgate satasahassakappāvasāne gotamo nāma buddho uppajjissati, tassa tvaṃ tatiyasāvako mahākassapatthero nāma bhavissasī’’ti. Taṃ sutvā upāsako ‘‘buddhānaṃ dve kathā nāma natthī’’ti punadivase pattabbaṃ viya taṃ sampattiṃ amaññittha. So yāvatāyukaṃ nānappakāraṃ dānaṃ datvā sīlaṃ rakkhitvā nānappakāraṃ kalyāṇakammaṃ katvā tattha kālaṃ kato sagge nibbatti.
ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಇತೋ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ವಿಪಸ್ಸಿಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಬನ್ಧುಮತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಖೇಮೇ ಮಿಗದಾಯೇ ವಿಹರನ್ತೇ ದೇವಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಪರಿಜಿಣ್ಣೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಕಾಲೇ ವಿಪಸ್ಸೀ ಭಗವಾ ಸತ್ತಮೇ ಸತ್ತಮೇ ಸಂವಚ್ಛರೇ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತಿ, ಮಹನ್ತಂ ಕೋಲಾಹಲಂ ಅಹೋಸಿ। ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ದೇವತಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆರೋಚೇನ್ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಂ ಸಾಸನಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಚ ನಿವಾಸನಸಾಟಕೋ ಏಕೋವ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ। ಪಾರುಪನಂ ಪನ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಏಕಮೇವ। ಸಕಲನಗರೇ ಏಕಸಾಟಕಬ್ರಾಹ್ಮಣೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಿಚ್ಚೇನ ಸನ್ನಿಪಾತೇ ಸತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಗೇಹೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀನಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇ ಸತಿ ಸಯಂ ಗೇಹೇ ತಿಟ್ಠತಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ತಂ ವತ್ಥಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ದಿವಸೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಆಹ – ‘‘ಭೋತಿ, ಕಿಂ ರತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಸುಣಿಸ್ಸಸಿ, ದಿವಾ’’ತಿ। ‘‘ಮಯಂ ಮಾತುಗಾಮಜಾತಿಕಾ ನಾಮ ರತ್ತಿಂ ಸೋತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮ, ದಿವಾ ಸೋಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಗೇಹೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತಂ ವತ್ಥಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದಿವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಹಿಯೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಮಾಸಿ। ಅಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಗೇಹೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತಂ ವತ್ಥಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗತೋ।
Tato paṭṭhāya devamanussesu sampattiṃ anubhavanto ito ekanavutikappe vipassisammāsambuddhe bandhumatiṃ nissāya kheme migadāye viharante devalokā cavitvā aññatarasmiṃ parijiṇṇe brāhmaṇakule nibbatti. Tasmiñca kāle vipassī bhagavā sattame sattame saṃvacchare dhammaṃ katheti, mahantaṃ kolāhalaṃ ahosi. Sakalajambudīpe devatā ‘‘satthā dhammaṃ kathessatī’’ti ārocenti. Brāhmaṇo taṃ sāsanaṃ assosi. Tassa ca nivāsanasāṭako ekova hoti, tathā brāhmaṇiyā. Pārupanaṃ pana dvinnampi ekameva. Sakalanagare ekasāṭakabrāhmaṇoti paññāyati. Brāhmaṇānaṃ kenacideva kiccena sannipāte sati brāhmaṇiṃ gehe ṭhapetvā sayaṃ gacchati. Brāhmaṇīnaṃ sannipāte sati sayaṃ gehe tiṭṭhati, brāhmaṇī taṃ vatthaṃ pārupitvā gacchati. Tasmiṃ pana divase brāhmaṇo brāhmaṇiṃ āha – ‘‘bhoti, kiṃ rattiṃ dhammassavanaṃ suṇissasi, divā’’ti. ‘‘Mayaṃ mātugāmajātikā nāma rattiṃ sotuṃ na sakkoma, divā sossāmī’’ti brāhmaṇaṃ gehe ṭhapetvā taṃ vatthaṃ pārupitvā upāsikāhi saddhiṃ divā gantvā satthāraṃ vanditvā ekamante nisinnā dhammaṃ sutvā upāsikāhiyeva saddhiṃ āgamāsi. Atha brāhmaṇo brāhmaṇiṃ gehe ṭhapetvā taṃ vatthaṃ pārupitvā vihāraṃ gato.
ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಅಲಙ್ಕತಧಮ್ಮಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಚಿತ್ತಬೀಜನಿಂ ಆದಾಯ ಆಕಾಸಗಙ್ಗಂ ಓತಾರೇನ್ತೋ ವಿಯ ಸಿನೇರುಂ ಮತ್ಥಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಗರಂ ನಿಮ್ಮಥೇನ್ತೋ ವಿಯ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪರಿಸನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ ಪಠಮಯಾಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಕಲಸರೀರಂ ಪೂರಯಮಾನಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ಪಾರುತವತ್ಥಂ ಸಙ್ಘರಿತ್ವಾ ‘‘ದಸಬಲಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಅತ್ಥಸ್ಸ ಆದೀನವಸಹಸ್ಸಂ ದಸ್ಸಯಮಾನಂ ಮಚ್ಛೇರಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಚ ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಏಕಮೇವ ವತ್ಥಂ, ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾರುಪನಂ ನತ್ಥಿ, ಅಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಚ ನಾಮ ಬಹಿ ಚರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಅದಾತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಪಠಮಯಾಮೇ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇಪಿ ತಥೇವ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ತಥೇವ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಥೇವ ಅದಾತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇಪಿ ತಥೇವ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ‘‘ತರಣಂ ವಾ ಹೋತು ಮರಣಂ ವಾ, ಪಚ್ಛಾಪಿ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ಥಂ ಸಙ್ಘರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇಸಿ। ತತೋ ವಾಮಹತ್ಥಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಅಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ‘‘ಜಿತಂ ಮೇ, ಜಿತಂ ಮೇ’’ತಿ ತಯೋ ವಾರೇ ನದಿ।
Tasmiñca samaye satthā parisamajjhe alaṅkatadhammāsane nisinno cittabījaniṃ ādāya ākāsagaṅgaṃ otārento viya sineruṃ matthaṃ katvā sāgaraṃ nimmathento viya dhammakathaṃ kathesi. Brāhmaṇassa parisante nisinnassa dhammaṃ suṇantassa paṭhamayāmasmiṃyeva sakalasarīraṃ pūrayamānā pañcavaṇṇā pīti uppajji. So pārutavatthaṃ saṅgharitvā ‘‘dasabalassa dassāmī’’ti cintesi. Atthassa ādīnavasahassaṃ dassayamānaṃ maccheraṃ uppajji. So ‘‘brāhmaṇiyā ca mayhañca ekameva vatthaṃ, aññaṃ kiñci pārupanaṃ natthi, apārupitvā ca nāma bahi carituṃ na sakkā’’ti sabbathāpi adātukāmo ahosi. Athassa nikkhante paṭhamayāme majjhimayāmepi tatheva pīti uppajji. So tatheva cintetvā tatheva adātukāmo ahosi. Athassa majjhimayāme nikkhante pacchimayāmepi tatheva pīti uppajji. So ‘‘taraṇaṃ vā hotu maraṇaṃ vā, pacchāpi jānissāmī’’ti vatthaṃ saṅgharitvā satthu pādamūle ṭhapesi. Tato vāmahatthaṃ ābhujitvā dakkhiṇena hatthena tikkhattuṃ apphoṭetvā ‘‘jitaṃ me, jitaṃ me’’ti tayo vāre nadi.
ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಬನ್ಧುಮರಾಜಾ ಧಮ್ಮಾಸನಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಅನ್ತೋಸಾಣಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾತಿ। ರಞ್ಞೋ ಚ ನಾಮ ‘‘ಜಿತಂ ಮೇ’’ತಿ ಸದ್ದೋ ಅಮನಾಪೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ ಏತಂ ಪುಚ್ಛ ಕಿಂ ವದಸೀ’’ತಿ। ಸೋ ತೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಆಹ – ‘‘ಅವಸೇಸಾ ಹತ್ಥಿಯಾನಾದೀನಿ ಆರುಯ್ಹ ಅಸಿಚಮ್ಮಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಸೇನಂ ಜಿನನ್ತಿ, ನ ತಂ ಜಿತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಅಹಂ ಪನ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ದುಟ್ಠಗೋಣಸ್ಸ ಮುಗ್ಗರೇನ ಸೀಸಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಂ ಪಲಾಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಮಚ್ಛೇರಚಿತ್ತಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಾರುತವತ್ಥಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಅದಾಸಿಂ, ತಂ ಮೇ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಜಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಹೇ ಭಣೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂ ನ ಜಾನಿಮ್ಹ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಜಾನೀ’’ತಿ ವತ್ಥಯುಗಂ ಪೇಸೇಸಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಗುಣೇ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಅದಾಸಿ, ಸತ್ಥು ಗುಣೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಮಯ್ಹಂ ಕೋ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ? ತಮ್ಪಿ ವತ್ಥಯುಗಂ ದಸಬಲಸ್ಸೇವ ಅದಾಸಿ। ರಾಜಾಪಿ ‘‘ಕಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ತಮ್ಪಿ ತೇನ ವತ್ಥಯುಗಂ ತಥಾಗತಸ್ಸೇವ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ದ್ವೇ ವತ್ಥಯುಗಾನಿ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ತಾನಿಪಿ ಅದಾಸಿ। ರಾಜಾ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಚತ್ತಾರೀತಿ ಏವಂ ಯಾವ ದ್ವತ್ತಿಂಸವತ್ಥಯುಗಾನಿ ಪೇಸೇಸಿ। ಅಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಇದಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಗಹಣಂ ವಿಯ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಏಕಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಏಕನ್ತಿ ದ್ವೇ ವತ್ಥಯುಗಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಂಸ ಯುಗಾನಿ ತಥಾಗತಸ್ಸೇವ ಅದಾಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚಸ್ಸ ಸತ್ಥು ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ ಜಾತೋ।
Tasmiñca samaye bandhumarājā dhammāsanassa pacchato antosāṇiyaṃ nisinno dhammaṃ suṇāti. Rañño ca nāma ‘‘jitaṃ me’’ti saddo amanāpo hoti. So purisaṃ pesesi – ‘‘gaccha etaṃ puccha kiṃ vadasī’’ti. So tena gantvā pucchito āha – ‘‘avasesā hatthiyānādīni āruyha asicammādīni gahetvā parasenaṃ jinanti, na taṃ jitaṃ acchariyaṃ, ahaṃ pana pacchato āgacchantassa duṭṭhagoṇassa muggarena sīsaṃ bhinditvā taṃ palāpento viya maccheracittaṃ madditvā pārutavatthaṃ dasabalassa adāsiṃ, taṃ me macchariyaṃ jita’’nti āha. So puriso āgantvā taṃ pavattiṃ rañño ārocesi. Rājā āha – ‘‘amhe bhaṇe dasabalassa anurūpaṃ na jānimha, brāhmaṇo jānī’’ti vatthayugaṃ pesesi. Taṃ disvā brāhmaṇo cintesi – ‘‘ayaṃ mayhaṃ tuṇhī nisinnassa paṭhamaṃ kiñci adatvā satthu guṇe kathentassa adāsi, satthu guṇe paṭicca uppannena mayhaṃ ko attho’’ti? Tampi vatthayugaṃ dasabalasseva adāsi. Rājāpi ‘‘kiṃ brāhmaṇena kata’’nti pucchitvā ‘‘tampi tena vatthayugaṃ tathāgatasseva dinna’’nti sutvā aññānipi dve vatthayugāni pesesi. So tānipi adāsi. Rājā aññānipi cattārīti evaṃ yāva dvattiṃsavatthayugāni pesesi. Atha brāhmaṇo ‘‘idaṃ vaḍḍhetvā gahaṇaṃ viya hotī’’ti attano atthāya ekaṃ, brāhmaṇiyā ekanti dve vatthayugāni gahetvā tiṃsa yugāni tathāgatasseva adāsi. Tato paṭṭhāya cassa satthu vissāsiko jāto.
ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಏಕದಿವಸಂ ಸೀತಸಮಯೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ ಅತ್ತನೋ ಪಾರುತರತ್ತಕಮ್ಬಲಂ ದತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಇತೋ ಪತ್ಥಾಯ ಇಮಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಇಮಿನಾ ಕಮ್ಬಲೇನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪೂತಿಕಾಯೇ ಉಪನೀತೇನಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮಞ್ಚಸ್ಸ ಉಪರಿ ವಿತಾನಂ ಕತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಪಾತೋವ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಛಬ್ಬಣ್ಣಾ ಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ಕಮ್ಬಲೇ ಪಟಿಹಞ್ಞನ್ತಿ, ಕಮ್ಬಲೋ ಅತಿವಿಯ ವಿರೋಚತಿ। ರಾಜಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಸ ಕಮ್ಬಲೋ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಏಕಸಾಟಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ’’ತಿ। ತುಮ್ಹೇಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪೂಜಿತೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ಮಯಂ ಪೂಜಿತಾತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಯುತ್ತಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ, ನ ಮಯ’’ನ್ತಿ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಯಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉಪಕಾರಭೂತಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಟ್ಠಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಅಟ್ಠಕಂ ನಾಮ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪುರೋಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಸೋಪಿ ‘‘ಅಟ್ಠಟ್ಠಕಂ ನಾಮ ಚತುಸಟ್ಠಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚತುಸಟ್ಠಿ ಸಲಾಕಾಭತ್ತಾನಿ ಉಪನಿಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
Atha naṃ rājā ekadivasaṃ sītasamaye satthu santike dhammaṃ suṇantaṃ disvā satasahassagghanakaṃ attano pārutarattakambalaṃ datvā āha – ‘‘ito patthāya imaṃ pārupitvā dhammaṃ suṇāhī’’ti. So ‘‘kiṃ me iminā kambalena imasmiṃ pūtikāye upanītenā’’ti cintetvā antogandhakuṭiyaṃ tathāgatassa mañcassa upari vitānaṃ katvā agamāsi. Athekadivasaṃ rājā pātova vihāraṃ gantvā antogandhakuṭiyaṃ satthu santike nisīdi. Tasmiñca samaye chabbaṇṇā buddharasmiyo kambale paṭihaññanti, kambalo ativiya virocati. Rājā olokento sañjānitvā āha – ‘‘bhante, amhākaṃ esa kambalo, amhehi ekasāṭakabrāhmaṇassa dinno’’ti. Tumhehi, mahārāja, brāhmaṇo pūjito, brāhmaṇena mayaṃ pūjitāti. Rājā ‘‘brāhmaṇo yuttaṃ aññāsi, na maya’’nti pasīditvā yaṃ manussānaṃ upakārabhūtaṃ, taṃ sabbaṃ aṭṭhaṭṭhakaṃ katvā sabbaaṭṭhakaṃ nāma dānaṃ datvā purohitaṭṭhāne ṭhapesi. Sopi ‘‘aṭṭhaṭṭhakaṃ nāma catusaṭṭhi hotī’’ti catusaṭṭhi salākābhattāni upanibandhāpetvā yāvajīvaṃ dānaṃ datvā sīlaṃ rakkhitvā tato cuto sagge nibbatti.
ಪುನ ತತೋ ಚುತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಕೋಣಾಗಮನಸ್ಸ ಚ ಭಗವತೋ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಚಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಯಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಸೋ ವುದ್ಧಿಮನ್ವಾಯ ಘರಾವಾಸಂ ವಸನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಅರಞ್ಞೇ ಜಙ್ಘವಿಹಾರಂ ಚರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಚ ಸಮಯೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ನದೀತೀರೇ ಚೀವರಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅನುವಾತೇ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇ ಸಙ್ಘರಿತ್ವಾ ಠಪೇತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ಸೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘರಿತ್ವಾ ಠಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅನುವಾತೋ ನಪ್ಪಹೋತೀತಿ । ‘‘ಇಮಿನಾ, ಭನ್ತೇ, ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಸಾಟಕಂ ದತ್ವಾ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಮೇ ಕೇನಚಿ ಪರಿಹಾನಿ ಮಾ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ।
Puna tato cuto imasmiṃ kappe koṇāgamanassa ca bhagavato kassapadasabalassa cāti dvinnaṃ buddhānaṃ antare bārāṇasiyaṃ kuṭumbiyaghare nibbatto. So vuddhimanvāya gharāvāsaṃ vasanto ekadivasaṃ araññe jaṅghavihāraṃ carati, tasmiṃ ca samaye paccekabuddho nadītīre cīvarakammaṃ karonto anuvāte appahonte saṅgharitvā ṭhapetuṃ āraddho. So disvā ‘‘kasmā, bhante, saṅgharitvā ṭhapethā’’ti āha. Anuvāto nappahotīti . ‘‘Iminā, bhante, karothā’’ti sāṭakaṃ datvā ‘‘nibbattanibbattaṭṭhāne me kenaci parihāni mā hotū’’ti patthanaṃ paṭṭhapesi.
ಅಥ ಘರೇಪಿಸ್ಸ ಭಗಿನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಭರಿಯಾಯ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗಿನೀ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭರಿಯಂ ಸನ್ಧಾಯ, ‘‘ಏವರೂಪಂ ಬಾಲಂ ಯೋಜನಸತೇನ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ। ಸಾ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಠಿತಾ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ದಿನ್ನಂ ಭತ್ತಂ ಮಾ ಏಸ ಭುಞ್ಜತೂ’’ತಿ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಕಲಲಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಇತರಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಬಾಲೇ ಮಂ ತಾವ ಅಕ್ಕೋಸ ವಾ ಪಹರ ವಾ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಪನ ದ್ವೇ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಪೂರಿತಪಾರಮಿಸ್ಸ ಪತ್ತತೋ ಭತ್ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಕಲಲಂ ದಾತುಂ ನ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸಾ ‘‘ತಿಟ್ಠಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಕಲಲಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಚುಣ್ಣೇನ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ಚತುಮಧುರಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಆಸಿತ್ತೇನ ಪದುಮಗಬ್ಭವಣ್ಣೇನ ಸಪ್ಪಿನಾ ವಿಜ್ಜೋತಮಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾ ಅಯಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಓಭಾಸಜಾತೋ, ಏವಂ ಓಭಾಸಜಾತಂ ಮೇ ಸರೀರಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ। ತೇಪಿ ದ್ವೇ ಜಾಯಮ್ಪತಿಕಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪುನ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಉಪಾಸಕೋ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಅಸೀತಿಕೋಟಿವಿಭವಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಇತರಾಪಿ ತಾದಿಸಸ್ಸೇವ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
Atha gharepissa bhaginiyā saddhiṃ bhariyāya kalahaṃ karontiyā paccekabuddho piṇḍāya pāvisi. Athassa bhaginī paccekabuddhassa piṇḍapātaṃ datvā tassa bhariyaṃ sandhāya, ‘‘evarūpaṃ bālaṃ yojanasatena parivajjeyya’’nti patthanaṃ paṭṭhapesi. Sā gehadvāre ṭhitā sutvā ‘‘imāya dinnaṃ bhattaṃ mā esa bhuñjatū’’ti pattaṃ gahetvā piṇḍapātaṃ chaḍḍetvā kalalassa pūretvā adāsi. Itarā disvā ‘‘bāle maṃ tāva akkosa vā pahara vā, evarūpassa pana dve asaṅkhyeyyāni pūritapāramissa pattato bhattaṃ chaḍḍetvā kalalaṃ dātuṃ na yutta’’nti āha. Athassa bhariyāya paṭisaṅkhānaṃ uppajji. Sā ‘‘tiṭṭhatha, bhante’’ti kalalaṃ chaḍḍetvā pattaṃ dhovitvā gandhacuṇṇena ubbaṭṭetvā catumadhurassa pūretvā upari āsittena padumagabbhavaṇṇena sappinā vijjotamānaṃ paccekabuddhassa hatthe ṭhapetvā ‘‘yathā ayaṃ piṇḍapāto obhāsajāto, evaṃ obhāsajātaṃ me sarīraṃ hotū’’ti patthanaṃ paṭṭhapesi. Paccekabuddho anumoditvā ākāsaṃ pakkhandi. Tepi dve jāyampatikā yāvatāyukaṃ kusalaṃ katvā sagge nibbattitvā puna tato cavitvā upāsako kassapasammāsambuddhakāle bārāṇasiyaṃ asītikoṭivibhavassa seṭṭhino putto hutvā nibbatti, itarāpi tādisasseva seṭṭhino dhītā hutvā nibbatti.
ತಸ್ಸ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ತಮೇವ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರಂ ಆನಯಿಂಸು। ತಸ್ಸಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅದಿನ್ನವಿಪಾಕಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ಪತಿಕೂಲಂ ಪವಿಟ್ಠಮತ್ತಾಯ ಉಮ್ಮಾರಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಕಲಸರೀರಂ ಉಗ್ಘಾಟಿತವಚ್ಚಕುಟಿ ವಿಯ ದುಗ್ಗನ್ಧಂ ಜಾತಂ। ಸೇಟ್ಠಿಕುಮಾರೋ ‘‘ಕಸ್ಸಾಯಂ ಗನ್ಧೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಕಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನೀಹರಥಾ’’ತಿ ಆಭತನಿಯಾಮೇನೇವ ಕುಲಘರಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಾ ಏತೇನೇವ ನೀಹಾರೇನ ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಪಟಿನಿವತ್ತಿತಾ।
Tassa vuddhippattassa tameva seṭṭhidhītaraṃ ānayiṃsu. Tassā pubbe adinnavipākassa tassa kammassa ānubhāvena patikūlaṃ paviṭṭhamattāya ummārabbhantare sakalasarīraṃ ugghāṭitavaccakuṭi viya duggandhaṃ jātaṃ. Seṭṭhikumāro ‘‘kassāyaṃ gandho’’ti pucchitvā ‘‘seṭṭhikaññāyā’’ti sutvā ‘‘nīharathā’’ti ābhataniyāmeneva kulagharaṃ pesesi. Sā eteneva nīhārena sattasu ṭhānesu paṭinivattitā.
ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲೋ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ, ತಸ್ಸ ಘನಕೋಟ್ಟಿಮಾಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾಹಿ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಇಟ್ಠಕಾಹಿ ಯೋಜನುಬ್ಬೇಧಂ ಚೇತಿಯಂ ಆರಭಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಚೇತಿಯೇ ಕರಿಯಮಾನೇ ಸಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಪಟಿನಿವತ್ತಿತಾ, ಕಿಂ ಮೇ ಜೀವಿತೇನಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಾಭರಣಭಣ್ಡಕಂ ಭಞ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಇಟ್ಠಕಂ ಕಾರೇಸಿ ರತನಾಯತಂ ವಿದತ್ಥಿವಿತ್ಥಿನ್ನಂ ಚತುರಙ್ಗುಲುಬ್ಬೇಧಂ। ತತೋ ಹರಿತಾಲಮನೋಸಿಲಾಪಿಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಉಪ್ಪಲಹತ್ಥಕೇ ಆದಾಯ ಚೇತಿಯಕರಣಟ್ಠಾನಂ ಗತಾ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಖಣೇ ಏಕಾ ಇಟ್ಠಕಾಪನ್ತಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಮಾನಾ ಘಟನಿಟ್ಠಕಾಯ ಊನಾ ಹೋತಿ। ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ವಡ್ಢಕಿಂ ಆಹ – ‘‘ಇಮಂ ಇಟ್ಠಕಂ ಏತ್ಥ ಠಪೇಥಾ’’ತಿ। ಅಮ್ಮ, ಭದ್ದಕೇ ಕಾಲೇ ಆಗತಾಸಿ, ಸಯಮೇವ ಠಪೇಹೀತಿ। ಸಾ ಆರುಯ್ಹ ತೇಲೇನ ಹರಿತಾಲಮನೋಸಿಲಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ತೇನ ಬನ್ಧನೇನ ಇಟ್ಠಕಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಉಪ್ಪಲಹತ್ಥಕೇಹಿ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಮೇ ಕಾಯತೋ ಚನ್ದನಗನ್ಧೋ ವಾಯತು, ಮುಖತೋ ಉಪ್ಪಲಗನ್ಧೋ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ।
Tena ca samayena kassapadasabalo parinibbāyi, tassa ghanakoṭṭimāhi satasahassagghanikāhi rattasuvaṇṇaiṭṭhakāhi yojanubbedhaṃ cetiyaṃ ārabhiṃsu. Tasmiṃ cetiye kariyamāne sā seṭṭhidhītā cintesi – ‘‘ahaṃ sattasu ṭhānesu paṭinivattitā, kiṃ me jīvitenā’’ti attano sarīrābharaṇabhaṇḍakaṃ bhañjāpetvā suvaṇṇaiṭṭhakaṃ kāresi ratanāyataṃ vidatthivitthinnaṃ caturaṅgulubbedhaṃ. Tato haritālamanosilāpiṇḍaṃ gahetvā aṭṭha uppalahatthake ādāya cetiyakaraṇaṭṭhānaṃ gatā. Tasmiñca khaṇe ekā iṭṭhakāpanti parikkhipitvā āgacchamānā ghaṭaniṭṭhakāya ūnā hoti. Seṭṭhidhītā vaḍḍhakiṃ āha – ‘‘imaṃ iṭṭhakaṃ ettha ṭhapethā’’ti. Amma, bhaddake kāle āgatāsi, sayameva ṭhapehīti. Sā āruyha telena haritālamanosilaṃ yojetvā tena bandhanena iṭṭhakaṃ patiṭṭhapetvā upari aṭṭhahi uppalahatthakehi pūjaṃ katvā vanditvā ‘‘nibbattanibbattaṭṭhāne me kāyato candanagandho vāyatu, mukhato uppalagandho’’ti patthanaṃ katvā cetiyaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā agamāsi.
ಅಥ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇ ಯಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಗೇಹಂ ನೀತಾ, ತಸ್ಸ ತಂ ಆರಬ್ಭ ಸತಿ ಉದಪಾದಿ। ನಗರೇಪಿ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಸಙ್ಘುಟ್ಠಂ ಹೋತಿ। ಸೋ ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ಆಹ – ‘‘ತದಾ ಇಧ ಆನೀತಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಅತ್ಥಿ, ಕಹಂ ಸಾ’’ತಿ? ಕುಲಗೇಹೇ ಸಾಮೀತಿ। ಆನೇಥ ನಂ, ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ, ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ತಾಯ ಪುಟ್ಠಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು। ತಾತಾ, ಮಯಾ ಆಭರಣಭಣ್ಡೇನ ಚೇತಿಯಂ ಪೂಜಿತಂ, ಆಭರಣಂ ಮೇ ನತ್ಥೀತಿ। ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಆನೇಥ ನಂ, ಪಿಳನ್ಧನಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ತೇ ಆನಯಿಂಸು। ತಸ್ಸಾ ಸಹ ಘರಪ್ಪವೇಸನೇನ ಸಕಲಗೇಹಂ ಚನ್ದನಗನ್ಧಞ್ಚೇವ ನೀಲುಪ್ಪಲಗನ್ಧಞ್ಚ ವಾಯಿ।
Atha tasmiṃyeva khaṇe yassa seṭṭhiputtassa paṭhamaṃ gehaṃ nītā, tassa taṃ ārabbha sati udapādi. Nagarepi nakkhattaṃ saṅghuṭṭhaṃ hoti. So upaṭṭhāke āha – ‘‘tadā idha ānītā seṭṭhidhītā atthi, kahaṃ sā’’ti? Kulagehe sāmīti. Ānetha naṃ, nakkhattaṃ kīḷissāmāti. Te gantvā taṃ vanditvā ṭhitā ‘‘kiṃ, tātā, āgatatthā’’ti tāya puṭṭhā taṃ pavattiṃ ācikkhiṃsu. Tātā, mayā ābharaṇabhaṇḍena cetiyaṃ pūjitaṃ, ābharaṇaṃ me natthīti. Te gantvā seṭṭhiputtassa ārocesuṃ. Ānetha naṃ, piḷandhanaṃ labhissāmāti. Te ānayiṃsu. Tassā saha gharappavesanena sakalagehaṃ candanagandhañceva nīluppalagandhañca vāyi.
ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ತಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಪಠಮಂ ತವ ಸರೀರತೋ ದುಗ್ಗನ್ಧೋ ವಾಯಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ತೇ ಸರೀರತೋ ಚನ್ದನಗನ್ಧೋ, ಮುಖತೋ ಉಪ್ಪಲಗನ್ಧೋ ವಾಯತಿ, ಕಿಂ ಏತ’’ನ್ತಿ? ಸಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ‘‘ನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ವತ ಬುದ್ಧಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಯೋಜನಿಕಂ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯಂ ಕಮ್ಬಲಕಞ್ಚುಕೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ರಥಚಕ್ಕಪ್ಪಮಾಣೇಹಿ ಸುವಣ್ಣಪದುಮೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿ। ತೇಸಂ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಾ ಓಲಮ್ಬಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ಯೋಜನಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸೇಟ್ಠಿಕಞ್ಞಾಪಿ ದೇವಲೋಕತೋ ಚವಿತ್ವಾ ರಾಜಕುಲೇ ಜೇಟ್ಠಧೀತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
Seṭṭhiputto taṃ pucchi ‘‘paṭhamaṃ tava sarīrato duggandho vāyi, idāni pana te sarīrato candanagandho, mukhato uppalagandho vāyati, kiṃ eta’’nti? Sā ādito paṭṭhāya attanā katakammaṃ ārocesi. Seṭṭhiputto ‘‘niyyānikaṃ vata buddhasāsana’’nti pasīditvā yojanikaṃ suvaṇṇacetiyaṃ kambalakañcukena parikkhipitvā tattha tattha rathacakkappamāṇehi suvaṇṇapadumehi alaṅkari. Tesaṃ dvādasahatthā olambakā honti. So tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā sagge nibbattitvā tato cuto bārāṇasito yojanamatte ṭhāne aññatarasmiṃ amaccakule nibbatti. Seṭṭhikaññāpi devalokato cavitvā rājakule jeṭṭhadhītā hutvā nibbatti.
ತೇಸು ವಯಪತ್ತೇಸು ಕುಮಾರಸ್ಸ ವಸನಗಾಮೇ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಸಙ್ಘುಟ್ಠಂ। ಸೋ ಮಾತರಂ ಆಹ – ‘‘ಸಾಟಕಂ ಮೇ , ಅಮ್ಮ, ದೇಹಿ, ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸಾ ಧೋತವತ್ಥಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಅಮ್ಮ, ಥೂಲಂ ಇದಂ, ಅಞ್ಞಂ ದೇಹೀತಿ। ಅಞ್ಞಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ತಮ್ಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಅಞ್ಞಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ತಮ್ಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಯಾದಿಸೇ ಗೇಹೇ ಮಯಂ ಜಾತಾ, ನತ್ಥಿ ನೋ ಇತೋ ಸುಖುಮತರಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಪುಞ್ಞ’’ನ್ತಿ। ತೇನ ಹಿ ಲಭನಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಅಮ್ಮಾತಿ। ಪುತ್ತ ಅಹಂ ಅಜ್ಜೇವ ತುಯ್ಹಂ ಬಾರಾಣಸಿನಗರೇ ರಜ್ಜಪಟಿಲಾಭಂ ಇಚ್ಛಾಮೀತಿ। ಸೋ ಮಾತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ। ಗಚ್ಛ, ತಾತಾತಿ। ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸಾ ಚಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಕಹಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಇಧ ವಾ ಏತ್ಥ ವಾ ಗೇಹೇ ನಿಸೀದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ಸೋ ಪನ ಪುಞ್ಞನಿಯಾಮೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ಮಙ್ಗಲಸಿಲಾಪಟ್ಟೇ ಸಸೀಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ಚ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಕಾಲಕತಸ್ಸ ಸತ್ತಮೋ ದಿವಸೋ ಹೋತಿ।
Tesu vayapattesu kumārassa vasanagāme nakkhattaṃ saṅghuṭṭhaṃ. So mātaraṃ āha – ‘‘sāṭakaṃ me , amma, dehi, nakkhattaṃ kīḷissāmī’’ti. Sā dhotavatthaṃ nīharitvā adāsi. Amma, thūlaṃ idaṃ, aññaṃ dehīti. Aññaṃ nīharitvā adāsi, tampi paṭikkhipi. Aññaṃ nīharitvā adāsi, tampi paṭikkhipi. Atha naṃ mātā āha – ‘‘tāta, yādise gehe mayaṃ jātā, natthi no ito sukhumatarassa paṭilābhāya puñña’’nti. Tena hi labhanaṭṭhānaṃ gacchāmi, ammāti. Putta ahaṃ ajjeva tuyhaṃ bārāṇasinagare rajjapaṭilābhaṃ icchāmīti. So mātaraṃ vanditvā āha – ‘‘gacchāmi, ammā’’ti. Gaccha, tātāti. Evaṃ kirassā cittaṃ ahosi – ‘‘kahaṃ gamissati, idha vā ettha vā gehe nisīdissatī’’ti? So pana puññaniyāmena nikkhamitvā bārāṇasiṃ gantvā uyyāne maṅgalasilāpaṭṭe sasīsaṃ pārupitvā nipajji. So ca bārāṇasirañño kālakatassa sattamo divaso hoti.
ಅಮಚ್ಚಾ ರಞ್ಞೋ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ರಞ್ಞೋ ಏಕಾ ಧೀತಾವ ಅತ್ಥಿ, ಪುತ್ತೋ ನತ್ಥಿ, ಅರಾಜಕಂ ರಜ್ಜಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಕೋ ರಾಜಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಹೋಹಿ, ತ್ವಂ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಪುರೋಹಿತೋ ಆಹ – ‘‘ಬಹುಂ ಓಲೋಕೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಫುಸ್ಸರಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಮಾ’’ತಿ। ತೇ ಕುಮುದವಣ್ಣೇ ಚತ್ತಾರೋ ಸಿನ್ಧವೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ರಾಜಕಕುಧಭಣ್ಡಂ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಞ್ಚ ರಥಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಪೇತ್ವಾ ರಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ತೂರಿಯಾನಿ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸುಂ। ರಥೋ ಪಾಚೀನದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಾಭಿಮುಖೋ ಅಹೋಸಿ। ‘‘ಪರಿಚಯೇನ ಉಯ್ಯಾನಾಭಿಮುಖೋ ಗಚ್ಛತಿ, ನಿವತ್ತೇಮಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ ಆಹಂಸು। ಪುರೋಹಿತೋ ‘‘ಮಾ ನಿವತ್ತಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ರಥೋ ಕುಮಾರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಆರೋಹನಸಜ್ಜೋ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಪುರೋಹಿತೋ ಪಾರುಪನಕಣ್ಣಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪಾದತಲಾನಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ತಿಟ್ಠತು ಅಯಂ ದೀಪೋ, ದ್ವಿಸಹಸ್ಸದೀಪಪರಿವಾರೇಸು ಚತೂಸು ದೀಪೇಸು ಏಸೋ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತುಂ ಯುತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಪುನಪಿ ತೂರಿಯಾನಿ ಪಗ್ಗಣ್ಹಥ , ಪುನಪಿ ತೂರಿಯಾನಿ ಪಗ್ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ತೂರಿಯಾನಿ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ।
Amaccā rañño sarīrakiccaṃ katvā rājaṅgaṇe nisīditvā mantayiṃsu – ‘‘rañño ekā dhītāva atthi, putto natthi, arājakaṃ rajjaṃ na vaṭṭati, ko rājā hotī’’ti mantetvā ‘‘tvaṃ hohi, tvaṃ hohī’’ti āhaṃsu. Purohito āha – ‘‘bahuṃ oloketuṃ na vaṭṭati, phussarathaṃ vissajjemā’’ti. Te kumudavaṇṇe cattāro sindhave yojetvā pañcavidhaṃ rājakakudhabhaṇḍaṃ setacchattañca rathasmiṃyeva ṭhapetvā rathaṃ vissajjetvā pacchato tūriyāni paggaṇhāpesuṃ. Ratho pācīnadvārena nikkhamitvā uyyānābhimukho ahosi. ‘‘Paricayena uyyānābhimukho gacchati, nivattemā’’ti keci āhaṃsu. Purohito ‘‘mā nivattayitthā’’ti āha. Ratho kumāraṃ padakkhiṇaṃ katvā ārohanasajjo hutvā aṭṭhāsi. Purohito pārupanakaṇṇaṃ apanetvā pādatalāni olokento ‘‘tiṭṭhatu ayaṃ dīpo, dvisahassadīpaparivāresu catūsu dīpesu eso rajjaṃ kāretuṃ yutto’’ti vatvā ‘‘punapi tūriyāni paggaṇhatha , punapi tūriyāni paggaṇhathā’’ti tikkhattuṃ tūriyāni paggaṇhāpesi.
ಅಥ ಕುಮಾರೋ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ದೇವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಜ್ಜಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ। ರಾಜಾ ಕಹನ್ತಿ? ದೇವತ್ತಂ ಗತೋ ಸಾಮೀತಿ। ಕತಿ ದಿವಸಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾತಿ? ಅಜ್ಜ ಸತ್ತಮೋ ದಿವಸೋತಿ। ಪುತ್ತೋ ವಾ ಧೀತಾ ವಾ ನತ್ಥೀತಿ? ಧೀತಾ ಅತ್ಥಿ ದೇವ, ಪುತ್ತೋ ನತ್ಥೀತಿ। ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ರಜ್ಜನ್ತಿ। ತೇ ತಾವದೇವ ಅಭಿಸೇಕಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ರಾಜಧೀತರಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಆನೇತ್ವಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಭಿಸೇಕಂ ಅಕಂಸು।
Atha kumāro mukhaṃ vivaritvā oloketvā ‘‘kena kammena āgatatthā’’ti āha. Deva tumhākaṃ rajjaṃ pāpuṇātīti. Rājā kahanti? Devattaṃ gato sāmīti. Kati divasā atikkantāti? Ajja sattamo divasoti. Putto vā dhītā vā natthīti? Dhītā atthi deva, putto natthīti. Karissāmi rajjanti. Te tāvadeva abhisekamaṇḍapaṃ kāretvā rājadhītaraṃ sabbālaṅkārehi alaṅkaritvā uyyānaṃ ānetvā kumārassa abhisekaṃ akaṃsu.
ಅಥಸ್ಸ ಕತಾಭಿಸೇಕಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ ವತ್ಥಂ ಉಪಹರಿಂಸು। ಸೋ ‘‘ಕಿಮಿದಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಆಹ। ನಿವಾಸನವತ್ಥಂ ದೇವಾತಿ। ನನು, ತಾತಾ, ಥೂಲಂ, ಅಞ್ಞಂ ಸುಖುಮತರಂ ನತ್ಥೀತಿ? ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪರಿಭೋಗವತ್ಥೇಸು ಇತೋ ಸುಖುಮತರಂ ನತ್ಥಿ ದೇವಾತಿ। ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಏವರೂಪಂ ನಿವಾಸೇಸೀತಿ? ಆಮ, ದೇವಾತಿ। ನ ಮಞ್ಞೇ ಪುಞ್ಞವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ, ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಗಾರಂ ಆಹರಥ, ಲಭಿಸ್ಸಾಮ ವತ್ಥನ್ತಿ। ತೇ ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಗಾರಂ ಆಹರಿಂಸು। ಸೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಹತ್ಥೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಉದಕಂ ಆದಾಯ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಅಬ್ಭುಕ್ಕಿರಿ, ತಾವದೇವ ಘನಪಥವಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ಪುನ ಉದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಉತ್ತರನ್ತಿ ಏವಂ ಚತಸ್ಸೋಪಿ ದಿಸಾ ಅಬ್ಭುಕ್ಕಿರಿ, ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಅಟ್ಠಟ್ಠ ಕತ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ಸೋ ಏಕಂ ದಿಬ್ಬದುಸ್ಸಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ‘‘ನನ್ದರಞ್ಞೋ ವಿಜಿತೇ ಸುತ್ತಕನ್ತಿಕಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮಾ ಸುತ್ತಂ ಕನ್ತಿಂಸೂತಿ ಏವಂ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಆರುಯ್ಹ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿ।
Athassa katābhisekassa sahassagghanakaṃ vatthaṃ upahariṃsu. So ‘‘kimidaṃ, tātā’’ti āha. Nivāsanavatthaṃ devāti. Nanu, tātā, thūlaṃ, aññaṃ sukhumataraṃ natthīti? Manussānaṃ paribhogavatthesu ito sukhumataraṃ natthi devāti. Tumhākaṃ rājā evarūpaṃ nivāsesīti? Āma, devāti. Na maññe puññavā tumhākaṃ rājā, suvaṇṇabhiṅgāraṃ āharatha, labhissāma vatthanti. Te suvaṇṇabhiṅgāraṃ āhariṃsu. So uṭṭhāya hatthe dhovitvā mukhaṃ vikkhāletvā hatthena udakaṃ ādāya puratthimāya disāya abbhukkiri, tāvadeva ghanapathaviṃ bhinditvā aṭṭha kapparukkhā uṭṭhahiṃsu. Puna udakaṃ gahetvā dakkhiṇaṃ pacchimaṃ uttaranti evaṃ catassopi disā abbhukkiri, sabbadisāsu aṭṭhaṭṭha katvā dvattiṃsa kapparukkhā uṭṭhahiṃsu. So ekaṃ dibbadussaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā ‘‘nandarañño vijite suttakantikā itthiyo mā suttaṃ kantiṃsūti evaṃ bheriṃ carāpethā’’ti vatvā chattaṃ ussāpetvā alaṅkatapaṭiyatto hatthikkhandhavaragato nagaraṃ pavisitvā pāsādaṃ āruyha mahāsampattiṃ anubhavi.
ಏವಂ ಕಾಲೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಏಕದಿವಸಂ ದೇವೀ ರಞ್ಞೋ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ತಪಸ್ಸೀ’’ತಿ ಕಾರುಞ್ಞಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ‘‘ಕಿಮಿದಂ ದೇವೀ’’ತಿ ಚ ಪುಟ್ಠಾ ‘‘ಅತಿಮಹತೀ ತೇ ದೇವ ಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಅತೀತೇ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಅಕತ್ಥ, ಇದಾನಿ ಅನಾಗತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಂ ಕುಸಲಂ ನ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಕಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಸೀಲವನ್ತೋ ನತ್ಥೀತಿ। ‘‘ಅಸುಞ್ಞೋ, ದೇವ, ಜಮ್ಬುದೀಪೋ ಅರಹನ್ತೇಹಿ, ತುಮ್ಹೇ ದಾನಮೇವ ಸಜ್ಜೇಥ, ಅಹಂ ಅರಹನ್ತೇ ಲಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಾಚೀನದ್ವಾರೇ ದಾನಂ ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ। ದೇವೀ ಪಾತೋವ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖಾ ಉರೇನ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಏತಿಸ್ಸಾ ದಿಸಾಯ ಅರಹನ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ಸ್ವೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸಂ ದಿಸಾಯಂ ಅರಹನ್ತೋ ನಾಹೇಸುಂ, ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕಪಣಯಾಚಕಾನಂ ಅದಂಸು।
Evaṃ kāle gacchante ekadivasaṃ devī rañño mahāsampattiṃ disvā ‘‘aho tapassī’’ti kāruññākāraṃ dassesi. ‘‘Kimidaṃ devī’’ti ca puṭṭhā ‘‘atimahatī te deva sampatti, atīte buddhānaṃ saddahitvā kalyāṇaṃ akattha, idāni anāgatassa paccayaṃ kusalaṃ na karothā’’ti āha. Kassa dassāmi, sīlavanto natthīti. ‘‘Asuñño, deva, jambudīpo arahantehi, tumhe dānameva sajjetha, ahaṃ arahante lacchāmī’’ti āha. Rājā punadivase pācīnadvāre dānaṃ sajjāpesi. Devī pātova uposathaṅgāni adhiṭṭhāya uparipāsāde puratthābhimukhā urena nipajjitvā ‘‘sace etissā disāya arahanto atthi, sve āgantvā amhākaṃ bhikkhaṃ gaṇhantū’’ti āha. Tassaṃ disāyaṃ arahanto nāhesuṃ, taṃ sakkāraṃ kapaṇayācakānaṃ adaṃsu.
ಪುನದಿವಸೇ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇ ದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಥೇವ ಅಕಾಸಿ, ಪುನದಿವಸೇ ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಾರೇ। ಉತ್ತರದ್ವಾರೇ ಸಜ್ಜನದಿವಸೇ ಪನ ದೇವಿಯಾ ತಥೇವ ನಿಮನ್ತಿತೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಪದುಮವತಿಯಾ ಪುತ್ತಾನಂ ಪಞ್ಚಸತಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಮಹಾಪದುಮಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಭಾತಿಕೇ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಾರಿಸಾ, ನನ್ದರಾಜಾ ತುಮ್ಹೇ ನಿಮನ್ತೇತಿ, ಅಧಿವಾಸೇಥ ತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ತೇ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಅನೋತತ್ತದಹೇ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉತ್ತರದ್ವಾರೇ ಓತರಿಂಸು। ಮನುಸ್ಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಪಞ್ಚಸತಾ, ದೇವ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಆಗತಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ಸದ್ಧಿಂ ದೇವಿಯಾ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಪಾಸಾದಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ತತ್ರ ತೇಸಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ರಾಜಾ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಸ್ಸ, ದೇವೀ ಸಙ್ಘನವಕಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯಾ, ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ನ ಕಿಲಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಯಂ ಪುಞ್ಞೇನ ನ ಹಾಯಿಸ್ಸಾಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಯಾವಜೀವಂ ಇಧ ನಿವಾಸಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದೇಥಾ’’ತಿ। ಪಟಿಞ್ಞಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ಪಞ್ಚ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಸತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಚಙ್ಕಮನಸತಾನೀತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸಾಪೇಸುಂ।
Punadivase dakkhiṇadvāre dānaṃ sajjetvā tatheva akāsi, punadivase pacchimadvāre. Uttaradvāre sajjanadivase pana deviyā tatheva nimantite himavante vasantānaṃ padumavatiyā puttānaṃ pañcasatānaṃ paccekabuddhānaṃ jeṭṭhako mahāpadumapaccekabuddho bhātike āmantesi – ‘‘mārisā, nandarājā tumhe nimanteti, adhivāsetha tassā’’ti. Te adhivāsetvā punadivase anotattadahe mukhaṃ dhovitvā ākāsena āgantvā uttaradvāre otariṃsu. Manussā gantvā ‘‘pañcasatā, deva, paccekabuddhā āgatā’’ti rañño ārocesuṃ. Rājā saddhiṃ deviyā gantvā vanditvā pattaṃ gahetvā paccekabuddhe pāsādaṃ āropetvā tatra tesaṃ dānaṃ datvā bhattakiccāvasāne rājā saṅghattherassa, devī saṅghanavakassa pādamūle nipajjitvā, ‘‘ayyā, paccayehi na kilamissanti, mayaṃ puññena na hāyissāma, amhākaṃ yāvajīvaṃ idha nivāsāya paṭiññaṃ dethā’’ti. Paṭiññaṃ kāretvā uyyāne pañca paṇṇasālāsatāni pañca caṅkamanasatānīti sabbākārena nivāsaṭṭhānaṃ sampādetvā tattha vasāpesuṃ.
ಏವಂ ಕಾಲೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ರಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚನ್ತೋ ಕುಪಿತೋ। ಸೋ ‘‘ಅಹಂ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ತ್ವಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಸು ಮಾ ಪಮಜ್ಜೀ’’ತಿ ದೇವಿಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಗತೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಅನಾಗತೇಯೇವ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಆಯುಸಙ್ಖಾರಾ ಖೀಣಾ। ಮಹಾಪದುಮಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ತಿಯಾಮರತ್ತಿಂ ಝಾನಕೀಳಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ಆಲಮ್ಬನಫಲಕಂ ಆಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸೇಸಾಪೀತಿ ಸಬ್ಬೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾ। ಪುನದಿವಸೇ ದೇವೀ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಂ ಹರಿತುಪಲಿತ್ತಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಧೂಮಂ ದತ್ವಾ ತೇಸಂ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ನಿಸಿನ್ನಾ; ಆಗಮನಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೀ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ತಾತ, ಜಾನಾಹಿ, ಕಿಂ ಅಯ್ಯಾನಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಫಾಸುಕ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಪದುಮಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಾದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಚಙ್ಕಮನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಲಮ್ಬನಫಲಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಾಲೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ। ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸರೀರಂ ಕಿಂ ಕಥೇಸ್ಸತಿ? ಸೋ ‘‘ನಿದ್ದಾಯತಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದೇ ಹತ್ಥೇನ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಪಾದಾನಂ ಸೀತಲತಾಯ ಚೇವ ಥದ್ಧತಾಯ ಚ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದುತಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಏವಂ ತತಿಯಸ್ಸಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ರಾಜಕುಲಂ ಗತೋ। ‘‘ಕಹಂ, ತಾತ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾ ದೇವೀ’’ತಿ ಆಹ । ದೇವೀ ಕನ್ದನ್ತೀ ರೋದನ್ತೀ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ನಾಗರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಧುಕೀಳಿತಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಧಾತುಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
Evaṃ kāle gacchante rañño paccanto kupito. So ‘‘ahaṃ paccantaṃ vūpasametuṃ gacchāmi, tvaṃ paccekabuddhesu mā pamajjī’’ti deviṃ ovaditvā gato. Tasmiṃ anāgateyeva paccekabuddhānaṃ āyusaṅkhārā khīṇā. Mahāpadumapaccekabuddho tiyāmarattiṃ jhānakīḷaṃ kīḷitvā aruṇuggamane ālambanaphalakaṃ ālambitvā ṭhitakova anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi. Etenupāyena sesāpīti sabbeva parinibbutā. Punadivase devī paccekabuddhānaṃ nisīdanaṭṭhānaṃ haritupalittaṃ kāretvā pupphāni vikiritvā dhūmaṃ datvā tesaṃ āgamanaṃ olokentī nisinnā; āgamanaṃ apassantī purisaṃ pesesi ‘‘gaccha, tāta, jānāhi, kiṃ ayyānaṃ kiñci aphāsuka’’nti. So gantvā mahāpadumassa paṇṇasālādvāraṃ vivaritvā tattha apassanto caṅkamanaṃ gantvā ālambanaphalakaṃ nissāya ṭhitaṃ disvā vanditvā ‘‘kālo, bhante’’ti āha. Parinibbutasarīraṃ kiṃ kathessati? So ‘‘niddāyati maññe’’ti gantvā piṭṭhipāde hatthena parāmasitvā pādānaṃ sītalatāya ceva thaddhatāya ca parinibbutabhāvaṃ ñatvā dutiyassa santikaṃ agamāsi, evaṃ tatiyassāti sabbesaṃ parinibbutabhāvaṃ ñatvā rājakulaṃ gato. ‘‘Kahaṃ, tāta, paccekabuddhā’’ti puṭṭho ‘‘parinibbutā devī’’ti āha . Devī kandantī rodantī nikkhamitvā nāgarehi saddhiṃ tattha gantvā sādhukīḷitaṃ kāretvā paccekabuddhānaṃ sarīrakiccaṃ katvā dhātuyo gahetvā cetiyaṃ patiṭṭhāpesi.
ರಾಜಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಆಗತೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಆಗತಂ ದೇವಿಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ, ಭದ್ದೇ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಸು ನಪ್ಪಮಜ್ಜಿ, ನಿರೋಗಾ ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ? ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾ ದೇವಾತಿ। ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏವರೂಪಾನಮ್ಪಿ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಮರಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುತೋ ಮೋಕ್ಖೋ’’ತಿ? ಸೋ ನಗರಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಮೇವ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಸಮಣಕಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿ। ದೇವೀಪಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಅಹಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತ್ಥೇವ ಉಯ್ಯಾನೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ। ದ್ವೇಪಿ ಝಾನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು।
Rājā paccantaṃ vūpasametvā āgato paccuggamanaṃ āgataṃ deviṃ pucchi – ‘‘kiṃ, bhadde, paccekabuddhesu nappamajji, nirogā ayyā’’ti? Parinibbutā devāti. Rājā cintesi – ‘‘evarūpānampi paṇḍitānaṃ maraṇaṃ uppajjati, amhākaṃ kuto mokkho’’ti? So nagaraṃ agantvā uyyānameva pavisitvā jeṭṭhaputtaṃ pakkosāpetvā tassa rajjaṃ paṭiyādetvā sayaṃ samaṇakapabbajjaṃ pabbaji. Devīpi ‘‘imasmiṃ pabbajite ahaṃ kiṃ karissāmī’’ti tattheva uyyāne pabbajitā. Dvepi jhānaṃ bhāvetvā tato cutā brahmaloke nibbattiṃsu.
ತೇಸು ತತ್ಥೇವ ವಸನ್ತೇಸು ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸತ್ಥರಿ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೇ ಅಯಂ ಪಿಪ್ಪಲಿಮಾಣವೋ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಮಹಾತಿತ್ಥಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೇ ಕಪಿಲಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಅಯಂ ಭದ್ದಾ ಕಾಪಿಲಾನೀ ಮದ್ದರಟ್ಠೇ ಸಾಗಲನಗರೇ ಕೋಸಿಯಗೋತ್ತಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ತೇಸಂ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಡ್ಢಮಾನಾನಂ ಪಿಪ್ಪಲಿಮಾಣವಸ್ಸ ವೀಸತಿಮೇ ವಸ್ಸೇ ಭದ್ದಾಯ ಸೋಳಸಮೇ ವಸ್ಸೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪುತ್ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ವಯಪತ್ತೋ, ಕುಲವಂಸೋ ನಾಮ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಅತಿವಿಯ ನಿಪ್ಪೀಳಯಿಂಸು। ಮಾಣವೋ ಆಹ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸೋತಪಥೇ ಏವರೂಪಂ ಕಥಂ ಮಾ ಕಥೇಥ, ಅಹಂ ಯಾವ ತುಮ್ಹೇ ಧರಥ, ತಾವ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತೇ ಕತಿಪಾಹಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುನ ಕಥಯಿಂಸು, ಸೋಪಿ ತಥೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಪುನಪಿ ಕಥಯಿಂಸು, ಪುನಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾತಾ ನಿರನ್ತರಂ ಕಥೇಸಿಯೇವ।
Tesu tattheva vasantesu amhākaṃ satthā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko anupubbena rājagahaṃ pāvisi. Satthari tattha vasante ayaṃ pippalimāṇavo magadharaṭṭhe mahātitthabrāhmaṇagāme kapilabrāhmaṇassa aggamahesiyā kucchimhi nibbatto, ayaṃ bhaddā kāpilānī maddaraṭṭhe sāgalanagare kosiyagottabrāhmaṇassa aggamahesiyā kucchimhi nibbattā. Tesaṃ anukkamena vaḍḍhamānānaṃ pippalimāṇavassa vīsatime vasse bhaddāya soḷasame vasse sampatte mātāpitaro puttaṃ oloketvā, ‘‘tāta, tvaṃ vayapatto, kulavaṃso nāma patiṭṭhāpetabbo’’ti ativiya nippīḷayiṃsu. Māṇavo āha – ‘‘mayhaṃ sotapathe evarūpaṃ kathaṃ mā kathetha, ahaṃ yāva tumhe dharatha, tāva paṭijaggissāmi, tumhākaṃ accayena nikkhamitvā pabbajissāmī’’ti. Te katipāhaṃ atikkamitvā puna kathayiṃsu, sopi tatheva paṭikkhipi. Punapi kathayiṃsu, punapi paṭikkhipi. Tato paṭṭhāya mātā nirantaraṃ kathesiyeva.
ಮಾಣವೋ ‘‘ಮಮ ಮಾತರಂ ಸಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಕಾರೇಹಿ ಏಕಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮಜ್ಜನಘಟ್ಟನಾದಿಕಮ್ಮಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಂ ರತ್ತವತ್ಥಂ ನಿವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಚೇವ ನಾನಾಅಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಚ ಅಲಙ್ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಏವರೂಪಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಲಭನ್ತೋ ಗೇಹೇ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಲಭನ್ತೋ ನ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ । ಪಣ್ಡಿತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಪುಞ್ಞವಾ ದಿನ್ನದಾನೋ ಕತಾಭಿನೀಹಾರೋ, ಪುಞ್ಞಂ ಕರೋನ್ತೋ ನ ಏಕಕೋವ ಅಕಾಸಿ, ಅದ್ಧಾ ಏತೇನ ಸಹ ಕತಪುಞ್ಞಾ ಸುವಣ್ಣರೂಪಕಪಟಿಭಾಗಾವ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕಾಮೇಹಿ ಸನ್ತಪ್ಪೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣರೂಪಕಂ ರಥಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ತಾತಾ, ಯತ್ಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಜಾತಿಗೋತ್ತಭೋಗೇಹಿ ಸಮಾನಕುಲೇ ಏವರೂಪಂ ದಾರಿಕಂ ಪಸ್ಸಥ, ಇಮಮೇವ ಸುವಣ್ಣರೂಪಕಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ।
Māṇavo ‘‘mama mātaraṃ saññāpessāmī’’ti rattasuvaṇṇassa nikkhasahassaṃ datvā suvaṇṇakārehi ekaṃ itthirūpaṃ kārāpetvā tassa majjanaghaṭṭanādikammapariyosāne taṃ rattavatthaṃ nivāsāpetvā vaṇṇasampannehi pupphehi ceva nānāalaṅkārehi ca alaṅkārāpetvā mātaraṃ pakkosāpetvā āha – ‘‘amma, evarūpaṃ ārammaṇaṃ labhanto gehe vasissāmi, alabhanto na vasissāmī’’ti . Paṇḍitā brāhmaṇī cintesi – ‘‘mayhaṃ putto puññavā dinnadāno katābhinīhāro, puññaṃ karonto na ekakova akāsi, addhā etena saha katapuññā suvaṇṇarūpakapaṭibhāgāva bhavissatī’’ti aṭṭha brāhmaṇe pakkosāpetvā sabbakāmehi santappetvā suvaṇṇarūpakaṃ rathaṃ āropetvā ‘‘gacchatha, tātā, yattha amhākaṃ jātigottabhogehi samānakule evarūpaṃ dārikaṃ passatha, imameva suvaṇṇarūpakaṃ paṇṇākāraṃ katvā dethā’’ti uyyojesi.
ತೇ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಾಮ ಏತಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಮದ್ದರಟ್ಠಂ ನಾಮ ಇತ್ಥಾಕರೋ, ಮದ್ದರಟ್ಠಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮದ್ದರಟ್ಠೇ ಸಾಗಲನಗರಂ ಅಗಮಂಸು। ತತ್ಥ ತಂ ಸುವಣ್ಣರೂಪಕಂ ನ್ಹಾನತಿತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಅಥ ಭದ್ದಾಯ ಧಾತೀ ಭದ್ದಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸಿರಿಗಬ್ಭೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ ತಂ ರೂಪಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯಧೀತಾ ಮೇ ಇಧಾಗತಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಸನ್ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ದುಬ್ಬಿನೀತೇ ಕಿಂ ತ್ವಂ ಇಧಾಗತಾ’’ತಿ ತಲಸತ್ತಿಕಂ ಉಗ್ಗಿರಿತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ ಸೀಘ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಡಪಸ್ಸೇ ಪಹರಿ। ಹತ್ಥೋ ಪಾಸಾಣೇ ಪಟಿಹತೋ ವಿಯ ಕಮ್ಪಿತ್ಥ। ಸಾ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಥದ್ಧಂ ನಾಮ ಮಹಾಗೀವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಅಯ್ಯಧೀತಾ ಮೇ’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿಂ, ಅಯ್ಯಧೀತಾಯ ಹಿ ಮೇ ನಿವಾಸನಪಟಿಗ್ಗಾಹಿಕಾಯಪಿ ಅಯುತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಾ ತೇ ಸಾಮಿಧೀತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಕಿಂ ಏಸಾ, ಇಮಾಯ ಸತಗುಣೇನ ಸಹಸ್ಸಗುಣೇನ ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯಾಧೀತಾ ಅಭಿರೂಪತರಾ, ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೇ ಗಬ್ಭೇ ನಿಸಿನ್ನಾಯ ಪದೀಪಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಸರೀರೋಭಾಸೇನೇವ ತಮಂ ವಿಧಮತೀತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಆಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಖುಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣರೂಪಕಂ ರಥಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಕೋಸಿಯಗೋತ್ತಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಘರದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಆಗಮನಂ ನಿವೇದಯಿಂಸು।
Te ‘‘amhākaṃ nāma etaṃ kamma’’nti nikkhamitvā ‘‘kattha gamissāmā’’ti cintetvā ‘‘maddaraṭṭhaṃ nāma itthākaro, maddaraṭṭhaṃ gamissāmā’’ti maddaraṭṭhe sāgalanagaraṃ agamaṃsu. Tattha taṃ suvaṇṇarūpakaṃ nhānatitthe ṭhapetvā ekamante nisīdiṃsu. Atha bhaddāya dhātī bhaddaṃ nhāpetvā alaṅkaritvā sirigabbhe nisīdāpetvā nhāyituṃ āgacchantī taṃ rūpakaṃ disvā ‘‘ayyadhītā me idhāgatā’’ti saññāya santajjetvā ‘‘dubbinīte kiṃ tvaṃ idhāgatā’’ti talasattikaṃ uggiritvā ‘‘gaccha sīgha’’nti gaṇḍapasse pahari. Hattho pāsāṇe paṭihato viya kampittha. Sā paṭikkamitvā ‘‘evaṃ thaddhaṃ nāma mahāgīvaṃ disvā ‘ayyadhītā me’ti saññaṃ uppādesiṃ, ayyadhītāya hi me nivāsanapaṭiggāhikāyapi ayuttā’’ti āha. Atha naṃ te manussā parivāretvā ‘‘evarūpā te sāmidhītā’’ti pucchiṃsu. Kiṃ esā, imāya sataguṇena sahassaguṇena mayhaṃ ayyādhītā abhirūpatarā, dvādasahatthe gabbhe nisinnāya padīpakiccaṃ natthi, sarīrobhāseneva tamaṃ vidhamatīti. ‘‘Tena hi āgacchā’’ti khujjaṃ gahetvā suvaṇṇarūpakaṃ rathaṃ āropetvā kosiyagottassa brāhmaṇassa gharadvāre ṭhatvā āgamanaṃ nivedayiṃsu.
ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಮಹಾತಿತ್ಥಗಾಮೇ ಕಪಿಲಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಘರತೋತಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಆಗತಾತಿ? ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕಾರಣೇನಾತಿ। ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಂ, ತಾತಾ, ಸಮಜಾತಿಗೋತ್ತವಿಭವೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ದಸ್ಸಾಮಿ ದಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಣ್ಹಿ। ತೇ ಕಪಿಲಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು ‘‘ಲದ್ಧಾ ದಾರಿಕಾ, ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ। ತಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಿಪ್ಪಲಿಮಾಣವಸ್ಸ ಆರೋಚಯಿಂಸು ‘‘ಲದ್ಧಾ ಕಿರ ದಾರಿಕಾ’’ತಿ। ಮಾಣವೋ ‘‘ಅಹಂ ‘ನ ಲಭಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ, ‘ಇಮೇ ಲದ್ಧಾತಿ ವದನ್ತಿ’, ಅನತ್ಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರಹೋಗತೋ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿ ‘‘ಭದ್ದಾ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿಗೋತ್ತಭೋಗಾನುರೂಪಂ ಘರಾವಾಸಂ ಲಭತು, ಅಹಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಾ ಪಚ್ಛಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೀ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ। ಭದ್ದಾಪಿ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಸ ಕಿರ ಮಂ ದಾತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ರಹೋಗತಾ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿ ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿಗೋತ್ತಭೋಗಾನುರೂಪಂ ಘರಾವಾಸಂ ಲಭತು, ಅಹಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಾ ಪಚ್ಛಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ। ದ್ವೇ ಪಣ್ಣಾನಿ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಮಾಗಚ್ಛಿಂಸು। ಇದಂ ಕಸ್ಸ ಪಣ್ಣನ್ತಿ? ಪಿಪ್ಪಲಿಮಾಣವೇನ ಭದ್ದಾಯ ಪಹಿತನ್ತಿ। ಇದಂ ಕಸ್ಸಾತಿ? ಭದ್ದಾಯ ಪಿಪ್ಪಲಿಮಾಣವಸ್ಸ ಪಹಿತನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ದ್ವೇಪಿ ವಾಚೇತ್ವಾ ‘‘ಪಸ್ಸಥ ದಾರಕಾನಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸಮಾನಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಇತೋ ಚ ಏತ್ತೋ ಚ ಪೇಸೇಸುಂ। ಇತಿ ತೇಸಂ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಾನಂಯೇವ ಸಮಾಗಮೋ ಅಹೋಸಿ।
Brāhmaṇo paṭisanthāraṃ katvā ‘‘kuto āgatatthā’’ti pucchi. Magadharaṭṭhe mahātitthagāme kapilabrāhmaṇassa gharatoti. Kiṃ kāraṇā āgatāti? Iminā nāma kāraṇenāti. ‘‘Kalyāṇaṃ, tātā, samajātigottavibhavo amhākaṃ brāhmaṇo, dassāmi dārika’’nti paṇṇākāraṃ gaṇhi. Te kapilabrāhmaṇassa sāsanaṃ pahiṇiṃsu ‘‘laddhā dārikā, kattabbaṃ karothā’’ti. Taṃ sāsanaṃ sutvā pippalimāṇavassa ārocayiṃsu ‘‘laddhā kira dārikā’’ti. Māṇavo ‘‘ahaṃ ‘na labhissantī’ti cintesiṃ, ‘ime laddhāti vadanti’, anatthiko hutvā paṇṇaṃ pesessāmī’’ti rahogato paṇṇaṃ likhi ‘‘bhaddā attano jātigottabhogānurūpaṃ gharāvāsaṃ labhatu, ahaṃ nikkhamitvā pabbajissāmi, mā pacchā vippaṭisārinī ahosī’’ti. Bhaddāpi ‘‘asukassa kira maṃ dātukāmo’’ti sutvā rahogatā paṇṇaṃ likhi ‘‘ayyaputto attano jātigottabhogānurūpaṃ gharāvāsaṃ labhatu, ahaṃ nikkhamitvā pabbajissāmi, mā pacchā vippaṭisārī ahosī’’ti. Dve paṇṇāni antarāmagge samāgacchiṃsu. Idaṃ kassa paṇṇanti? Pippalimāṇavena bhaddāya pahitanti. Idaṃ kassāti? Bhaddāya pippalimāṇavassa pahitanti ca vutte dvepi vācetvā ‘‘passatha dārakānaṃ kamma’’nti phāletvā araññe chaḍḍetvā samānapaṇṇaṃ likhitvā ito ca etto ca pesesuṃ. Iti tesaṃ anicchamānānaṃyeva samāgamo ahosi.
ತಂದಿವಸಮೇವ ಮಾಣವೋ ಏಕಂ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ। ಭದ್ದಾಪಿ, ತಾನಿ ಸಯನಮಜ್ಝೇ ಠಪೇಸಿ। ಭುತ್ತಸಾಯಮಾಸಾ ಉಭೋಪಿ ‘‘ಸಯನಂ ಅಭಿರುಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ಮಾಣವೋ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇನ ಸಯನಂ ಅಭಿರುಹಿ। ಭದ್ದಾ ವಾಮಪಸ್ಸೇನ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಯಸ್ಸ ಪಸ್ಸೇ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಮಿಲಾಯನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ರಾಗಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ವಿಜಾನಿಸ್ಸಾಮ, ಇಮಂ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ನ ಅಲ್ಲೀಯಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ತೇ ಪನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸರೀರಸಮ್ಫಸ್ಸಭಯೇನ ತಿಯಾಮರತ್ತಿಂ ನಿದ್ದಂ ಅನೋಕ್ಕಮನ್ತಾವ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತಿ, ದಿವಾ ಪನ ಹಾಸಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಾಹೋಸಿ। ತೇ ಲೋಕಾಮಿಸೇನ ಅಸಂಸಟ್ಠಾ ಯಾವ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಧರನ್ತಿ, ತಾವ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾ ತೇಸು ಕಾಲಙ್ಕತೇಸು ವಿಚಾರಯಿಂಸು। ಮಹತೀ ಮಾಣವಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಸತ್ತಾಸೀತಿಕೋಟಿಧನಂ, ಏಕದಿವಸಂ ಸರೀರಂ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತಬ್ಬಂ ಸುವಣ್ಣಚುಣ್ಣಮೇವ ಮಗಧನಾಳಿಯಾ ದ್ವಾದಸನಾಳಿಮತ್ತಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಯನ್ತಬದ್ಧಾನಿ ಸಟ್ಠಿ ಮಹಾತಳಾಕಾನಿ, ಕಮ್ಮನ್ತೋ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕೋ, ಅನುರಾಧಪುರಪ್ಪಮಾಣಾ ಚುದ್ದಸ ಗಾಮಾ, ಚುದ್ದಸ ಹತ್ಥಾನೀಕಾ, ಚುದ್ದಸ ಅಸ್ಸಾನೀಕಾ, ಚುದ್ದಸ ರಥಾನೀಕಾ।
Taṃdivasameva māṇavo ekaṃ pupphadāmaṃ gahetvā ṭhapesi. Bhaddāpi, tāni sayanamajjhe ṭhapesi. Bhuttasāyamāsā ubhopi ‘‘sayanaṃ abhiruhissāmā’’ti samāgantvā māṇavo dakkhiṇapassena sayanaṃ abhiruhi. Bhaddā vāmapassena abhiruhitvā āha – ‘‘yassa passe pupphāni milāyanti, tassa rāgacittaṃ uppannanti vijānissāma, imaṃ pupphadāmaṃ na allīyitabba’’nti. Te pana aññamaññaṃ sarīrasamphassabhayena tiyāmarattiṃ niddaṃ anokkamantāva vītināmenti, divā pana hāsamattampi nāhosi. Te lokāmisena asaṃsaṭṭhā yāva mātāpitaro dharanti, tāva kuṭumbaṃ avicāretvā tesu kālaṅkatesu vicārayiṃsu. Mahatī māṇavassa sampatti sattāsītikoṭidhanaṃ, ekadivasaṃ sarīraṃ ubbaṭṭetvā chaḍḍetabbaṃ suvaṇṇacuṇṇameva magadhanāḷiyā dvādasanāḷimattaṃ laddhuṃ vaṭṭati. Yantabaddhāni saṭṭhi mahātaḷākāni, kammanto dvādasayojaniko, anurādhapurappamāṇā cuddasa gāmā, cuddasa hatthānīkā, cuddasa assānīkā, cuddasa rathānīkā.
ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಅಲಙ್ಕತಅಸ್ಸಂ ಆರುಯ್ಹ ಮಹಾಜನಪರಿವುತೋ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಖೇತ್ತಕೋಟಿಯಂ ಠಿತೋ ನಙ್ಗಲೇಹಿ ಭಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ಕಾಕಾದಯೋ ಸಕುಣೇ ಗಣ್ಡುಪ್ಪಾದಾದಿಪಾಣಕೇ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಖಾದನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ತಾತಾ, ಇಮೇ ಕಿಂ ಖಾದನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಗಣ್ಡುಪ್ಪಾದೇ, ಅಯ್ಯಾತಿ। ಏತೇಹಿ ಕತಂ ಪಾಪಂ ಕಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ? ತುಮ್ಹಾಕಂ, ಅಯ್ಯಾತಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಏತೇಹಿ ಕತಂ ಪಾಪಂ ಮಯ್ಹಂ ಹೋತಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಕರಿಸ್ಸತಿ ಸತ್ತಾಸೀತಿಕೋಟಿಧನಂ, ಕಿಂ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕೋ ಕಮ್ಮನ್ತೋ, ಕಿಂ ಸಟ್ಠಿಯನ್ತಬದ್ಧಾನಿ ತಳಾಕಾನಿ, ಕಿಂ ಚುದ್ದಸ ಗಾಮಾ? ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಭದ್ದಾಯ ಕಾಪಿಲಾನಿಯಾ ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।
So ekadivasaṃ alaṅkataassaṃ āruyha mahājanaparivuto kammantaṃ gantvā khettakoṭiyaṃ ṭhito naṅgalehi bhinnaṭṭhānato kākādayo sakuṇe gaṇḍuppādādipāṇake uddharitvā khādante disvā, ‘‘tātā, ime kiṃ khādantī’’ti pucchi. Gaṇḍuppāde, ayyāti. Etehi kataṃ pāpaṃ kassa hotīti? Tumhākaṃ, ayyāti. So cintesi – ‘‘sace etehi kataṃ pāpaṃ mayhaṃ hoti, kiṃ me karissati sattāsītikoṭidhanaṃ, kiṃ dvādasayojaniko kammanto, kiṃ saṭṭhiyantabaddhāni taḷākāni, kiṃ cuddasa gāmā? Sabbametaṃ bhaddāya kāpilāniyā niyyātetvā nikkhamma pabbajissāmī’’ti.
ಭದ್ದಾಪಿ ಕಾಪಿಲಾನೀ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅನ್ತರವತ್ಥುಮ್ಹಿ ತಯೋ ತಿಲಕುಮ್ಭೇ ಪತ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ಧಾತೀಹಿ ಪರಿವುತಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಕಾಕೇ ತಿಲಪಾಣಕೇ ಖಾದನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ಕಿಂ ಇಮೇ ಖಾದನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಪಾಣಕೇ, ಅಯ್ಯೇತಿ। ಅಕುಸಲಂ ಕಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ? ತುಮ್ಹಾಕಂ, ಅಯ್ಯೇತಿ। ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಚತುಹತ್ಥವತ್ಥಂ ನಾಳಿಕೋದನಮತ್ತಞ್ಚ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಯದಿ ಪನೇತಂ ಏತ್ತಕೇನ ಜನೇನ ಕತಂ ಅಕುಸಲಂ ಮಯ್ಹಂ ಹೋತಿ, ಅದ್ಧಾ ಭವಸಹಸ್ಸೇನಪಿ ವಟ್ಟತೋ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತೇ ಆಗತಮತ್ತೇಯೇವ ಸಬ್ಬಂ ತಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।
Bhaddāpi kāpilānī tasmiṃ khaṇe antaravatthumhi tayo tilakumbhe pattharāpetvā dhātīhi parivutā nisinnā kāke tilapāṇake khādante disvā, ‘‘ammā, kiṃ ime khādantī’’ti pucchi. Pāṇake, ayyeti. Akusalaṃ kassa hotīti? Tumhākaṃ, ayyeti. Sā cintesi – ‘‘mayhaṃ catuhatthavatthaṃ nāḷikodanamattañca laddhuṃ vaṭṭati, yadi panetaṃ ettakena janena kataṃ akusalaṃ mayhaṃ hoti, addhā bhavasahassenapi vaṭṭato sīsaṃ ukkhipituṃ na sakkā, ayyaputte āgatamatteyeva sabbaṃ tassa niyyātetvā nikkhamma pabbajissāmī’’ti.
ಮಾಣವೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಆರುಯ್ಹ ಮಹಾರಹೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿ। ಅಥಸ್ಸ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಭೋಜನಂ ಸಜ್ಜಯಿಂಸು। ದ್ವೇಪಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿಜನೇ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ರಹೋಗತಾ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿಂಸು। ತತೋ ಮಾಣವೋ ಭದ್ದಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ ಇಮಂ ಘರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ ಕಿತ್ತಕಂ ಧನಂ ಆಹರೀ’’ತಿ? ಪಞ್ಚಪಣ್ಣಾಸ ಸಕಟಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಅಯ್ಯಾತಿ। ಏತಂ ಸಬ್ಬಂ, ಯಾ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ಸತ್ತಾಸೀತಿ ಕೋಟಿಯೋ ಯನ್ತಬದ್ಧಾ ಸಟ್ಠಿತಳಾಕಾದಿಭೇದಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಂ ತುಯ್ಹಂಯೇವ ನಿಯ್ಯಾತೇಮೀತಿ। ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಕಹಂ ಗಚ್ಛಥ, ಅಯ್ಯಾತಿ? ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಅಯ್ಯ, ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ನಿಸಿನ್ನಾ, ಅಹಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ತೇಸಂ ಆದಿತ್ತಪಣ್ಣಕುಟಿ ವಿಯ ತಯೋ ಭವಾ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು। ತೇ ಅನ್ತರಾಪಣತೋ ಕಸಾವರಸಪೀತಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೇ ಚ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕೇಸೇ ಓಹಾರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಯೇ ಲೋಕೇ ಅರಹನ್ತೋ, ತೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥವಿಕಾಯ ಪತ್ತೇ ಓಸಾರೇತ್ವಾ ಅಂಸೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದತೋ ಓತರಿಂಸು। ಗೇಹೇ ದಾಸೇಸು ವಾ ಕಮ್ಮಕಾರೇಸು ವಾ ನ ಕೋಚಿ ಸಞ್ಜಾನಿ।
Māṇavo āgantvā nhāyitvā pāsādaṃ āruyha mahārahe pallaṅke nisīdi. Athassa cakkavattino anucchavikaṃ bhojanaṃ sajjayiṃsu. Dvepi bhuñjitvā parijane nikkhante rahogatā phāsukaṭṭhāne nisīdiṃsu. Tato māṇavo bhaddaṃ āha – ‘‘bhadde imaṃ gharaṃ āgacchantī kittakaṃ dhanaṃ āharī’’ti? Pañcapaṇṇāsa sakaṭasahassāni, ayyāti. Etaṃ sabbaṃ, yā ca imasmiṃ ghare sattāsīti koṭiyo yantabaddhā saṭṭhitaḷākādibhedā sampatti atthi, sabbaṃ tuyhaṃyeva niyyātemīti. Tumhe pana kahaṃ gacchatha, ayyāti? Ahaṃ pabbajissāmīti. Ayya, ahampi tumhākaṃyeva āgamanaṃ olokayamānā nisinnā, ahampi pabbajissāmīti. Tesaṃ ādittapaṇṇakuṭi viya tayo bhavā upaṭṭhahiṃsu. Te antarāpaṇato kasāvarasapītāni vatthāni mattikāpatte ca āharāpetvā aññamaññaṃ kese ohārāpetvā ‘‘ye loke arahanto, te uddissa amhākaṃ pabbajjā’’ti vatvā thavikāya patte osāretvā aṃse laggetvā pāsādato otariṃsu. Gehe dāsesu vā kammakāresu vā na koci sañjāni.
ಅಥ ನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ದಾಸಗಾಮದ್ವಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಆಕಪ್ಪಕುತ್ತವಸೇನ ದಾಸಗಾಮವಾಸಿನೋ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು। ತೇ ರೋದನ್ತಾ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಅಮ್ಹೇ ಅನಾಥೇ ಕರೋಥ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ‘‘ಮಯಂ ಭಣೇ ಆದಿತ್ತಪಣ್ಣಸಾಲಾ ವಿಯ ತಯೋ ಭವಾತಿ ಪಬ್ಬಜಿಮ್ಹಾ, ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇಸು ಏಕೇಕಂ ಭುಜಿಸ್ಸಂ ಕರೋಮ, ವಸ್ಸಸತಮ್ಪಿ ನಪ್ಪಹೋತಿ। ತುಮ್ಹೇವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸೀಸಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಭುಜಿಸ್ಸಾ ಹುತ್ವಾ ಜೀವಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ರೋದನ್ತಾನಂಯೇವ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ಥೇರೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಭದ್ದಾ ಕಾಪಿಲಾನೀ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಗ್ಘನಿಕಾ ಇತ್ಥೀ ಮಯ್ಹಂ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಠಾನಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ವಿಜ್ಜತಿ, ಯಂ ಕೋಚಿದೇವ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಯ್ಯ ‘ಇಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾಪಿ ವಿನಾ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕರೋನ್ತೀ’ತಿ। ಕೋಚಿ ವಾ ಪನ ಅಮ್ಹೇಸು ಮನಂ ಪದೂಸೇತ್ವಾ ಅಪಾಯಪೂರಕೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಇಮಂ ಪಹಾಯ ಮಯಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ।
Atha ne brāhmaṇagāmato nikkhamma dāsagāmadvārena gacchante ākappakuttavasena dāsagāmavāsino sañjāniṃsu. Te rodantā pādesu nipatitvā ‘‘kiṃ amhe anāthe karotha, ayyā’’ti āhaṃsu. ‘‘Mayaṃ bhaṇe ādittapaṇṇasālā viya tayo bhavāti pabbajimhā, sace tumhesu ekekaṃ bhujissaṃ karoma, vassasatampi nappahoti. Tumheva tumhākaṃ sīsaṃ dhovitvā bhujissā hutvā jīvathā’’ti vatvā tesaṃ rodantānaṃyeva pakkamiṃsu. Thero purato gacchanto nivattitvā olokento cintesi – ‘‘ayaṃ bhaddā kāpilānī sakalajambudīpagghanikā itthī mayhaṃ pacchato āgacchati. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ kocideva evaṃ cinteyya ‘ime pabbajitvāpi vinā bhavituṃ na sakkonti, ananucchavikaṃ karontī’ti. Koci vā pana amhesu manaṃ padūsetvā apāyapūrako bhaveyya. Imaṃ pahāya mayā gantuṃ vaṭṭatī’’ti cittaṃ uppādesi.
ಸೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದ್ವೇಧಾಪಥಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಭದ್ದಾಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ ತಾದಿಸಿಂ ಇತ್ಥಿಂ ಮಮ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಇಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾಪಿ ವಿನಾ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇಸು ಪದುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಮಹಾಜನೋ ಅಪಾಯಪೂರಕೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ದ್ವೇಧಾಪಥೇ ತ್ವಂ ಏಕಂ ಗಣ್ಹ, ಅಹಂ ಏಕೇನ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಆಮ, ಅಯ್ಯ, ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಮಲಂ, ‘ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾಪಿ ವಿನಾ ನ ಭವನ್ತೀ’ತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೋಸಂ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ತುಮ್ಹೇ ಏಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಥ, ಅಹಂ ಏಕಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ದಸನಖಸಮೋಧಾನಸಮುಜ್ಜಲಂ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ‘‘ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಪ್ಪಮಾಣೇ ಅದ್ಧಾನೇ ಕತೋ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವೋ ಅಜ್ಜ ಭಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ದಕ್ಖಿಣಜಾತಿಕಾ ನಾಮ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಕ್ಖಿಣಮಗ್ಗೋ ವಟ್ಟತಿ। ಮಯಂ ಮಾತುಗಾಮಾ ನಾಮ ವಾಮಜಾತಿಕಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಾಮಮಗ್ಗೋ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ। ತೇಸಂ ದ್ವೇಧಾಭೂತಕಾಲೇ ಅಯಂ ಮಹಾಪಥವೀ ‘‘ಅಹಂ ಚಕ್ಕವಾಳಗಿರಿಸಿನೇರುಪಬ್ಬತೇ ಧಾರೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗುಣೇ ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ ವದನ್ತೀ ವಿಯ ವಿರವಮಾನಾ ಅಕಮ್ಪಿ, ಆಕಾಸೇ ಅಸನಿಸದ್ದೋ ವಿಯ ಪವತ್ತಿ, ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತೋ ಉನ್ನದಿ।
So purato gacchanto dvedhāpathaṃ disvā tassa matthake aṭṭhāsi. Bhaddāpi āgantvā vanditvā aṭṭhāsi. Atha naṃ āha – ‘‘bhadde tādisiṃ itthiṃ mama pacchato āgacchantiṃ disvā ‘ime pabbajitvāpi vinā bhavituṃ na sakkontī’ti cintetvā amhesu paduṭṭhacitto mahājano apāyapūrako bhaveyya. Imasmiṃ dvedhāpathe tvaṃ ekaṃ gaṇha, ahaṃ ekena gamissāmī’’ti. ‘‘Āma, ayya, pabbajitānaṃ mātugāmo nāma malaṃ, ‘pabbajitvāpi vinā na bhavantī’ti amhākaṃ dosaṃ dassanti, tumhe ekaṃ maggaṃ gaṇhatha, ahaṃ ekaṃ gaṇhitvā vinā bhavissāmā’’ti tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā catūsu ṭhānesu pañcapatiṭṭhitena vanditvā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ paggayha ‘‘satasahassakappappamāṇe addhāne kato mittasanthavo ajja bhijjatī’’ti vatvā ‘‘tumhe dakkhiṇajātikā nāma, tumhākaṃ dakkhiṇamaggo vaṭṭati. Mayaṃ mātugāmā nāma vāmajātikā, amhākaṃ vāmamaggo vaṭṭatī’’ti vanditvā maggaṃ paṭipannā. Tesaṃ dvedhābhūtakāle ayaṃ mahāpathavī ‘‘ahaṃ cakkavāḷagirisinerupabbate dhāretuṃ sakkontīpi tumhākaṃ guṇe dhāretuṃ na sakkomī’’ti vadantī viya viravamānā akampi, ākāse asanisaddo viya pavatti, cakkavāḷapabbato unnadi.
ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವೇಳುವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಥವೀಕಮ್ಪನಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಪಥವೀ ಕಮ್ಪತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಪಿಪ್ಪಲಿಮಾಣವೋ ಚ ಭದ್ದಾ ಚ ಕಾಪಿಲಾನೀ ಮಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ತೇಸಂ ವಿಯೋಗಟ್ಠಾನೇ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಗುಣಬಲೇನ ಅಯಂ ಪಥವೀಕಮ್ಪೋ ಜಾತೋ, ಮಯಾಪಿ ಏತೇಸಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಸಯಮೇವ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರೇಸು ಕಞ್ಚಿ ಅನಾಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಿಗಾವುತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ರಾಜಗಹಸ್ಸ ಚ ನಾಲನ್ದಾಯ ಚ ಅನ್ತರೇ ಬಹುಪುತ್ತಕನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ನಿಸೀದನ್ತೋ ಪನ ಅಞ್ಞತರಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ವಿಯ ಅನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಾ ಘನಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ಇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಪಣ್ಣಚ್ಛತ್ತಸಕಟಚಕ್ಕಕೂಟಾಗಾರಾದಿಪ್ಪಮಾಣಾ ಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಪ್ಫನ್ದನ್ತಿಯೋ ವಿಧಾವನ್ತಿಯೋ ಚನ್ದಸಹಸ್ಸ-ಸೂರಿಯಸಹಸ್ಸ-ಉಗ್ಗಮನಕಾಲೋ ವಿಯ ಕುರುಮಾನಾ ತಂ ವನನ್ತಂ ಏಕೋಭಾಸಂ ಅಕಂಸು। ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಸಿರಿಯಾ ಸಮುಜ್ಜಲತಾರಾಗಣಂ ವಿಯ ಗಗನಂ, ಸುಪುಪ್ಫಿತಕಮಲಕುವಲಯಂ ವಿಯ ಸಲಿಲಂ ವನನ್ತಂ ವಿರೋಚಿತ್ಥ। ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಸ್ಸ ಖನ್ಧೋ ನಾಮ ಸೇತೋ ಹೋತಿ, ಪತ್ತಾನಿ ನಾಮ ನೀಲಾನಿ, ಪಕ್ಕಾನಿ ರತ್ತಾನಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ದಿವಸೇ ಸತಸಾಖೋ ನಿಗ್ರೋಧೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋವ ಅಹೋಸಿ।
Sammāsambuddho veḷuvanamahāvihāre gandhakuṭiyaṃ nisinno pathavīkampanasaddaṃ sutvā ‘‘kassa nu kho pathavī kampatī’’ti āvajjento ‘‘pippalimāṇavo ca bhaddā ca kāpilānī maṃ uddissa appameyyaṃ sampattiṃ pahāya pabbajitā, tesaṃ viyogaṭṭhāne ubhinnampi guṇabalena ayaṃ pathavīkampo jāto, mayāpi etesaṃ saṅgahaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti gandhakuṭito nikkhamma sayameva pattacīvaramādāya asītimahātheresu kañci anāmantetvā tigāvutaṃ maggaṃ paccuggamanaṃ katvā rājagahassa ca nālandāya ca antare bahuputtakanigrodharukkhamūle pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi. Nisīdanto pana aññatarapaṃsukūliko viya anisīditvā buddhavesaṃ gahetvā asītihatthā ghanabuddharasmiyo vissajjento nisīdi. Iti tasmiṃ khaṇe paṇṇacchattasakaṭacakkakūṭāgārādippamāṇā buddharasmiyo ito cito ca vipphandantiyo vidhāvantiyo candasahassa-sūriyasahassa-uggamanakālo viya kurumānā taṃ vanantaṃ ekobhāsaṃ akaṃsu. Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇasiriyā samujjalatārāgaṇaṃ viya gaganaṃ, supupphitakamalakuvalayaṃ viya salilaṃ vanantaṃ virocittha. Nigrodharukkhassa khandho nāma seto hoti, pattāni nāma nīlāni, pakkāni rattāni. Tasmiṃ pana divase satasākho nigrodho suvaṇṇavaṇṇova ahosi.
ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಸತ್ಥಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಾಹಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಓಣತೋಣತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಸಾವಕೋಹಮಸ್ಮಿ, ಸತ್ಥಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಸಾವಕೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ ಅವೋಚ – ‘‘ಕಸ್ಸಪ, ಸಚೇ ತ್ವಂ ಇಮಂ ನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಕರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸಾಪಿ ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಏವಂ ಗುಣಮಹನ್ತತಂ ಜಾನತಾ ತಯಾ ಕತೋ ನಿಪಚ್ಚಕಾರೋ ಮಯ್ಹಂ ಲೋಮಮ್ಪಿ ಚಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ನಿಸೀದ, ಕಸ್ಸಪ, ದಾಯಜ್ಜಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ತೀಹಿ ಓವಾದೇಹಿ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಅದಾಸಿ। ದತ್ವಾ ಬಹುಪುತ್ತಕನಿಗ್ರೋಧಮೂಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಥೇರಂ ಪಚ್ಛಾಸಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಸತ್ಥು ಸರೀರಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣವಿಚಿತ್ತಂ, ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಸತ್ತಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ। ಸೋ ಕಞ್ಚನಮಹಾನಾವಾಯ ಪಚ್ಛಾಬನ್ಧೋ ವಿಯ ಸತ್ಥು ಪದಾನುಪದಿಕಂ ಅನುಗಞ್ಛಿ। ಸತ್ಥಾ ಥೋಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸಜ್ಜಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಥೇರೋ ‘‘ನಿಸೀದಿತುಕಾಮೋ ಸತ್ಥಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾರುಪನಪಿಲೋತಿಕಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಚತುಗ್ಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ।
Mahākassapatthero ‘‘ayaṃ mayhaṃ satthā bhavissati, imāhaṃ uddissa pabbajito’’ti diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya oṇatoṇato gantvā tīsu ṭhānesu vanditvā ‘‘satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmi, satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmī’’ti āha. Atha naṃ bhagavā avoca – ‘‘kassapa, sace tvaṃ imaṃ nipaccakāraṃ mahāpathaviyā kareyyāsi, sāpi dhāretuṃ na sakkuṇeyya. Tathāgatassa evaṃ guṇamahantataṃ jānatā tayā kato nipaccakāro mayhaṃ lomampi cāletuṃ na sakkoti. Nisīda, kassapa, dāyajjaṃ te dassāmī’’ti. Athassa bhagavā tīhi ovādehi upasampadaṃ adāsi. Datvā bahuputtakanigrodhamūlato nikkhamitvā theraṃ pacchāsamaṇaṃ katvā maggaṃ paṭipajji. Satthu sarīraṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇavicittaṃ, mahākassapassa sattamahāpurisalakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ. So kañcanamahānāvāya pacchābandho viya satthu padānupadikaṃ anugañchi. Satthā thokaṃ maggaṃ gantvā maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle nisajjākāraṃ dassesi, thero ‘‘nisīditukāmo satthā’’ti ñatvā attano pārupanapilotikasaṅghāṭiṃ catugguṇaṃ katvā paññāpesi.
ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಚೀವರಂ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ಮುದುಕಾ ಖೋ ತ್ಯಾಯಂ, ಕಸ್ಸಪ, ಪಿಲೋತಿಕಸಙ್ಘಾಟೀ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮೇ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಮುದುಕಭಾವಂ ಕಥೇತಿ, ಪಾರುಪಿತುಕಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಪಾರುಪತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಕಿಂ ತ್ವಂ ಪಾರುಪಿಸ್ಸಸಿ ಕಸ್ಸಪಾತಿ? ತುಮ್ಹಾಕಂ ನಿವಾಸನಂ ಲಭನ್ತೋ ಪಾರುಪಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಕಸ್ಸಪ, ಇಮಂ ಪರಿಭೋಗಜಿಣ್ಣಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಧಾರೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ? ಮಯಾ ಹಿ ಇಮಸ್ಸ ಪಂಸುಕೂಲಸ್ಸ ಗಹಿತದಿವಸೇ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಪಥವೀ ಕಮ್ಪಿ, ಇಮಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪರಿಭೋಗಜಿಣ್ಣಂ ಚೀವರಂ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ ಪರಿತ್ತಗುಣೇನ ಧಾರೇತುಂ, ಪಟಿಬಲೇನೇವಿದಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಪೂರಣಸಮತ್ಥೇನ ಜಾತಿಪಂಸುಕೂಲಿಕೇನ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚೀವರಂ ಪರಿವತ್ತೇಸಿ।
Satthā tasmiṃ nisīditvā hatthena cīvaraṃ parāmasitvā ‘‘mudukā kho tyāyaṃ, kassapa, pilotikasaṅghāṭī’’ti āha. Thero ‘‘satthā me saṅghāṭiyā mudukabhāvaṃ katheti, pārupitukāmo bhavissatī’’ti ñatvā ‘‘pārupatu, bhante, bhagavā saṅghāṭi’’nti āha. Kiṃ tvaṃ pārupissasi kassapāti? Tumhākaṃ nivāsanaṃ labhanto pārupissāmi, bhanteti. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, kassapa, imaṃ paribhogajiṇṇaṃ paṃsukūlaṃ dhāretuṃ sakkhissasi? Mayā hi imassa paṃsukūlassa gahitadivase udakapariyantaṃ katvā mahāpathavī kampi, imaṃ buddhānaṃ paribhogajiṇṇaṃ cīvaraṃ nāma na sakkā parittaguṇena dhāretuṃ, paṭibalenevidaṃ paṭipattipūraṇasamatthena jātipaṃsukūlikena gahetuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā therena saddhiṃ cīvaraṃ parivattesi.
ಏವಂ ಪನ ಚೀವರಪರಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಪಾರುತಚೀವರಂ ಭಗವಾ ಪಾರುಪಿ, ಸತ್ಥು ಚೀವರಂ ಥೇರೋ ಪಾರುಪಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಚೇತನಾಪಿ ಅಯಂ ಮಹಾಪಥವೀ ‘‘ದುಕ್ಕರಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಕತ್ಥ, ಅತ್ತನಾ ಪಾರುತಚೀವರಂ ಸಾವಕಸ್ಸ ದಿನ್ನಪುಬ್ಬಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗುಣಂ ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ ವದನ್ತೀ ವಿಯ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಕಮ್ಪಿ। ಥೇರೋಪಿ ‘‘ಲದ್ಧಂ ದಾನಿ ಮಯಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪರಿಭೋಗಚೀವರಂ, ಕಿಂ ಮೇ ಇದಾನಿ ಉತ್ತರಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಉನ್ನತಿಂ ಅಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ತೇರಸ ಧುತಗುಣೇ ಸಮಾದಾಯ ಸತ್ತದಿವಸಮತ್ತಂ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ಅರುಣೇ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಕಸ್ಸಪೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚನ್ದೂಪಮೋ ಕುಲಾನಿ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ, ಅಪಕಸ್ಸೇವ ಕಾಯಂ ಅಪಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಿಚ್ಚನವಕೋ ಕುಲೇಸು ಅಪ್ಪಗಬ್ಭೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೪೬) ಏವಮಾದೀಹಿ ಸುತ್ತೇಹಿ ಥೇರಂ ಥೋಮೇತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಏತದೇವ ಕಸ್ಸಪಸಂಯುತ್ತಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಸಾಸನೇ ಧುತವಾದಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಅಗ್ಗೋ’’ತಿ ಥೇರಂ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Evaṃ pana cīvaraparivattaṃ katvā therena pārutacīvaraṃ bhagavā pārupi, satthu cīvaraṃ thero pārupi. Tasmiṃ samaye acetanāpi ayaṃ mahāpathavī ‘‘dukkaraṃ, bhante, akattha, attanā pārutacīvaraṃ sāvakassa dinnapubbaṃ nāma natthi, ahaṃ tumhākaṃ guṇaṃ dhāretuṃ na sakkomī’’ti vadantī viya udakapariyantaṃ katvā kampi. Theropi ‘‘laddhaṃ dāni mayā buddhānaṃ paribhogacīvaraṃ, kiṃ me idāni uttari kattabbaṃ atthī’’ti unnatiṃ akatvā buddhānaṃ santikeyeva terasa dhutaguṇe samādāya sattadivasamattaṃ puthujjano hutvā aṭṭhame aruṇe saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Satthāpi ‘‘kassapo, bhikkhave, candūpamo kulāni upasaṅkamati, apakasseva kāyaṃ apakassa cittaṃ niccanavako kulesu appagabbho’’ti (saṃ. ni. 2.146) evamādīhi suttehi theraṃ thometvā aparabhāge etadeva kassapasaṃyuttaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā ‘‘mama sāsane dhutavādānaṃ bhikkhūnaṃ mahākassapo aggo’’ti theraṃ ṭhānantare ṭhapesīti.
ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರವತ್ಥು
Anuruddhattheravatthu
೧೯೨. ಪಞ್ಚಮೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ ಯದಿದಂ ಅನುರುದ್ಧೋತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ವದತಿ। ತಸ್ಸ ಚಿಣ್ಣವಸಿತಾಯ ಅಗ್ಗಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಥೇರೋ ಕಿರ ಭೋಜನಪಪಞ್ಚಮತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಕಾಲಂ ಆಲೋಕಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಸತ್ತೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋವ ವಿಹರತಿ। ಇತಿ ಅಹೋರತ್ತಂ ಚಿಣ್ಣವಸಿತಾಯ ಏಸ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಅಪಿಚ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪತ್ಥಿತಭಾವೇನಪೇಸ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋವ ಜಾತೋ।
192. Pañcame dibbacakkhukānaṃ yadidaṃ anuruddhoti dibbacakkhukabhikkhūnaṃ anuruddhatthero aggoti vadati. Tassa ciṇṇavasitāya aggabhāvo veditabbo. Thero kira bhojanapapañcamattaṃ ṭhapetvā sesakālaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhunā satte olokentova viharati. Iti ahorattaṃ ciṇṇavasitāya esa dibbacakkhukānaṃ aggo nāma jāto. Apica kappasatasahassaṃ patthitabhāvenapesa dibbacakkhukānaṃ aggova jāto.
ತತ್ರಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸೇವ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಂ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಯಂ ಹಿ ತದಾ ಅಞ್ಞತರೋ ಅಪಾಕಟನಾಮೋ ಇಸ್ಸರಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣಾತಿ। ಸತ್ಥಾ ದೇಸನಂ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿಕಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಏಕಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ।
Tatrassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi kulaputto padumuttarasseva bhagavato kāle pacchābhattaṃ dhammassavanatthaṃ vihāraṃ gacchantena mahājanena saddhiṃ agamāsi. Ayaṃ hi tadā aññataro apākaṭanāmo issarakuṭumbiko ahosi. So dasabalaṃ vanditvā parisapariyante ṭhito dhammakathaṃ suṇāti. Satthā desanaṃ yathānusandhikaṃ ghaṭetvā ekaṃ dibbacakkhukaṃ bhikkhuṃ etadaggaṭṭhāne ṭhapesi.
ತತೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಮಹಾ ವತಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು, ಯಂ ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಸಯಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಅಹೋ ವತಾಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪರಿಸನ್ತರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ಭಗವನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಮಯಾ ಪತ್ಥಿತ’’ನ್ತಿ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಅಜ್ಜತನಾಯ ಸ್ವಾತನಾಯಾತಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಉತ್ತಮವತ್ಥಾನಿ ದತ್ವಾ ‘‘ಭಗವಾ ನಾಹಂ ಇಮಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ನ ಮನುಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅತ್ಥಾಯ ಕರೋಮಿ। ಯಂ ಪನ ತುಮ್ಹೇ ಇತೋ ಸತ್ತದಿವಸಮತ್ಥಕೇ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪಯಿತ್ಥ, ಅಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಸತ್ಥಾ ಅನಾಗತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾಯ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸ, ಅನಾಗತೇ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಯೋಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ತ್ವಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಅನುರುದ್ಧೋ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ। ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ।
Tato kuṭumbikassa etadahosi – ‘‘mahā vatāyaṃ bhikkhu, yaṃ evaṃ satthā sayaṃ dibbacakkhukānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Aho vatāhampi anāgate uppajjanakabuddhassa sāsane dibbacakkhukānaṃ aggo bhaveyya’’nti cittaṃ uppādetvā parisantarena gantvā svātanāya bhagavantaṃ bhikkhusaṅghena saddhiṃ nimantetvā punadivase buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā ‘‘mahantaṃ ṭhānantaraṃ mayā patthita’’nti teneva niyāmena ajjatanāya svātanāyāti nimantetvā satta divasāni mahādānaṃ pavattetvā saparivārassa bhagavato uttamavatthāni datvā ‘‘bhagavā nāhaṃ imaṃ sakkāraṃ dibbasampattiyā na manussasampattiyā atthāya karomi. Yaṃ pana tumhe ito sattadivasamatthake bhikkhuṃ dibbacakkhukānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapayittha, ahampi anāgate ekassa buddhassa sāsane so bhikkhu viya dibbacakkhukānaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ katvā pādamūle nipajji. Satthā anāgataṃ oloketvā tassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ ñatvā evamāha – ‘‘ambho purisa, anāgate kappasatasahassapariyosāne gotamo nāma buddho uppajjissati, tassa sāsane tvaṃ dibbacakkhukānaṃ aggo anuruddho nāma bhavissasī’’ti. Evañca pana vatvā bhattānumodanaṃ katvā vihārameva agamāsi.
ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋಪಿ ಯಾವ ಬುದ್ಧೋ ಧರತಿ, ತಾವ ಅವಿಜಹಿತಮೇವ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಸತ್ಥರಿ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಸತ್ತಯೋಜನಿಕೇ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಪದೀಪದಾನಂ ನಾಮ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಉಪಾಸಕಾತಿ। ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಹಸ್ಸದೀಪಾನಂಯೇವ ತಾವ ದೀಪರುಕ್ಖಾನಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಕಾರೇಸಿ, ತದನನ್ತರಂ ತತೋ ಪರಿತ್ತತರೇ, ತದನನ್ತರಂ ತತೋ ಪರಿಯತ್ತತರೇತಿ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸೇ ದೀಪರುಕ್ಖೇ ಕಾರೇಸಿ। ಸೇಸಪದೀಪಾ ಪನ ಅಪರಿಮಾಣಾ ಅಹೇಸುಂ।
Kuṭumbikopi yāva buddho dharati, tāva avijahitameva kalyāṇakammaṃ katvā parinibbute satthari niṭṭhite sattayojanike suvaṇṇacetiye bhikkhusaṅghaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, kiṃ dibbacakkhussa parikamma’’nti pucchi. Padīpadānaṃ nāma dātuṃ vaṭṭati upāsakāti. Sādhu, bhante, karissāmīti sahassadīpānaṃyeva tāva dīparukkhānaṃ sahassaṃ kāresi, tadanantaraṃ tato parittatare, tadanantaraṃ tato pariyattatareti anekasahasse dīparukkhe kāresi. Sesapadīpā pana aparimāṇā ahesuṃ.
ಏವಂ ಯಾವಜೀವಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಯಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಸತ್ಥರಿ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಯೋಜನಿಕೇ ಚೇತಿಯೇ ಬಹು ಕಂಸಪಾತಿಯೋ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಏಕೇಕಂ ಗುಳಪಿಣ್ಡಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಜ್ಜಾಲೇತ್ವಾ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಮುಖವಟ್ಟಿಂ ಫುಸಾಪೇನ್ತೋ ಚೇತಿಯಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಬ್ಬಮಹನ್ತಂ ಕಂಸಪಾತಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಸಮನ್ತತೋ ವಟ್ಟಿಸಹಸ್ಸಂ ಜಾಲಾಪೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನೇ ಥೂಪಿಕಂ ಪಿಲೋತಿಕಾಯ ವೇಠೇತ್ವಾ ಜಾಲಾಪೇತ್ವಾ ಕಂಸಪಾತಿಂ ಸೀಸೇನಾದಾಯ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಯೋಜನಿಕಂ ಚೇತಿಯಂ ಅನುಪರಿಯಾಯಿ। ಏವಂ ತೇನಾಪಿ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಯಾವಜೀವಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ।
Evaṃ yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā devesu ca manussesu ca saṃsaranto kappasatasahassaṃ atikkamitvā kassapasammāsambuddhassa kāle bārāṇasiyaṃ kuṭumbiyagehe nibbattitvā parinibbute satthari niṭṭhite yojanike cetiye bahu kaṃsapātiyo kārāpetvā sappimaṇḍassa pūretvā majjhe ekekaṃ guḷapiṇḍaṃ ṭhapetvā ujjāletvā mukhavaṭṭiyā mukhavaṭṭiṃ phusāpento cetiyaṃ parikkhipāpetvā attano sabbamahantaṃ kaṃsapātiṃ kāretvā sappimaṇḍassa pūretvā tassā mukhavaṭṭiyaṃ samantato vaṭṭisahassaṃ jālāpetvā majjhaṭṭhāne thūpikaṃ pilotikāya veṭhetvā jālāpetvā kaṃsapātiṃ sīsenādāya sabbarattiṃ yojanikaṃ cetiyaṃ anupariyāyi. Evaṃ tenāpi attabhāvena yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā devaloke nibbatto.
ಪುನ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ದುಗ್ಗತಕುಲಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿಂ ನಾಮ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿ, ಅನ್ನಭಾರೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಪನ ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿ ದೇವಸಿಕಂ ಕಪಣದ್ಧಿಕವಣಿಬ್ಬಕಯಾಚಕಾನಂ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಮಹಾದಾನಂ ದೇತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಉಪರಿಟ್ಠೋ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಗನ್ಧಮಾದನಪಬ್ಬತೇ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ। ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಅಜ್ಜ ಕಸ್ಸ ಅನುಗ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವೀಮಂಸಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ದುಗ್ಗತಾನುಕಮ್ಪಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಅನ್ನಭಾರಸ್ಸ ಅನುಗ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಅನ್ನಭಾರೋ ಅಟವಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಗನ್ಧಮಾದನಪಬ್ಬತಾ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಅನ್ನಭಾರಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖೇ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಸಿ।
Puna anuppanne buddhe tasmiṃyeva nagare duggatakulassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā sumanaseṭṭhiṃ nāma nissāya vasi, annabhārotissa nāmaṃ ahosi. So pana sumanaseṭṭhi devasikaṃ kapaṇaddhikavaṇibbakayācakānaṃ gehadvāre mahādānaṃ deti. Athekadivasaṃ upariṭṭho nāma paccekabuddho gandhamādanapabbate nirodhasamāpattiṃ samāpanno. Tato vuṭṭhāya ‘‘ajja kassa anuggahaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vīmaṃsi. Paccekabuddhā ca nāma duggatānukampakā honti. So ‘‘ajja mayā annabhārassa anuggahaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā ‘‘idāni annabhāro aṭavito attano gehaṃ āgamissatī’’ti ñatvā pattacīvaramādāya gandhamādanapabbatā vehāsaṃ abbhuggantvā gāmadvāre annabhārassa sammukhe paccuṭṭhāsi.
ಅನ್ನಭಾರೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ತುಚ್ಛಪತ್ತಹತ್ಥಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಅಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖಂ ಲಭಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಲಭಿಸ್ಸಾಮ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಥೋಕಂ ಇಧೇವ ಹೋಥಾ’’ತಿ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ಮಾತುಗಾಮಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಮಯ್ಹಂ ಠಪಿತಂ ಭಾಗಭತ್ತಂ ಅತ್ಥಿ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ? ಅತ್ಥಿ ಸಾಮೀತಿ। ಸೋ ತತೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಮಾದಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ, ಮಯಂ ಪುರಿಮಭವೇ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಕತತ್ತಾ ಭತ್ತಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಮಾನಾ ವಿಹರಾಮ , ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಾತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನ ಹೋತಿ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೇ ಸತಿ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಂ ನ ಲಭಾಮ, ಅಜ್ಜ ಮೇ ಉಪರಿಟ್ಠಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ದಿಟ್ಠೋ, ಭಾಗಭತ್ತಞ್ಚ ಅತ್ಥಿ, ಮಯ್ಹಂ ಭಾಗಭತ್ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಾಹೀ’’ತಿ।
Annabhāro paccekabuddhaṃ tucchapattahatthaṃ disvā paccekabuddhaṃ abhivādetvā ‘‘api, bhante, bhikkhaṃ labhitthā’’ti pucchi. Labhissāma mahāpuññāti. ‘‘Bhante, thokaṃ idheva hothā’’ti vegena gantvā attano gehe mātugāmaṃ pucchi – ‘‘bhadde, mayhaṃ ṭhapitaṃ bhāgabhattaṃ atthi, natthī’’ti? Atthi sāmīti. So tatova gantvā paccekabuddhassa hatthato pattamādāya āgantvā ‘‘bhadde, mayaṃ purimabhave kalyāṇakammassa akatattā bhattaṃ paccāsīsamānā viharāma , amhākaṃ dātukāmatāya sati deyyadhammo na hoti, deyyadhamme sati paṭiggāhakaṃ na labhāma, ajja me upariṭṭhapaccekabuddho diṭṭho, bhāgabhattañca atthi, mayhaṃ bhāgabhattaṃ imasmiṃ patte pakkhipāhī’’ti.
ಬ್ಯತ್ತಾ ಇತ್ಥೀ ‘‘ಯತೋ ಮಯ್ಹಂ ಸಾಮಿಕೋ ಭಾಗಭತ್ತಂ ದೇತಿ, ಮಯಾಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದಾನೇ ಭಾಗಿನಿಯಾ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಭತ್ತಮ್ಪಿ ಉಪರಿಟ್ಠಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಅನ್ನಭಾರೋ ಪತ್ತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಾ ದುಜ್ಜೀವಿತಾ ಮುಚ್ಚಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಏವಂ ಹೋತು, ಮಹಾಪುಞ್ಞಾತಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಉತ್ತರಸಾಟಕಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ , ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಧ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನವವಿಧಂ ಪಾಟಿಕೂಲ್ಯಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ। ಪರಿಭುತ್ತಕಾಲೇ ಅನ್ನಭಾರೋ ಪತ್ತಧೋವನಉದಕಂ ಅದಾಸಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ನಿಟ್ಠಿತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ –
Byattā itthī ‘‘yato mayhaṃ sāmiko bhāgabhattaṃ deti, mayāpi imasmiṃ dāne bhāginiyā bhavitabba’’nti attano bhāgabhattampi upariṭṭhassa paccekabuddhassa patte patiṭṭhapetvā adāsi. Annabhāro pattaṃ āharitvā paccekabuddhassa hatthe ṭhapetvā, ‘‘bhante, evarūpā dujjīvitā muccāmā’’ti āha. Evaṃ hotu, mahāpuññāti. So attano uttarasāṭakaṃ ekasmiṃ padese attharitvā , ‘‘bhante, idha nisīditvā paribhuñjathā’’ti āha. Paccekabuddho tattha nisīditvā navavidhaṃ pāṭikūlyaṃ paccavekkhanto paribhuñji. Paribhuttakāle annabhāro pattadhovanaudakaṃ adāsi. Paccekabuddho niṭṭhitabhattakicco –
‘‘ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹಂ, ಸಬ್ಬಮೇವ ಸಮಿಜ್ಝತು।
‘‘Icchitaṃ patthitaṃ tuyhaṃ, sabbameva samijjhatu;
ಸಬ್ಬೇ ಪೂರೇನ್ತು ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಚನ್ದೋ ಪನ್ನರಸೋ ಯಥಾ’’ತಿ॥ –
Sabbe pūrentu saṅkappā, cando pannaraso yathā’’ti. –
ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಛತ್ತೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ‘‘ಅಹೋ ದಾನಂ ಪರಮದಾನಂ ಉಪರಿಟ್ಠೇ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತ’’ನ್ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ವಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ। ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂ ಮಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ದಾನಂ ದದಮಾನಂ ನ ಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ನಾಹಂ ತವ ದಾನೇ ಸಾಧುಕಾರಂ ದೇಮಿ, ಅನ್ನಭಾರೇನ ಉಪರಿಟ್ಠಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ದಿನ್ನಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ದೇಮೀತಿ।
Anumodanaṃ katvā maggaṃ paṭipajji. Sumanaseṭṭhissa chatte adhivatthā devatā ‘‘aho dānaṃ paramadānaṃ upariṭṭhe suppatiṭṭhita’’nti tikkhattuṃ vatvā sādhukāraṃ adāsi. Sumanaseṭṭhi ‘‘kiṃ tvaṃ maṃ ettakaṃ kālaṃ dānaṃ dadamānaṃ na passasī’’ti āha. Nāhaṃ tava dāne sādhukāraṃ demi, annabhārena upariṭṭhapaccekabuddhassa dinnapiṇḍapāte pasīditvā sādhukāraṃ demīti.
ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತಿದಂ, ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ದಾನಂ ದೇನ್ತೋ ದೇವತಂ ಸಾಧುಕಾರಂ ದಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ। ಅಯಂ ಅನ್ನಭಾರೋ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸನ್ತೋ ಅನುರೂಪಸ್ಸ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಲದ್ಧತ್ತಾ ಏಕಪಿಣ್ಡಪಾತದಾನೇನೇವ ಸಾಧುಕಾರಂ ದಾಪೇಸಿ, ಏತಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ದತ್ವಾ ಏತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅನ್ನಭಾರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ತಯಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ದಾನಂ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಆಮ, ಅಯ್ಯ, ಉಪರಿಟ್ಠಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮೇ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಭತ್ತಂ ದಿನ್ನನ್ತಿ। ಹನ್ದ, ಭೋ, ಕಹಾಪಣಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀತಿ। ನ ದೇಮಿ ಅಯ್ಯಾತಿ। ಸೋ ಯಾವ ಸಹಸ್ಸಂ ವಡ್ಢೇಸಿ, ಅನ್ನಭಾರೋ ‘‘ಸಹಸ್ಸೇನಾಪಿ ನ ದೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಹೋತು, ಭೋ, ಯದಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ನ ದೇಸಿ, ಸಹಸ್ಸಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಿಂ ಮೇ ದೇಹೀತಿ। ‘‘ಏತಮ್ಪಿ ದಾತುಂ ಯುತ್ತಂ ವಾ ಅಯುತ್ತಂ ವಾ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಅಯ್ಯಂ ಪನ ಉಪರಿಟ್ಠಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಚೇ ದಾತುಂ ಯುತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿ ಮಯ್ಹಂ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಿನ್ನಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಪತ್ತಿಂ ಯಾಚತಿ, ದಮ್ಮಿ ವಾ ನ ದಮ್ಮಿ ವಾ’’ತಿ । ಉಪಮಂ ತೇ ಪಣ್ಡಿತ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಕುಲಸತಿಕೇ ಗಾಮೇ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಘರೇ ದೀಪಂ ಜಾಲೇಯ್ಯ, ಸೇಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ತೇಲೇನ ವಟ್ಟಿಂ ತೇಮೇತ್ವಾ ಜಾಲಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯುಂ, ಪುರಿಮದೀಪಸ್ಸ ಪಭಾ ಅತ್ಥಿ, ನತ್ಥೀತಿ। ಅತಿರೇಕತರಾ, ಭನ್ತೇ, ಪಭಾ ಹೋತೀತಿ। ಏವಮೇವ ಪಣ್ಡಿತ ಉಳುಙ್ಕಯಾಗು ವಾ ಹೋತು ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾ ವಾ, ಅತ್ತನೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಪರೇಸಂ ಪತ್ತಿಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ ಸತಸ್ಸ ವಾ ದೇತು ಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ವಾ, ಯತ್ತಕಾನಂ ದೇತಿ, ತತ್ತಕಾನಂ ಪುಞ್ಞಂ ವಡ್ಢತಿ। ತ್ವಂ ದೇನ್ತೋ ಏಕಮೇವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅದಾಸಿ, ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಪನ ಪತ್ತಿಯಾ ದಿನ್ನಾಯ ದ್ವೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾ ಹೋನ್ತಿ ಏಕೋ ತವ, ಏಕೋ ಚ ತಸ್ಸಾತಿ।
Sumanaseṭṭhi cintesi – ‘‘acchariyaṃ vatidaṃ, ahaṃ ettakaṃ kālaṃ dānaṃ dento devataṃ sādhukāraṃ dāpetuṃ nāsakkhiṃ. Ayaṃ annabhāro maṃ nissāya vasanto anurūpassa paṭiggāhakapuggalassa laddhattā ekapiṇḍapātadāneneva sādhukāraṃ dāpesi, etassa anucchavikaṃ datvā etaṃ piṇḍapātaṃ mama santakaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti annabhāraṃ pakkosāpetvā ‘‘ajja tayā kassaci kiñci dānaṃ dinna’’nti pucchi. Āma, ayya, upariṭṭhapaccekabuddhassa me attano bhāgabhattaṃ dinnanti. Handa, bho, kahāpaṇaṃ gaṇhitvā etaṃ piṇḍapātaṃ mayhaṃ dehīti. Na demi ayyāti. So yāva sahassaṃ vaḍḍhesi, annabhāro ‘‘sahassenāpi na demī’’ti āha. Hotu, bho, yadi piṇḍapātaṃ na desi, sahassaṃ gaṇhitvā pattiṃ me dehīti. ‘‘Etampi dātuṃ yuttaṃ vā ayuttaṃ vā na jānāmi, ayyaṃ pana upariṭṭhapaccekabuddhaṃ pucchitvā sace dātuṃ yuttaṃ bhavissati, dassāmī’’ti gantvā paccekabuddhaṃ sampāpuṇitvā, ‘‘bhante, sumanaseṭṭhi mayhaṃ sahassaṃ datvā tumhākaṃ dinnapiṇḍapāte pattiṃ yācati, dammi vā na dammi vā’’ti . Upamaṃ te paṇḍita karissāmi. Seyyathāpi kulasatike gāme ekasmiṃyeva ghare dīpaṃ jāleyya, sesā attano attano telena vaṭṭiṃ temetvā jālāpetvā gaṇheyyuṃ, purimadīpassa pabhā atthi, natthīti. Atirekatarā, bhante, pabhā hotīti. Evameva paṇḍita uḷuṅkayāgu vā hotu kaṭacchubhikkhā vā, attano piṇḍapāte paresaṃ pattiṃ dentassa satassa vā detu sahassassa vā, yattakānaṃ deti, tattakānaṃ puññaṃ vaḍḍhati. Tvaṃ dento ekameva piṇḍapātaṃ adāsi, sumanaseṭṭhissa pana pattiyā dinnāya dve piṇḍapātā honti eko tava, eko ca tassāti.
ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಪತ್ತಿಂ ಗಣ್ಹ ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಹನ್ದ, ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ನಾಹಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ವಿಕ್ಕಿಣಾಮಿ, ಸದ್ಧಾಯ ಪನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಿಂ ದೇಮೀತಿ। ತಾತ, ತ್ವಂ ಮಯ್ಹಂ ಸದ್ಧಾಯ ಪತ್ತಿಂ ದೇಸಿ, ಅಹಂ ಪನ ತುಯ್ಹಂ ಗುಣಂ ಪೂಜೇನ್ತೋ ಸಹಸ್ಸಂ ದೇಮಿ, ಗಣ್ಹ, ತಾತಾತಿ। ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಾತ, ತುಯ್ಹಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಲದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಹತ್ಥಾ ಕಮ್ಮಕರಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ವೀಥಿಯಂ ಘರಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ವಸ। ಯೇನ ತುಯ್ಹಂ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ಮಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀತಿ। ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ದಿನ್ನಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ನಾಮ ತಂದಿವಸಮೇವ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿ ಅಞ್ಞಂ ದಿವಸಂ ಅನ್ನಭಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಕುಲಂ ಅಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ತಂದಿವಸಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಗತೋ।
So paccekabuddhaṃ abhivādetvā sumanaseṭṭhissa santikaṃ gantvā ‘‘piṇḍapāte pattiṃ gaṇha sāmī’’ti āha. Handa, kahāpaṇasahassaṃ gaṇhāti. Nāhaṃ piṇḍapātaṃ vikkiṇāmi, saddhāya pana tumhākaṃ pattiṃ demīti. Tāta, tvaṃ mayhaṃ saddhāya pattiṃ desi, ahaṃ pana tuyhaṃ guṇaṃ pūjento sahassaṃ demi, gaṇha, tātāti. So ‘‘evaṃ hotū’’ti sahassaṃ gaṇhi. Tāta, tuyhaṃ sahassaṃ laddhakālato paṭṭhāya sahatthā kammakaraṇakiccaṃ natthi, vīthiyaṃ gharaṃ māpetvā vasa. Yena tuyhaṃ attho, taṃ maṃ āharāpetvā gaṇhāhīti. Nirodhasamāpattito vuṭṭhitapaccekabuddhassa dinnapiṇḍapāto nāma taṃdivasameva vipākaṃ deti. Tasmā sumanaseṭṭhi aññaṃ divasaṃ annabhāraṃ gahetvā rājakulaṃ agacchantopi taṃdivasaṃ gahetvāva gato.
ಅನ್ನಭಾರಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಂ ಆಗಮ್ಮ ರಾಜಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಅನ್ನಭಾರಮೇವ ಓಲೋಕೇಸಿ । ಕಿಂ, ದೇವ, ಇಮಂ ಪುರಿಸಂ ಅತಿವಿಯ ಓಲೋಕೇಸೀತಿ? ಅಞ್ಞಂ ದಿವಸಂ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಓಲೋಕೇಮೀತಿ। ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕೋ ಏಸ ದೇವಾತಿ। ಕೋ ಪನಸ್ಸ ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಯುತ್ತಕೋ ಗುಣೋತಿ? ಅಜ್ಜ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಭತ್ತಂ ಸಯಂ ಅಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಉಪರಿಟ್ಠಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಮಮ ಹತ್ಥತೋ ಸಹಸ್ಸಂ ಲಭಿ ದೇವಾತಿ। ಕೋನಾಮೋ ಏಸೋತಿ? ಅನ್ನಭಾರೋ ನಾಮ ದೇವಾತಿ। ‘‘ತವ ಹತ್ಥತೋ ಲದ್ಧತ್ತಾ ಮಮಪಿ ಹತ್ಥತೋ ಲದ್ಧುಂ ಅರಹತಿ, ಅಹಮ್ಪಿಸ್ಸ ಪೂಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ಅದಾಸಿ। ಏತಸ್ಸ ವಸನಗೇಹಂ ಜಾನಾಥ ಭಣೇತಿ? ಸಾಧು ದೇವಾತಿ ಏಕಂ ಗೇಹಟ್ಠಾನಂ ಸೋಧೇನ್ತಾ ಕುದ್ದಾಲೇನ ಆಹತಾಹತಟ್ಠಾನೇ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ಗೀವಾಯ ಗೀವಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಾ ದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಯಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಖನಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇಸಂ ಖನನ್ತಾನಂ ಖನನ್ತಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಯಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ಅನ್ನಭಾರಸ್ಸ ವಚನೇನ ಖನಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅನ್ನಭಾರಸ್ಸೇವ ವಚನ’’ನ್ತಿ ಖನಿಂಸು। ಕುದ್ದಾಲೇನ ಆಹತಾಹತಟ್ಠಾನೇ ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಮಕುಳಾನಿ ವಿಯ ಕುಮ್ಭಿಯೋ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ತೇ ಧನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕೇ ರಾಸಿಂ ಅಕಂಸು। ರಾಜಾ ಅಮಚ್ಚೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ನತ್ಥಿ ಕಸ್ಸಚಿ ದೇವಾತಿ। ತೇನ ಹಿ ಅಯಂ ಅನ್ನಭಾರೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಧನಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಹೋತೂತಿ। ತಂದಿವಸಮೇವ ಸೇಟ್ಠಿಚ್ಛತ್ತಂ ಲಭಿ।
Annabhārassa puññaṃ āgamma rājā seṭṭhiṃ anoloketvā annabhārameva olokesi . Kiṃ, deva, imaṃ purisaṃ ativiya olokesīti? Aññaṃ divasaṃ adiṭṭhapubbattā olokemīti. Oloketabbayuttako esa devāti. Ko panassa oloketabbayuttako guṇoti? Ajja attano bhāgabhattaṃ sayaṃ abhuñjitvā upariṭṭhapaccekabuddhassa dinnattā mama hatthato sahassaṃ labhi devāti. Konāmo esoti? Annabhāro nāma devāti. ‘‘Tava hatthato laddhattā mamapi hatthato laddhuṃ arahati, ahampissa pūjaṃ karissāmī’’ti vatvā sahassaṃ adāsi. Etassa vasanagehaṃ jānātha bhaṇeti? Sādhu devāti ekaṃ gehaṭṭhānaṃ sodhentā kuddālena āhatāhataṭṭhāne nidhikumbhiyo gīvāya gīvaṃ āhacca ṭhitā disvā rañño ārocayiṃsu. Rājā ‘‘tena hi gantvā khanathā’’ti āha. Tesaṃ khanantānaṃ khanantānaṃ heṭṭhā gacchanti. Puna gantvā rañño ārocayiṃsu. Rājā ‘‘annabhārassa vacanena khanathā’’ti āha. Te gantvā ‘‘annabhārasseva vacana’’nti khaniṃsu. Kuddālena āhatāhataṭṭhāne ahicchattakamakuḷāni viya kumbhiyo uṭṭhahiṃsu. Te dhanaṃ āharitvā rañño santike rāsiṃ akaṃsu. Rājā amacce sannipātetvā ‘‘imasmiṃ nagare kassa aññassa ettakaṃ dhanaṃ atthī’’ti pucchi. Natthi kassaci devāti. Tena hi ayaṃ annabhāro imasmiṃ nagare dhanaseṭṭhi nāma hotūti. Taṃdivasameva seṭṭhicchattaṃ labhi.
ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವಜೀವಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ದೀಘರತ್ತಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥು ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಾಲೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರೇ ಅಮಿತ್ತೋದನಸಕ್ಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಪನಸ್ಸ ಅನುರುದ್ಧೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಮಹಾನಾಮಸಕ್ಕಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಸತ್ಥು ಚೂಳಪಿತುಪುತ್ತೋ ಪರಮಸುಖುಮಾಲೋ ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ ಅಹೋಸಿ। ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಂಯೇವಸ್ಸ ಭತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ಏಕದಿವಸಂ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತಂ ನತ್ಥೀತಿ ಪದಂ ಜಾನಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಅಞ್ಞಾಯ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಾ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ತುಚ್ಛಕಂಯೇವ ಪೇಸೇಸಿ। ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ದೇವತಾ ದಿಬ್ಬಪೂವೇಹಿ ಪೂರೇಸುಂ। ಏವಂ ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ ಅಹೋಸಿ। ತಿಣ್ಣಂ ಉತೂನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇಸು ತೀಸು ಪಾಸಾದೇಸು ಅಲಙ್ಕತನಾಟಕಿತ್ಥೀಹಿ ಪರಿವುತೋ ದೇವೋ ವಿಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿ।
So tato paṭṭhāya yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā tato cuto devaloke nibbatto. Dīgharattaṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ satthu uppajjanakāle kapilavatthunagare amittodanasakkassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi. Nāmaggahaṇadivase panassa anuruddhoti nāmaṃ akaṃsu. Mahānāmasakkassa kaniṭṭhabhātā satthu cūḷapituputto paramasukhumālo mahāpuñño ahosi. Suvaṇṇapātiyaṃyevassa bhattaṃ uppajji. Athassa mātā ekadivasaṃ ‘‘mama puttaṃ natthīti padaṃ jānāpessāmī’’ti ekaṃ suvaṇṇapātiṃ aññāya suvaṇṇapātiyā pidahitvā tucchakaṃyeva pesesi. Antarāmagge devatā dibbapūvehi pūresuṃ. Evaṃ mahāpuñño ahosi. Tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavikesu tīsu pāsādesu alaṅkatanāṭakitthīhi parivuto devo viya sampattiṃ anubhavi.
ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ತುಸಿತಪುರಾ ಚವಿತ್ವಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತೋ ಏಕೂನತಿಂಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸಿತ್ವಾ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪಟಿವಿದ್ಧಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೋ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪತ್ತನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಲೋಕಾನುಗ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ರಾಜಗಹಂ ಆಗಮ್ಮ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ರಾಜಗಹಂ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ಭಣೇ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ಆನೇಥಾ’’ತಿ ಪಿತರಾ ಪಹಿತೇ ಸಹಸ್ಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೇ ದಸ ಅಮಚ್ಚೇ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಕಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರೇನ ಚಾರಿಕಾಗಮನಂ ಆಯಾಚಿತೋ ರಾಜಗಹತೋ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುಪುರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಅನೇಕೇಹಿ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯೇಹಿ ಸಪ್ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ವಿಚಿತ್ರಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಅಮತಪಾನಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ನಗರದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕುಲನಗರಂ ಆಗತಾನಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ‘‘ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಂ ಆಚಿಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಆಗತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ತೇನ ಸಕನಿವೇಸನಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಕತಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನೋ ತತ್ಥ ಕಾತಬ್ಬಂ ಞಾತಿಜನಾನುಗ್ಗಹಂ ಕತ್ವಾ ರಾಹುಲಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಕಪಿಲವತ್ಥುಪುರತೋ ಮಲ್ಲರಟ್ಠೇ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅನುಪಿಯಅಮ್ಬವನಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Amhākampi bodhisatto tasmiṃ samaye tusitapurā cavitvā suddhodanamahārājassa aggamahesiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā anukkamena vuddhippatto ekūnatiṃsa vassāni agāramajjhe vasitvā mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā anukkamena paṭividdhasabbaññutaññāṇo bodhimaṇḍe sattasattāhaṃ vītināmetvā isipatane migadāye dhammacakkappattanaṃ pavattetvā lokānuggahaṃ karonto rājagahaṃ āgamma ‘‘putto me rājagahaṃ āgato’’ti sutvā ‘‘gacchatha bhaṇe mama puttaṃ ānethā’’ti pitarā pahite sahassasahassaparivāre dasa amacce ehibhikkhupabbajjāya pabbājetvā kāḷudāyittherena cārikāgamanaṃ āyācito rājagahato vīsatisahassabhikkhuparivāro nikkhamitvā kapilavatthupuraṃ gantvā ñātisamāgame anekehi iddhipāṭihāriyehi sappāṭihāriyaṃ vicitradhammadesanaṃ katvā mahājanaṃ amatapānaṃ pāyetvā dutiyadivase pattacīvaramādāya nagaradvāre ṭhatvā ‘‘kiṃ nu kho kulanagaraṃ āgatānaṃ sabbaññubuddhānaṃ āciṇṇa’’nti āvajjamāno ‘‘sapadānaṃ piṇḍāya caraṇaṃ āciṇṇa’’nti ñatvā sapadānaṃ piṇḍāya caranto ‘‘putto me piṇḍāya caratī’’ti sutvā āgatassa rañño dhammaṃ kathetvā tena sakanivesanaṃ pavesetvā katasakkārasammāno tattha kātabbaṃ ñātijanānuggahaṃ katvā rāhulakumāraṃ pabbājetvā nacirasseva kapilavatthupurato mallaraṭṭhe cārikaṃ caramāno anupiyaambavanaṃ agamāsi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ಸಾಕಿಯಜನಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿಸ್ಸ, ರಾಜಾ ಅಭವಿಸ್ಸ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಸತ್ತರತನಸಮನ್ನಾಗತೋ। ನತ್ತಾಪಿ ಮೇ ರಾಹುಲಕುಮಾರೋ ಖತ್ತಿಯಗಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಚರಿಸ್ಸ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ಏತಮತ್ಥಂ ಜಾನಾಥ। ಇದಾನಿ ಪನ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ, ಖತ್ತಿಯಾವಸ್ಸ ಪರಿವಾರಾ ಹೋನ್ತು। ತುಮ್ಹೇ ಏಕೇಕಕುಲತೋ ಏಕೇಕಂ ದಾರಕಂ ದೇಥಾ’’ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸಹಸ್ಸಖತ್ತಿಯಕುಮಾರಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮಹಾನಾಮೋ ಕುಟುಮ್ಬಸಾಮಿಕೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಅನುರುದ್ಧಸಕ್ಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಏತರಹಿ, ತಾತ ಅನುರುದ್ಧ, ಅಭಿಞ್ಞಾತಾ ಅಭಿಞ್ಞಾತಾ ಸಕ್ಯಕುಮಾರಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ಅನುಪಬ್ಬಜನ್ತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಲೇ ನತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜ, ಅಹಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಘರಾವಾಸೇ ರುಚಿಂ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ತಸತ್ತಮೋ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾನುಕ್ಕಮೋ ಸಙ್ಘಭೇದಕಕ್ಖನ್ಧಕೇ (ಚೂಳವ॰ ೩೩೦ ಆದಯೋ) ಆಗತೋವ।
Tasmiṃ samaye suddhodanamahārājā sākiyajanaṃ sannipātetvā āha – ‘‘sace mama putto agāraṃ ajjhāvasissa, rājā abhavissa cakkavattī sattaratanasamannāgato. Nattāpi me rāhulakumāro khattiyagaṇena saddhiṃ taṃ parivāretvā acarissa, tumhepi etamatthaṃ jānātha. Idāni pana me putto buddho jāto, khattiyāvassa parivārā hontu. Tumhe ekekakulato ekekaṃ dārakaṃ dethā’’ti. Evaṃ vutte ekappahāreneva sahassakhattiyakumārā pabbajiṃsu. Tasmiṃ samaye mahānāmo kuṭumbasāmiko hoti. So anuruddhasakkaṃ upasaṅkamitvā etadavoca – ‘‘etarahi, tāta anuruddha, abhiññātā abhiññātā sakyakumārā bhagavantaṃ pabbajitaṃ anupabbajanti, amhākaṃ kule natthi koci agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Tena hi tvaṃ vā pabbaja, ahaṃ vā pabbajissāmī’’ti. So tassa vacanaṃ sutvā gharāvāse ruciṃ akatvā attasattamo agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Tassa pabbajjānukkamo saṅghabhedakakkhandhake (cūḷava. 330 ādayo) āgatova.
ಏವಂ ಅನುಪಿಯಅಮ್ಬವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೇಸು ಪನ ತೇಸು ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರೋ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ, ದೇವದತ್ತೋ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ, ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಭಗುತ್ಥೇರೋ ಚ ಕಿಮಿಲತ್ಥೇರೋ ಚ ಪಚ್ಛಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತೇಸಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಥೇರಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ಪುಬ್ಬಪತ್ಥನಾಭಿನೀಹಾರೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೇತಿಯರಟ್ಠೇ ಪಾಚೀನವಂಸಮಿಗದಾಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ತ ಮಹಾಪುರಿಸವಿತಕ್ಕೇ ವಿತಕ್ಕೇಸಿ, ಅಟ್ಠಮೇ ಕಿಲಮತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅನುರುದ್ಧೋ ಅಟ್ಠಮೇ ಮಹಾಪುರಿಸವಿತಕ್ಕೇ ಕಿಲಮತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಸ ಸಙ್ಕಪ್ಪಂ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಟ್ಠಮಂ ಮಹಾಪುರಿಸವಿತಕ್ಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಚತುಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸಭಾವನಾರಾಮಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಮಹಾಅರಿಯವಂಸಪಟಿಪದಂ (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೩೦) ಕಥೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಭೇಸಕಲಾವನಮೇವ ಗತೋ।
Evaṃ anupiyaambavanaṃ gantvā pabbajitesu pana tesu tasmiṃyeva antovasse bhaddiyatthero arahattaṃ pāpuṇi. Anuruddhatthero dibbacakkhuṃ nibbattesi, devadatto aṭṭha samāpattiyo nibbattesi, ānandatthero sotāpattiphale patiṭṭhāsi, bhagutthero ca kimilatthero ca pacchā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Tesaṃ pana sabbesampi therānaṃ attano attano āgataṭṭhāne pubbapatthanābhinīhāro āgamissati. Ayaṃ pana anuruddhatthero dhammasenāpatissa santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā cetiyaraṭṭhe pācīnavaṃsamigadāyaṃ gantvā samaṇadhammaṃ karonto satta mahāpurisavitakke vitakkesi, aṭṭhame kilamati. Satthā ‘‘anuruddho aṭṭhame mahāpurisavitakke kilamatī’’ti ñatvā ‘‘tassa saṅkappaṃ pūressāmī’’ti tattha gantvā paññattavarabuddhāsane nisinno aṭṭhamaṃ mahāpurisavitakkaṃ pūretvā catupaccayasantosabhāvanārāmapaṭimaṇḍitaṃ mahāariyavaṃsapaṭipadaṃ (a. ni. 8.30) kathetvā ākāse uppatitvā bhesakalāvanameva gato.
ಥೇರೋ ತಥಾಗತೇ ಗತಮತ್ತೇಯೇವ ತೇವಿಜ್ಜೋ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮಯ್ಹಂ ಮನಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮಂ ಮಹಾಪುರಿಸವಿತಕ್ಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಚ ಮೇ ಮನೋರಥೋ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಅತ್ತನೋ ಚ ಪಟಿವಿದ್ಧಧಮ್ಮಂ ಆರಬ್ಭ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
Thero tathāgate gatamatteyeva tevijjo mahākhīṇāsavo hutvā ‘‘satthā mayhaṃ manaṃ jānitvā āgantvā aṭṭhamaṃ mahāpurisavitakkaṃ pūretvā adāsi. So ca me manoratho matthakaṃ patto’’ti buddhānaṃ dhammadesanaṃ attano ca paṭividdhadhammaṃ ārabbha imā gāthā abhāsi –
‘‘ಮಮ ಸಙ್ಕಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯ, ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಅನುತ್ತರೋ।
‘‘Mama saṅkappamaññāya, satthā loke anuttaro;
ಮನೋಮಯೇನ ಕಾಯೇನ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ॥
Manomayena kāyena, iddhiyā upasaṅkami.
‘‘ಯಥಾ ಮೇ ಅಹು ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ತತೋ ಉತ್ತರಿ ದೇಸಯಿ।
‘‘Yathā me ahu saṅkappo, tato uttari desayi;
ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚರತೋ ಬುದ್ಧೋ, ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚಮದೇಸಯಿ॥
Nippapañcarato buddho, nippapañcamadesayi.
‘‘ತಸ್ಸಾಹಂ ಧಮ್ಮಮಞ್ಞಾಯ, ವಿಹಾಸಿಂ ಸಾಸನೇ ರತೋ।
‘‘Tassāhaṃ dhammamaññāya, vihāsiṃ sāsane rato;
ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೯೦೧-೯೦೩)।
Tisso vijjā anuppatto, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. (theragā. 901-903);
ಅಥ ನಂ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ವಿಹರನ್ತೋ ‘‘ಮಮ ಸಾಸನೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ ಅನುರುದ್ಧೋ ಅಗ್ಗೋ’’ತಿ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ।
Atha naṃ aparabhāge satthā jetavanamahāvihāre viharanto ‘‘mama sāsane dibbacakkhukānaṃ anuruddho aggo’’ti aggaṭṭhāne ṭhapesi.
ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು
Bhaddiyattheravatthu
೧೯೩. ಛಟ್ಠೇ ಉಚ್ಚಾಕುಲಿಕಾನನ್ತಿ ಉಚ್ಚೇ ಕುಲೇ ಜಾತಾನಂ। ಭದ್ದಿಯೋತಿ ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಸಕ್ಯರಾಜಾ। ಕಾಳಿಗೋಧಾಯ ಪುತ್ತೋತಿ ಕಾಳವಣ್ಣಾ ಸಾ ದೇವೀ, ಗೋಧಾತಿ ಪನಸ್ಸಾ ನಾಮಂ । ತಸ್ಮಾ ಕಾಳಿಗೋಧಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ , ತಸ್ಸಾ ಪುತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಸ್ಮಾ ಪನಾಯಂ ಉಚ್ಚಾಕುಲಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತೋ, ಕಿಂ ತತೋ ಉಚ್ಚಾಕುಲಿಕತರಾ ನತ್ಥೀತಿ? ಆಮ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಮಾತಾ ಸಾಕಿಯಾನೀನಂ ಅನ್ತರೇ ವಯೇನ ಸಬ್ಬಜೇಟ್ಠಿಕಾ, ಸೋಯೇವ ಚ ಸಾಕಿಯಕುಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ತಸ್ಮಾ ಉಚ್ಚಾಕುಲಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಅಪಿಚ ಪುಬ್ಬಪತ್ಥನಾನುಭಾವೇನ ಚೇಸ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿಯೇವ। ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಉಚ್ಚಾಕುಲಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತೋ।
193. Chaṭṭhe uccākulikānanti ucce kule jātānaṃ. Bhaddiyoti anuruddhattherena saddhiṃ nikkhamanto sakyarājā. Kāḷigodhāya puttoti kāḷavaṇṇā sā devī, godhāti panassā nāmaṃ . Tasmā kāḷigodhāti vuccati , tassā puttoti attho. Kasmā panāyaṃ uccākulikānaṃ aggoti vutto, kiṃ tato uccākulikatarā natthīti? Āma natthi. Tassa hi mātā sākiyānīnaṃ antare vayena sabbajeṭṭhikā, soyeva ca sākiyakule sampattaṃ rajjaṃ pahāya pabbajito. Tasmā uccākulikānaṃ aggoti vutto. Apica pubbapatthanānubhāvena cesa anupaṭipāṭiyā pañca jātisatāni rājakule nibbattitvā rajjaṃ kāresiyeva. Imināpi kāraṇena uccākulikānaṃ aggoti vutto.
ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಪನಸ್ಸ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಅತೀತೇ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ಗತೋ। ತಂದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಚ್ಚಾಕುಲಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಉಚ್ಚಾಕುಲಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತಥಾಗತಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ದಾನಸ್ಸ ಫಲೇನ ನಾಞ್ಞಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆಕಙ್ಖಾಮಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಉಚ್ಚಾಕುಲಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥಯಿತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿ।
Pañhakamme panassa ayamanupubbikathā – ayampi hi atīte padumuttarabuddhakāle mahābhogakule nibbatto vuttanayeneva dhammassavanatthāya gato. Taṃdivasaṃ satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ uccākulikānaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate ekassa buddhassa sāsane uccākulikānaṃ bhikkhūnaṃ aggena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti tathāgataṃ nimantetvā satta divasāni buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā, ‘‘bhante, ahaṃ imassa dānassa phalena nāññaṃ sampattiṃ ākaṅkhāmi, anāgate pana ekassa buddhassa sāsane uccākulikānaṃ bhikkhūnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthayitvā pādamūle nipajji.
ಸತ್ಥಾ ಅನಾಗತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ತೇ ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ, ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾವಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಉಚ್ಚಾಕುಲಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋಪಿ ತಂ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಉಚ್ಚಾಕುಲಿಕಸಂವತ್ತನಿಕಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾಸನಾನಿ ಕಾರೇತ್ವಾ ತೇಸು ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾನಿ ಸನ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಬೀಜನಿಯೋ ಧಮ್ಮಕಥಿಕವಟ್ಟಂ ಉಪೋಸಥಾಗಾರೇ ಪದೀಪತೇಲದಾನನ್ತಿ ಏವಂ ಯಾವಜೀವಂ ಬಹುವಿಧಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಕಾಲಕತೋ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಚ ಅಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಭಗವತೋ ಅನ್ತರೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಯಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ।
Satthā anāgataṃ olokento samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘samijjhissati te idaṃ kammaṃ, ito kappasatasahassāvasāne gotamo nāma buddho uppajjissati, tvaṃ tassa sāsane uccākulikānaṃ bhikkhūnaṃ aggo bhavissasī’’ti byākaritvā bhattānumodanaṃ katvā vihāraṃ agamāsi. Sopi taṃ byākaraṇaṃ labhitvā uccākulikasaṃvattanikakammaṃ pucchitvā dhammāsanāni kāretvā tesu paccattharaṇāni santharāpetvā dhammabījaniyo dhammakathikavaṭṭaṃ uposathāgāre padīpateladānanti evaṃ yāvajīvaṃ bahuvidhaṃ kalyāṇakammaṃ katvā tattha kālakato devesu ca manussesu ca saṃsaranto kassapadasabalassa ca amhākañca bhagavato antare bārāṇasiyaṃ kuṭumbiyaghare nibbatto.
ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಗನ್ಧಮಾದನಪಬ್ಬತಾ ಆಗಮ್ಮ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಗಙ್ಗಾಯ ತೀರೇ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ। ಸೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಯೋ ತೇಸಂ ನಿಬದ್ಧಮೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಭತ್ತವಿಸ್ಸಗ್ಗಕರಣಂ ಞತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಪಾಸಾಣಫಲಕಾನಿ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಉಪಟ್ಠಹಿ। ಅಥೇಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರೇ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಚಸ್ಸ ಭದ್ದಿಯಕುಮಾರೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವಯಂ ಆಗಮ್ಮ ಹೇಟ್ಠಾ ಅನುರುದ್ಧಸುತ್ತೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಛನ್ನಂ ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಅನುಪಿಯಅಮ್ಬವನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ವಿಹರನ್ತೋ ‘‘ಮಮ ಸಾಸನೇ ಉಚ್ಚಾಕುಲಿಕಾನಂ ಕಾಳಿಗೋಧಾಯ ಪುತ್ತೋ ಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋ’’ತಿ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ।
Tena ca samayena sambahulā paccekabuddhā gandhamādanapabbatā āgamma bārāṇasiyaṃ gaṅgāya tīre phāsukaṭṭhāne nisīditvā piṇḍapātaṃ paribhuñjanti. So kuṭumbiyo tesaṃ nibaddhameva tasmiṃ ṭhāne bhattavissaggakaraṇaṃ ñatvā aṭṭha pāsāṇaphalakāni attharitvā yāvajīvaṃ paccekabuddhe upaṭṭhahi. Athekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare khattiyakule nibbatti. Nāmaggahaṇadivase cassa bhaddiyakumāroti nāmaṃ akaṃsu. So vayaṃ āgamma heṭṭhā anuruddhasutte vuttanayeneva channaṃ khattiyānaṃ abbhantaro hutvā satthari anupiyaambavane viharante satthu santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Atha satthā aparabhāge jetavanamahāvihāre viharanto ‘‘mama sāsane uccākulikānaṃ kāḷigodhāya putto bhaddiyatthero aggo’’ti aggaṭṭhāne ṭhapesi.
ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು
Lakuṇḍakabhaddiyattheravatthu
೧೯೪. ಸತ್ತಮೇ ಮಞ್ಜುಸ್ಸರಾನನ್ತಿ ಮಧುರಸ್ಸರಾನಂ। ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯೋತಿ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ರಸ್ಸೋ, ನಾಮೇನ ಭದ್ದಿಯೋ। ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗತೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಮಞ್ಜುಸ್ಸರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಮಞ್ಜುಸ್ಸರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ದಾನಸ್ಸ ಫಲೇನ ನ ಅಞ್ಞಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆಕಙ್ಖಾಮಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಮಞ್ಜುಸ್ಸರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥಯಿತ್ವಾ ಸತ್ಥುಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಸತ್ಥಾ ಅನಾಗತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ತೇ ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ, ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾವಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಮಞ್ಜುಸ್ಸರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ।
194. Sattame mañjussarānanti madhurassarānaṃ. Lakuṇḍakabhaddiyoti ubbedhena rasso, nāmena bhaddiyo. Tassāpi pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbatto vuttanayeneva dhammassavanatthāya vihāraṃ gato. Tasmiṃ samaye satthāraṃ ekaṃ mañjussaraṃ bhikkhuṃ etadagge ṭhapentaṃ disvā ‘‘aho vatāhampi anāgate ayaṃ bhikkhu viya ekassa buddhassa sāsane mañjussarānaṃ bhikkhūnaṃ aggo bhaveyya’’nti cittaṃ uppādetvā satthāraṃ nimantetvā satta divasāni buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā, ‘‘bhante, ahaṃ imassa dānassa phalena na aññaṃ sampattiṃ ākaṅkhāmi, anāgate pana ekassa buddhassa sāsane mañjussarānaṃ bhikkhūnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthayitvā satthupādamūle nipajji. Satthā anāgataṃ olokento samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘samijjhissati te idaṃ kammaṃ, ito kappasatasahassāvasāne gotamo nāma buddho uppajjissati, tvaṃ tassa sāsane mañjussarānaṃ bhikkhūnaṃ aggo bhavissasī’’ti byākaritvā vihāraṃ agamāsi.
ಸೋಪಿ ತಂ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಕಾಲಕತೋ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸೀಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಚಿತ್ತಪತ್ತಕೋಕಿಲೋ ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಖೇಮೇ ಮಿಗದಾಯೇ ವಸನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಹಿಮವನ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಧುರಂ ಅಮ್ಬಫಲಂ ತುಣ್ಡೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತಂ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ರಿತ್ತಕೋ ತಥಾಗತಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ ಮೇ ಇಮಂ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಂ ಪುತ್ತಕಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಆಗತಂ। ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಇಮಂ ಪನ ದಸಬಲಸ್ಸ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಓತರಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಚರತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಅಸೋಕತ್ಥೇರಂ ನಾಮ ಉಪಟ್ಠಾಕಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಸೋ ಪತ್ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ। ಸೋ ಕೋಕಿಲೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ। ಕೋಕಿಲೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಗುಣೇ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಾವಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಪೀತಿಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ಏತ್ತಕಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ, ಇಮಿನಾಸ್ಸ ಕಮ್ಮೇನ ಸರೋ ಮಧುರೋ ಅಹೋಸಿ।
Sopi taṃ byākaraṇaṃ labhitvā yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā tato kālakato devesu ca manussesu ca saṃsaranto vipassīsammāsambuddhakāle cittapattakokilo nāma hutvā kheme migadāye vasanto ekadivasaṃ himavantaṃ gantvā madhuraṃ ambaphalaṃ tuṇḍena gahetvā āgacchanto bhikkhusaṅghaparivutaṃ satthāraṃ disvā cintesi – ‘‘ahaṃ aññesu divasesu rittako tathāgataṃ passāmi, ajja pana me imaṃ ambapakkaṃ puttakānaṃ atthāya āgataṃ. Tesaṃ aññampi āharitvā dassāmi, imaṃ pana dasabalassa dātuṃ vaṭṭatī’’ti otaritvā ākāse carati. Satthā tassa cittaṃ ñatvā asokattheraṃ nāma upaṭṭhākaṃ olokesi. So pattaṃ nīharitvā satthu hatthe ṭhapesi. So kokilo dasabalassa patte ambapakkaṃ patiṭṭhāpesi. Satthā tattheva nisīditvā taṃ paribhuñji. Kokilo pasannacitto punappunaṃ dasabalassa guṇe āvajjetvā dasabalaṃ vanditvā attano kulāvakaṃ gantvā sattāhaṃ pītisukhena vītināmesi. Ettakaṃ tasmiṃ attabhāve kalyāṇakammaṃ, imināssa kammena saro madhuro ahosi.
ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪನ ಚೇತಿಯೇ ಆರದ್ಧೇ ‘‘ಕಿಂಪಮಾಣಂ ಕರೋಮ? ಸತ್ತಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಂ। ಅತಿಮಹನ್ತಂ ಏತಂ, ಛಯೋಜನಂ ಕರೋಮ। ಇದಮ್ಪಿ ಅತಿಮಹನ್ತಂ, ಪಞ್ಚಯೋಜನಂ ಕರೋಮ, ಚತುಯೋಜನಂ, ತಿಯೋಜನಂ, ದ್ವಿಯೋಜನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಯಂ ತದಾ ಜೇಟ್ಠವಡ್ಢಕೀ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಏಥ, ಭೋ, ಅನಾಗತೇ ಸುಖಪಟಿಜಗ್ಗಿಯಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ರಜ್ಜುಂ ಆದಾಯ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಗಾವುತಮತ್ತಕೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಏಕೇಕಂ ಮುಖಂ ಗಾವುತಂ ಗಾವುತಂ ಹೋತು, ಚೇತಿಯಂ ಯೋಜನಾವಟ್ಟಂ ಯೋಜನುಬ್ಬೇಧಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ತಸ್ಸ ವಚನೇ ಅಟ್ಠಂಸು। ಇತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ಅಕಾಸೀತಿ। ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಹೀನತರಪ್ಪಮಾಣೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥು ಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ‘‘ಭದ್ದಿಯೋ’’ತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥರಿ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಪಟಿವಸನ್ತೇ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅರಿಯವರಗಣಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಮಞ್ಜುಸ್ಸರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ।
Kassapasammāsambuddhakāle pana cetiye āraddhe ‘‘kiṃpamāṇaṃ karoma? Sattayojanappamāṇaṃ. Atimahantaṃ etaṃ, chayojanaṃ karoma. Idampi atimahantaṃ, pañcayojanaṃ karoma, catuyojanaṃ, tiyojanaṃ, dviyojana’’nti vutte ayaṃ tadā jeṭṭhavaḍḍhakī hutvā ‘‘etha, bho, anāgate sukhapaṭijaggiyaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā rajjuṃ ādāya parikkhipanto gāvutamattake ṭhatvā ‘‘ekekaṃ mukhaṃ gāvutaṃ gāvutaṃ hotu, cetiyaṃ yojanāvaṭṭaṃ yojanubbedhaṃ bhavissatī’’ti āha. Te tassa vacane aṭṭhaṃsu. Iti appamāṇassa buddhassa pamāṇaṃ akāsīti. Tena kammena nibbattanibbattaṭṭhāne aññehi hīnatarappamāṇo ahosi. So amhākaṃ satthu kāle sāvatthiyaṃ mahābhogakule nibbatti. ‘‘Bhaddiyo’’tissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto satthari jetavanamahāvihāre paṭivasante vihāraṃ gantvā dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ pāpuṇi. Atha naṃ satthā aparabhāge ariyavaragaṇamajjhe nisinno mañjussarānaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
ಪಿಣ್ಡೋಲಭಾರದ್ವಾಜತ್ಥೇರವತ್ಥು
Piṇḍolabhāradvājattheravatthu
೧೯೫. ಅಟ್ಠಮೇ ಸೀಹನಾದಿಕಾನನ್ತಿ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತಾನಂ। ಪಿಣ್ಡೋಲಭಾರದ್ವಾಜೋತಿ ಸೋ ಕಿರ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತದಿವಸೇ ಅವಾಪುರಣಂ ಆದಾಯ ವಿಹಾರೇನ ವಿಹಾರಂ ಪರಿವೇಣೇನ ಪರಿವೇಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಯಸ್ಸ ಮಗ್ಗೇ ವಾ ಫಲೇ ವಾ ಕಙ್ಖಾ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಮಂ ಪುಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ ವಿಚರಿ। ಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ , ಭನ್ತೇ, ಸಾಸನೇ ಕತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಮಯ್ಹಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೀಹನಾದಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
195. Aṭṭhame sīhanādikānanti sīhanādaṃ nadantānaṃ. Piṇḍolabhāradvājoti so kira arahattaṃ pattadivase avāpuraṇaṃ ādāya vihārena vihāraṃ pariveṇena pariveṇaṃ gantvā ‘‘yassa magge vā phale vā kaṅkhā atthi, so maṃ pucchatū’’ti sīhanādaṃ nadanto vicari. Buddhānampi purato ṭhatvā ‘‘imasmiṃ , bhante, sāsane katabbakiccaṃ mayhaṃ matthakaṃ patta’’nti sīhanādaṃ nadi. Tasmā sīhanādikānaṃ aggo nāma jāto.
ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಪನಸ್ಸ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಸೀಹಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಹೇತುಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಹಂಸವತಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಸೀಹೇ ಗೋಚರಾಯ ಪಕ್ಕನ್ತೇ ತಸ್ಸ ವಸನಗುಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಸೀಹೋ ಗೋಚರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತೋ ಗುಹಾದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ ಅನ್ತೋಗುಹಾಯಂ ದಸಬಲಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಮ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಸತ್ತೋ ನಿಸೀದಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಹನ್ತೋ ವತಾಯಂ ಪುರಿಸೋ, ಯೋ ಅನ್ತೋಗುಹಾಯಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ। ಸರೀರಪ್ಪಭಾಪಿಸ್ಸ ಸಮನ್ತಾ ಫರಿತ್ವಾ ಗತಾ, ಮಯಾ ಏವರೂಪಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ನದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪೂಜನೇಯ್ಯಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾಪಿಸ್ಸ ಯಥಾಸತ್ತಿ ಯಥಾಬಲಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಜಲಜಥಲಜಾನಿ ನಾನಾಕುಸುಮಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಭೂಮಿತೋ ಯಾವ ನಿಸಿನ್ನಪಲ್ಲಙ್ಕಟ್ಠಾನಾ ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇ ತಥಾಗತಂ ನಮಸ್ಸಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಪುನದಿವಸೇ ಪುರಾಣಪುಪ್ಫಾನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ನವಪುಪ್ಫೇಹಿ ಆಸನಂ ಸನ್ಥರಿ।
Pañhakamme panassa ayamanupubbikathā – ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle pabbatapāde sīhayoniyaṃ nibbatto. Satthā paccūsasamaye lokaṃ volokento tassa hetusampattiṃ disvā haṃsavatiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ sīhe gocarāya pakkante tassa vasanaguhaṃ pavisitvā ākāse pallaṅkaṃ ābhujitvā nirodhaṃ samāpajjitvā nisīdi. Sīho gocaraṃ labhitvā nivatto guhādvāre ṭhito antoguhāyaṃ dasabalaṃ nisinnaṃ disvā ‘‘mama vasanaṭṭhānaṃ āgantvā añño satto nisīdituṃ samattho nāma natthi, mahanto vatāyaṃ puriso, yo antoguhāyaṃ pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinno. Sarīrappabhāpissa samantā pharitvā gatā, mayā evarūpaṃ acchariyaṃ nadiṭṭhapubbaṃ. Ayaṃ puriso imasmiṃ loke pūjaneyyānaṃ aggo bhavissati, mayāpissa yathāsatti yathābalaṃ sakkāraṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti jalajathalajāni nānākusumāni āharitvā bhūmito yāva nisinnapallaṅkaṭṭhānā pupphāsanaṃ santharitvā sabbarattiṃ sammukhaṭṭhāne tathāgataṃ namassamāno aṭṭhāsi. Punadivase purāṇapupphāni apanetvā navapupphehi āsanaṃ santhari.
ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಬಲವಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಗುಹಾದ್ವಾರೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿ। ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾ ನಿರೋಧತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಗುಹಾದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೀಹೋಪಿ ಮಿಗರಾಜಾ ತಥಾಗತಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ವಟ್ಟಿಸ್ಸತಿ ಏತ್ತಕೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಏತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹಾರಮೇವ ಗತೋ।
Eteneva niyāmena satta divasāni pupphāsanaṃ paññāpetvā balavapītisomanassaṃ nibbattetvā guhādvāre ārakkhaṃ gaṇhi. Sattame divase satthā nirodhato vuṭṭhāya guhādvāre aṭṭhāsi. Sīhopi migarājā tathāgataṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā catūsu ṭhānesu vanditvā paṭikkamitvā aṭṭhāsi. Satthā ‘‘vaṭṭissati ettako upanissayo etassā’’ti vehāsaṃ abbhuggantvā vihārameva gato.
ಸೋಪಿ ಸೀಹೋ ಬುದ್ಧವಿಯೋಗೇನ ದುಕ್ಖಿತೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ನಗರವಾಸೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೀಹನಾದಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ಯಾಕತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಕಾಲಕತೋ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ನಾಮೇನ ಭಾರದ್ವಾಜೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಮಾಣವಸತಾನಿ ಮನ್ತೇ ವಾಚೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಕಭಾವೇನ ನಿಮನ್ತನಟ್ಠಾನೇಸು ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಸಯಮೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಏಸೋ ಕಿರ ಈಸಕಂ ಲೋಲಧಾತುಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ತೇಹಿ ಮಾಣವೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ‘‘ಕುಹಿಂ ಯಾಗು ಕುಹಿಂ ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ ಯಾಗುಭತ್ತಖಜ್ಜಕಾನೇವ ಪರಿಯೇಸಮಾನೋ ಚರತಿ। ಸೋ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಪಿಣ್ಡಮೇವ ಪಟಿಮಾನೇನ್ತೋ ಚರತೀತಿ ಪಿಣ್ಡೋಲಭಾರದ್ವಾಜೋತೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿ।
Sopi sīho buddhaviyogena dukkhito kālaṃ katvā haṃsavatīnagare mahāsālakule paṭisandhiṃ gaṇhitvā vayappatto ekadivasaṃ nagaravāsīhi saddhiṃ vihāraṃ gantvā dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ sīhanādikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā vuttanayeneva sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā satthārā samijjhanabhāvaṃ disvā byākato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā tattha kālakato devesu ca manussesu ca saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagare brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Nāmena bhāradvājo nāma ahosi. So vayappatto tayo vede uggahetvā pañca māṇavasatāni mante vācento vicarati. So attano jeṭṭhakabhāvena nimantanaṭṭhānesu sabbesaṃ bhikkhaṃ sayameva sampaṭicchi. Eso kira īsakaṃ loladhātuko ahosi. So tehi māṇavehi saddhiṃ ‘‘kuhiṃ yāgu kuhiṃ bhatta’’nti yāgubhattakhajjakāneva pariyesamāno carati. So gatagataṭṭhāne piṇḍameva paṭimānento caratīti piṇḍolabhāradvājoteva paññāyi.
ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥರಿ ರಾಜಗಹಮನುಪ್ಪತ್ತೇ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತವೇಲಾಯಮೇವ ಅವಾಪುರಣಂ ಆದಾಯ ವಿಹಾರೇನ ವಿಹಾರಂ ಪರಿವೇಣೇನ ಪರಿವೇಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಯಸ್ಸ ಮಗ್ಗೇ ವಾ ಫಲೇ ವಾ ಕಙ್ಖಾ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಮಂ ಪುಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ ವಿಚರಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿನಾ ವೇಳುಪರಮ್ಪರಾಯ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಲಗ್ಗಿತಂ ಜಯಸುಮನವಣ್ಣಂ ಚನ್ದನಸಾರಪತ್ತಂ ಇದ್ಧಿಯಾ ಆದಾಯ ಸಾಧುಕಾರಂ ದದನ್ತೇನ ಮಹಾಜನೇನ ಪರಿವುತೋ ವಿಹಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಜಾನನ್ತೋವ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕುತೋ ತೇ, ಭಾರದ್ವಾಜ, ಅಯಂ ಪತ್ತೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ? ಸೋ ಲದ್ಧಕಾರಣಂ ಕಥೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ತ್ವಂ ಏವರೂಪಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಅಕತ್ತಬ್ಬಂ ತಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ವಿಗರಹಿತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗಿಹೀನಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಂ, ಯೋ ದಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೫೨) ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ।
So ekadivasaṃ satthari rājagahamanuppatte dhammakathaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ pāpuṇi. Arahattaṃ pattavelāyameva avāpuraṇaṃ ādāya vihārena vihāraṃ pariveṇena pariveṇaṃ gantvā ‘‘yassa magge vā phale vā kaṅkhā atthi, so maṃ pucchatū’’ti sīhanādaṃ nadanto vicari. So ekadivasaṃ rājagahaseṭṭhinā veḷuparamparāya ussāpetvā ākāse laggitaṃ jayasumanavaṇṇaṃ candanasārapattaṃ iddhiyā ādāya sādhukāraṃ dadantena mahājanena parivuto vihāraṃ āgantvā tathāgatassa hatthe ṭhapesi. Satthā jānantova paṭipucchi – ‘‘kuto te, bhāradvāja, ayaṃ patto laddho’’ti? So laddhakāraṇaṃ kathesi. Satthā ‘‘tvaṃ evarūpaṃ uttarimanussadhammaṃ mahājanassa dassesi, akattabbaṃ tayā kata’’nti anekapariyāyena vigarahitvā ‘‘na, bhikkhave, gihīnaṃ uttarimanussadhammaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassetabbaṃ, yo dasseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 252) sikkhāpadaṃ paññāpesi.
ಅಥ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ಸೀಹನಾದಿಯತ್ಥೇರೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ‘ಯಸ್ಸ ಮಗ್ಗೇ ವಾ ಫಲೇ ವಾ ಕಙ್ಖಾ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಮಂ ಪುಚ್ಛತೂ’ತಿ ಕಥೇಸಿ। ಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮುಖೇ ಅತ್ತನೋ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕಥೇಸಿ, ಅಞ್ಞೇ ಸಾವಕಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ। ಅತ್ತನೋ ಸೀಹನಾದಿಯಭಾವೇನೇವ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಸಾದಂ ಜನೇತ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಚನ್ದನಸಾರಪತ್ತಞ್ಚ ಗಣ್ಹೀ’’ತಿ। ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಇಮೇ ತಯೋಪಿ ಗುಣೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಕಥಯಿಂಸು। ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಗರಹಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಗರಹನ್ತಿ, ಪಸಂಸಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಪಸಂಸನ್ತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಥೇರಸ್ಸ ಪಸಂಸಿತಬ್ಬಯುತ್ತಮೇವ ಅಙ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತಿಣ್ಣಂ ಖೋ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಭಾವಿತತ್ತಾ ಬಹುಲೀಕತತ್ತಾ ಭಾರದ್ವಾಜೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ – ‘ಖೀಣಾ ಜಾತಿ, ವುಸಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಕತಂ ಕರಣೀಯಂ , ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾತಿ ಪಜಾನಾಮೀ’ತಿ। ಕತಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ? ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ, ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ, ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ। ಇಮೇಸಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿಣ್ಣಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಭಾವಿತತ್ತಾ ಬಹುಲೀಕತತ್ತಾ ಭಾರದ್ವಾಜೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ – ‘ಖೀಣಾ ಜಾತಿ, ವುಸಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಕತಂ ಕರಣೀಯಂ, ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾತಿ ಪಜಾನಾಮೀ’’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೫೧೯) ಥೇರಂ ಪಸಂಸಿತ್ವಾ ಸೀಹನಾದಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ।
Atha bhikkhusaṅghamajjhe kathā udapādi – ‘‘sīhanādiyatthero arahattaṃ pattadivase bhikkhusaṅghamajjhe ‘yassa magge vā phale vā kaṅkhā atthi, so maṃ pucchatū’ti kathesi. Buddhānampi sammukhe attano arahattappattiṃ kathesi, aññe sāvakā tuṇhī ahesuṃ. Attano sīhanādiyabhāveneva mahājanassa pasādaṃ janetvā vehāsaṃ abbhuggantvā candanasārapattañca gaṇhī’’ti. Te bhikkhū ime tayopi guṇe ekato katvā satthu kathayiṃsu. Buddhā ca nāma garahitabbayuttakaṃ garahanti, pasaṃsitabbayuttakaṃ pasaṃsantīti imasmiṃ ṭhāne therassa pasaṃsitabbayuttameva aṅgaṃ gahetvā ‘‘tiṇṇaṃ kho pana, bhikkhave, indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā bhāradvājo bhikkhu aññaṃ byākāsi – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ , nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī’ti. Katamesaṃ tiṇṇaṃ? Satindriyassa, samādhindriyassa, paññindriyassa. Imesaṃ kho, bhikkhave, tiṇṇaṃ indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā bhāradvājo bhikkhu aññaṃ byākāsi – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī’’’ti (saṃ. ni. 5.519) theraṃ pasaṃsitvā sīhanādikānaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
ಮನ್ತಾಣಿಪುತ್ತಪುಣ್ಣತ್ಥೇರವತ್ಥು
Mantāṇiputtapuṇṇattheravatthu
೧೯೬. ನವಮೇ ಪುಣ್ಣೋ ಮನ್ತಾಣಿಪುತ್ತೋತಿ ನಾಮೇನ ಪುಣ್ಣೋ, ಮನ್ತಾಣಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಪನ ಸೋ ಪುತ್ತೋತಿ ಮನ್ತಾಣಿಪುತ್ತೋ। ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರದಸಬಲಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಗೋತಮೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪೇಸು ಕೋವಿದೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಮಾಣವಕಸತಪರಿವಾರೋ ವಿಚರನ್ತೋ ತಯೋಪಿ ವೇದೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ವೇದತ್ತಯಂ ನಾಮ ಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧೋ ವಿಯ ಬಹಿ ಮಟ್ಠಂ ಅನ್ತೋ ನಿಸ್ಸಾರಂ, ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಣಂ ಥುಸಕೋಟ್ಟನಸದಿಸಂ ಹೋತಿ। ಕಿಂ ಮೇ ಇಮಿನಾ’’ತಿ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋಕೂಪಪನ್ನೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಮಾಣವಕಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿ। ತಸ್ಸ ಪರಿವಾರಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ್ಸ ಜಟಿಲಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಸೋ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸುಂ।
196. Navame puṇṇo mantāṇiputtoti nāmena puṇṇo, mantāṇibrāhmaṇiyā pana so puttoti mantāṇiputto. Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayaṃ kira padumuttaradasabalassa uppattito puretarameva haṃsavatīnagare brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase gotamoti nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā sabbasippesu kovido hutvā pañcamāṇavakasataparivāro vicaranto tayopi vede oloketvā mokkhadhammaṃ adisvā ‘‘idaṃ vedattayaṃ nāma kadalikkhandho viya bahi maṭṭhaṃ anto nissāraṃ, imaṃ gahetvā vicaraṇaṃ thusakoṭṭanasadisaṃ hoti. Kiṃ me iminā’’ti isipabbajjaṃ pabbajitvā brahmavihāre nibbattetvā ‘‘aparihīnajjhāno brahmalokokūpapanno bhavissāmī’’ti pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ pabbatapādaṃ gantvā isipabbajjaṃ pabbaji. Tassa parivārāni aṭṭhārassa jaṭilasahassāni ahesuṃ. So pañca abhiññā aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā tesampi kasiṇaparikammaṃ ācikkhi. Te tassa ovāde ṭhatvā sabbepi pañca abhiññā aṭṭha samāpattiyo nibbattesuṃ.
ಅದ್ಧಾನೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ತಸ್ಸ ಗೋತಮತಾಪಸಸ್ಸ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪದುಮುತ್ತರದಸಬಲೋ ಪಠಮಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಹಂಸವತೀನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹಾಸಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಗೋತಮತಾಪಸಸ್ಸ ಪರಿಸಾಯ ಅರಹತ್ತೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಗೋತಮತಾಪಸಸ್ಸ ಚ ‘‘ಅಹಂ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಭಾವಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಸಯಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ಗೋತಮತಾಪಸಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಸು ವನಮೂಲಫಲಾಫಲತ್ಥಾಯ ಗತೇಸು ಗನ್ತ್ವಾ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಾದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಗೋತಮೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋಪಿ ದೂರತೋವ ದಸಬಲಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಲೋಕತೋ ಮುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಯಥಾ ಅಸ್ಸ ಸರೀರನಿಪ್ಫತ್ತಿ ಯೇಹಿ ಚ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ರಾಜಾ ಹೋತಿ, ಪಬ್ಬಜನ್ತೋ ವಾ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪಠಮದಸ್ಸನೇನೇವ ದಸಬಲಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಏಥ ಭಗವಾ’’ತಿ ಬುದ್ಧಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ತಥಾಗತೋ ತಾಪಸಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಯಮಾನೋ ನಿಸೀದಿ।
Addhāne atikkante tassa gotamatāpasassa mahallakakāle padumuttaradasabalo paṭhamābhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakko bhikkhusatasahassaparivāro haṃsavatīnagaraṃ upanissāya vihāsi. So ekadivasaṃ paccūsasamaye lokaṃ olokento gotamatāpasassa parisāya arahattūpanissayaṃ gotamatāpasassa ca ‘‘ahaṃ anāgate uppajjamānakabuddhassa sāsane dhammakathikabhikkhūnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanabhāvañca disvā pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā attano pattacīvaraṃ sayameva gahetvā aññātakavesena gotamatāpasassa antevāsikesu vanamūlaphalāphalatthāya gatesu gantvā gotamassa paṇṇasālādvāre aṭṭhāsi. Gotamo buddhānaṃ uppannabhāvaṃ ajānantopi dūratova dasabalaṃ disvā ‘‘ayaṃ puriso lokato mutto hutvā paññāyati, yathā assa sarīranipphatti yehi ca lakkhaṇehi samannāgato agāramajjhe vā tiṭṭhanto cakkavattī rājā hoti, pabbajanto vā vivaṭṭacchado sabbaññubuddho hotī’’ti ñatvā paṭhamadassaneneva dasabalaṃ abhivādetvā ‘‘ito etha bhagavā’’ti buddhāsanaṃ paññāpetvā adāsi. Tathāgato tāpasassa dhammaṃ desayamāno nisīdi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ತೇ ಜಟಿಲಾ ‘‘ಪಣೀತಪಣೀತಂ ವನಮೂಲಫಲಾಫಲಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಸೇಸಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ದಸಬಲಂ ಉಚ್ಚಾಸನೇ, ಆಚರಿಯಂ ಪನ ನೀಚಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಮಯಂ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೇನ ಉತ್ತರಿತರೋ ನತ್ಥೀ’ತಿ ವಿಚರಾಮ। ಇದಾನಿ ಪನ ನೋ ಆಚರಿಯಂ ನೀಚಾಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಉಚ್ಚಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನಕೋ ಏಕೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಮಹನ್ತೋ ವತಾಯಂ ಪುರಿಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಗೋತಮತಾಪಸೋ ‘‘ಇಮೇ ಮಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವನ್ದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಭೀತೋ ದೂರತೋ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಮಾ ಮಂ ವನ್ದಿತ್ಥ, ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವನ್ದನಾರಹೋ ಪುರಿಸೋ ಇಧ ನಿಸಿನ್ನೋ, ಏತಂ ವನ್ದಥಾ’’ತಿ। ತಾಪಸಾ ‘‘ನ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಆಚರಿಯೋ ಕಥೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಿಂಸು। ‘‘ತಾತಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಞ್ಞಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಭೋಜನಂ ನತ್ಥಿ, ಇಮಂ ವನಮೂಲಫಲಾಫಲಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಣೀತಪಣೀತಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ವನಮೂಲಫಲಾಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ। ತದನನ್ತರಂ ತಾಪಸೋಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ। ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ ಮಹಾದೇವಲತ್ಥೇರೋ ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ಸತ್ಥಾ ಗತೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಮಸ್ಸಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
Tasmiṃ samaye te jaṭilā ‘‘paṇītapaṇītaṃ vanamūlaphalāphalaṃ ācariyassa datvā sesakaṃ paribhuñjissāmā’’ti āgacchantā dasabalaṃ uccāsane, ācariyaṃ pana nīcāsane nisinnaṃ disvā ‘‘passatha, mayaṃ ‘imasmiṃ loke amhākaṃ ācariyena uttaritaro natthī’ti vicarāma. Idāni pana no ācariyaṃ nīcāsane nisīdāpetvā uccāsane nisinnako eko paññāyati, mahanto vatāyaṃ puriso bhavissatī’’ti piṭakāni gahetvā āgacchanti. Gotamatāpaso ‘‘ime maṃ dasabalassa santike vandeyyu’’nti bhīto dūrato āha – ‘‘tātā, mā maṃ vandittha, sadevake loke aggapuggalo sabbesaṃ vandanāraho puriso idha nisinno, etaṃ vandathā’’ti. Tāpasā ‘‘na ajānitvā ācariyo kathessatī’’ti sabbeva tathāgatassa pāde vandiṃsu. ‘‘Tātā, amhākaṃ aññaṃ dasabalassa dātabbayuttakaṃ bhojanaṃ natthi, imaṃ vanamūlaphalāphalaṃ dassāmā’’ti paṇītapaṇītaṃ buddhānaṃ patte patiṭṭhāpesi. Satthā vanamūlaphalāphalaṃ paribhuñji. Tadanantaraṃ tāpasopi saddhiṃ antevāsikehi paribhuñji. Satthā bhattakiccaṃ katvā ‘‘dve aggasāvakā bhikkhusatasahassaṃ gahetvā āgacchantū’’ti cintesi. Tasmiṃ khaṇe aggasāvako mahādevalatthero ‘‘kahaṃ nu kho satthā gato’’ti āvajjento ‘‘satthā amhākaṃ āgamanaṃ paccāsīsatī’’ti bhikkhusatasahassaṃ gahetvā satthu santikaṃ gantvā vanditvā namassamāno aṭṭhāsi.
ಗೋತಮೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಞ್ಞೋ ಸಕ್ಕಾರೋ ನತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ದುಕ್ಖೇನ ಠಿತೋ। ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸ್ಸಾಮ, ಜಲಜಥಲಜಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಥಾ’’ತಿ। ತೇ ತಾವದೇವ ಪಬ್ಬತಪಾದತೋ ವಣ್ಣಗನ್ಧಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪಯಿಂಸು। ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಪಜ್ಜನಮ್ಪಿ ಛತ್ತಧಾರಣಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Gotamo antevāsike āha – ‘‘tātā, amhākaṃ añño sakkāro natthi, bhikkhusaṅgho dukkhena ṭhito. Buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa pupphāsanaṃ paññāpessāma, jalajathalajapupphāni āharathā’’ti. Te tāvadeva pabbatapādato vaṇṇagandhasampannāni pupphāni iddhiyā āharitvā sāriputtattherassa vatthumhi vuttanayeneva āsanāni paññāpayiṃsu. Nirodhasamāpattisamāpajjanampi chattadhāraṇampi sabbaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
ಸತ್ಥಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ನಿರೋಧತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತೇ ತಾಪಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಭಾವೇ ಏತದಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಸಾವಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಿನಾ ಭಿಕ್ಖು ಇಸಿಗಣೇನ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರೋ ಕತೋ, ಏತೇಸಂ ಪುಪ್ಫಾಸನಾನುಮೋದನಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ। ತಸ್ಸ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸತ್ಥಾ ಸಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಘೋಸಂ ನಿಚ್ಛಾರೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಗೋತಮತಾಪಸಂ ಸೇಸಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು।
Satthā sattame divase nirodhato vuṭṭhāya parivāretvā ṭhite tāpase disvā dhammakathikabhāve etadaggappattaṃ sāvakaṃ āmantesi – ‘‘iminā bhikkhu isigaṇena mahāsakkāro kato, etesaṃ pupphāsanānumodanaṃ karohī’’ti. So satthu vacanaṃ sampaṭicchitvā tīṇi piṭakāni sammasitvā anumodanaṃ akāsi. Tassa desanāpariyosāne satthā sayaṃ brahmaghosaṃ nicchāretvā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne ṭhapetvā gotamatāpasaṃ sesā aṭṭhārasa sahassajaṭilā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
ಗೋತಮೋ ಪನ ತೇನತ್ತಭಾವೇನ ಪಟಿವೇಧಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಭಗವಾ ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ, ಕೋ ನಾಮ ಅಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನೇ’’ತಿ? ಅಯಂ ಗೋತಮ ಮಯ್ಹಂ ಸಾಸನೇ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋತಿ। ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಸ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಕತಸ್ಸ ಅಧಿಕಾರಸ್ಸ ಫಲೇನ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿ।
Gotamo pana tenattabhāvena paṭivedhaṃ kātuṃ asakkonto bhagavantaṃ āha – ‘‘bhagavā yena bhikkhunā paṭhamaṃ dhammo desito, ko nāma ayaṃ tumhākaṃ sāsane’’ti? Ayaṃ gotama mayhaṃ sāsane dhammakathikānaṃ aggoti. ‘‘Ahampi, bhante, imassa satta divasāni katassa adhikārassa phalena ayaṃ bhikkhu viya anāgate ekassa buddhassa sāsane dhammakathikānaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ katvā pādamūle nipajji.
ಸತ್ಥಾ ಅನಾಗತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅನನ್ತರಾಯೇನಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾಯ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾವಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ತೇ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತೇ ತಾಪಸೇ ‘‘ಏಥ ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸಬ್ಬೇ ಅನ್ತರಹಿತಕೇಸಮಸ್ಸೂ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ವಸ್ಸಸಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಸದಿಸಾ ಅಹೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಮಾದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗತೋ।
Satthā anāgataṃ oloketvā anantarāyenassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ ñatvā ‘‘anāgate kappasatasahassāvasāne gotamo nāma buddho uppajjissati, tvaṃ tassa sāsane dhammakathikānaṃ aggo bhavissasī’’ti byākaritvā te arahattappatte tāpase ‘‘etha bhikkhavo’’ti āha. Sabbe antarahitakesamassū iddhimayapattacīvaradharā vassasaṭṭhikattherasadisā ahesuṃ. Satthā bhikkhusaṅghamādāya vihāraṃ gato.
ಗೋತಮೋಪಿ ಯಾವಜೀವಂ ತಥಾಗತಂ ಪರಿಚರಿತ್ವಾ ಯಥಾಬಲಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ದೋಣವತ್ಥುಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಪುಣ್ಣಮಾಣವೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸತ್ಥರಿ ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೇ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರೋ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಂ ಪುಣ್ಣಮಾಣವಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ನಿವಾಸತ್ಥಾಯ ಛದ್ದನ್ತದಹಂ ಗತೋ। ಪುಣ್ಣೋಪಿ ಮನ್ತಾಣಿಪುತ್ತೋ ಮಾತುಲೇನ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞತ್ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತ್ವಾವ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಪಿಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂಯೇವ ಓಹೀನೋ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತಕುಲಪುತ್ತಾಪಿ ಪಞ್ಚಸತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಥೇರೋ ಸಯಂ ದಸಕಥಾವತ್ಥುಲಾಭಿತಾಯ ತೇಪಿ ದಸಹಿ ಕಥಾವತ್ಥೂಹಿ ಓವದತಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ।
Gotamopi yāvajīvaṃ tathāgataṃ paricaritvā yathābalaṃ kalyāṇakammaṃ katvā kappasatasahassaṃ devesu ca manussesu ca saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle kapilavatthunagarassa avidūre doṇavatthubrāhmaṇagāme brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase puṇṇamāṇavoti nāmaṃ akaṃsu. Satthari abhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakke anupubbena āgantvā rājagahaṃ upanissāya viharante aññāsikoṇḍaññatthero kapilavatthuṃ gantvā attano bhāgineyyaṃ puṇṇamāṇavaṃ pabbājetvā punadivase dasabalassa santikaṃ āgantvā bhagavantaṃ vanditvā āpucchitvā nivāsatthāya chaddantadahaṃ gato. Puṇṇopi mantāṇiputto mātulena aññāsikoṇḍaññattherena saddhiṃ dasabalassa santikaṃ agantvā ‘‘mayhaṃ pabbajitakiccaṃ matthakaṃ pāpetvāva dasabalassa santikaṃ gamissāmī’’ti kapilavatthusmiṃyeva ohīno yonisomanasikāre kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tassa santike pabbajitakulaputtāpi pañcasatā ahesuṃ. Thero sayaṃ dasakathāvatthulābhitāya tepi dasahi kathāvatthūhi ovadati. Te tassa ovāde ṭhatvā sabbeva arahattaṃ pattā.
ತೇ ಅತ್ತನೋ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತಂ, ದಸನ್ನಞ್ಚ ಮಹಾಕಥಾವತ್ಥೂನಂ ಲಾಭಿನೋ, ಸಮಯೋ ನೋ ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿತು’’ನ್ತಿ। ಥೇರೋ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಮ ದಸಕಥಾವತ್ಥುಲಾಭಿತಂ ಸತ್ಥಾ ಜಾನಾತಿ, ಅಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ದಸ ಕಥಾವತ್ಥೂನಿ ಅಮುಞ್ಚನ್ತೋವ ದೇಸೇಮಿ। ಮಯಿ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪನ ಅಯುತ್ತಂ ಮಯ್ಹಂ ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ, ಇಮೇ ತಾವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತೂ’’ತಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ತುಮ್ಹೇ ಪುರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಪಸ್ಸಥ, ಮಮ ವಚನೇನ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಥ, ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗತಮಗ್ಗೇನ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।
Te attano pabbajitakiccaṃ matthakaṃ pattaṃ ñatvā upajjhāyaṃ upasaṅkamitvā āhaṃsu – ‘‘bhante, amhākaṃ kiccaṃ matthakaṃ pattaṃ, dasannañca mahākathāvatthūnaṃ lābhino, samayo no dasabalaṃ passitu’’nti. Thero tesaṃ kathaṃ sutvā cintesi – ‘‘mama dasakathāvatthulābhitaṃ satthā jānāti, ahaṃ dhammaṃ desento dasa kathāvatthūni amuñcantova desemi. Mayi gacchante sabbepime bhikkhū parivāretvā gacchissanti, evaṃ gaṇasaṅgaṇikāya gantvā pana ayuttaṃ mayhaṃ dasabalaṃ passituṃ, ime tāva gantvā passantū’’ti te bhikkhū āha – ‘‘āvuso, tumhe purato gantvā tathāgataṃ passatha, mama vacanena dasabalassa pāde vandatha, ahampi tumhākaṃ gatamaggena gamissāmī’’ti.
ತೇ ಥೇರಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಜಾತಿಭೂಮಿರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ಸಬ್ಬೇ ಖೀಣಾಸವಾ ಸಬ್ಬೇ ದಸಕಥಾವತ್ಥುಲಾಭಿನೋ ಅತ್ತನೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಓವಾದಂ ಅಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಾ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ರಾಜಗಹೇ ವೇಳುವನಮಹಾವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಆಚಿಣ್ಣಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಭಗವನ್ತಾನಂ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸಮ್ಮೋದಿತುನ್ತಿ ಭಗವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ‘‘ಕಚ್ಚಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖಮನೀಯ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮಧುರಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಚ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇಹಿ ‘‘ಜಾತಿಭೂಮಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜಾತಿಭೂಮಿಯಂ ಜಾತಿಭೂಮಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಏವಂ ಸಮ್ಭಾವಿತೋ ಅತ್ತನಾ ಚ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಕಥಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕತ್ತಾ’’ತಿ ದಸಕಥಾವತ್ಥುಲಾಭಿಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇಪಿ ‘‘ಪುಣ್ಣೋ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಮನ್ತಾಣಿಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆರೋಚಯಿಂಸು। ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಥೇರಸ್ಸ ದಸ್ಸನಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ।
Te therā sabbepi dasabalassa jātibhūmiraṭṭhavāsino sabbe khīṇāsavā sabbe dasakathāvatthulābhino attano upajjhāyassa ovādaṃ abhinditvā anupubbena cārikaṃ carantā saṭṭhiyojanamaggaṃ atikkamma rājagahe veḷuvanamahāvihāraṃ gantvā dasabalassa pāde vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Āciṇṇaṃ kho panetaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ āgantukehi bhikkhūhi saddhiṃ paṭisammoditunti bhagavā tehi saddhiṃ ‘‘kacci, bhikkhave, khamanīya’’ntiādinā nayena madhurapaṭisanthāraṃ katvā ‘‘kuto ca tumhe, bhikkhave, āgacchathā’’ti pucchi. Tehi ‘‘jātibhūmito’’ti vutte ‘‘ko nu kho, bhikkhave, jātibhūmiyaṃ jātibhūmakānaṃ bhikkhūnaṃ sabrahmacārīhi evaṃ sambhāvito attanā ca appiccho appicchakathañca bhikkhūnaṃ kattā’’ti dasakathāvatthulābhiṃ bhikkhuṃ pucchi. Tepi ‘‘puṇṇo nāma, bhante, āyasmā mantāṇiputto’’ti ārocayiṃsu. Taṃ kathaṃ sutvā āyasmā sāriputto therassa dassanakāmo ahosi.
ಅಥ ಸತ್ಥಾ ರಾಜಗಹತೋ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಪುಣ್ಣತ್ಥೇರೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ತತ್ಥ ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗನ್ಧಕುಟಿಯಂಯೇವ ತಥಾಗತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಥೇರೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನತ್ಥಾಯ ಅನ್ಧವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸೀದಿ। ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋಪಿ ತಸ್ಸ ಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೀಸಾನುಲೋಕಿಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಓಕಾಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ತಂ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿತ್ವಾ ಸತ್ತವಿಸುದ್ಧಿಕ್ಕಮಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋಪಿಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಸುಭಾಸಿತಂ ಸಮನುಮೋದಿಂಸು। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಥೇರಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Atha satthā rājagahato sāvatthiṃ agamāsi. Puṇṇatthero dasabalassa tattha āgatabhāvaṃ sutvā ‘‘satthāraṃ passissāmī’’ti gantvā antogandhakuṭiyaṃyeva tathāgataṃ sampāpuṇi. Satthā tassa dhammaṃ desesi. Thero dhammaṃ sutvā dasabalaṃ vanditvā paṭisallānatthāya andhavanaṃ gantvā aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi. Sāriputtattheropi tassa gamanaṃ sutvā sīsānulokiko gantvā okāsaṃ sallakkhetvā taṃ rukkhamūlaṃ upasaṅkamitvā therena saddhiṃ sammoditvā sattavisuddhikkamaṃ pucchi. Theropissa pucchitaṃ pucchitaṃ byākāsi. Te aññamaññassa subhāsitaṃ samanumodiṃsu. Atha satthā aparabhāge bhikkhusaṅghamajjhe nisinno theraṃ dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಮಹಾಕಚ್ಚಾನತ್ಥೇರವತ್ಥು
Mahākaccānattheravatthu
೧೯೭. ದಸಮೇ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಭಾಸಿತಸ್ಸಾತಿ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಕಥಿತಧಮ್ಮಸ್ಸ। ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅತ್ಥಂ ವಿಭಜನ್ತಾನನ್ತಿ ತಂ ದೇಸನಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ಥಂ ವಿಭಜಮಾನಾನಂ। ಅಞ್ಞೇ ಕಿರ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸಙ್ಖೇಪವಚನಂ ಅತ್ಥವಸೇನ ವಾ ಪೂರೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನವಸೇನ ವಾ, ಅಯಂ ಪನ ಥೇರೋ ಉಭಯವಸೇನಪಿ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಪುಬ್ಬಪತ್ಥನಾಪಿ ಚಸ್ಸ ಏವರೂಪಾವ।
197. Dasame saṃkhittena bhāsitassāti saṃkhittena kathitadhammassa. Vitthārena atthaṃ vibhajantānanti taṃ desanaṃ vitthāretvā atthaṃ vibhajamānānaṃ. Aññe kira tathāgatassa saṅkhepavacanaṃ atthavasena vā pūretuṃ sakkonti byañjanavasena vā, ayaṃ pana thero ubhayavasenapi sakkoti. Tasmā aggoti vutto. Pubbapatthanāpi cassa evarūpāva.
ಅಯಂ ಪನಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಅತ್ತನಾ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅತ್ಥಂ ವಿಭಜನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಹನ್ತೋ ವತಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು, ಯಂ ಸತ್ಥಾ ಏವಂ ವಣ್ಣೇತಿ, ಮಯಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಏವರೂಪೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಸ್ಸ ಫಲೇನ ನ ಅಞ್ಞಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ಥೇಮಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಇತೋ ಸತ್ತದಿವಸಮತ್ಥಕೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪಿತಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ಅಹಮ್ಪಿ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಸತ್ಥಾ ಅನಾಗತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಇಮಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಕುಲಪುತ್ತ, ಅನಾಗತೇ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾವಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅತ್ಥಂ ವಿಭಜನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
Ayaṃ panassa pañhakamme anupubbikathā – ayaṃ kira padumuttarasammāsambuddhakāle gahapatimahāsālakule nibbattitvā vuddhippatto ekadivasaṃ vuttanayeneva vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ attanā saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ ekaṃ bhikkhuṃ disvā ‘‘mahanto vatāyaṃ bhikkhu, yaṃ satthā evaṃ vaṇṇeti, mayāpi anāgate ekassa buddhassa sāsane evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti satthāraṃ nimantetvā vuttanayeneva sattāhaṃ mahādānaṃ datvā, ‘‘bhante, ahaṃ imassa sakkārassa phalena na aññaṃ sampattiṃ patthemi, anāgate pana ekassa buddhassa sāsane ito sattadivasamatthake tumhehi ṭhānantare ṭhapitabhikkhu viya ahampi taṃ ṭhānantaraṃ labheyya’’nti patthanaṃ katvā pādamūle nipajji. Satthā anāgataṃ olokento ‘‘samijjhissati imassa kulaputtassa patthanā’’ti disvā ‘‘ambho, kulaputta, anāgate kappasatasahassāvasāne gotamo nāma buddho uppajjissati, tvaṃ tassa sāsane saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajantānaṃ aggo bhavissasī’’ti byākaritvā anumodanaṃ katvā pakkāmi.
ಸೋಪಿ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯಕರಣಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾಯ ಸುವಣ್ಣಿಟ್ಠಕಾಯ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಭಗವಾ ಮಯ್ಹಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸರೀರಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ತತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾಲೇ ಉಜ್ಜೇನಿನಗರೇ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಸರೀರೋ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಕಞ್ಚನಮಾಣವೋತೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು । ಸೋ ವುದ್ಧಿಮನ್ವಾಯ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಪುರೋಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ। ಸೋ ಗೋತ್ತವಸೇನ ಕಚ್ಚಾನೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
Sopi kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā kassapabuddhakāle bārāṇasiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā satthari parinibbute suvaṇṇacetiyakaraṇaṭṭhānaṃ gantvā satasahassagghanikāya suvaṇṇiṭṭhakāya pūjaṃ katvā ‘‘bhagavā mayhaṃ nibbattanibbattaṭṭhāne sarīraṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ hotū’’ti patthanaṃ akāsi. Tato yāvajīvaṃ kusalakammaṃ katvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ dasabalassa uppattikāle ujjeninagare purohitassa gehe nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase ‘‘mayhaṃ putto suvaṇṇavaṇṇasarīro attanāva attano nāmaṃ gahetvā āgato’’ti kañcanamāṇavotevassa nāmaṃ akaṃsu . So vuddhimanvāya tayo vede uggaṇhitvā pitu accayena purohitaṭṭhānaṃ labhi. So gottavasena kaccāno nāma jāto.
ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತರಾಜಾ ಅಮಚ್ಚೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ತಂ ಆನೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಆನೇಥ ತಾತಾ’’ತಿ। ದೇವ, ಅಞ್ಞೋ ದಸಬಲಂ ಆನೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಆಚರಿಯೋ ಕಚ್ಚಾನಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸಮತ್ಥೋ, ತಂ ಪಹಿಣಥಾತಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಲಭನ್ತೋ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ। ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಆನೇಹಿ, ತಾತಾತಿ। ಸೋ ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಪರಿಸಾಯ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಅತ್ತಟ್ಠಮೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ತಹಿ ಜನೇಹಿ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಥ ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ತಂಖಣಂಯೇವ ಸಬ್ಬೇವ ಅನ್ತರಹಿತಕೇಸಮಸ್ಸೂ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ವಸ್ಸಸಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಜಾತಾ।
Caṇḍapajjotarājā amacce sannipātetvā āha – ‘‘buddho loke nibbatto, taṃ ānetuṃ samatthā gantvā ānetha tātā’’ti. Deva, añño dasabalaṃ ānetuṃ samattho nāma natthi, ācariyo kaccānabrāhmaṇova samattho, taṃ pahiṇathāti. Rājā taṃ pakkosāpetvā, ‘‘tāta, dasabalassa santikaṃ gacchāhī’’ti āha. Gantvā pabbajituṃ labhanto gamissāmi, mahārājāti. Yaṃkiñci katvā tathāgataṃ ānehi, tātāti. So ‘‘buddhānaṃ santikaṃ gacchantassa mahāparisāya kammaṃ natthī’’ti attaṭṭhamo agamāsi. Athassa satthā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne saddhiṃ sattahi janehi saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Satthā ‘‘etha bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi. Taṃkhaṇaṃyeva sabbeva antarahitakesamassū iddhimayapattacīvaradharā vassasaṭṭhikattherā viya jātā.
ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚೇ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೇ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ ಅನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಸತ್ಥು ಉಜ್ಜೇನಿಗಮನತ್ಥಾಯ ಗಮನವಣ್ಣಂ ಕಥೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಚ್ಚಾನೋ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿಭೂಮಿಯಂ ಮಮ ಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಏಕಂ ಕಾರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಗನ್ತುಂ ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂಯೇವ ಭಿಕ್ಖು ಗಚ್ಛ, ತಯಿ ಗತೇಪಿ ರಾಜಾ ಪಸೀದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ ದ್ವೇ ಕಥಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ತಥಾಗತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಉಜ್ಜೇನಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ತೇಲಪನಾಳಿ ನಾಮ ನಿಗಮೋ, ತತ್ಥ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಚ ನಿಗಮೇ ದ್ವೇ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರೋ। ತಾಸು ಏಕಾ ಪರಿಜಿಣ್ಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ದುಗ್ಗತಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಧಾತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವತಿ। ಅತ್ತಭಾವೋ ಪನಸ್ಸಾ ಸಮಿದ್ಧೋ, ಕೇಸಾ ಅಞ್ಞಾಹಿ ಅತಿವಿಯ ದೀಘಾ। ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಿಗಮೇ ಅಞ್ಞಾ ಇಸ್ಸರಸೇಟ್ಠಿಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ ನಿಕ್ಕೇಸಿಕಾ। ಸಾ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ತಸ್ಸಾ ಸಮೀಪಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಸತಂ ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ಕೇಸೇ ಆಹರಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ।
Thero attano kicce matthakaṃ patte tuṇhībhāvena anisīditvā kāḷudāyitthero viya satthu ujjenigamanatthāya gamanavaṇṇaṃ kathesi. Satthā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘kaccāno attano jātibhūmiyaṃ mama gamanaṃ paccāsīsatī’’ti aññāsi. Buddhā ca nāma ekaṃ kāraṇaṃ paṭicca gantuṃ ayuttaṭṭhānaṃ na gacchanti. Tasmā theraṃ āha – ‘‘tvaṃyeva bhikkhu gaccha, tayi gatepi rājā pasīdissatī’’ti. Thero ‘‘buddhānaṃ dve kathā nāma natthī’’ti tathāgataṃ vanditvā attanā saddhiṃ āgatehi sattahi bhikkhūhi saddhiṃ ujjeniṃ gacchanto antarāmagge telapanāḷi nāma nigamo, tattha piṇḍāya cari. Tasmiṃ ca nigame dve seṭṭhidhītaro. Tāsu ekā parijiṇṇakule nibbattā duggatā mātāpitūnaṃ accayena dhātiṃ nissāya jīvati. Attabhāvo panassā samiddho, kesā aññāhi ativiya dīghā. Tasmiṃyeva nigame aññā issaraseṭṭhikulassa dhītā nikkesikā. Sā tato pubbe tassā samīpaṃ pesetvā ‘‘sataṃ vā sahassaṃ vā dassāmī’’ti vatvāpi kese āharāpetuṃ nāsakkhi.
ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ದಿವಸೇ ಸಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಮಹಾಕಚ್ಚಾನತ್ಥೇರಂ ಸತ್ತಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಪರಿವುತಂ ತುಚ್ಛಪತ್ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಏಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಬನ್ಧುಭಿಕ್ಖು ಯಥಾಧೋತೇನೇವ ಪತ್ತೇನ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಅಞ್ಞಂ ಧನಂ ನತ್ಥಿ। ಅಸುಕಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಪನ ಇಮೇಸಂ ಕೇಸಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪೇಸೇಸಿ। ಇದಾನಿ ಇತೋ ಲದ್ಧಉಪ್ಪಾದೇನ ಸಕ್ಕಾ ಥೇರಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ ಧಾತಿಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಥೇರೇ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ನಿಸೀದಾಪೇಸಿ। ಥೇರಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಧಾತಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಕೇಸೇ ಕಪ್ಪಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ , ಇಮೇ ಕೇಸೇ ಅಸುಕಾಯ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ದತ್ವಾ ಯಂ ಸಾ ದೇತಿ, ತಂ ಆಹರ, ಅಯ್ಯಾನಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಧಾತಿ ಪಿಟ್ಠಿಹತ್ಥೇನ ಅಸ್ಸೂನಿ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಹದಯಮಂಸಂ ಸನ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಥೇರಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ತೇ ಕೇಸೇ ಆದಾಯ ತಸ್ಸಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತಾ।
Tasmiṃ pana divase sā seṭṭhidhītā mahākaccānattheraṃ sattahi bhikkhūhi parivutaṃ tucchapattaṃ āgacchantaṃ disvā ‘‘ayaṃ suvaṇṇavaṇṇo eko brahmabandhubhikkhu yathādhoteneva pattena āgacchati, mayhañca aññaṃ dhanaṃ natthi. Asukaseṭṭhidhītā pana imesaṃ kesānaṃ atthāya pesesi. Idāni ito laddhauppādena sakkā therassa deyyadhammaṃ dātu’’nti dhātiṃ pesetvā there nimantetvā antogehe nisīdāpesi. Therānaṃ nisinnakāle gabbhaṃ pavisitvā dhātiyā attano kese kappāpetvā, ‘‘amma , ime kese asukāya nāma seṭṭhidhītāya datvā yaṃ sā deti, taṃ āhara, ayyānaṃ piṇḍapātaṃ dassāmā’’ti. Dhāti piṭṭhihatthena assūni puñchitvā ekena hatthena hadayamaṃsaṃ sandhāretvā therānaṃ santike paṭicchādetvā te kese ādāya tassā seṭṭhidhītāya santikaṃ gatā.
ಪಣಿಯಂ ನಾಮ ಸಾರವನ್ತಮ್ಪಿ ಸಯಂ ಉಪನೀತಂ ಗಾರವಂ ನ ಜನೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಬಹುನಾಪಿ ಧನೇನ ಇಮೇ ಕೇಸೇ ಆಹರಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಇದಾನಿ ಪನ ಛಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಯಥಾಮೂಲಮೇವ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ । ಧಾತಿಂ ಆಹ – ‘‘ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ತವ ಸಾಮಿನಿಂ ಬಹುನಾಪಿ ಧನೇನ ಕೇಸೇ ಆಹರಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಿನಿಪಾತಾ ಪನ ನಿಜ್ಜೀವಕೇಸಾ ನಾಮ ಅಟ್ಠ ಕಹಾಪಣೇ ಅಗ್ಘನ್ತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠೇವ ಕಹಾಪಣೇ ಅದಾಸಿ। ಧಾತಿ ಕಹಾಪಣೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ಅದಾಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಏಕೇಕಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಏಕೇಕಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಾನಂ ದಾಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಗಬ್ಭೇ, ಅಯ್ಯಾತಿ। ಪಕ್ಕೋಸಥ ನನ್ತಿ। ಸಾ ಚ ಥೇರೇಸು ಗಾರವೇನ ಏಕವಚನೇನೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಬಲವಸದ್ಧಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ಸುಖೇತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ವಿಪಾಕಂ ದೇತೀತಿ ಸಹ ಥೇರಾನಂ ವನ್ದನೇನ ಕೇಸಾ ಪಕತಿಭಾವೇಯೇವ ಅಟ್ಠಂಸು। ಥೇರಾಪಿ ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾಯೇವ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಕಞ್ಚನವನುಯ್ಯಾನೇ ಓತರಿಂಸು।
Paṇiyaṃ nāma sāravantampi sayaṃ upanītaṃ gāravaṃ na janeti, tasmā sā seṭṭhidhītā cintesi – ‘‘ahaṃ pubbe bahunāpi dhanena ime kese āharāpetuṃ nāsakkhiṃ, idāni pana chinnakālato paṭṭhāya na yathāmūlameva labhissatī’’ti . Dhātiṃ āha – ‘‘ahaṃ pubbe tava sāminiṃ bahunāpi dhanena kese āharāpetuṃ nāsakkhiṃ, yattha katthaci vinipātā pana nijjīvakesā nāma aṭṭha kahāpaṇe agghantī’’ti aṭṭheva kahāpaṇe adāsi. Dhāti kahāpaṇe āharitvā seṭṭhidhītāya adāsi. Seṭṭhidhītā ekekaṃ piṇḍapātaṃ ekekakahāpaṇagghanakaṃ katvā therānaṃ dāpesi. Thero āvajjitvā seṭṭhidhītāya upanissayaṃ disvā ‘‘kahaṃ seṭṭhidhītā’’ti pucchi. Gabbhe, ayyāti. Pakkosatha nanti. Sā ca theresu gāravena ekavacaneneva āgantvā there vanditvā balavasaddhaṃ uppādesi. Sukhette patiṭṭhitapiṇḍapāto diṭṭheva dhamme vipākaṃ detīti saha therānaṃ vandanena kesā pakatibhāveyeva aṭṭhaṃsu. Therāpi taṃ piṇḍapātaṃ gahetvā passantiyāyeva seṭṭhidhītāya vehāsaṃ abbhuggantvā kañcanavanuyyāne otariṃsu.
ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದೇವ, ಮೇ ಅಯ್ಯೋ ಪುರೋಹಿತೋ ಕಚ್ಚಾನೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಮಾಗತೋ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತೋ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಥೇರಂ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸತ್ಥಾ ಸಯಂ ಅನಾಗನ್ತ್ವಾ ಮಂ ಪೇಸೇಸಿ ಮಹಾರಾಜಾತಿ। ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ ಭಿಕ್ಖಂ ಅಲತ್ಥಾತಿ? ಥೇರೋ ರಞ್ಞೋ ಪುಚ್ಛಾಸಭಾಗೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಯ ಕತಂ ದುಕ್ಕರಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಥೇರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತರಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಇಮಿಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕೋವ ಯಸಪಟಿಲಾಭೋ ಅಹೋಸಿ।
Uyyānapālo theraṃ disvā rañño santikaṃ gantvā ‘‘deva, me ayyo purohito kaccāno pabbajitvā uyyānamāgato’’ti āha. Rājā caṇḍapajjoto uyyānaṃ gantvā katabhattakiccaṃ theraṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā ekamantaṃ nisinno ‘‘kahaṃ, bhante, bhagavā’’ti pucchi. Satthā sayaṃ anāgantvā maṃ pesesi mahārājāti. Kahaṃ, bhante, ajja bhikkhaṃ alatthāti? Thero rañño pucchāsabhāgena sabbaṃ seṭṭhidhītāya kataṃ dukkaraṃ ārocesi. Rājā therassa vasanaṭṭhānaṃ paṭiyādetvā theraṃ nimantetvā nivesanaṃ gantvā seṭṭhidhītaraṃ āṇāpetvā aggamahesiṭṭhāne ṭhapesi. Imissā itthiyā diṭṭhadhammikova yasapaṭilābho ahosi.
ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ರಾಜಾ ಥೇರಸ್ಸ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಕಲನಗರಂ ಏಕಕಾಸಾವಪಜ್ಜೋತಂ ಇಸಿವಾತಪಟಿವಾತಂ ಅಹೋಸಿ। ಸಾಪಿ ದೇವೀ ಗಬ್ಭಂ ಲಭಿತ್ವಾ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ। ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಗೋಪಾಲಕುಮಾರೋತಿ ಮಾತಾಮಹಸೇಟ್ಠಿನೋ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ನಾಮವಸೇನ ಗೋಪಾಲಮಾತಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಜಾತಾ। ಸಾ ದೇವೀ ಥೇರೇ ಅತಿವಿಯ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಕಞ್ಚನವನುಯ್ಯಾನೇ ಥೇರಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇಸಿ। ಥೇರೋ ಉಜ್ಜೇನಿನಗರಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಪುನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಧುಪಿಣ್ಡಿಕಸುತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೯೯ ಆದಯೋ) ಕಚ್ಚಾನಪೇಯ್ಯಾಲಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭೯ ಆದಯೋ) ಪಾರಾಯನಸುತ್ತನ್ತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಸುತ್ತನ್ತೇ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅತ್ಥಂ ವಿಭಜನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Tato paṭṭhāya rājā therassa mahāsakkāraṃ karoti. Therassa dhammakathāya pasīditvā mahājano therassa santike pabbaji. Tato paṭṭhāya sakalanagaraṃ ekakāsāvapajjotaṃ isivātapaṭivātaṃ ahosi. Sāpi devī gabbhaṃ labhitvā dasamāsaccayena puttaṃ vijāyi. Tassa nāmaggahaṇadivase gopālakumāroti mātāmahaseṭṭhino nāmaṃ akaṃsu. Sā puttassa nāmavasena gopālamātā nāma devī jātā. Sā devī there ativiya pasīditvā rājānaṃ sampaṭicchāpetvā kañcanavanuyyāne therassa vihāraṃ kāresi. Thero ujjeninagaraṃ pasādetvā puna satthu santikaṃ gato. Atha satthā aparabhāge jetavane viharanto madhupiṇḍikasuttaṃ (ma. ni. 1.199 ādayo) kaccānapeyyālaṃ (ma. ni. 3.279 ādayo) pārāyanasuttanti ime tayo suttante aṭṭhuppattiṃ katvā theraṃ saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಪಠಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Paṭhamavaggavaṇṇanā.
೧೪. ಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
14. Etadaggavaggo
(೧೪) ೨. ದುತಿಯಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
(14) 2. Dutiyaetadaggavaggo
ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರವತ್ಥು
Cūḷapanthakattheravatthu
೧೯೮-೨೦೦. ದುತಿಯಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಮನೋಮಯನ್ತಿ ಮನೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಂ। ‘‘ಮನೋಮಯೇನ ಕಾಯೇನ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಉಪಸಙ್ಕಮೀ’’ತಿ (ಥೇರಗಾ॰ ೯೦೧) ವುತ್ತಟ್ಠಾನಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಮನೇನ ಕತಕಾಯೋ ಮನೋಮಯಕಾಯೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ‘‘ಅಞ್ಞತರಂ ಮನೋಮಯಂ ಕಾಯಂ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೩೩) ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಮನೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಕಾಯೋ ಮನೋಮಯಕಾಯೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಅಯಮಿಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತತ್ಥ ಅಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಮನೋಮಯಂ ಕಾಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಾ ತಯೋ ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಿ, ನ ಬಹುಕೇ। ಏಕಸದಿಸೇಯೇವ ಚ ಕತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಿ ಏಕವಿಧಮೇವ ಕಮ್ಮಂ ಕುರುಮಾನೇ। ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರೋ ಪನ ಏಕಾವಜ್ಜನೇನ ಸಮಣಸಹಸ್ಸಂ ಮಾಪೇಸಿ। ದ್ವೇಪಿ ಚ ಜನೇ ನ ಏಕಸದಿಸೇ ಅಕಾಸಿ ನ ಏಕವಿಧಂ ಕಮ್ಮಂ ಕುರುಮಾನೇ। ತಸ್ಮಾ ಮನೋಮಯಂ ಕಾಯಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
198-200. Dutiyassa paṭhame manomayanti manena nibbattitaṃ. ‘‘Manomayena kāyena, iddhiyā upasaṅkamī’’ti (theragā. 901) vuttaṭṭhānasmiñhi manena katakāyo manomayakāyo nāma jāto. ‘‘Aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapajjatī’’ti (cūḷava. 333) vuttaṭṭhāne manena nibbattitakāyo manomayakāyo nāma jāto. Ayamidha adhippeto. Tattha aññe bhikkhū manomayaṃ kāyaṃ nibbattentā tayo vā cattāro vā nibbattenti, na bahuke. Ekasadiseyeva ca katvā nibbattenti ekavidhameva kammaṃ kurumāne. Cūḷapanthakatthero pana ekāvajjanena samaṇasahassaṃ māpesi. Dvepi ca jane na ekasadise akāsi na ekavidhaṃ kammaṃ kurumāne. Tasmā manomayaṃ kāyaṃ abhinimminantānaṃ aggo nāma jāto.
ಚೇತೋವಿವಟ್ಟಕುಸಲಾನಮ್ಪಿ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋವ ಅಗ್ಗೋ, ಸಞ್ಞಾವಿವಟ್ಟಕುಸಲಾನಂ ಪನ ಮಹಾಪನ್ಥಕತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತೋ। ತತ್ಥ ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರೋ ಚತುನ್ನಂ ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಾನಂ ಲಾಭಿತಾಯ ‘‘ಚೇತೋವಿವಟ್ಟಕುಸಲೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಮಹಾಪನ್ಥಕತ್ಥೇರೋ ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಾನಂ ಲಾಭಿತಾಯ ‘‘ಸಞ್ಞಾವಿವಟ್ಟಕುಸಲೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಚ ಸಮಾಧಿಕುಸಲತಾಯ ಚೇತೋವಿವಟ್ಟಕುಸಲೋ ನಾಮ, ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಕುಸಲತಾಯ ಸಞ್ಞಾವಿವಟ್ಟಕುಸಲೋ ನಾಮ। ಏಕೋ ಚೇತ್ಥ ಸಮಾಧಿಲಕ್ಖಣೇ ಛೇಕೋ, ಏಕೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಲಕ್ಖಣೇ। ತಥಾ ಏಕೋ ಸಮಾಧಿಗಾಳ್ಹೋ, ಏಕೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಗಾಳ್ಹೋ। ಏಕೋ ಚೇತ್ಥ ಅಙ್ಗಸಂಖಿತ್ತೇ ಛೇಕೋ, ಏಕೋ ಆರಮ್ಮಣಸಂಖಿತ್ತೇ। ತಥಾ ಏಕೋ ಅಙ್ಗವವತ್ಥಾನೇ ಛೇಕೋ, ಏಕೋ ಆರಮ್ಮಣವವತ್ಥಾನೇತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ।
Cetovivaṭṭakusalānampi cūḷapanthakova aggo, saññāvivaṭṭakusalānaṃ pana mahāpanthakatthero aggoti vutto. Tattha cūḷapanthakatthero catunnaṃ rūpāvacarajjhānānaṃ lābhitāya ‘‘cetovivaṭṭakusalo’’ti vutto, mahāpanthakatthero catunnaṃ arūpāvacarajjhānānaṃ lābhitāya ‘‘saññāvivaṭṭakusalo’’ti vutto. Cūḷapanthako ca samādhikusalatāya cetovivaṭṭakusalo nāma, mahāpanthako vipassanākusalatāya saññāvivaṭṭakusalo nāma. Eko cettha samādhilakkhaṇe cheko, eko vipassanālakkhaṇe. Tathā eko samādhigāḷho, eko vipassanāgāḷho. Eko cettha aṅgasaṃkhitte cheko, eko ārammaṇasaṃkhitte. Tathā eko aṅgavavatthāne cheko, eko ārammaṇavavatthāneti evamettha yojanā kātabbā.
ಅಪಿಚ ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರೋ ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಲಾಭೀ ಹುತ್ವಾ ಝಾನಙ್ಗೇಹಿ ವುಟ್ಠಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋತಿ ಚೇತೋವಿವಟ್ಟಕುಸಲೋ, ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಅರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಲಾಭೀ ಹುತ್ವಾ ಝಾನಙ್ಗೇಹಿ ವುಟ್ಠಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋತಿ ಸಞ್ಞಾವಿವಟ್ಟಕುಸಲೋ। ಉಭೋಪಿ ಪನ್ಥೇ ಜಾತತ್ತಾ ಪನ್ಥಕಾ ನಾಮ ಜಾತಾ। ತೇಸಂ ಪಠಮಜಾತೋ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ನಾಮ, ಪಚ್ಛಾಜಾತೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ನಾಮ।
Apica cūḷapanthakatthero rūpāvacarajjhānalābhī hutvā jhānaṅgehi vuṭṭhāya arahattaṃ pattoti cetovivaṭṭakusalo, mahāpanthako arūpāvacarajjhānalābhī hutvā jhānaṅgehi vuṭṭhāya arahattaṃ pattoti saññāvivaṭṭakusalo. Ubhopi panthe jātattā panthakā nāma jātā. Tesaṃ paṭhamajāto mahāpanthako nāma, pacchājāto cūḷapanthako nāma.
ಇಮೇಸಂ ಪನ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅತೀತೇ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರವಾಸಿನೋ ದ್ವೇ ಭಾತಿಕಾ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಾ ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ನಿಬದ್ಧಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಿ। ತೇಸು ಏಕದಿವಸಂ ಕನಿಟ್ಠೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದ್ವೀಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಮಮ ಸಾಸನೇ ಮನೋಮಯಂ ಕಾಯಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನನ್ತಾನಂ ಚೇತೋವಿವಟ್ಟಕುಸಲಾನಞ್ಚ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅಗ್ಗೋ’’ತಿ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಹಾ ವತಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಏಕೋ ಹುತ್ವಾ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ ಪರಿಪೂರೇತ್ವಾ ಚರತಿ, ಮಯಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಅಙ್ಗದ್ವಯಪೂರಕೇನ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖುಂ ತುಮ್ಹೇ ಇತೋ ಸತ್ತದಿವಸಮತ್ಥಕೇ ಮನೋಮಯಙ್ಗೇನ ಚ ಚೇತೋವಿವಟ್ಟಕುಸಲಙ್ಗೇನ ಚ ‘ಅಯಂ ಮಮ ಸಾಸನೇ ಅಗ್ಗೋ’ತಿ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪಯಿತ್ಥ, ಅಹಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಸ್ಸ ಫಲೇನ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ಅಙ್ಗದ್ವಯಪೂರಕೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ।
Imesaṃ pana ubhinnampi pañhakamme ayamanupubbikathā – atīte kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagaravāsino dve bhātikā kuṭumbikā saddhā pasannā nibaddhaṃ satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇanti. Tesu ekadivasaṃ kaniṭṭho satthāraṃ dvīhaṅgehi samannāgataṃ ekaṃ bhikkhuṃ ‘‘mama sāsane manomayaṃ kāyaṃ abhinimminantānaṃ cetovivaṭṭakusalānañca ayaṃ bhikkhu aggo’’ti etadaggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā cintesi – ‘‘mahā vatāyaṃ bhikkhu eko hutvā dve aṅgāni paripūretvā carati, mayāpi anāgate ekassa buddhassa sāsane aṅgadvayapūrakena hutvā vicarituṃ vaṭṭatī’’ti. So purimanayeneva satthāraṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā evamāha – ‘‘yaṃ, bhante, bhikkhuṃ tumhe ito sattadivasamatthake manomayaṅgena ca cetovivaṭṭakusalaṅgena ca ‘ayaṃ mama sāsane aggo’ti etadagge ṭhapayittha, ahampi imassa adhikārakammassa phalena so bhikkhu viya aṅgadvayapūrako bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi.
ಸತ್ಥಾ ಅನಾಗತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅನನ್ತರಾಯೇನಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾಯ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾವಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನದ್ವಯೇ ಠಪೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಭಾತಾಪಿಸ್ಸ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಸಞ್ಞಾವಿವಟ್ಟಕುಸಲಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏತದಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಥೇವ ಅಧಿಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ, ಸತ್ಥಾಪಿ ತಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।
Satthā anāgataṃ oloketvā anantarāyenassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate kappasatasahassāvasāne gotamo nāma buddho uppajjissati, so taṃ imasmiṃ ṭhānadvaye ṭhapessatī’’ti byākaritvā anumodanaṃ katvā pakkāmi. Bhātāpissa ekadivasaṃ satthāraṃ saññāvivaṭṭakusalaṃ bhikkhuṃ etadaggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā tatheva adhikāraṃ katvā patthanaṃ akāsi, satthāpi taṃ byākāsi.
ತೇ ಉಭೋಪಿ ಜನಾ ಸತ್ಥರಿ ಧರಮಾನೇ ಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಕರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪರಿನಿಬ್ಬುತಕಾಲೇ ಸರೀರಚೇತಿಯೇ ಸುವಣ್ಣಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ತೇಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತಾನಂಯೇವ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಂ। ತತ್ಥ ಮಹಾಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಅನ್ತರಾ ಕತಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ನ ಕಥಿಯತಿ, ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಪನ ಕಸ್ಸಪಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಓದಾತಕಸಿಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವೇಳುವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಪಟಿವಸತಿ।
Te ubhopi janā satthari dharamāne kusalakammaṃ karitvā satthu parinibbutakāle sarīracetiye suvaṇṇapūjaṃ katvā tato cutā devaloke nibbattā. Tesaṃ devamanussesu saṃsarantānaṃyeva kappasatasahassaṃ atikkantaṃ. Tattha mahāpanthakassa antarā katakalyāṇakammaṃ na kathiyati, cūḷapanthako pana kassapabhagavato sāsane pabbajitvā vīsati vassasahassāni odātakasiṇakammaṃ katvā devapure nibbatti. Atha amhākaṃ satthā abhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakko rājagahaṃ upanissāya veḷuvanamahāvihāre paṭivasati.
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ರಾಜಗಹೇ ಕಿರ ಧನಸೇಟ್ಠಿಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ ಅತ್ತನೋ ದಾಸೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞೇಪಿ ಮೇ ಇಮಂ ಕಮ್ಮಂ ಜಾನೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಸಚೇ ಮೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಇಮಂ ದೋಸಂ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ವಿದೇಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಹತ್ಥಸಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘‘ಯತ್ಥ ವಾ ತತ್ಥ ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಜಾನನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉಭೋಪಿ ಅಗಮಂಸು।
Imasmiṃ ṭhāne ṭhatvā imesaṃ dvinnaṃ nibbattiṃ kathetuṃ vaṭṭati. Rājagahe kira dhanaseṭṭhikulassa dhītā attano dāseneva saddhiṃ santhavaṃ katvā ‘‘aññepi me imaṃ kammaṃ jāneyyu’’nti cintetvā evamāha – ‘‘amhehi imasmiṃ ṭhāne vasituṃ na sakkā, sace me mātāpitaro imaṃ dosaṃ jānissanti, khaṇḍākhaṇḍaṃ karissanti, videsaṃ gantvā vasissāmā’’ti hatthasāraṃ gahetvā aggadvārena nikkhamitvā ‘‘yattha vā tattha vā aññehi ajānanaṭṭhānaṃ gantvā vasissāmā’’ti ubhopi agamaṃsu.
ತೇಸಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಸಂವಾಸಮನ್ವಾಯ ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪರಿಪಾಕಂ ಆಗಮ್ಮ ಸಾಮಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಗಬ್ಭೋ ಮೇ ಪರಿಪಾಕಂ ಗತೋ, ಞಾತಿಮಿತ್ತಾದಿವಿರಹಿತೇ ಠಾನೇ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದುಕ್ಖಮೇವ, ಕುಲಗೇಹಮೇವ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಗಚ್ಛಾಮ, ಸ್ವೇ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ದಿವಸೇ ಅತಿಕ್ಕಮಾಪೇಸಿ। ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಬಾಲೋ ಅತ್ತನೋ ದೋಸಮಹನ್ತಾಯ ಗನ್ತುಂ ನ ಉಸ್ಸಹತಿ, ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚ ನಾಮ ಏಕನ್ತಹಿತಾ, ಅಯಂ ಗಚ್ಛತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ಮಯಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಸಾ ಗೇಹೇ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಘರಂ ಗತಭಾವಂ ಅನನ್ತರಗೇಹವಾಸೀನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ।
Tesaṃ ekasmiṃ ṭhāne vasantānaṃ saṃvāsamanvāya tassā kucchiyaṃ gabbho patiṭṭhāsi. Sā gabbhassa paripākaṃ āgamma sāmikena saddhiṃ mantesi – ‘‘gabbho me paripākaṃ gato, ñātimittādivirahite ṭhāne gabbhavuṭṭhānaṃ nāma ubhinnampi amhākaṃ dukkhameva, kulagehameva gacchāmā’’ti. So ‘‘ajja gacchāma, sve gacchāmā’’ti divase atikkamāpesi. Sā cintesi – ‘‘ayaṃ bālo attano dosamahantāya gantuṃ na ussahati, mātāpitaro ca nāma ekantahitā, ayaṃ gacchatu vā mā vā, mayā gantuṃ vaṭṭatī’’ti. Tasmiṃ gehā nikkhante sā gehe parikkhāraṃ paṭisāmetvā attano kulagharaṃ gatabhāvaṃ anantaragehavāsīnaṃ ārocetvā maggaṃ paṭipajji.
ಅಥ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಘರಂ ಆಗತೋ ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಕುಲಘರಂ ಗತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ತಸ್ಸಾಪಿ ತತ್ಥೇವ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ಇದಂ ಭದ್ದೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಾಮಿ ಏಕೋ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋತಿ। ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ? ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಮಯಂ ಕುಲಘರಂ ಗಚ್ಛಾಮ, ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅನ್ತರಾವ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ನಿವತ್ತಾಮಾತಿ ದ್ವೇಪಿ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು। ತಸ್ಸ ದಾರಕಸ್ಸ ಚ ಪನ್ಥೇ ಜಾತತ್ತಾ ಪನ್ಥಕೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತಸ್ಸಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅಪರೋಪಿ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಸಪಿ ದಾರಕಸ್ಸ ಪನ್ಥೇ ಜಾತತ್ತಾ ಪಠಮಜಾತಸ್ಸ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋತಿ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಜಾತಸ್ಸ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
Atha so puriso gharaṃ āgato taṃ adisvā paṭivissake pucchitvā ‘‘kulagharaṃ gatā’’ti sutvā vegena anubandhitvā antarāmagge sampāpuṇi. Tassāpi tattheva gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. So ‘‘kiṃ idaṃ bhadde’’ti pucchi. Sāmi eko putto jātoti. Idāni kiṃ karissāmāti? Yassa atthāya mayaṃ kulagharaṃ gacchāma, taṃ kammaṃ antarāva nipphannaṃ, tattha gantvā kiṃ karissāma, nivattāmāti dvepi ekacittā hutvā nivattiṃsu. Tassa dārakassa ca panthe jātattā panthakoti nāmaṃ akaṃsu. Tassā nacirasseva aparopi gabbho patiṭṭhahi. Sabbaṃ purimanayeneva vitthāretabbaṃ. Tassapi dārakassa panthe jātattā paṭhamajātassa mahāpanthakoti nāmaṃ katvā pacchājātassa cūḷapanthakoti nāmaṃ akaṃsu.
ತೇ ದ್ವೇಪಿ ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತಾ। ತೇಸಂ ತತ್ಥ ವಸನ್ತಾನಂ ಅಯಂ ಮಹಾಪನ್ಥಕದಾರಕೋ ಅಞ್ಞೇ ದಾರಕಜನೇ ‘‘ಚೂಳಪಿತಾ ಮಹಾಪಿತಾ ಅಯ್ಯಕೋ ಅಯ್ಯಿಕಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇ ಸುತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಞ್ಞೇ ದಾರಕಾ ಕಥೇನ್ತಿ ‘ಅಯ್ಯಕೋ ಅಯ್ಯಿಕಾ’ತಿ, ಕಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಕಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ? ಆಮ, ತಾತ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏತ್ಥ ಞಾತಕಾ ನತ್ಥಿ, ರಾಜಗಹನಗರೇ ಪನ ವೋ ಧನಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಅಯ್ಯಕೋ, ತತ್ಥ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬಹೂ ಞಾತಕಾತಿ। ಕಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ನ ಗಚ್ಛಥ ಅಮ್ಮಾತಿ? ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅಗಮನಕಾರಣಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಪುತ್ತೇಸು ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇನ್ತೇಸು ಸಾಮಿಕಮಾಹ – ‘‘ಇಮೇ ದಾರಕಾ ಅತಿವಿಯ ಮಂ ಕಿಲಮೇನ್ತಿ, ಕಿಂ ನೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ದಿಸ್ವಾ ಮಂಸಂ ಖಾದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏಹಿ ದಾರಕಾನಂ ಅಯ್ಯಕಕುಲಂ ದಸ್ಸೇಮಾ’’ತಿ। ಅಹಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಪನ ನಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ‘‘ಸಾಧು ಸಾಮಿ, ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ದಾರಕಾನಂ ಅಯ್ಯಕಕುಲಮೇವ ದಟ್ಠುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ದಾರಕೇ ಆದಾಯ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ರಾಜಗಹಂ ಪತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಸಾಲಾಯ ನಿವಾಸಂ ಕತ್ವಾ ದಾರಕಮಾತಾ ದ್ವೇ ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಭಾವಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ।
Te dvepi dārake gahetvā attano vasanaṭṭhānameva gatā. Tesaṃ tattha vasantānaṃ ayaṃ mahāpanthakadārako aññe dārakajane ‘‘cūḷapitā mahāpitā ayyako ayyikā’’ti vadante sutvā mātaraṃ paṭipucchi – ‘‘amma, aññe dārakā kathenti ‘ayyako ayyikā’ti, kiṃ amhākaṃ ñātakā natthī’’ti? Āma, tāta, tumhākaṃ ettha ñātakā natthi, rājagahanagare pana vo dhanaseṭṭhi nāma ayyako, tattha tumhākaṃ bahū ñātakāti. Kasmā tattha na gacchatha ammāti? Sā attano agamanakāraṇaṃ puttassa akathetvā puttesu punappunaṃ kathentesu sāmikamāha – ‘‘ime dārakā ativiya maṃ kilamenti, kiṃ no mātāpitaro disvā maṃsaṃ khādissanti, ehi dārakānaṃ ayyakakulaṃ dassemā’’ti. Ahaṃ sammukhā bhavituṃ na sakkhissāmi, taṃ pana nayissāmīti. ‘‘Sādhu sāmi, yena kenaci upāyena dārakānaṃ ayyakakulameva daṭṭhuṃ vaṭṭatī’’ti dvepi janā dārake ādāya anupubbena rājagahaṃ patvā nagaradvāre ekissā sālāya nivāsaṃ katvā dārakamātā dve dārake gahetvā āgatabhāvaṃ mātāpitūnaṃ ārocāpesi.
ತೇ ತಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಂಸಾರೇ ಸಂಸರನ್ತಾನಂ ನ ಪುತ್ತೋ ನ ಧೀತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಹಾಪರಾಧಿಕಾ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತೇಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಚಕ್ಖುಪಥೇ ಠಾತುಂ। ಏತ್ತಕಂ ಪನ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವನ್ತು, ದಾರಕೇ ಪನ ಇಧ ಪೇಸೇನ್ತೂತಿ। ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಪೇಸಿತಂ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾರಕೇ ಆಗತದೂತಾನಂ ಹತ್ಥೇಯೇವ ದತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ । ದಾರಕಾ ಅಯ್ಯಕಕುಲೇ ವಡ್ಢನ್ತಿ। ತೇಸು ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಅತಿದಹರೋ, ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಪನ ಅಯ್ಯಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸೋತುಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಂ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮುಖೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿ। ಸೋ ಅಯ್ಯಕಂ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಅನುಜಾನೇಯ್ಯಾಥ, ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ತಾತ, ಮಯ್ಹಂ ಸಕಲಲೋಕಸ್ಸಪಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜತೋ ತವೇವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಭದ್ದಿಕಾ। ಸಚೇ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ಪಬ್ಬಜ, ತಾತಾ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಂ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ದಾರಕೋ ತೇ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ದಾರಕೋ ಮಯ್ಹಂ ನತ್ತಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಾಮೀತಿ ವದತೀ’’ತಿ ಆಹ।
Te taṃ sāsanaṃ sutvā saṃsāre saṃsarantānaṃ na putto na dhītā nāma natthi, te amhākaṃ mahāparādhikā, na sakkā tehi amhākaṃ cakkhupathe ṭhātuṃ. Ettakaṃ pana dhanaṃ gahetvā dvepi janā phāsukaṭṭhānaṃ gantvā jīvantu, dārake pana idha pesentūti. Seṭṭhidhītā mātāpitūhi pesitaṃ dhanaṃ gahetvā dārake āgatadūtānaṃ hattheyeva datvā pesesi . Dārakā ayyakakule vaḍḍhanti. Tesu cūḷapanthako atidaharo, mahāpanthako pana ayyakena saddhiṃ dasabalassa dhammakathaṃ sotuṃ gacchati. Tassa niccaṃ satthu sammukhe dhammaṃ suṇantassa pabbajjāya cittaṃ nami. So ayyakaṃ āha – ‘‘sace tumhe anujāneyyātha, ahaṃ pabbajjeyya’’nti. ‘‘Kiṃ vadesi, tāta, mayhaṃ sakalalokassapi pabbajjato taveva pabbajjā bhaddikā. Sace sakkosi, pabbaja, tātā’’ti sampaṭicchitvā satthu santikaṃ gato. Satthā ‘‘kiṃ, mahāseṭṭhi, dārako te laddho’’ti? ‘‘Āma, bhante, ayaṃ dārako mayhaṃ nattā, tumhākaṃ santike pabbajāmīti vadatī’’ti āha.
ಸತ್ಥಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕಂ ‘‘ಇಮಂ ದಾರಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಸೋ ಬಹುಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣವಸ್ಸೋ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿ। ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಾನಂ ಲಾಭೀ ಹುತ್ವಾ ಝಾನಙ್ಗೇಹಿ ವುಟ್ಠಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಇತಿ ಸೋ ಸಞ್ಞಾವಿವಟ್ಟಕುಸಲಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಜಾತೋ। ಸೋ ಝಾನಸುಖೇನ ಫಲಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಕ್ಕಾ ನು ಖೋ ಇಮಂ ಸುಖಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ದಾತು’’ನ್ತಿ। ತತೋ ಅಯ್ಯಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಥ, ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಪಬ್ಬಾಜೇಥ, ಭನ್ತೇತಿ । ಥೇರೋ ಚೂಳಪನ್ಥಕದಾರಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ದಸಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಚೂಳಪನ್ಥಕಸಾಮಣೇರೋ ಭಾತಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ।
Satthā aññataraṃ piṇḍacārikaṃ ‘‘imaṃ dārakaṃ pabbājehī’’ti āṇāpesi. Thero tassa tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhitvā pabbājesi. So bahuṃ buddhavacanaṃ uggaṇhitvā paripuṇṇavasso upasampadaṃ labhi. Upasampanno hutvā yonisomanasikāre kammaṃ karonto catunnaṃ arūpāvacarajjhānānaṃ lābhī hutvā jhānaṅgehi vuṭṭhāya arahattaṃ pāpuṇi. Iti so saññāvivaṭṭakusalānaṃ aggo jāto. So jhānasukhena phalasukhena vītināmento cintesi – ‘‘sakkā nu kho imaṃ sukhaṃ cūḷapanthakassa dātu’’nti. Tato ayyakaseṭṭhissa santikaṃ gantvā ‘‘mahāseṭṭhi sace tumhe sampaṭicchatha, ahaṃ cūḷapanthakaṃ pabbājeyya’’nti āha. Pabbājetha, bhanteti . Thero cūḷapanthakadārakaṃ pabbājetvā dasasu sīlesu patiṭṭhāpesi. Cūḷapanthakasāmaṇero bhātikassa santike.
‘‘ಪದುಮಂ ಯಥಾ ಕೋಕನದಂ ಸುಗನ್ಧಂ,
‘‘Padumaṃ yathā kokanadaṃ sugandhaṃ,
ಪಾತೋ ಸಿಯಾ ಫುಲ್ಲಮವೀತಗನ್ಧಂ।
Pāto siyā phullamavītagandhaṃ;
ಅಙ್ಗೀರಸಂ ಪಸ್ಸ ವಿರೋಚಮಾನಂ,
Aṅgīrasaṃ passa virocamānaṃ,
ತಪನ್ತಮಾದಿಚ್ಚಮಿವನ್ತಲಿಕ್ಖೇ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೨೩; ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೧೯೫) –
Tapantamādiccamivantalikkhe’’ti. (saṃ. ni. 1.123; a. ni. 5.195) –
ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಗಹಿತಗಹಿತಪದಂ ಉಪರೂಪರಿಪದಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ನಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಸ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಗಹೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸೇವ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ। ಅಥ ನಂ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಆಹ – ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕ, ತ್ವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಅಭಬ್ಬೋ, ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಏಕಗಾಥಮ್ಪಿ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಪನ ತ್ವಂ ಕಥಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇಸ್ಸಸಿ, ನಿಕ್ಖಮ ಇತೋ’’ತಿ। ಸೋ ಥೇರೇನ ಪಣಾಮಿತೋ ವಿಹಾರಪಚ್ಚನ್ತೇ ರೋದಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
Imaṃ gāthaṃ gaṇhāti. Gahitagahitapadaṃ uparūparipadaṃ gaṇhantassa nassati. Tassa imaṃ gāthaṃ gahetuṃ vāyamantasseva cattāro māsā atikkantā. Atha naṃ mahāpanthako āha – ‘‘cūḷapanthaka, tvaṃ imasmiṃ sāsane abhabbo, catūhi māsehi ekagāthampi gahetuṃ na sakkosi, pabbajitakiccaṃ pana tvaṃ kathaṃ matthakaṃ pāpessasi, nikkhama ito’’ti. So therena paṇāmito vihārapaccante rodamāno aṭṭhāsi.
ತೇನ ಸಮಯೇನ ಸತ್ಥಾ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಕಮ್ಬವನೇ ವಿಹರತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಜೀವಕೋ ಪುರಿಸಂ ಪೇಸೇಸಿ ‘‘ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇಹೀ’’ತಿ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಚೂಳಪನ್ಥಕಸ್ಸ ಖೇದಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಮಯಿ ಗತೇ ಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂ, ಪನ್ಥಕ, ರೋದಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಭಾತಾ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಣಾಮೇತೀತಿ। ಪನ್ಥಕ, ತುಯ್ಹಂ ಭಾತಿಕಸ್ಸ ಪರಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣಂ ನತ್ಥಿ, ತ್ವಂ ಬುದ್ಧವೇನೇಯ್ಯಪುಗ್ಗಲೋ ನಾಮಾತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಸುದ್ಧಂ ಚೋಳಖಣ್ಡಂ ಅದಾಸಿ ‘‘ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘ರಜೋಹರಣಂ ರಜೋಹರಣ’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಭಾವೇಹಿ ಪನ್ಥಕಾ’’ತಿ।
Tena samayena satthā rājagahaṃ upanissāya jīvakambavane viharati. Tasmiṃ samaye jīvako purisaṃ pesesi ‘‘pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ satthāraṃ nimantehī’’ti. Tena kho pana samayena mahāpanthako bhattuddesako hoti. So ‘‘pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ bhikkhaṃ sampaṭicchatha, bhante’’ti vutto ‘‘cūḷapanthakaṃ ṭhapetvā sesānaṃ sampaṭicchāmī’’ti āha. Cūḷapanthako taṃ kathaṃ sutvā bhiyyosomattāya domanassappatto ahosi. Satthā cūḷapanthakassa khedaṃ disvā ‘‘cūḷapanthako mayi gate bujjhissatī’’ti gantvā avidūre ṭhāne attānaṃ dassetvā ‘‘kiṃ tvaṃ, panthaka, rodasī’’ti āha. Bhātā maṃ, bhante, paṇāmetīti. Panthaka, tuyhaṃ bhātikassa parapuggalānaṃ āsayānusayañāṇaṃ natthi, tvaṃ buddhaveneyyapuggalo nāmāti iddhiyā abhisaṅkharitvā suddhaṃ coḷakhaṇḍaṃ adāsi ‘‘imaṃ gahetvā ‘rajoharaṇaṃ rajoharaṇa’nti vatvā bhāvehi panthakā’’ti.
ಸೋ ಸತ್ಥಾರಾ ದಿನ್ನಂ ಚೋಳಖಣ್ಡಂ ‘‘ರಜೋಹರಣಂ ರಜೋಹರಣ’’ನ್ತಿ ಹತ್ಥೇನ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಸ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಲೋಮಾನಿ ಕಿಲಿಟ್ಠಧಾತುಕಾನಿ ಜಾತಾನಿ। ಪುನ ಪರಿಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಉಕ್ಖಲಿಪರಿಪುಞ್ಛನಸದಿಸಂ ಜಾತಂ। ಸೋ ಞಾಣಪರಿಪಾಕಂ ಆಗಮ್ಮ ತತ್ಥ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇದಂ ಚೋಳಖಣ್ಡಂ ಪಕತಿಯಾ ಪಣ್ಡರಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ, ಉಪಾದಿನ್ನಕಸರೀರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಜಾತಂ, ಇದಂ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಏವಂಗತಿಕಮೇವಾ’’ತಿ। ಸಮಾಧಿಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಾನಿ ಪಾದಕಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ಮನೋಮಯಜ್ಝಾನಲಾಭೀ ಹುತ್ವಾ ಏಕೋ ಹುತ್ವಾ ಬಹುಧಾ, ಬಹುಧಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕೋ ಭವಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಅಹೋಸಿ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನೇವ ಚಸ್ಸ ತೇಪಿಟಕಞ್ಚ ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಆಗಮಿಂಸು।
So satthārā dinnaṃ coḷakhaṇḍaṃ ‘‘rajoharaṇaṃ rajoharaṇa’’nti hatthena parimajjanto nisīdi. Tassa parimajjantassa lomāni kiliṭṭhadhātukāni jātāni. Puna parimajjantassa ukkhaliparipuñchanasadisaṃ jātaṃ. So ñāṇaparipākaṃ āgamma tattha khayavayaṃ paṭṭhapetvā cintesi – ‘‘idaṃ coḷakhaṇḍaṃ pakatiyā paṇḍaraṃ parisuddhaṃ, upādinnakasarīraṃ nissāya kiliṭṭhaṃ jātaṃ, idaṃ cittampi evaṃgatikamevā’’ti. Samādhiṃ bhāvetvā cattāri rūpāvacarajjhānāni pādakāni katvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. So manomayajjhānalābhī hutvā eko hutvā bahudhā, bahudhā hutvā eko bhavituṃ samattho ahosi. Arahattamaggeneva cassa tepiṭakañca cha abhiññā ca āgamiṃsu.
ಪುನದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾ ಏಕೂನೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವಕಸ್ಸ ನಿವೇಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತತ್ತಾಯೇವ ನ ಗತೋ। ಜೀವಕೋ ಯಾಗುಂ ದಾತುಂ ಆರಭಿ, ಸತ್ಥಾ ಹತ್ಥೇನ ಪತ್ತಂ ಪಿದಹಿ। ಕಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ನ ಗಣ್ಹಥಾತಿ? ವಿಹಾರೇ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ಥಿ ಜೀವಕಾತಿ । ಸೋ ಪುರಿಸಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಭಣೇ, ವಿಹಾರೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಅಯ್ಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ। ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರೋಪಿ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪುರೇ ಆಗಮನಾಯೇವ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಏಕಮ್ಪಿ ಏಕೇನ ಅಸದಿಸಂ, ಏಕಸ್ಸಪಿ ಚ ಚೀವರವಿಚಾರಣಾದಿಸಮಣಕಮ್ಮಂ ಅಞ್ಞೇನ ಅಸದಿಸಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಬಹುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವಕಸ್ಸ ಕಥೇಸಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಬಹುತರೋ, ತತೋ ಪಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬಂ ಭದನ್ತಂ ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ। ಜೀವಕೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕೋನಾಮೋ, ಭನ್ತೇ, ವಿಹಾರೇ ನಿಸಿನ್ನಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ? ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ನಾಮ ಜೀವಕಾತಿ। ಗಚ್ಛ ಭೋ ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ನಾಮ ಕತರೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆನೇಹೀತಿ। ಸೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ, ಕತರೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ಪುನಾಗನ್ತ್ವಾ ಜೀವಕಸ್ಸ ಕಥೇಸಿ ‘‘ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ‘ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ ಅಹಂ ಚೂಳಪನ್ಥಕೋ’ತಿ ಕಥೇನ್ತಿ, ಅಹಂ ‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಪಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬೋ’ತಿ ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ। ಜೀವಕೋಪಿ ಪಟಿವಿದ್ಧಸಚ್ಚತಾಯ ‘‘ಇದ್ಧಿಮಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ನಯತೋ ಞತ್ವಾ ‘‘ಪಠಮಂ ಕಥನಭಿಕ್ಖುಮೇವ ‘ತುಮ್ಹೇ ಸತ್ಥಾ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಚೀವರಕಣ್ಣೇ ಗಣ್ಹ ತಾತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ, ತಾವದೇವ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನ್ತರಧಾಯಿಂಸು। ಸೋ ಥೇರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಯಾಗುಂ ಗಣ್ಹಿ।
Punadivase satthā ekūnehi pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ gantvā jīvakassa nivesane nisīdi. Cūḷapanthako pana attano bhikkhāya asampaṭicchitattāyeva na gato. Jīvako yāguṃ dātuṃ ārabhi, satthā hatthena pattaṃ pidahi. Kasmā, bhante, na gaṇhathāti? Vihāre eko bhikkhu atthi jīvakāti . So purisaṃ pahiṇi ‘‘gaccha, bhaṇe, vihāre nisinnaṃ ayyaṃ gahetvā ehī’’ti. Cūḷapanthakattheropi tassa purisassa pure āgamanāyeva bhikkhusahassaṃ nimminitvā ekampi ekena asadisaṃ, ekassapi ca cīvaravicāraṇādisamaṇakammaṃ aññena asadisaṃ akāsi. So puriso vihāre bhikkhūnaṃ bahubhāvaṃ disvā gantvā jīvakassa kathesi – ‘‘bhante, imasmiṃ vihāre bhikkhusaṅgho bahutaro, tato pakkositabbaṃ bhadantaṃ na jānāmī’’ti. Jīvako satthāraṃ paṭipucchi – ‘‘konāmo, bhante, vihāre nisinnabhikkhū’’ti? Cūḷapanthako nāma jīvakāti. Gaccha bho ‘‘cūḷapanthako nāma kataro’’ti pucchitvā ānehīti. So vihāraṃ gantvā ‘‘cūḷapanthako nāma, bhante, kataro’’ti pucchi. ‘‘Ahaṃ cūḷapanthako ahaṃ cūḷapanthako’’ti bhikkhusahassampi kathesi. So punāgantvā jīvakassa kathesi ‘‘sahassamattā bhikkhū sabbepi ‘ahaṃ cūḷapanthako ahaṃ cūḷapanthako’ti kathenti, ahaṃ ‘asuko nāma pakkositabbo’ti na jānāmī’’ti. Jīvakopi paṭividdhasaccatāya ‘‘iddhimā bhikkhū’’ti nayato ñatvā ‘‘paṭhamaṃ kathanabhikkhumeva ‘tumhe satthā pakkosatī’ti vatvā cīvarakaṇṇe gaṇha tātā’’ti āha. So vihāraṃ gantvā tathā akāsi, tāvadeva sahassamattā bhikkhū antaradhāyiṃsu. So theraṃ gahetvā agamāsi. Satthā tasmiṃ khaṇe yāguṃ gaṇhi.
ದಸಬಲೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗತೇ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ ‘‘ಯಾವ ಮಹನ್ತಾ ವತ ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಏಕಗಾಥಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏವಂಮಹಿದ್ಧಿಕಂ ಅಕಂಸೂ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸಜ್ಜ ‘‘ಕಿಂ ವದೇಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ನ ಭಗವಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಮ, ಚೂಳಪನ್ಥಕೇನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಮಹಾಲಾಭೋ ಲದ್ಧೋತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಗುಣಂ ಕಥೇಮಾತಿ। ಅನಚ್ಛರಿಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಓವಾದಂ ಕತ್ವಾ ಲೋಕುತ್ತರದಾಯಜ್ಜಲಾಭೋ, ಅಯಂ ಅತೀತೇಪಿ ಅಪರಿಪಕ್ಕಞಾಣೇ ಠಿತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಓವಾದಂ ಕತ್ವಾ ಲೋಕಿಯದಾಯಜ್ಜಂ ಲಭೀತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಕದಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಯಾಚಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ।
Dasabale bhattakiccaṃ katvā vihāraṃ gate dhammasabhāyaṃ kathā udapādi ‘‘yāva mahantā vata buddhā nāma cattāro māse ekagāthaṃ gaṇhituṃ asakkontaṃ bhikkhuṃ evaṃmahiddhikaṃ akaṃsū’’ti. Satthā tesaṃ bhikkhūnaṃ cittācāraṃ ñatvā gantvā paññattāsane nisajja ‘‘kiṃ vadetha, bhikkhave’’ti pucchi. Na bhagavā aññaṃ kiñci kathema, cūḷapanthakena tumhākaṃ santikā mahālābho laddhoti tumhākaṃyeva guṇaṃ kathemāti. Anacchariyaṃ, bhikkhave, idāni mayhaṃ ovādaṃ katvā lokuttaradāyajjalābho, ayaṃ atītepi aparipakkañāṇe ṭhitassa mayhaṃ ovādaṃ katvā lokiyadāyajjaṃ labhīti. Bhikkhū ‘‘kadā, bhante’’ti āyāciṃsu. Satthā tesaṃ bhikkhūnaṃ atītaṃ āharitvā dassesi.
ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತೀತೇ ಬಾರಾಣಸೀನಗರೇ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚೂಳಕಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಜಾನಾತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ರಾಜೂಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಮತಮೂಸಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಸಮಾನೇತ್ವಾ ಇದಮಾಹ – ‘‘ಸಕ್ಕಾ ಚಕ್ಖುಮತಾ ಕುಲಪುತ್ತೇನ ಇಮಂ ಉನ್ದೂರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾರಭರಣಞ್ಚ ಕಾತುಂ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಚ ಪಯೋಜೇತು’’ನ್ತಿ। ಅಞ್ಞತರೋ ದುಗ್ಗತಕುಲಪುತ್ತೋ ತಂ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನಾಯಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಕಥೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮೂಸಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆಪಣೇ ಬಿಳಾರಸ್ಸತ್ಥಾಯ ದತ್ವಾ ಕಾಕಣಿಕಂ ಲಭಿ। ತಾಯ ಕಾಕಣಿಕಾಯ ಫಾಣಿತಂ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಏಕೇನ ಕುಟೇನ ಪಾನೀಯಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಮಾಲಾಕಾರೇ ದಿಸ್ವಾ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಫಾಣಿತಖಣ್ಡಂ ದತ್ವಾ ಉಳುಙ್ಕೇನ ಪಾನೀಯಂ ಅದಾಸಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಏಕೇಕಂ ಪುಪ್ಫಮುಟ್ಠಿಂ ಅದಂಸು। ಸೋ ತೇನ ಪುಪ್ಫಮೂಲೇನ ಪುನದಿವಸೇಪಿ ಫಾಣಿತಞ್ಚ ಪಾನೀಯಘಟಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾರಾಮಮೇವ ಗತೋ। ತಸ್ಸ ತಂದಿವಸಂ ಮಾಲಾಕಾರಾ ಅಡ್ಢಓಚಿತಕೇ ಪುಪ್ಫಗಚ್ಛೇ ದತ್ವಾ ಅಗಮಂಸು। ಸೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಅಟ್ಠ ಕಹಾಪಣೇ ಲಭಿ।
Bhikkhave, atīte bārāṇasīnagare brahmadatto nāma rājā rajjaṃ kāresi. Tasmiṃ samaye cūḷakaseṭṭhi nāma paṇḍito byatto sabbanimittāni jānāti. So ekadivasaṃ rājūpaṭṭhānaṃ gacchanto antaravīthiyaṃ matamūsikaṃ disvā tasmiṃ khaṇe nakkhattaṃ samānetvā idamāha – ‘‘sakkā cakkhumatā kulaputtena imaṃ undūraṃ gahetvā dārabharaṇañca kātuṃ kammante ca payojetu’’nti. Aññataro duggatakulaputto taṃ seṭṭhissa vacanaṃ sutvā ‘‘nāyaṃ ajānitvā kathessatī’’ti mūsikaṃ gahetvā ekasmiṃ āpaṇe biḷārassatthāya datvā kākaṇikaṃ labhi. Tāya kākaṇikāya phāṇitaṃ kiṇitvā ekena kuṭena pānīyaṃ gaṇhitvā araññato āgacchante mālākāre disvā thokaṃ thokaṃ phāṇitakhaṇḍaṃ datvā uḷuṅkena pānīyaṃ adāsi. Te tassa ekekaṃ pupphamuṭṭhiṃ adaṃsu. So tena pupphamūlena punadivasepi phāṇitañca pānīyaghaṭañca gahetvā pupphārāmameva gato. Tassa taṃdivasaṃ mālākārā aḍḍhaocitake pupphagacche datvā agamaṃsu. So nacirasseva iminā upāyena aṭṭha kahāpaṇe labhi.
ಪುನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಾತವುಟ್ಠಿದಿವಸೇ ಛಡ್ಡಿತಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪತಿತದಾರೂನಂ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ರಾಜಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಸೋಳಸ ಕಹಾಪಣೇ ಲಭಿ। ಸೋ ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಕಹಾಪಣೇಸು ಜಾತೇಸು ‘‘ಅತ್ಥಿ ಅಯಂ ಉಪಾಯೋ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ನಗರದ್ವಾರತೋ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಏಕಂ ಪಾನೀಯಚಾಟಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತೇ ತಿಣಹಾರಕೇ ಪಾನೀಯೇನ ಉಪಟ್ಠಹಿ। ತೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ತ್ವಂ, ಸಮ್ಮ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬಹುಪಕಾರೋ, ಕಿಂ ತೇ ಕರೋಮಾ’’ತಿ? ಸೋಪಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಿಚ್ಚೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಚರನ್ತೋ ಥಲಪಥಕಮ್ಮಿಕೇನ ಚ ಜಲಪಥಕಮ್ಮಿಕೇನ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಂ ಅಕಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಥಲಪಥಕಮ್ಮಿಕೋ ‘‘ಸ್ವೇ ಇಮಂ ನಗರಂ ಅಸ್ಸವಾಣಿಜಕೋ ಪಞ್ಚ ಅಸ್ಸಸತಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತಿಣಹಾರಕಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ಏಕೇಕಂ ತಿಣಕಲಾಪಂ ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಆಹರಾಪೇಸಿ। ಅಥ ಸೋ ಅಸ್ಸಾನಂ ನಗರಂ ಪವಿಟ್ಠವೇಲಾಯ ತಿಣಕಲಾಪಸಹಸ್ಸಂ ಅನ್ತರದ್ವಾರೇ ರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಅಸ್ಸವಾಣಿಜೋ ಸಕಲನಗರೇ ಅಸ್ಸಾನಂ ಚಾರಿಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ತಂ ತಿಣಂ ಗಣ್ಹಿ।
Puna ekasmiṃ vātavuṭṭhidivase chaḍḍitauyyānaṃ gantvā patitadārūnaṃ rāsiṃ katvā nisinno rājakumbhakārassa santikā soḷasa kahāpaṇe labhi. So catuvīsatiyā kahāpaṇesu jātesu ‘‘atthi ayaṃ upāyo mayha’’nti nagaradvārato avidūre ṭhāne ekaṃ pānīyacāṭiṃ ṭhapetvā pañcasate tiṇahārake pānīyena upaṭṭhahi. Te āhaṃsu – ‘‘tvaṃ, samma, amhākaṃ bahupakāro, kiṃ te karomā’’ti? Sopi ‘‘mayhaṃ kicce uppanne karissathā’’ti vatvā ito cito ca vicaranto thalapathakammikena ca jalapathakammikena ca saddhiṃ mittasanthavaṃ akāsi. Tassa thalapathakammiko ‘‘sve imaṃ nagaraṃ assavāṇijako pañca assasatāni gahetvā āgamissatī’’ti ācikkhi. So tassa vacanaṃ sutvā tiṇahārakānaṃ saññaṃ datvā ekekaṃ tiṇakalāpaṃ diguṇaṃ katvā āharāpesi. Atha so assānaṃ nagaraṃ paviṭṭhavelāya tiṇakalāpasahassaṃ antaradvāre rāsiṃ katvā nisīdi. Assavāṇijo sakalanagare assānaṃ cāriṃ alabhitvā tassa sahassaṃ datvā taṃ tiṇaṃ gaṇhi.
ತತೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನಸ್ಸ ಸಮುದ್ದಕಮ್ಮಿಕಸಹಾಯಕೋ ಆರೋಚೇಸಿ ‘‘ಪಟ್ಟನಂ ಮಹಾನಾವಾ ಆಗತಾ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಅಯಂ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಹಾಪಣೇಹಿ ಸಬ್ಬಪರಿವಾರಸಮ್ಪನ್ನಂ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ರಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಾವಾಪಟ್ಟನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಅಙ್ಗುಲಿಮುದ್ದಿಕಂ ನಾವಿಕಸ್ಸ ಸಚ್ಚಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಸಾಣಿಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ಬಾಹಿರಕೇಸು ವಾಣಿಜೇಸು ಆಗತೇಸು ತತಿಯೇನ ಪಟಿಹಾರೇನ ಆರೋಚೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ನಾವಾ ಆಗತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ಸತಮತ್ತಾ ವಾಣಿಜಾ ‘‘ಭಣ್ಡಂ ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿ ಆಗಮಂಸು। ಭಣ್ಡಂ ತುಮ್ಹೇ ನ ಲಭಿಸ್ಸಥ, ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಾಮ ಮಹಾವಾಣಿಜೇನ ಸಚ್ಚಕಾರೋ ದಿನ್ನೋತಿ। ತೇ ತೇಸಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಾ, ಪಾದಮೂಲಿಕಪುರಿಸಾ ಪುರಿಮಸಞ್ಞಾವಸೇನ ತತಿಯೇನ ಪಾಟಿಹಾರೇನ ತೇಸಂ ಆಗತಭಾವಂ ಆರೋಚೇಸುಂ। ತೇ ಸತಮತ್ತಾಪಿ ವಾಣಿಜಾ ಏಕೇಕಂ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಾವಾಯ ಪತ್ತಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ಏಕೇಕಂ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಪತ್ತಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಭಣ್ಡಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ಪುರಿಸೋ ದ್ವೇ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕತಞ್ಞುನಾ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೂಳಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ।
Tato katipāhaccayenassa samuddakammikasahāyako ārocesi ‘‘paṭṭanaṃ mahānāvā āgatā’’ti. So ‘‘atthi ayaṃ upāyo’’ti aṭṭhahi kahāpaṇehi sabbaparivārasampannaṃ tāvakālikaṃ rathaṃ gahetvā nāvāpaṭṭanaṃ gantvā ekaṃ aṅgulimuddikaṃ nāvikassa saccakāraṃ datvā avidūre ṭhāne sāṇiṃ parikkhipāpetvā tattha nisinno purise āṇāpesi ‘‘bāhirakesu vāṇijesu āgatesu tatiyena paṭihārena ārocethā’’ti. ‘‘Nāvā āgatā’’ti sutvā bārāṇasito satamattā vāṇijā ‘‘bhaṇḍaṃ gaṇhāmā’’ti āgamaṃsu. Bhaṇḍaṃ tumhe na labhissatha, asukaṭṭhāne nāma mahāvāṇijena saccakāro dinnoti. Te tesaṃ sutvā tassa santikaṃ āgatā, pādamūlikapurisā purimasaññāvasena tatiyena pāṭihārena tesaṃ āgatabhāvaṃ ārocesuṃ. Te satamattāpi vāṇijā ekekaṃ sahassaṃ datvā tena saddhiṃ nāvāya pattikā hutvā puna ekekaṃ sahassaṃ datvā pattiṃ vissajjāpetvā bhaṇḍaṃ attano santakaṃ akaṃsu. So puriso dve satasahassāni gahetvā bārāṇasiṃ āgantvā ‘‘kataññunā bhavituṃ vaṭṭatī’’ti ekaṃ satasahassaṃ gahetvā cūḷaseṭṭhissa santikaṃ gato.
ಅಥ ತಂ ಚೂಳಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ತಾತ, ಕತ್ವಾ ಇದಂ ಧನಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕಥಿತಉಪಾಯೇ ಠತ್ವಾ ಚತುಮಾಸಬ್ಭನ್ತರೇಯೇವ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸೇಟ್ಠಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಏವರೂಪಂ ದಾರಕಂ ಪರಸನ್ತಕಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಯಪ್ಪತ್ತಂ ಧೀತರಂ ದತ್ವಾ ಸಕಲಕುಟುಮ್ಬಸ್ಸ ಸಾಮಿಕಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋಪಿ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಚ್ಚಯೇನ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗತೋ। ಸತ್ಥಾ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
Atha taṃ cūḷaseṭṭhi ‘‘kiṃ te, tāta, katvā idaṃ dhanaṃ laddha’’nti pucchi. So ‘‘tumhehi kathitaupāye ṭhatvā catumāsabbhantareyeva laddha’’nti āha. Seṭṭhi tassa vacanaṃ sutvā ‘‘idāni evarūpaṃ dārakaṃ parasantakaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti vayappattaṃ dhītaraṃ datvā sakalakuṭumbassa sāmikaṃ akāsi. Sopi kulaputto seṭṭhino accayena tasmiṃ nagare seṭṭhiṭṭhānaṃ gahetvā yāvatāyukaṃ ṭhatvā yathākammaṃ gato. Satthā dve vatthūni kathetvā anusandhiṃ ghaṭetvā abhisambuddhakāle imaṃ gāthamāha –
‘‘ಅಪ್ಪಕೇನಪಿ ಮೇಧಾವೀ, ಪಾಭತೇನ ವಿಚಕ್ಖಣೋ।
‘‘Appakenapi medhāvī, pābhatena vicakkhaṇo;
ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಅಣುಂ ಅಗ್ಗಿಂವ ಸನ್ಧಮ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೪)।
Samuṭṭhāpeti attānaṃ, aṇuṃ aggiṃva sandhama’’nti. (jā. 1.1.4);
ಇತಿ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಅಯಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಮಹಾಸಾವಕಾನಂ ಪುಬ್ಬಪತ್ಥನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ। ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಅರಿಯಗಣಪರಿವುತೋ ಧಮ್ಮಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಮನೋಮಯಂ ಕಾಯಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನನ್ತಾನಂ ಚೇತೋವಿವಟ್ಟಕುಸಲಾನಞ್ಚ ಚೂಳಪನ್ಥಕತ್ಥೇರಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ, ಸಞ್ಞಾವಿವಟ್ಟಕುಸಲಾನಂ ಮಹಾಪನ್ಥಕನ್ತಿ।
Iti satthā dhammasabhāyaṃ sannisinnānaṃ imaṃ kāraṇaṃ dassesi. Ayaṃ dvinnampi mahāsāvakānaṃ pubbapatthanato paṭṭhāya anupubbikathā. Aparabhāge pana satthā ariyagaṇaparivuto dhammāsane nisinno manomayaṃ kāyaṃ abhinimminantānaṃ cetovivaṭṭakusalānañca cūḷapanthakattheraṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi, saññāvivaṭṭakusalānaṃ mahāpanthakanti.
ಸುಭೂತಿತ್ಥೇರವತ್ಥು
Subhūtittheravatthu
೨೦೧. ತತಿಯೇ ಅರಣವಿಹಾರೀನನ್ತಿ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸವಿಹಾರೀನಂ। ರಣನ್ತಿ ಹಿ ರಾಗಾದಯೋ ಕಿಲೇಸಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಭಾವೇನ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸವಿಹಾರೋ ಅರಣವಿಹಾರೋ ನಾಮ। ಸೋ ಯೇಸಂ ಅತ್ಥಿ, ತೇ ಅರಣವಿಹಾರಿನೋ। ತೇಸಂ ಅರಣವಿಹಾರೀನಂ ಸುಭೂತಿತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಖೀಣಾಸವಾ ಅರಣವಿಹಾರಿನೋವ, ಥೇರೇನ ಪನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಏತಂ ನಾಮಂ ಲದ್ಧಂ। ಅಞ್ಞೇ ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಉದ್ದಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾ ವಣ್ಣಂ ವಾ ಅವಣ್ಣಂ ವಾ ಕಥೇನ್ತಿ, ಥೇರೋ ಪನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಾ ದೇಸಿತನಿಯಾಮತೋ ಅನೋಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ದೇಸೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅರಣವಿಹಾರೀನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
201. Tatiye araṇavihārīnanti nikkilesavihārīnaṃ. Raṇanti hi rāgādayo kilesā vuccanti, tesaṃ abhāvena nikkilesavihāro araṇavihāro nāma. So yesaṃ atthi, te araṇavihārino. Tesaṃ araṇavihārīnaṃ subhūtitthero aggoti. Kiñcāpi hi aññepi khīṇāsavā araṇavihārinova, therena pana dhammadesanāya etaṃ nāmaṃ laddhaṃ. Aññe hi bhikkhū dhammaṃ desento uddissakaṃ katvā vaṇṇaṃ vā avaṇṇaṃ vā kathenti, thero pana dhammaṃ desento satthārā desitaniyāmato anokkamitvā deseti, tasmā araṇavihārīnaṃ aggo nāma jāto.
೨೦೨. ಚತುತ್ಥೇ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾನನ್ತಿ ದಕ್ಖಿಣಾರಹಾನಂ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಖೀಣಾಸವಾ ಅಗ್ಗದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾ, ಥೇರೋ ಪನ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಘರೇ ಘರೇ ಮೇತ್ತಾಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ‘‘ಏವಂ ಭಿಕ್ಖಾದಾಯಕಾನಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾನಂ ಅಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಅತ್ತಭಾವೋ ಪನಸ್ಸ ಸುಸಮಿದ್ಧೋ, ಅಲಙ್ಕತತೋರಣಂ ವಿಯ ಚಿತ್ತಪಟೋ ವಿಯ ಚ ಅತಿವಿಯ ವಿರೋಚತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸುಭೂತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
202. Catutthe dakkhiṇeyyānanti dakkhiṇārahānaṃ. Tattha kiñcāpi aññepi khīṇāsavā aggadakkhiṇeyyā, thero pana piṇḍāya caranto ghare ghare mettājhānaṃ samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhāya bhikkhaṃ gaṇhāti ‘‘evaṃ bhikkhādāyakānaṃ mahapphalaṃ bhavissatī’’ti. Tasmā dakkhiṇeyyānaṃ aggoti vutto. Attabhāvo panassa susamiddho, alaṅkatatoraṇaṃ viya cittapaṭo viya ca ativiya virocati. Tasmā subhūtīti vuccati.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರೇ ಭಗವತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇಯೇವ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ನನ್ದಮಾಣವೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಾರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇಹಿ ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸಾಯ ಮಾಣವಕಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಪಿ ಝಾನಲಾಭಿನೋ ಅಕಾಸಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayaṃ kira padumuttare bhagavati anuppanneyeva haṃsavatīnagare brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, nandamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā tattha sāraṃ apassanto attano parivārehi catucattālīsāya māṇavakasahassehi saddhiṃ pabbatapāde isipabbajjaṃ pabbajitvā pañca abhiññā aṭṭha samāpattiyo nibbattesi, antevāsikepi jhānalābhino akāsi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪದುಮುತ್ತರೋ ಭಗವಾ ಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಹಂಸವತೀನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನನ್ದತಾಪಸಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಜಟಿಲಾನಂ ಅರಹತ್ತೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ನನ್ದತಾಪಸಸ್ಸ ಚ ದ್ವೀಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಸಾವಕಸ್ಸ ಠಾನನ್ತರಪತ್ಥನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ನನ್ದತಾಪಸಸ್ಸ ಅಸ್ಸಮಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ಫಲಾಫಲದಾನಞ್ಚ ಪುಪ್ಫಾಸನಪಞ್ಞಾಪನಞ್ಚ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಪಜ್ಜನಞ್ಚ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Tasmiṃ samaye padumuttaro bhagavā loke nibbattitvā haṃsavatīnagaraṃ upanissāya viharanto ekadivasaṃ paccūsasamaye lokaṃ olokento nandatāpasassa antevāsikānaṃ jaṭilānaṃ arahattūpanissayaṃ nandatāpasassa ca dvīhaṅgehi samannāgatassa sāvakassa ṭhānantarapatthanaṃ disvā pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā pubbaṇhasamayaṃ pattacīvaramādāya sāriputtattherassa vatthumhi vuttanayeneva nandatāpasassa assamaṃ agamāsi. Tattha phalāphaladānañca pupphāsanapaññāpanañca nirodhasamāpattisamāpajjanañca vuttanayeneva veditabbaṃ.
ಸತ್ಥಾ ಪನ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಅರಣವಿಹಾರಿಅಙ್ಗೇನ ಚ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಙ್ಗೇನ ಚಾತಿ ದ್ವೀಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಏಕಂ ಸಾವಕಂ ‘‘ಇಸಿಗಣಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಾಸನಾನುಮೋದನಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯೇ ಠತ್ವಾ ತೇಪಿಟಕಂ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ। ತಸ್ಸ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸತ್ಥಾ ಸಯಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಬ್ಬೇ ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸಸಹಸ್ಸಾಪಿ ತಾಪಸಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ನನ್ದತಾಪಸೋ ಪನ ಅನುಮೋದಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ದೇಸನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಥ, ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಂ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅನ್ತರಹಿತಕೇಸಮಸ್ಸೂ ಇದ್ಧಿಮಯಪರಿಕ್ಖಾರಾ ವಸ್ಸಸಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ।
Satthā pana nirodhā vuṭṭhito araṇavihāriaṅgena ca dakkhiṇeyyaṅgena cāti dvīhaṅgehi samannāgataṃ ekaṃ sāvakaṃ ‘‘isigaṇassa pupphāsanānumodanaṃ karohī’’ti āṇāpesi. So attano visaye ṭhatvā tepiṭakaṃ sammasitvā anumodanaṃ akāsi. Tassa desanāvasāne satthā sayaṃ dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne sabbe catucattālīsasahassāpi tāpasā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Nandatāpaso pana anumodakassa bhikkhuno nimittaṃ gaṇhitvā satthu desanānusārena ñāṇaṃ pesetuṃ nāsakkhi. Satthā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti sesabhikkhūnaṃ hatthaṃ pasāresi. Sabbepi antarahitakesamassū iddhimayaparikkhārā vassasaṭṭhikattherā viya ahesuṃ.
ನನ್ದತಾಪಸೋ ತಥಾಗತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ಠಿತೋ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಇಸಿಗಣಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಾಸನಾನುಮೋದನಾ ಕತಾ, ಕೋ ನಾಮೋಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನೇ’’ತಿ? ಅರಣವಿಹಾರಿಅಙ್ಗೇನ ಚ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಙ್ಗೇನ ಚ ಏತದಗ್ಗಂ ಪತ್ತೋ ಏಸೋತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಮ್ಪಿ ಇಮಿನಾ ಸತ್ತಾಹಕತೇನ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮೇನ ಅಞ್ಞಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ನ ಪತ್ಥೇಮಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನಾಹಂ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಅಯಂ ಥೇರೋ ವಿಯ ದ್ವೀಹಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅನನ್ತರಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ನನ್ದತಾಪಸೋಪಿ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಇದಮಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ। ಅನ್ತರಾ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕಥಿಯತಿ।
Nandatāpaso tathāgataṃ vanditvā sammukhe ṭhito āha – ‘‘bhante, yena bhikkhunā isigaṇassa pupphāsanānumodanā katā, ko nāmoyaṃ tumhākaṃ sāsane’’ti? Araṇavihāriaṅgena ca dakkhiṇeyyaṅgena ca etadaggaṃ patto esoti. ‘‘Bhante, ahampi iminā sattāhakatena adhikārakammena aññaṃ sampattiṃ na patthemi, anāgate panāhaṃ ekassa buddhassa sāsane ayaṃ thero viya dvīhaṅgehi samannāgato bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā anantarāyaṃ disvā byākaritvā pakkāmi. Nandatāpasopi kālena kālaṃ dasabalassa santike dhammaṃ sutvā aparihīnajjhāno brahmaloke nibbatto. Idamassa kalyāṇakammaṃ. Antarā pana kammaṃ na kathiyati.
ಸೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸುಭೂತೀತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಅಪರಭಾಗೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರತಿ। ತದಾ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಉಟ್ಠಾನಕಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿನೋ ಘರಂ ಗತೋ ಸತ್ಥು ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಸೀತವನೇ ವಿಹರನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಠಮದಸ್ಸನೇನೇವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನೇ ಮಗ್ಗೇ ಯೋಜನೇ ಯೋಜನೇ ಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ವಿಹಾರೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ರಾಜಮಾನೇನ ಅಟ್ಠಕರೀಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಜೇತರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಂ ಕೋಟಿಸನ್ಥಾರೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಭಗವತೋ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ವಿಹಾರಮಹದಿವಸೇ ಅಯಂ ಸುಭೂತಿಕುಟಿಮ್ಬಿಕೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸೇಟ್ಠಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ದ್ವೇ ಮಾತಿಕಾ ಪಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಮೇತ್ತಾಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತಿ, ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಮೇತ್ತಾಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಕಾರಣದ್ವಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅರಣವಿಹಾರೀನಞ್ಚ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
So kappasatasahassaṃ atikkamitvā sāvatthiyaṃ sumanaseṭṭhissa gehe nibbatti, subhūtītissa nāmaṃ akaṃsu. Aparabhāge amhākaṃ satthā loke nibbatto rājagahaṃ upanissāya viharati. Tadā anāthapiṇḍiko seṭṭhi sāvatthiyaṃ uṭṭhānakabhaṇḍaṃ gahetvā attano sahāyakassa rājagahaseṭṭhino gharaṃ gato satthu uppannabhāvaṃ ñatvā satthāraṃ sītavane viharantaṃ upasaṅkamitvā paṭhamadassaneneva sotāpattiphale patiṭṭhāya satthāraṃ sāvatthiṃ āgamanatthāya yācitvā pañcacattālīsayojane magge yojane yojane satasahassapariccāgena vihāre patiṭṭhāpetvā sāvatthiyaṃ rājamānena aṭṭhakarīsappamāṇaṃ jetarājakumārassa uyyānabhūmiṃ koṭisanthārena kiṇitvā tattha bhagavato vihāraṃ kāretvā adāsi. Vihāramahadivase ayaṃ subhūtikuṭimbiko anāthapiṇḍikaseṭṭhinā saddhiṃ gantvā dhammaṃ suṇanto saddhaṃ paṭilabhitvā pabbaji. So upasampanno dve mātikā paguṇaṃ katvā kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā araññe samaṇadhammaṃ karonto vipassanaṃ vaḍḍhetvā mettājhānaṃ pādakaṃ katvā arahattaṃ pāpuṇi. Dhammaṃ desento vuttanayeneva dhammaṃ katheti, piṇḍāya caranto vuttanayeneva mettājhānato vuṭṭhāya bhikkhaṃ gaṇhāti. Atha naṃ satthā imaṃ kāraṇadvayaṃ paṭicca araṇavihārīnañca dakkhiṇeyyānañca bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಖದಿರವನಿಯರೇವತತ್ಥೇರವತ್ಥು
Khadiravaniyarevatattheravatthu
೨೦೩. ಪಞ್ಚಮೇ ಆರಞ್ಞಕಾನನ್ತಿ ಅರಞ್ಞವಾಸೀನಂ। ರೇವತೋ ಖದಿರವನಿಯೋತಿ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕೋ। ಸೋ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇ ಥೇರಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಸಮಾನಾ ವನಸಭಾಗಂ ಉದಕಸಭಾಗಂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಸಭಾಗಞ್ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಸನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ವಸಿ। ಏತಾನಿ ಪನ ಸಭಾಗಾನಿ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಉಜ್ಜಙ್ಗಲಸಕ್ಖರಪಾಸಾಣವಿಸಮೇ ಖದಿರವನೇ ಪಟಿವಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ಆರಞ್ಞಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತೋ।
203. Pañcame āraññakānanti araññavāsīnaṃ. Revato khadiravaniyoti dhammasenāpatittherassa kaniṭṭhabhātiko. So yathā aññe therā araññe vasamānā vanasabhāgaṃ udakasabhāgaṃ bhikkhācārasabhāgañca sallakkhetvā araññe vasanti, na evaṃ vasi. Etāni pana sabhāgāni anādiyitvā ujjaṅgalasakkharapāsāṇavisame khadiravane paṭivasati. Tasmā āraññakānaṃ aggoti vutto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ಅತೀತೇ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಮಹಾಗಙ್ಗಾಯ ಪಯಾಗಪತಿಟ್ಠಾನತಿತ್ಥೇ ನಾವಾಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಟಿವಸತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಸತಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಪಯಾಗಪತಿಟ್ಠಾನತಿತ್ಥಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ದಸಬಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಬುದ್ಧದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಯಂ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾಯೂಹನಕ್ಖಣೋ’’ತಿ ನಾವಾಸಙ್ಘಾಟಂ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಚೇಲವಿತಾನಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಾಮಾನಿ ಓಸಾರೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವರಪೋತ್ಥಕಂ ಚಿತ್ತತ್ಥರಣಂ ಅತ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪರತೀರಂ ತಾರೇಸಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayaṃ kira atīte padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare nibbatto mahāgaṅgāya payāgapatiṭṭhānatitthe nāvākammaṃ karonto paṭivasati. Tasmiṃ samaye satthā satasahassabhikkhuparivāro cārikaṃ caranto payāgapatiṭṭhānatitthaṃ sampāpuṇi. So dasabalaṃ disvā cintesi – ‘‘mayhaṃ kālena kālaṃ buddhadassanaṃ nāma natthi, ayaṃ me kalyāṇakammāyūhanakkhaṇo’’ti nāvāsaṅghāṭaṃ bandhāpetvā upari celavitānaṃ kāretvā gandhamālādāmāni osāretvā heṭṭhā varapotthakaṃ cittattharaṇaṃ attharāpetvā saparivāraṃ satthāraṃ paratīraṃ tāresi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಏಕಂ ಆರಞ್ಞಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ। ಸೋ ನಾವಿಕೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ಏವಮೇವಂ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಆರಞ್ಞಕಾನಂ ಅಗ್ಗೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪಿತೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ಅಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಆರಞ್ಞಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅನನ್ತರಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ತ್ವಂ ಆರಞ್ಞಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಅನ್ತರಾ ಪನ ಅಞ್ಞಂ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕಥಿಯತಿ।
Tasmiṃ samaye satthā ekaṃ āraññakaṃ bhikkhuṃ etadagge ṭhapesi. So nāviko taṃ disvā ‘‘mayāpi evamevaṃ anāgate ekassa buddhassa sāsane āraññakānaṃ aggena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti satthāraṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā satthu pādamūle nipajjitvā, ‘‘bhante, tumhehi etadagge ṭhapito so bhikkhu viya ahampi anāgate ekassa buddhassa sāsane āraññakānaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā anantarāyaṃ disvā ‘‘anāgate gotamabuddhassa sāsane tvaṃ āraññakānaṃ aggo bhavissasī’’ti byākaritvā pakkāmi. Antarā pana aññaṃ kammaṃ na kathiyati.
ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಮಗಧಕ್ಖೇತ್ತೇ ನಾಲಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೇ ಸಾರೀಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಭಾತಿಕಾನಂ ತಿಸ್ಸನ್ನಞ್ಚ ಭಗಿನೀನಂ ಸಬ್ಬಕನಿಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ರೇವತೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ವಡ್ಢಿತವಡ್ಢಿತೇ ದಾರಕೇ ಸಮಣಾ ಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯಾ ನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತಂ ರೇವತಂ ದಹರಮೇವ ಘರಬನ್ಧನೇನ ಬನ್ಧಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಮಾನಕುಲತೋ ದಾರಿಕಂ ಆನೇತ್ವಾ ರೇವತಸ್ಸ ಅಯ್ಯಿಕಂ ವನ್ದಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ತವ ಅಯ್ಯಿಕಾಯ ಮಹಲ್ಲಕತರಾ ಹೋಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ರೇವತೋ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ದಾರಿಕಾ ದಹರಾ ಪಠಮವಯೇ ಠಿತಾ, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕಿರ ಏವಂವಿಧಂ ರೂಪಂ ಮಮ ಅಯ್ಯಿಕಾಯ ರೂಪಸದಿಸಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ ತಾವ ನೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ? ತಾತ, ‘‘ಅಯಂ ದಾರಿಕಾ ಅಯ್ಯಿಕಾ ವಿಯ ತೇ ಜರಂ ಪಾಪುಣಾತೂ’’ತಿ ವದಾಮಾತಿ। ಸೋ ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ರೂಪಂ ಏವಂವಿಧಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತಾತ, ಕಿಂ ವದೇಸಿ, ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ ಏವಂವಿಧಾ ಹೋನ್ತೀತಿ।
So yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadhakkhette nālakabrāhmaṇagāme sārībrāhmaṇiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gahetvā tiṇṇaṃ bhātikānaṃ tissannañca bhaginīnaṃ sabbakaniṭṭho hutvā nibbatti, revatotissa nāmaṃ akaṃsu. Athassa mātāpitaro cintesuṃ – ‘‘vaḍḍhitavaḍḍhite dārake samaṇā sakyaputtiyā netvā pabbājenti, amhākaṃ puttaṃ revataṃ daharameva gharabandhanena bandhissāmā’’ti samānakulato dārikaṃ ānetvā revatassa ayyikaṃ vandāpetvā, ‘‘amma, tava ayyikāya mahallakatarā hohī’’ti āhaṃsu. Revato tesaṃ kathaṃ sutvā cintesi – ‘‘ayaṃ dārikā daharā paṭhamavaye ṭhitā, imissā kira evaṃvidhaṃ rūpaṃ mama ayyikāya rūpasadisaṃ bhavissati, pucchissāmi tāva nesaṃ adhippāya’’nti cintetvā āha – ‘‘tumhe kiṃ kathethā’’ti? Tāta, ‘‘ayaṃ dārikā ayyikā viya te jaraṃ pāpuṇātū’’ti vadāmāti. So ‘‘imissā rūpaṃ evaṃvidhaṃ bhavissatī’’ti pucchi. Tāta, kiṃ vadesi, mahāpuññā evaṃvidhā hontīti.
ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇದಂ ಕಿರ ರೂಪಂ ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ವಲಿತ್ತಚಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಪಲಿತಕೇಸಂ ಖಣ್ಡದನ್ತಂ, ಅಹಂ ಏವರೂಪೇ ರೂಪೇ ರಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಮ ಭಾತಿಕಾನಂ ಗತಮಗ್ಗಮೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕೀಳನ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಸಮವಯೇ ತರುಣದಾರಕೇ ಆಹ – ‘‘ಏಥ, ಭೋ, ವಿಧಾವನಿಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತಾತ, ಮಙ್ಗಲದಿವಸೇ ಮಾ ಬಹಿ ಗಚ್ಛಾತಿ। ಸೋ ದಾರಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳನ್ತೋ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಧಾವನವಾರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಪಞ್ಚೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ । ಪುನ ದುತಿಯವಾರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ತತೋ ತುರಿತಂ ವಿಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಗತೋ, ತತಿಯವಾರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಕಾಲೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇನೇವ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ ಅರಞ್ಞಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರೇ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ। ಸಪ್ಪುರಿಸ ಮಯಂ ತಂ ನ ಜಾನಾಮ ‘‘ಕಸ್ಸಾಸಿ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ, ತ್ವಞ್ಚ ಅಲಙ್ಕತನಿಯಾಮೇನೇವ ಆಗತೋ, ಕೋ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ಉಸ್ಸಹಿಸ್ಸತೀತಿ। ಸೋ ಉಭೋ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ‘‘ವಿಲುಮ್ಪನ್ತಿ ಮಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತಿ ಮ’’ನ್ತಿ ಮಹಾರವಂ ವಿರವಿ। ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಸಪ್ಪುರಿಸ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ತವ ವತ್ಥಂ ವಾ ಪಿಳನ್ಧನಂ ವಾ ಕೋಚಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತ್ವಞ್ಚ ‘ವಿಲುಮ್ಪನ್ತೀ’ತಿ ವದಸಿ, ಕಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದಸೀ’’ತಿ? ಭನ್ತೇ, ನಾಹಂ ವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದಾಮಿ, ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಪನ ಮೇ ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ವಿಲೋಪೋ ವತ್ತತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದಾಮಿ। ಮಂ ತಾವ ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಪಬ್ಬಾಜಯಿತ್ಥ, ಭಾತರಂ ಪನ ಮೇ ಜಾನಾಥಾತಿ। ಕೋನಾಮೋ ಪನ ತೇ ಭಾತಾತಿ? ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಉಪತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ, ಇದಾನಿ ಪನ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ನಾಮ ಜಾತೋತಿ ವದನ್ತೀತಿ। ‘‘ಆವುಸೋ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಯಂ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕೋ ನೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಪುರೇತರಂಯೇವ ಆಹ – ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಕಾ ಸಬ್ಬೇವ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ, ಯೋ ಕೋಚಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತೀತಿ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ಯೇನ ತೇನುಪಾಯೇನ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯಥಾ’ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ಅಜ್ಝತ್ತಭಾತಿಕೋ, ಪಬ್ಬಾಜೇಥ ನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜಯಿಂಸು। ಅಥ ನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣವಸ್ಸಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಯೋಜಯಿಂಸು।
So cintesi – ‘‘idaṃ kira rūpaṃ iminā niyāmena valittacaṃ bhavissati palitakesaṃ khaṇḍadantaṃ, ahaṃ evarūpe rūpe rajjitvā kiṃ karissāmi, mama bhātikānaṃ gatamaggameva gamissāmī’’ti kīḷanto viya hutvā samavaye taruṇadārake āha – ‘‘etha, bho, vidhāvanikaṃ karissāmā’’ti nikkhami. Tāta, maṅgaladivase mā bahi gacchāti. So dārakehi saddhiṃ kīḷanto viya attano dhāvanavāre sampatte thokaṃ gantvā papañcetvā āgacchati . Puna dutiyavāre sampatte tato turitaṃ viya gantvā āgato, tatiyavāre sampatte ‘‘ayaṃ me kālo’’ti ñatvā sammukhaṭṭhāneneva palāyitvā paṃsukūlikabhikkhūnaṃ nivāsaṭṭhānaṃ araññaṃ gantvā there abhivādetvā pabbajjaṃ yāci. Sappurisa mayaṃ taṃ na jānāma ‘‘kassāsi putto’’ti, tvañca alaṅkataniyāmeneva āgato, ko taṃ pabbājetuṃ ussahissatīti. So ubho bāhā paggayha ‘‘vilumpanti maṃ vilumpanti ma’’nti mahāravaṃ viravi. Ito cito ca bhikkhū sannipatitvā ‘‘sappurisa, imasmiṃ ṭhāne tava vatthaṃ vā piḷandhanaṃ vā koci gaṇhanto nāma natthi, tvañca ‘vilumpantī’ti vadasi, kiṃ sandhāya vadasī’’ti? Bhante, nāhaṃ vatthālaṅkāraṃ sandhāya vadāmi, tissannaṃ pana me sampattīnaṃ vilopo vattati, taṃ sandhāya vadāmi. Maṃ tāva tumhe mā pabbājayittha, bhātaraṃ pana me jānāthāti. Konāmo pana te bhātāti? Gihikāle upatisso nāma, idāni pana sāriputto nāma jātoti vadantīti. ‘‘Āvuso, evaṃ sante ayaṃ kulaputto amhākaṃ kaniṭṭhabhātiko nāma hoti, jeṭṭhabhātiko no dhammasenāpati puretaraṃyeva āha – ‘amhākaṃ ñātakā sabbeva micchādiṭṭhikā, yo koci amhākaṃ ñātīti āgacchati, taṃ yena tenupāyena pabbājeyyathā’ti. Ayaṃ pana therassa ajjhattabhātiko, pabbājetha na’’nti vatvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhitvā pabbājayiṃsu. Atha naṃ paripuṇṇavassaṃ upasampādetvā kammaṭṭhāne yojayiṃsu.
ಥೇರೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಖದಿರವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ। ತಸ್ಸ ‘‘ಅರಹತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ವಾ ಭಾತಿಕತ್ಥೇರಂ ವಾ ನ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸೇವ ತಯೋ ಮಾಸಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಸುಖುಮಾಲಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಲೂಖಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ವಲೀತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಮೋಕ್ಖಂ ನ ಗತಂ। ಸೋ ತೇಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಪವಾರೇತ್ವಾ ವುತ್ಥವಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ। ತಸ್ಸ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ।
Thero kammaṭṭhānaṃ gahetvā ācariyupajjhāyānaṃ avidūre ṭhāne vuttappakāraṃ khadiravanaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ karoti. Tassa ‘‘arahattaṃ appatvā dasabalaṃ vā bhātikattheraṃ vā na passissāmī’’ti vāyamantasseva tayo māsā atikkantā, sukhumālakulaputtassa lūkhabhojanaṃ bhuñjantassa cittaṃ valītaṃ nāma hoti, kammaṭṭhānaṃ vimokkhaṃ na gataṃ. So temāsaccayena pavāretvā vutthavasso hutvā tasmiṃyeva ṭhāne samaṇadhammaṃ karoti. Tassa samaṇadhammaṃ karontassa cittaṃ ekaggaṃ ahosi, so vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಕಿರ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ರೇವತೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಸೋ ಅಭಿರಮೇಯ್ಯ ವಾ ನ ವಾ, ಗನ್ತ್ವಾ ನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಭಗವಾ ರೇವತಸ್ಸ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತತಿಯವಾರೇ ಯಾಚಿತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ, ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಅಹಮ್ಪಿ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚೇಹೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಸತ್ಥಾ ಚಾರಿಕಂ ಚರಿತುಕಾಮೋ, ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಆರೋಚೇಸಿ। ದಸಬಲಸ್ಸ ಚಾರಿಕತ್ಥಾಯ ಗಮನಕಾಲೇ ಓಹೀನಕಭಿಕ್ಖೂ ನಾಮ ಅಪ್ಪಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ‘‘ಸತ್ಥು ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಸರೀರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ, ಮಧುರಧಮ್ಮಕಥಂ ವಾ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಗನ್ತುಕಾಮಾವ ಬಹುಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ಇತಿ ಸತ್ಥಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ‘‘ರೇವತಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ।
Athāyasmā sāriputto satthāraṃ āha – ‘‘bhante, mayhaṃ kira kaniṭṭhabhātā revato pabbajito, so abhirameyya vā na vā, gantvā naṃ passissāmī’’ti. Bhagavā revatassa āraddhavipassakabhāvaṃ ñatvā dve vāre paṭikkhipitvā tatiyavāre yācito arahattaṃ pattabhāvaṃ ñatvā, ‘‘sāriputta, ahampi gamissāmi, bhikkhūnaṃ ārocehī’’ti. Thero bhikkhusaṅghaṃ sannipātetvā, ‘‘āvuso, satthā cārikaṃ caritukāmo, gantukāmā āgacchantū’’ti sabbesaṃyeva ārocesi. Dasabalassa cārikatthāya gamanakāle ohīnakabhikkhū nāma appakā honti, ‘‘satthu suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ passissāma, madhuradhammakathaṃ vā suṇissāmā’’ti yebhuyyena gantukāmāva bahukā honti. Iti satthā mahābhikkhusaṅghaparivāro ‘‘revataṃ passissāmī’’ti nikkhanto.
ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ದ್ವೇಧಾಪಥಂ ಪತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗಾ, ಕತರಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೋ ಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ। ಕತರಮಗ್ಗೋ, ಆನನ್ದ, ಉಜುಕೋತಿ? ಭನ್ತೇ, ಉಜುಮಗ್ಗೋ ತಿಂಸಯೋಜನೋ ಅಮನುಸ್ಸಪಥೋ, ಪರಿಹಾರಮಗ್ಗೋ ಪನ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಿಕೋ ಖೇಮೋ ಸುಭಿಕ್ಖೋತಿ। ಆನನ್ದ , ಸೀವಲಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತೋತಿ? ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಆಗತೋತಿ। ತೇನ ಹಿ ಸಙ್ಘೋ ಉಜುಮಗ್ಗಮೇವ ಗಣ್ಹತು, ಸೀವಲಿಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಸೀವಲಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪುಞ್ಞವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಅಟವಿಮಗ್ಗಂ ಅಭಿರುಹಿ। ಮಗ್ಗಂ ಅಭಿರುಹನಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದೇವಸಙ್ಘೋ ಯೋಜನೇ ಯೋಜನೇ ಠಾನೇ ನಗರಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಸನತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರೇ ಪಟಿಯಾದೇಸಿ। ದೇವಪುತ್ತಾ ರಞ್ಞಾ ಪೇಸಿತಕಮ್ಮಕಾರಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ಅಯ್ಯೋ ಸೀವಲಿ, ಕಹಂ ಅಯ್ಯೋ ಸೀವಲೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಥೇರೋ ತಂ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ।
Athekasmiṃ padese ānandatthero dvedhāpathaṃ patvā bhagavantaṃ pucchi – ‘‘bhante, imasmiṃ ṭhāne dve maggā, kataramaggena saṅgho gacchatū’’ti. Kataramaggo, ānanda, ujukoti? Bhante, ujumaggo tiṃsayojano amanussapatho, parihāramaggo pana saṭṭhiyojaniko khemo subhikkhoti. Ānanda , sīvali amhehi saddhiṃ āgatoti? Āma, bhante, āgatoti. Tena hi saṅgho ujumaggameva gaṇhatu, sīvalissa puññaṃ vīmaṃsissāmāti. Satthā bhikkhusaṅghaparivāro sīvalittherassa puññavīmaṃsanatthaṃ aṭavimaggaṃ abhiruhi. Maggaṃ abhiruhanaṭṭhānato paṭṭhāya devasaṅgho yojane yojane ṭhāne nagaraṃ māpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa vasanatthāya vihāre paṭiyādesi. Devaputtā raññā pesitakammakārā viya hutvā yāgukhajjakādīni gahetvā ‘‘kahaṃ ayyo sīvali, kahaṃ ayyo sīvalī’’ti pucchantā gacchanti. Thero taṃ sakkārasammānaṃ gaṇhāpetvā satthu santikaṃ gacchati. Satthā bhikkhusaṅghena saddhiṃ paribhuñji.
ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಸತ್ಥಾ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ದೇವಸಿಕಂ ಯೋಜನಪರಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕಂ ಕನ್ತಾರಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಖದಿರವನಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಭಾಗಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ತೋ। ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಹೋನಕವಿಹಾರೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಚ ಇದ್ಧಿಯಾ ಮಾಪೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಗತೋ। ಸತ್ಥಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ। ಅಥ ತಥಾಗತೇ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಪತ್ತಸೇನಾಸನಾನಿ ಪವಿಸಿಂಸು। ದೇವತಾ ‘‘ಅಕಾಲೋ ಆಹಾರಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಪಾನಕಂ ಆಹರಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾನಕಂ ಪಿವಿ। ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸೇವ ಅದ್ಧಮಾಸೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ।
Imināva niyāmena satthā sakkārasammānaṃ anubhavanto devasikaṃ yojanaparamaṃ gantvā tiṃsayojanikaṃ kantāraṃ atikkamma khadiravaniyattherassa sabhāgaṭṭhānaṃ patto. Thero satthu āgamanaṃ ñatvā attano vasanaṭṭhāne buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa pahonakavihāre dasabalassa gandhakuṭiṃ rattiṭṭhānadivāṭṭhānādīni ca iddhiyā māpetvā tathāgatassa paccuggamanaṃ gato. Satthā alaṅkatapaṭiyattena maggena vihāraṃ pāvisi. Atha tathāgate gandhakuṭiṃ paviṭṭhe bhikkhū vassaggena pattasenāsanāni pavisiṃsu. Devatā ‘‘akālo āhārassā’’ti aṭṭhavidhaṃ pānakaṃ āhariṃsu. Satthā saṅghena saddhiṃ pānakaṃ pivi. Imināva niyāmena tathāgatassa sakkārasammānaṃ anubhavantasseva addhamāso atikkanto.
ಅಥೇಕಚ್ಚೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಿಕ್ಖೂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಥಂ ಉಪ್ಪಾದಯಿಂಸು ‘‘ಸತ್ಥಾ ದಸಬಲೋ ‘ಮಯ್ಹಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ನವಕಮ್ಮಿಕಭಿಕ್ಖುಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಆಗತೋ, ಇಮಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೋ ವಾ ವೇಳುವನವಿಹಾರಾದಯೋ ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖು ಏವರೂಪಸ್ಸ ನವಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಾರಕೋ, ಕಿಂ ನಾಮ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಿ ಚಿರಂ ವಸನ್ತೇ ಇದಂ ಠಾನಂ ಆಕಿಣ್ಣಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಆರಞ್ಞಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಾಮ ಪವಿವೇಕತ್ಥಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ರೇವತಸ್ಸ ಅಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತತೋ ರೇವತಸ್ಸ ದಿವಾಟ್ಠಾನಂ ಗತೋ। ಥೇರೋ ಏಕಕೋವ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಆಲಮ್ಬನಫಲಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಾಸಾಣಫಲಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿ।
Athekacce ukkaṇṭhitabhikkhū ekasmiṃ ṭhāne nisīditvā kathaṃ uppādayiṃsu ‘‘satthā dasabalo ‘mayhaṃ aggasāvakassa kaniṭṭhabhātā’ti vatvā evarūpaṃ navakammikabhikkhuṃ passituṃ āgato, imassa vihārassa santike jetavanamahāvihāro vā veḷuvanavihārādayo vā kiṃ karissanti. Ayampi bhikkhu evarūpassa navakammassa kārako, kiṃ nāma samaṇadhammaṃ karissatī’’ti? Atha satthā cintesi – ‘‘mayi ciraṃ vasante idaṃ ṭhānaṃ ākiṇṇaṃ bhavissati, āraññakā bhikkhū nāma pavivekatthikā honti, revatassa aphāsuvihāro bhavissatī’’ti tato revatassa divāṭṭhānaṃ gato. Thero ekakova caṅkamanakoṭiyaṃ ālambanaphalakaṃ nissāya pāsāṇaphalake nisinno satthāraṃ dūratova āgacchantaṃ disvā paccuggantvā vandi.
ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ರೇವತ, ಇಮಂ ವಾಳಮಿಗಟ್ಠಾನಂ , ಚಣ್ಡಾನಂ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀನಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಕಿನ್ತಿ ಕರೋಸೀ’’ತಿ? ತೇಸಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸದ್ದಂ ಸುಣತೋ ಅರಞ್ಞರತಿ ನಾಮ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ರೇವತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಚಹಿ ಗಾಥಾಸತೇಹಿ ಅರಞ್ಞೇ ನಿವಾಸಾನಿಸಂಸಂ ನಾಮ ಕಥೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ರೇವತತ್ಥೇರಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಯೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಥೇರಸ್ಸ ಅವಣ್ಣೋ ಕಥಿತೋ, ತೇಸಂ ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿಉಪಾಹನಾತೇಲನಾಳಿಛತ್ತಾನಂ ಪಮುಸ್ಸನಭಾವಂ ಅಕಾಸಿ। ತೇ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರತ್ಥಾಯ ನಿವತ್ತಾ ಆಗತಮಗ್ಗೇನೇವ ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ತಂ ಠಾನಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಪಠಮಂ ಹಿ ತೇ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂದಿವಸಂ ಪನ ವಿಸಮಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಜಾಣುಕೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತೇ ಗುಮ್ಬೇ ಚ ಗಚ್ಛೇ ಚ ಕಣ್ಟಕೇ ಚ ಮದ್ದನ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ವಸಿತಸಭಾಗಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಖದಿರಖಾಣುಕೇ ಅತ್ತನೋ ಛತ್ತಂ ಸಞ್ಜಾನನ್ತಿ, ಉಪಾಹನಂ ಕತ್ತರಯಟ್ಠಿಂ ತೇಲನಾಳಿಂ ಸಞ್ಜಾನನ್ತಿ। ತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ‘‘ಇದ್ಧಿಮಾ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಆದಾಯ ‘‘ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಟಿಯತ್ತಸಕ್ಕಾರೋ ನಾಮ ಏವರೂಪೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಾ ಆಗಮಂಸು।
Atha naṃ satthā pucchi – ‘‘revata, imaṃ vāḷamigaṭṭhānaṃ , caṇḍānaṃ hatthiassādīnaṃ saddaṃ sutvā kinti karosī’’ti? Tesaṃ me, bhante, saddaṃ suṇato araññarati nāma uppajjatīti. Satthā tasmiṃ ṭhāne revatattherassa pañcahi gāthāsatehi araññe nivāsānisaṃsaṃ nāma kathetvā punadivase avidūre ṭhāne piṇḍāya caritvā revatattheraṃ nivattetvā yehi bhikkhūhi therassa avaṇṇo kathito, tesaṃ kattarayaṭṭhiupāhanātelanāḷichattānaṃ pamussanabhāvaṃ akāsi. Te attano parikkhāratthāya nivattā āgatamaggeneva gacchantāpi taṃ ṭhānaṃ sallakkhetuṃ na sakkonti. Paṭhamaṃ hi te alaṅkatapaṭiyattena maggena gantvā taṃdivasaṃ pana visamamaggena gacchantā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne ukkuṭikaṃ nisīdanti, jāṇukena gacchanti. Te gumbe ca gacche ca kaṇṭake ca maddantā attano vasitasabhāgaṭṭhānaṃ gantvā tasmiṃ tasmiṃ khadirakhāṇuke attano chattaṃ sañjānanti, upāhanaṃ kattarayaṭṭhiṃ telanāḷiṃ sañjānanti. Te tasmiṃ samaye ‘‘iddhimā ayaṃ bhikkhū’’ti ñatvā attano parikkhāre ādāya ‘‘dasabalassa paṭiyattasakkāro nāma evarūpo hotī’’ti vadantā āgamaṃsu.
ಪುರತೋ ಗತಭಿಕ್ಖೂ, ವಿಸಾಖಾ ಉಪಾಸಿಕಾ, ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಪುಚ್ಛತಿ – ‘‘ಮನಾಪಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ರೇವತತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ? ಮನಾಪಂ ಉಪಾಸಿಕೇ ನನ್ದನವನಚಿತ್ತಲತಾದಿಪಟಿಭಾಗಂ ತಂ ಸೇನಾಸನನ್ತಿ। ಅಥ ನೇಸಂ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛತೋ ಆಗತಭಿಕ್ಖೂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಮನಾಪಂ, ಅಯ್ಯಾ, ರೇವತತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ। ಮಾ ಪುಚ್ಛ ಉಪಾಸಿಕೇ, ಕಥೇತುಂ ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಉಜ್ಜಙ್ಗಲಂ ಸಕ್ಖರಪಾಸಾಣವಿಸಮಂ ಖದಿರವನಂ ಏತಂ, ತತ್ಥ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಹರತೀತಿ। ವಿಸಾಖಾ, ಪುರಿಮಾನಞ್ಚ ಪಚ್ಛಿಮಾನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕೇಸಂ ನು ಖೋ ಕಥಾ ಸಚ್ಚಾ’’ತಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತೇ ಗನ್ಧಮಾಲಂ ಆದಾಯ ದಸಬಲಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ರೇವತತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಏಕಚ್ಚೇ, ಅಯ್ಯಾ, ವಣ್ಣೇನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ನಿನ್ದನ್ತಿ, ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ವಿಸಾಖೇ ರಮಣೀಯಂ ವಾ ಹೋತು ಮಾ ವಾ, ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅರಿಯಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ರಮತಿ, ತದೇವ ಠಾನಂ ರಮಣೀಯಂ ನಾಮಾತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
Purato gatabhikkhū, visākhā upāsikā, attano gehe nisinnakāle pucchati – ‘‘manāpaṃ nu kho, bhante, revatattherassa vasanaṭṭhāna’’nti? Manāpaṃ upāsike nandanavanacittalatādipaṭibhāgaṃ taṃ senāsananti. Atha nesaṃ sabbapacchato āgatabhikkhū pucchi – ‘‘manāpaṃ, ayyā, revatattherassa vasanaṭṭhāna’’nti. Mā puccha upāsike, kathetuṃ ayuttaṭṭhānametaṃ, ujjaṅgalaṃ sakkharapāsāṇavisamaṃ khadiravanaṃ etaṃ, tattha so bhikkhu viharatīti. Visākhā, purimānañca pacchimānañca bhikkhūnaṃ kathaṃ sutvā ‘‘kesaṃ nu kho kathā saccā’’ti pacchābhatte gandhamālaṃ ādāya dasabalassa upaṭṭhānaṃ gantvā, vanditvā ekamantaṃ nisinnā satthāraṃ pucchi – ‘‘bhante, revatattherassa vasanaṭṭhānaṃ ekacce, ayyā, vaṇṇenti, ekacce nindanti, kiṃ nāmetaṃ, bhante’’ti? Visākhe ramaṇīyaṃ vā hotu mā vā, yasmiṃ ṭhāne ariyānaṃ cittaṃ ramati, tadeva ṭhānaṃ ramaṇīyaṃ nāmāti vatvā imaṃ gāthamāha –
‘‘ಗಾಮೇ ವಾ ಯದಿ ವಾರಞ್ಞೇ, ನಿನ್ನೇ ವಾ ಯದಿ ವಾ ಥಲೇ।
‘‘Gāme vā yadi vāraññe, ninne vā yadi vā thale;
ಯತ್ಥ ಅರಹನ್ತೋ ವಿಹರನ್ತಿ, ತಂ ಭೂಮಿರಾಮಣೇಯ್ಯಕ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೯೮; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೬೧)।
Yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyaka’’nti. (dha. pa. 98; saṃ. ni. 1.261);
ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಅರಿಯಗಣಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಥೇರಂ ಆರಞ್ಞಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Atha satthā aparabhāge jetavanamahāvihāre ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ āraññakānaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಕಙ್ಖಾರೇವತತ್ಥೇರವತ್ಥು
Kaṅkhārevatattheravatthu
೨೦೪. ಛಟ್ಠೇ ಝಾಯೀನನ್ತಿ ಝಾನಲಾಭೀನಂ ಝಾನಾಭಿರತಾನಂ। ಸೋ ಕಿರ ಥೇರೋ ಯಾ ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ದಸಬಲೋ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ತತೋ ಅಪ್ಪತರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಬಹುತರಾ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ। ತಸ್ಮಾ ಝಾಯೀನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಕಙ್ಖಾಯನಭಾವೇನ ಕಙ್ಖಾರೇವತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಙ್ಖಾ ನಾಮ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ, ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ಪನ ಅಞ್ಞೇ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕಾ ನತ್ಥೀತಿ? ಅತ್ಥಿ, ಅಯಂ ಪನ ಥೇರೋ ಕಪ್ಪಿಯೇಪಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ತೇನಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕತಾ ಅತಿಪಾಕಟಾ ಜಾತಾತಿ ಕಙ್ಖಾರೇವತೋತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ।
204. Chaṭṭhe jhāyīnanti jhānalābhīnaṃ jhānābhiratānaṃ. So kira thero yā jhānasamāpattiyo dasabalo samāpajjati, tato appataraṃ ṭhapetvā bahutarā samāpajjati. Tasmā jhāyīnaṃ aggo nāma jāto. Kaṅkhāyanabhāvena kaṅkhārevatoti vuccati. Kaṅkhā nāma kukkuccaṃ, kukkuccakoti attho. Kiṃ pana aññe kukkuccakā natthīti? Atthi, ayaṃ pana thero kappiyepi kukkuccaṃ uppādesi. Tenassa kukkuccakatā atipākaṭā jātāti kaṅkhārevatotveva saṅkhaṃ gato.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಝಾನಾಭಿರತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏವರೂಪೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮೇನ ನ ಅಞ್ಞಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ಥೇಮಿ, ಯಥಾ ಪನ ಸೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಇತೋ ಸತ್ತದಿವಸಮತ್ಥಕೇ ಭಿಕ್ಖು ಝಾಯೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತೋ, ಏವಂ ಅಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಝಾಯೀನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅನಾಗತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾವಸಾನೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ತ್ವಂ ಝಾಯೀನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle purimanayeneva mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ jhānābhiratānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti desanāvasāne satthāraṃ nimantetvā purimanayeneva sattāhaṃ mahāsakkāraṃ katvā bhagavantaṃ āha – ‘‘bhante, ahaṃ iminā adhikārakammena na aññaṃ sampattiṃ patthemi, yathā pana so tumhehi ito sattadivasamatthake bhikkhu jhāyīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapito, evaṃ ahampi anāgate ekassa buddhassa sāsane jhāyīnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā anāgataṃ oloketvā samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate kappasatasahassāvasāne gotamo nāma buddho uppajjissati, tassa sāsane tvaṃ jhāyīnaṃ aggo bhavissasī’’ti byākaritvā pakkāmi.
ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿನಗರೇ ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಝಾನಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಝಾನಲಾಭೀ ಹುತ್ವಾ ಝಾನಮೇವ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ದಸಬಲೇನ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಅಪ್ಪತರಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಬಹುತರಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅಹೋರತ್ತಂ ಝಾನೇಸು ಚಿಣ್ಣವಸೀ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ನಂ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಗುಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಝಾಯೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯೋ, ಆವುಸೋ ಗುಳೋ, ಅಕಪ್ಪಿಯಾ ಮುಗ್ಗಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೭೨) ಏವಂ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯೇಸ್ವೇವ ವತ್ಥೂಸು ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಿತತಾಯ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸಙ್ಖಾತಾಯ ಕಙ್ಖಾಯ ಭಾವೇನ ಕಙ್ಖಾರೇವತೋತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋತಿ।
So yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthinagare mahābhogakule nibbatto pacchābhattaṃ dhammassavanatthaṃ gacchantena mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dasabalassa dhammakathaṃ sutvā saddhaṃ paṭilabhitvā pabbajito upasampadaṃ labhitvā kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā jhānaparikammaṃ karonto jhānalābhī hutvā jhānameva pādakaṃ katvā arahattaphalaṃ pāpuṇi. So dasabalena samāpajjitabbasamāpattīnaṃ appatarā ṭhapetvā bahutarā samāpajjanto ahorattaṃ jhānesu ciṇṇavasī ahosi. Atha naṃ aparabhāge satthā imaṃ guṇaṃ gahetvā jhāyīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. ‘‘Akappiyo, āvuso guḷo, akappiyā muggā’’ti (mahāva. 272) evaṃ pana kappiyesveva vatthūsu kukkuccassa uppāditatāya kukkuccasaṅkhātāya kaṅkhāya bhāvena kaṅkhārevatoti saṅkhaṃ gatoti.
ಸೋಣಕೋಳಿವಿಸತ್ಥೇರವತ್ಥು
Soṇakoḷivisattheravatthu
೨೦೫. ಸತ್ತಮೇ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾನನ್ತಿ ಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯಾನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣವೀರಿಯಾನಂ। ಸೋಣೋ ಕೋಳಿವಿಸೋತಿ ಸೋಣೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಕೋಳಿವಿಸೋತಿ ಗೋತ್ತಂ। ಕೋಟಿವೇಸ್ಸೋತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ, ಇಸ್ಸರಿಯೇನ ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ವೇಸ್ಸಕುಲಸ್ಸ ದಾರಕೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವೀರಿಯಂ ನಾಮ ವಡ್ಢೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಥೇರಸ್ಸ ಪನ ಹಾಪೇತಬ್ಬಮೇವ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಏಸ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
205. Sattame āraddhavīriyānanti paggahitavīriyānaṃ paripuṇṇavīriyānaṃ. Soṇo koḷivisoti soṇoti tassa nāmaṃ, koḷivisoti gottaṃ. Koṭivessoti vā attho, issariyena koṭippattassa vessakulassa dārakoti adhippāyo. Yasmā pana aññesaṃ bhikkhūnaṃ vīriyaṃ nāma vaḍḍhetabbaṃ hoti, therassa pana hāpetabbameva ahosi. Tasmā esa āraddhavīriyānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ಅತೀತೇ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸಿರಿವಡ್ಢಕುಮಾರೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏವರೂಪೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ದಸಬಲಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾಯ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗತೋ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayaṃ kira atīte padumuttarabuddhakāle seṭṭhikule nibbatti, sirivaḍḍhakumārotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto purimanayeneva vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ āraddhavīriyānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti desanāpariyosāne dasabalaṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā vuttanayeneva patthanaṃ akāsi. Satthā tassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ disvā purimanayeneva byākaritvā vihāraṃ gato.
ಸೋಪಿ ಸಿರಿವಡ್ಢಸೇಟ್ಠಿ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತಿ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಙ್ಗಾಯಂ ಕೀಳತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಏಕೋ ಜಿಣ್ಣಚೀವರಿಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಗಙ್ಗಾತೀರೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಕತ್ವಾ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉದಕೇನ ಸಮುಪಬ್ಯೂಳ್ಹೇ ದಣ್ಡಕೇ ಚ ವಲ್ಲಿಯೋ ಚ ಸಂಕಡ್ಢತಿ। ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ ಸಹಾಯಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಠಿತೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಕುಮಾರ ಉಪಕಟ್ಠೇ ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜೇವ ಏಕದಿವಸಂ ಅಯ್ಯೋ ಯಥಾ ತಥಾ ಆಗಮೇತು, ಅಹಂ ಸ್ವೇ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ‘‘ತಸ್ಸೇವ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಗತತ್ತಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಗತೋ ಪುನದಿವಸೇ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋಪಿ ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ಅಜ್ಜ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Sopi sirivaḍḍhaseṭṭhi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto kappasatasahassaṃ atikkamitvā imasmiṃ kappe parinibbute kassapadasabale anuppanne amhākaṃ bhagavati bārāṇasiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gaṇhi. So attano sahāyakehi saddhiṃ gaṅgāyaṃ kīḷati. Tasmiṃ samaye eko jiṇṇacīvariko paccekabuddho ‘‘bārāṇasiṃ upanissāya gaṅgātīre paṇṇasālaṃ katvā vassaṃ upagacchissāmī’’ti udakena samupabyūḷhe daṇḍake ca valliyo ca saṃkaḍḍhati. Ayaṃ kumāro sahāyakehi saddhiṃ gantvā abhivādetvā ṭhito, ‘‘bhante, kiṃ karothā’’ti pucchi. Kumāra upakaṭṭhe antovasse pabbajitānaṃ vasanaṭṭhānaṃ nāma laddhuṃ vaṭṭatīti. ‘‘Bhante, ajjeva ekadivasaṃ ayyo yathā tathā āgametu, ahaṃ sve ayyassa vasanaṭṭhānaṃ karissāmī’’ti āha. Paccekabuddho ‘‘tasseva kumārassa saṅgahaṃ karissāmī’’ti āgatattā adhivāsesi. So tassa adhivāsanaṃ viditvā gato punadivase sakkārasammānaṃ sajjetvā paccekabuddhassa āgamanaṃ olokento aṭṭhāsi. Paccekabuddhopi ‘‘kahaṃ nu kho ajja bhikkhācāraṃ labhissāmī’’ti āvajjento ñatvā tasseva gehadvāraṃ agamāsi.
ಕುಮಾರೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನೋ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಭಿಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ಮಯ್ಹಂ ಗೇಹದ್ವಾರಮೇವ ಆಗಚ್ಛಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತೇ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಸನಪಣ್ಣಸಾಲಞ್ಚ ಚಙ್ಕಮನಞ್ಚ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾನಿ ಚ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ತಸ್ಸೇವ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸನವೇಲಾಯ ಹರಿತೂಪಲಿತ್ತಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ‘‘ಪಾದೇಸು ಕಲಲಂ ಮಾ ಲಗ್ಗೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಾರುಪನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಂ ಭೂಮತ್ಥರಣಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಕಮ್ಬಲಸ್ಸ ವಣ್ಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸರೀರಪ್ಪಭಂ ಏಕಸದಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತಿವಿಯ ಪಸನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಯಥಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಕ್ಕನ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಮಸ್ಸ ಕಮ್ಬಲಸ್ಸ ಅತಿವಿಯ ಪಭಾ ವಿರೋಚತಿ, ಏವಮೇವ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಹತ್ಥಪಾದಾನಂ ವಣ್ಣೋ ಬನ್ಧುಜೀವಕಪುಪ್ಫವಣ್ಣೋ ಹೋತು, ಸತಕ್ಖತ್ತುಂ ವಿಹತಕಪ್ಪಾಸಪಟಲಫಸ್ಸಸದಿಸೋವ ಫಸ್ಸೋ ಹೋತೂ’’ತಿ। ಸೋ ತೇಮಾಸಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಉಪಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪವಾರಿತಕಾಲೇ ತಿಚೀವರಂ ಅದಾಸಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಪತ್ತಚೀವರೋ ಗನ್ಧಮಾದನಮೇವ ಗತೋ।
Kumāro paccekabuddhaṃ disvā sampiyāyamāno pattaṃ ādāya bhikkhaṃ datvā ‘‘imaṃ antovassaṃ mayhaṃ gehadvārameva āgacchatha, bhante’’ti paṭiññaṃ gahetvā paccekabuddhe bhattakiccaṃ katvā pakkante attano sahāyakehi saddhiṃ gantvā ekadivaseneva paccekabuddhassa vasanapaṇṇasālañca caṅkamanañca rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni ca kārāpetvā adāsi. Tasseva paṇṇasālaṃ pavisanavelāya haritūpalittāya bhūmiyā ‘‘pādesu kalalaṃ mā laggī’’ti attano pārupanaṃ satasahassagghanakaṃ rattakambalaṃ bhūmattharaṇaṃ santharitvā kambalassa vaṇṇena saddhiṃ paccekabuddhassa sarīrappabhaṃ ekasadisaṃ disvā ativiya pasanno hutvā āha – ‘‘yathā tumhehi akkantakālato paṭṭhāya imassa kambalassa ativiya pabhā virocati, evameva mayhampi nibbattanibbattaṭṭhāne hatthapādānaṃ vaṇṇo bandhujīvakapupphavaṇṇo hotu, satakkhattuṃ vihatakappāsapaṭalaphassasadisova phasso hotū’’ti. So temāsaṃ paccekabuddhaṃ upaṭṭhahitvā pavāritakāle ticīvaraṃ adāsi. Paccekabuddho paripuṇṇapattacīvaro gandhamādanameva gato.
ಸೋಪಿ ಕುಲಪುತ್ತೋ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕಾಳಚಮ್ಪಾನಗರೇ ಉಪಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಘರೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲಂ ಅನೇಕಾನಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಜಾತದಿವಸೇ ಚ ಸಕಲನಗರಂ ಏಕಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾವ ಆಗತೋ, ರತ್ತಸುವಣ್ಣರಸಪರಿಸಿತ್ತಾ ವಿಯಸ್ಸ ಸರೀರಚ್ಛವೀ’’ತಿ ಸೋಣಕುಮಾರೋತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
Sopi kulaputto devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ bhagavato kāle kāḷacampānagare upaseṭṭhissa ghare paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa paṭisandhiggahaṇakālato paṭṭhāya seṭṭhikulaṃ anekāni paṇṇākārasahassāni āgacchanti. Jātadivase ca sakalanagaraṃ ekasakkārasammānaṃ ahosi. Athassa nāmaggahaṇadivase mātāpitaro ‘‘amhākaṃ putto attano nāmaṃ gaṇhitvāva āgato, rattasuvaṇṇarasaparisittā viyassa sarīracchavī’’ti soṇakumārotvevassa nāmaṃ akaṃsu.
ಅಥಸ್ಸ ಸಟ್ಠಿ ಧಾತಿಯೋ ಉಪನೇತ್ವಾ ದೇವಕುಮಾರಂ ವಿಯ ನಂ ಸುಖೇನ ವಡ್ಢೇಸುಂ। ತಸ್ಸ ಏವರೂಪಂ ಆಹಾರವಿಧಾನಂ ಅಹೋಸಿ – ಸಟ್ಠಿಕರೀಸಮತ್ತಂ ಠಾನಂ ಕಸಿತ್ವಾ ತಿವಿಧೇನ ಉದಕೇನ ಪೋಸೇನ್ತಿ। ಕೇದಾರೇ ಪವಿಸನ್ತೀಸು ಉದಕಮಾತಿಕಾಸು ಖೀರೋದಕಸ್ಸ ಚ ಗನ್ಧೋದಕಸ್ಸ ಚ ಅನೇಕಾನಿ ಚಾಟಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಸಿಞ್ಚನ್ತಿ। ಸಾಲಿಸೀಸಾನಂ ಖೀರಗ್ಗಹಣಕಾಲೇ ಸುಕಾದೀನಂ ಪಾಣಾನಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಕರಣನಿವಾರಣತ್ಥಂ ವೀಹಿಗಬ್ಭಾನಂ ಸುಖುಮಾಲಭಾವತ್ಥಞ್ಚ ಪರಿಯನ್ತಪರಿಕ್ಖೇಪೇ ಚ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಚ ಥಮ್ಭೇ ನಿಖನಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ದಣ್ಡಕೇ ದತ್ವಾ ಕಿಲಞ್ಜೇಹಿ ಛಾದೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ಸಾಣಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪರಿಯನ್ತೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಸಸ್ಸೇ ನಿಪ್ಫನ್ನೇ ಕೋಟ್ಠೇ ಚತುಜಾತಿಗನ್ಧೇಹಿ ಪರಿಭಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾ ಉಪರಿ ಉತ್ತಮಗನ್ಧೇಹಿ ಪರಿಭಾವೇನ್ತಿ । ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಪುರಿಸಾ ಖೇತ್ತಂ ಓರುಯ್ಹ ಸಾಲಿಸೀಸಾನಿ ವಣ್ಟೇಸು ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮುಟ್ಠಿಮುಟ್ಠಿಯೋ ಕತ್ವಾ ರಜ್ಜುಕೇಹಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸುಕ್ಖಾಪೇನ್ತಿ। ತತೋ ಕೋಟ್ಠಕಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ಗನ್ಧೇ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಸಾಲಿಸೀಸಾನಿ ಸನ್ಥರನ್ತಿ। ಏವಂ ಏಕನ್ತರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಸನ್ಥರನ್ತಾ ಕೋಟ್ಠಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹನ್ತಿ , ತಿವಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಕೋಟ್ಠಕಂ ವಿವರನ್ತಿ। ವಿವಟಕಾಲೇ ಸಕಲನಗರಂ ಸುಗನ್ಧಗನ್ಧಿಕಂ ಹೋತಿ। ಸಾಲಿಮ್ಹಿ ಪಹತೇ ಧುತ್ತಾ ಥುಸೇ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಕುಣ್ಡಕಂ ಪನ ಚೂಳುಪಟ್ಠಾಕಾ ಲಭನ್ತಿ। ಮುಸಲಘಟ್ಟಿತಕೇ ಸಾಲಿತಣ್ಡುಲೇ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ । ತೇ ಸುವಣ್ಣಹೀರಕಪಚ್ಛಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸತಕಾಲಂ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಗಹಿತೇ ಪಕ್ಕುಥಿತಜಾತಿರಸೇ ಏಕವಾರಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉದ್ಧರನ್ತಿ, ಪಮುಖಟ್ಠಾನಂ ಸುಮನಪುಪ್ಫಸದಿಸಂ ಹೋತಿ। ತಂ ಭೋಜನಂ ಸುವಣ್ಣಸರಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕುಥಿತಅಪ್ಪೋದಕಮಧುಪಾಯಾಸಪೂರಿತಸ್ಸ ರಜತಥಾಲಸ್ಸ ಉಪರಿ ಕತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಠಪೇನ್ತಿ।
Athassa saṭṭhi dhātiyo upanetvā devakumāraṃ viya naṃ sukhena vaḍḍhesuṃ. Tassa evarūpaṃ āhāravidhānaṃ ahosi – saṭṭhikarīsamattaṃ ṭhānaṃ kasitvā tividhena udakena posenti. Kedāre pavisantīsu udakamātikāsu khīrodakassa ca gandhodakassa ca anekāni cāṭisahassāni āsiñcanti. Sālisīsānaṃ khīraggahaṇakāle sukādīnaṃ pāṇānaṃ ucchiṭṭhakaraṇanivāraṇatthaṃ vīhigabbhānaṃ sukhumālabhāvatthañca pariyantaparikkhepe ca antarantarā ca thambhe nikhanitvā upari daṇḍake datvā kilañjehi chādetvā samantā sāṇiyā parikkhipitvā sabbapariyante ārakkhaṃ gaṇhanti. Sasse nipphanne koṭṭhe catujātigandhehi paribhaṇḍaṃ katvā upari uttamagandhehi paribhāventi . Anekasahassapurisā khettaṃ oruyha sālisīsāni vaṇṭesu chinditvā muṭṭhimuṭṭhiyo katvā rajjukehi bandhitvā sukkhāpenti. Tato koṭṭhakassa heṭṭhimatale gandhe santharitvā upari sālisīsāni santharanti. Evaṃ ekantarikaṃ katvā santharantā koṭṭhakaṃ pūretvā dvāraṃ pidahanti , tivassasampattakāle koṭṭhakaṃ vivaranti. Vivaṭakāle sakalanagaraṃ sugandhagandhikaṃ hoti. Sālimhi pahate dhuttā thuse kiṇitvā gaṇhanti, kuṇḍakaṃ pana cūḷupaṭṭhākā labhanti. Musalaghaṭṭitake sālitaṇḍule vicinitvā gaṇhanti . Te suvaṇṇahīrakapacchiyaṃ pakkhipitvā satakālaṃ parissāvetvā gahite pakkuthitajātirase ekavāraṃ pakkhipitvā uddharanti, pamukhaṭṭhānaṃ sumanapupphasadisaṃ hoti. Taṃ bhojanaṃ suvaṇṇasarake pakkhipitvā pakkuthitaappodakamadhupāyāsapūritassa rajatathālassa upari katvā ādāya gantvā seṭṭhiputtassa purato ṭhapenti.
ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗನ್ಧವಾಸಿತೇನ ಉದಕೇನ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾದೇ ಧೋವತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಧೋತಹತ್ಥಪಾದಸ್ಸ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಮುಖವಾಸಂ ಉಪನೇನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಅಕ್ಕಮನಟ್ಠಾನೇ ವರಪೋತ್ಥಕಚಿತ್ತತ್ಥರಣಂ ಅತ್ಥರನ್ತಿ। ಹತ್ಥಪಾದತಲಾನಿಸ್ಸ ಬನ್ಧುಜೀವಕಪುಪ್ಫವಣ್ಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸತಕಾಲವಿಹತಕಪ್ಪಾಸಸ್ಸ ವಿಯ ಫಸ್ಸೋ, ಪಾದತಲೇಸು ಮಣಿಕುಣ್ಡಲಾವತ್ತವಣ್ಣಾನಿ ಲೋಮಾನಿ ಜಾಯಿಂಸು। ಸೋ ಕಸ್ಸಚಿದೇವ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಆಜಾನಾಹಿ ಭೂಮಿಂ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವದತಿ। ತಸ್ಸ ವಯಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ತಿಣ್ಣಂ ಉತೂನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇ ತಯೋ ಪಾಸಾದೇ ಕಾರೇತ್ವಾ ನಾಟಕಾನಿ ಚ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸುಂ। ಸೋ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ದೇವೋ ಮಞ್ಞೇ ಪಟಿವಸತಿ।
So attano yāpanamattaṃ bhuñjitvā gandhavāsitena udakena mukhaṃ vikkhāletvā hatthapāde dhovati. Athassa dhotahatthapādassa nānappakāraṃ mukhavāsaṃ upanenti. Tassa akkamanaṭṭhāne varapotthakacittattharaṇaṃ attharanti. Hatthapādatalānissa bandhujīvakapupphavaṇṇāni honti, satakālavihatakappāsassa viya phasso, pādatalesu maṇikuṇḍalāvattavaṇṇāni lomāni jāyiṃsu. So kassacideva kujjhitvā ‘‘ājānāhi bhūmiṃ akkamissāmī’’ti vadati. Tassa vayappattassa tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavike tayo pāsāde kāretvā nāṭakāni ca upaṭṭhāpesuṃ. So mahāsampattiṃ anubhavanto devo maññe paṭivasati.
ಅಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥರಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೇ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೇ ಪಾದಲೋಮದಸ್ಸನತ್ಥಂ ರಞ್ಞಾ ಮಾಗಧೇನ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಅಸೀತಿಯಾ ಗಾಮಿಯಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ। ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಅನುಞ್ಞಾತೋಸಿ ಮಾತಾಪಿತೂಹೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅನನುಞ್ಞಾತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ ಖೋ, ಸೋಣ, ತಥಾಗತಾ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅನನುಞ್ಞಾತಂ ಪುತ್ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು ಭಗವಾ’’ತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಿರಸಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮ್ಮ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವಿಧಾನಂ ಪಾಳಿಯಂ (ಮಹಾವ॰ ೨೪೩) ಆಗತಮೇವ।
Atha amhākaṃ satthari sabbaññutaṃ patvā pavattitavaradhammacakke rājagahaṃ upanissāya viharante pādalomadassanatthaṃ raññā māgadhena pakkosāpetvā asītiyā gāmiyasahassehi saddhiṃ satthu santikaṃ pahito dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho satthāraṃ pabbajjaṃ yāci. Atha naṃ bhagavā ‘‘anuññātosi mātāpitūhī’’ti pucchitvā ananuññātabhāvaṃ sutvā ‘‘na kho, soṇa, tathāgatā mātāpitūhi ananuññātaṃ puttaṃ pabbājentī’’ti paṭikkhipi. So ‘‘sādhu bhagavā’’ti tathāgatassa vacanaṃ sirasā sampaṭicchitvā mātāpitūnaṃ santikaṃ gantvā anujānāpetvā satthu santikaṃ āgamma aññatarassa bhikkhuno santike pabbaji. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panassa pabbajjāvidhānaṃ pāḷiyaṃ (mahāva. 243) āgatameva.
ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭಿತ್ವಾ ರಾಜಗಹೇ ವಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ ಚ ಸನ್ದಿಟ್ಠಸಮ್ಭತ್ತಾ ಚ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಆಹರನ್ತಿ, ರೂಪನಿಪ್ಫತ್ತಿಯಾ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಜನಾ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಬಹೂ ಜನಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಕಥಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಸೀತವನಸುಸಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯಂ। ತತ್ರ ಹಿ ಸುಸಾನನ್ತಿ ಜಿಗುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಬಹೂ ಜನಾ ನಾಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಂಸನ್ತೇ ಮಮ ಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಸೀತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಆರಭಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸರೀರಂ ಪರಮಸುಖುಮಾಲಂ, ನ ಖೋ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಸುಖೇನೇವ ಸುಖಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ, ಕಾಯಂ ಕಿಲಮೇತ್ವಾಪಿ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ತತೋ ಠಾನಚಙ್ಕಮಮೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಪಧಾನಮಕಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಸುಖುಮಾಲಾನಂ ಪಾದತಲಾನಂ ಅನ್ತನ್ತೇಹಿ ಫೋಟಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಭಿಜ್ಜಿಂಸು, ಚಙ್ಕಮೋ ಏಕಲೋಹಿತೋವ ಅಹೋಸಿ। ಪಾದೇಸು ಅವಹನ್ತೇಸು ಜಣ್ಣುಕೇಹಿಪಿ ಹತ್ಥೇಹಿಪಿ ವಾಯಮಿತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮತಿ। ಏವಂ ವೀರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಓಭಾಸಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಮಾದಿಸೋವ ಭವೇಯ್ಯ। ಅಹಂ ಖೋ ಪನ ಏವಂ ವಾಯಮನ್ತೋಪಿ ಮಗ್ಗಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಅದ್ಧಾ ನೇವಾಹಂ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂ, ನ ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞೂ, ನ ನೇಯ್ಯೋ, ಪದಪರಮೇನ ಮಯಾ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಕಿಂ ಮೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ, ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿತ್ವಾ ಭೋಗೇ ಚ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಚ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ।
Tassa pabbajjañca upasampadañca labhitvā rājagahe viharantassa sambahulā ñātisālohitā ca sandiṭṭhasambhattā ca sakkārasammānaṃ āharanti, rūpanipphattiyā vaṇṇaṃ kathenti, aññepi janā passituṃ āgacchanti. Thero cintesi – ‘‘mama santikaṃ bahū janā āgacchanti, kammaṭṭhāne vā vipassanāya vā kammaṃ kātuṃ kathaṃ sakkhissāmi, yaṃnūnāhaṃ satthu santike kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā sītavanasusānaṃ gantvā samaṇadhammaṃ kareyyaṃ. Tatra hi susānanti jigucchitvā bahū janā nāgamissanti, evaṃsante mama kiccaṃ matthakaṃ pāpuṇissatī’’ti satthu santike kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā sītavanaṃ gantvā samaṇadhammaṃ kātuṃ ārabhi. So cintesi – ‘‘mayhaṃ sarīraṃ paramasukhumālaṃ, na kho pana sakkā sukheneva sukhaṃ pāpuṇituṃ, kāyaṃ kilametvāpi samaṇadhammaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti. Tato ṭhānacaṅkamameva adhiṭṭhāya padhānamakāsi. Tassa sukhumālānaṃ pādatalānaṃ antantehi phoṭā uṭṭhāya bhijjiṃsu, caṅkamo ekalohitova ahosi. Pādesu avahantesu jaṇṇukehipi hatthehipi vāyamitvā caṅkamati. Evaṃ vīriyaṃ daḷhaṃ karontopi obhāsamattampi nibbattetuṃ asakkonto cintesi – ‘‘sace aññopi āraddhavīriyo bhaveyya, mādisova bhaveyya. Ahaṃ kho pana evaṃ vāyamantopi maggaṃ vā phalaṃ vā uppādetuṃ na sakkomi, addhā nevāhaṃ ugghaṭitaññū, na vipañcitaññū, na neyyo, padaparamena mayā bhavitabbaṃ. Kiṃ me pabbajjāya, hīnāyāvattitvā bhoge ca bhuñjissāmi puññāni ca karissāmī’’ti.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಿತಕ್ಕಂ ಞತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಲೋಹಿತೇನ ಫುಟ್ಠಂ ಚಙ್ಕಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಥೇರಂ ವೀಣೋವಾದೇನ (ಮಹಾವ॰ ೨೪೩) ಓವದಿತ್ವಾ ವೀರಿಯಸಮಥಯೋಜನತ್ಥಾಯ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಗಿಜ್ಝಕೂಟಮೇವ ಗತೋ। ಸೋಣತ್ಥೇರೋಪಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ಓವಾದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಥೇರಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Tasmiṃ samaye satthā therassa vitakkaṃ ñatvā sāyanhasamaye bhikkhusaṅghaparivuto tattha gantvā lohitena phuṭṭhaṃ caṅkamaṃ disvā theraṃ vīṇovādena (mahāva. 243) ovaditvā vīriyasamathayojanatthāya tassa kammaṭṭhānaṃ kathetvā gijjhakūṭameva gato. Soṇattheropi dasabalassa sammukhā ovādaṃ labhitvā nacirasseva arahatte patiṭṭhāsi. Atha satthā aparabhāge jetavane bhikkhusaṅghaparivuto dhammaṃ desento theraṃ āraddhavīriyānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಸೋಣಕುಟಿಕಣ್ಣತ್ಥೇರವತ್ಥು
Soṇakuṭikaṇṇattheravatthu
೨೦೬. ಅಟ್ಠಮೇ ಕಲ್ಯಾಣವಾಕ್ಕರಣಾನನ್ತಿ ವಾಕ್ಕರಣಂ ವುಚ್ಚತಿ ವಚನಕಿರಿಯಾ, ಮಧುರವಚನಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಥೇರೋ ದಸಬಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮಧುರೇನ ಸರೇನ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಕಲ್ಯಾಣವಾಕ್ಕರಣಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಸೋಣೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಕೋಟಿಅಗ್ಘನಕಂ ಪನ ಕಣ್ಣಪಿಳನ್ಧನಂ ಧಾರೇಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಕುಟಿಕಣ್ಣೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಕೋಟಿಕಣ್ಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
206. Aṭṭhame kalyāṇavākkaraṇānanti vākkaraṇaṃ vuccati vacanakiriyā, madhuravacanānanti attho. Ayañhi thero dasabalena saddhiṃ ekagandhakuṭiyā tathāgatassa madhurena sarena dhammakathaṃ kathesi. Athassa satthā sādhukāraṃ adāsi. Tasmā so kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggo nāma jāto. Soṇoti tassa nāmaṃ, koṭiagghanakaṃ pana kaṇṇapiḷandhanaṃ dhāresi. Tasmā kuṭikaṇṇoti vuccati, koṭikaṇṇoti attho.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಕಲ್ಯಾಣವಾಕ್ಕರಣಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಕಲ್ಯಾಣವಾಕ್ಕರಣಾನಂ ಅಗ್ಗೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ತುಮ್ಹೇ ಇತೋ ಸತ್ತದಿವಸಮತ್ಥಕೇ ಕಲ್ಯಾಣವಾಕ್ಕರಣಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪಯಿತ್ಥ, ಅಹಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಸ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಸ್ಸ ಫಲೇನ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ತಥಾರೂಪೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅನನ್ತರಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಕಲ್ಯಾಣವಾಕ್ಕರಣಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi padumuttarabuddhakāle purimanayeneva mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhatvā satthu dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate ekassa buddhassa sāsane kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā dasabalaṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā, ‘‘bhante, yaṃ bhikkhuṃ tumhe ito sattadivasamatthake kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapayittha, ahampi imassa adhikārakammassa phalena anāgate ekassa buddhassa sāsane tathārūpo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyaṃ disvā ‘‘anāgate gotamabuddhassa sāsane kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggo bhavissasī’’ti byākaritvā pakkāmi.
ಸೋಪಿ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರನ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ದೇವಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾ ಕಾಳಿಯಾ ನಾಮ ಕುರರಘರಿಕಾಯ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಸಾ ಪರಿಪಕ್ಕೇ ಗಬ್ಭೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಅತ್ತನೋ ಕುಲನಿವೇಸನಂ ಆಗತಾ।
Sopi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā kappasatasahassaṃ devesu ca manussesu ca saṃsaranto amhākaṃ dasabalassa uppattito puretarameva devalokā cavitvā kāḷiyā nāma kuraragharikāya upāsikāya kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā paripakke gabbhe rājagahanagare attano kulanivesanaṃ āgatā.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಇಸಿಪತನೇ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇಸಿ। ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನೇ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು। ತತ್ಥ ಏಕೋ ಅಟ್ಠವೀಸತಿಯಾ ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಾತಾಗಿರೋ ನಾಮ ಯಕ್ಖೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಏವಂ ಮಧುರಧಮ್ಮಕಥಾ ಮಮ ಸಹಾಯೇನ ಹೇಮವತೇನ ಸುತಾ ನ ಸುತಾ’’ತಿ? ಸೋ ದೇವಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಅಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಮಮ ಸಹಾಯೋ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಚೇವ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಪಟಿವಿದ್ಧಧಮ್ಮಞ್ಚ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜಗಹಮತ್ಥಕೇನ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಾಯಾಸಿ।
Tasmiṃ samaye amhākaṃ satthā sabbaññutaṃ patto isipatane dhammacakkaṃ pavattesi. Dhammacakkappavattane dasasahassacakkavāḷadevatā sannipatiṃsu. Tattha eko aṭṭhavīsatiyā yakkhasenāpatīnaṃ abbhantare sātāgiro nāma yakkho dasabalassa dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāya cintesi – ‘‘kiṃ nu kho ayaṃ evaṃ madhuradhammakathā mama sahāyena hemavatena sutā na sutā’’ti? So devasaṅghassa antare olokento taṃ apassitvā ‘‘addhā mama sahāyo tiṇṇaṃ ratanānaṃ uppannabhāvaṃ na jānāti, gacchāmi dasabalassa ceva vaṇṇaṃ kathessāmi, paṭividdhadhammañca ārocessāmī’’ti attano parisāya saddhiṃ rājagahamatthakena tassa santikaṃ pāyāsi.
ಹೇಮವತೋಪಿ ತಿಯೋಜನಸಹಸ್ಸಂ ಹಿಮವನ್ತಂ ಅಕಾಲಪುಪ್ಫಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಸಹಾಯೇನ ಸಾತಾಗಿರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಹಿಮವನ್ತಕೀಳಿತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜಗಹಮತ್ಥಕೇನೇವ ಪಾಯಾಸಿ। ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಗ್ಗಬಲಕಾಯಾ ಕುಲಘರಿಕಾಯ ಕಾಳಿಉಪಾಸಿಕಾಯ ನಿವೇಸನಮತ್ಥಕೇ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಸ್ಸ ಪರಿಸಾ, ಮಯಂ ಸಾತಾಗಿರಸ್ಸ। ತುಮ್ಹೇ ಕಸ್ಸ ಪರಿಸಾ, ಮಯಂ ಹೇಮವತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ತೇ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾವ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತೀನಂ ಆರೋಚಯಿಂಸು। ತೇಪಿ ತಂಖಣಞ್ಞೇವ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ನಿವೇಸನಮತ್ಥಕೇ ಸಮಾಗಚ್ಛಿಂಸು। ಸಾತಾಗಿರೋ ಹೇಮವತಂ ಆಹ – ‘‘ಕಹಂ, ಸಮ್ಮ, ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ? ತವ ಸನ್ತಿಕಂ ಸಮ್ಮಾತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾತಿ? ಹಿಮವನ್ತಂ ಪುಪ್ಫಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ತತ್ಥ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ತ್ವಂ ಪನ, ಸಮ್ಮ, ಕಹಂ ಗಚ್ಛಸೀತಿ? ತವ ಸನ್ತಿಕಂ, ಸಮ್ಮಾತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾತಿ? ತ್ವಂ ಹಿಮವನ್ತಸ್ಸ ಕೇನ ಪುಪ್ಫಿತಭಾವಂ ಜಾನಾಸೀತಿ? ನ ಜಾನಾಮಿ, ಸಮ್ಮಾತಿ। ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಕಮ್ಪೇತ್ವಾ ಪಟಿವಿದ್ಧಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೋ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಅನುತ್ತರಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿತಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಸೀತಿ? ನ ಜಾನಾಮಿ, ಸಮ್ಮಾತಿ। ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಮೇವ ಠಾನಂ ಪುಪ್ಫಿತನ್ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ, ತಸ್ಸ ಪನ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರತ್ಥಾಯ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಂ ಏಕಮಾಲಾಗುಳಸದಿಸಂ ಅಜ್ಜ ಜಾತಂ ಸಮ್ಮಾತಿ। ಮಾಲಾ ತಾವ ಪುಪ್ಫನ್ತು, ತಯಾ ಸೋ ಸತ್ಥಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ದಿಟ್ಠೋತಿ। ಆಮ, ಸಮ್ಮ, ಸತ್ಥಾ ಚ ಮೇ ದಿಟ್ಠೋ, ಧಮ್ಮೋ ಚ ಸುತೋ, ಅಮತಞ್ಚ ಪೀತಂ। ಅಹಂ ‘‘ಏತಂ ಅಮತಧಮ್ಮಂ ತಮ್ಪಿ ಜಾನಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತವ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೋಸ್ಮಿ, ಸಮ್ಮಾತಿ। ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕಥೇನ್ತಾನಂಯೇವ ಉಪಾಸಿಕಾ ಸಿರಿಸಯನತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ನಿಸಿನ್ನಾ ತಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪಂ ಸುತ್ವಾ ಸದ್ದೇ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ। ‘‘ಅಯಂ ಸದ್ದೋ ಉದ್ಧಂ, ನ ಹೇಟ್ಠಾ, ಅಮನುಸ್ಸಭಾಸಿತೋ, ನೋ ಮನುಸ್ಸಭಾಸಿತೋ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಓಹಿತಸೋತಾ ಪಗ್ಗಹಿತಮಾನಸಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ತತೋ –
Hemavatopi tiyojanasahassaṃ himavantaṃ akālapupphitaṃ disvā ‘‘mama sahāyena sātāgirena saddhiṃ himavantakīḷitaṃ kīḷissāmī’’ti attano parisāya saddhiṃ rājagahamatthakeneva pāyāsi. Tesaṃ dvinnampi aggabalakāyā kulagharikāya kāḷiupāsikāya nivesanamatthake samāgantvā ‘‘tumhe kassa parisā, mayaṃ sātāgirassa. Tumhe kassa parisā, mayaṃ hemavatassā’’ti āhaṃsu. Te haṭṭhatuṭṭhāva gantvā tesaṃ yakkhasenāpatīnaṃ ārocayiṃsu. Tepi taṃkhaṇaññeva upāsikāya nivesanamatthake samāgacchiṃsu. Sātāgiro hemavataṃ āha – ‘‘kahaṃ, samma, gacchasī’’ti? Tava santikaṃ sammāti. Kiṃkāraṇāti? Himavantaṃ pupphitaṃ disvā tayā saddhiṃ tattha kīḷissāmīti. Tvaṃ pana, samma, kahaṃ gacchasīti? Tava santikaṃ, sammāti. Kiṃkāraṇāti? Tvaṃ himavantassa kena pupphitabhāvaṃ jānāsīti? Na jānāmi, sammāti. Suddhodanamahārājassa putto siddhatthakumāro dasasahassilokadhātuṃ kampetvā paṭividdhasabbaññutaññāṇo dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ majjhe anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattesi. Tassa pavattitabhāvaṃ na jānāsīti? Na jānāmi, sammāti. Tvaṃ ettakameva ṭhānaṃ pupphitanti aññāsi, tassa pana purisassa sakkāratthāya sakaladasasahassacakkavāḷaṃ ekamālāguḷasadisaṃ ajja jātaṃ sammāti. Mālā tāva pupphantu, tayā so satthā akkhīni pūretvā diṭṭhoti. Āma, samma, satthā ca me diṭṭho, dhammo ca suto, amatañca pītaṃ. Ahaṃ ‘‘etaṃ amatadhammaṃ tampi jānāpessāmī’’ti tava santikaṃ āgatosmi, sammāti. Tesaṃ aññamaññaṃ kathentānaṃyeva upāsikā sirisayanato uṭṭhāya nisinnā taṃ kathāsallāpaṃ sutvā sadde nimittaṃ gaṇhi. ‘‘Ayaṃ saddo uddhaṃ, na heṭṭhā, amanussabhāsito, no manussabhāsito’’ti sallakkhetvā ohitasotā paggahitamānasā hutvā nisīdi. Tato –
‘‘ಅಜ್ಜ ಪನ್ನರಸೋ ಉಪೋಸಥೋ (ಇತಿ ಸಾತಾಗಿರೋ ಯಕ್ಖೋ),
‘‘Ajja pannaraso uposatho (iti sātāgiro yakkho),
ದಿಬ್ಬಾ ರತ್ತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ।
Dibbā ratti upaṭṭhitā;
ಅನೋಮನಾಮಂ ಸತ್ಥಾರಂ,
Anomanāmaṃ satthāraṃ,
ಹನ್ದ ಪಸ್ಸಾಮ ಗೋತಮ’’ನ್ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೫೩) –
Handa passāma gotama’’nti. (su. ni. 153) –
ಏವಂ ಸಾತಾಗಿರೇನ ವುತ್ತೇ –
Evaṃ sātāgirena vutte –
‘‘ಕಚ್ಚಿ ಮನೋ ಸುಪಣಿಹಿತೋ (ಇತಿ ಹೇಮವತೋ ಯಕ್ಖೋ),
‘‘Kacci mano supaṇihito (iti hemavato yakkho),
ಸಬ್ಬಭೂತೇಸು ತಾದಿನೋ।
Sabbabhūtesu tādino;
ಕಚ್ಚಿ ಇಟ್ಠೇ ಅನಿಟ್ಠೇ ಚ,
Kacci iṭṭhe aniṭṭhe ca,
ಸಙ್ಕಪ್ಪಸ್ಸ ವಸೀಕತಾ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೫೪)।
Saṅkappassa vasīkatā’’ti. (su. ni. 154);
ಏವಂ ಹೇಮವತೋ ಸತ್ಥು ಕಾಯಸಮಾಚಾರಞ್ಚ ಆಜೀವಞ್ಚ ಮನೋಸಮಾಚಾರಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿ। ಪುಚ್ಛಿತಂ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಸಾತಾಗಿರೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಏವಂ ಸತ್ಥು ಸರೀರವಣ್ಣಗುಣವಣ್ಣಕಥನವಸೇನ ಹೇಮವತಸುತ್ತನ್ತೇ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಹೇಮವತೋ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ।
Evaṃ hemavato satthu kāyasamācārañca ājīvañca manosamācārañca pucchi. Pucchitaṃ pucchitaṃ sātāgiro vissajjesi. Evaṃ satthu sarīravaṇṇaguṇavaṇṇakathanavasena hemavatasuttante niṭṭhite hemavato sahāyakassa dhammadesanānusārena ñāṇaṃ pesetvā sotāpattiphale patiṭṭhahi.
ಅಥ, ಕಾಳೀ ಉಪಾಸಿಕಾ, ಪರಸ್ಸ ಧಮ್ಮೇ ದೇಸೀಯಮಾನೇ ತಥಾಗತಂ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾವ ಹುತ್ವಾ ಅನುಸ್ಸವಪ್ಪಸಾದಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ವಡ್ಢಿತಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಮಾನಾ ವಿಯ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ಸಬ್ಬಮಾತುಗಾಮಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಪಠಮಕಸೋತಾಪನ್ನಾ ಸಬ್ಬಜೇಟ್ಠಿಕಾ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸಾ ಸಹ ಸೋತಾಪತ್ತಿಭಾವೇನ ತಮೇವ ರತ್ತಿಂ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಜಾತಂ, ಪಟಿಲದ್ಧದಾರಕಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಸೋಣೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ। ಸಾ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ಕುಲಗೇಹೇ ವಸಿತ್ವಾ ಕುಲಘರಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ।
Atha, kāḷī upāsikā, parassa dhamme desīyamāne tathāgataṃ adiṭṭhapubbāva hutvā anussavappasādaṃ uppādetvā parassa vaḍḍhitaṃ bhojanaṃ bhuñjamānā viya sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Sā sabbamātugāmānaṃ antare paṭhamakasotāpannā sabbajeṭṭhikā ahosi. Tassā saha sotāpattibhāvena tameva rattiṃ gabbhavuṭṭhānaṃ jātaṃ, paṭiladdhadārakassa nāmaggahaṇadivase soṇoti nāmaṃ akāsi. Sā yathāruciyā kulagehe vasitvā kulagharameva agamāsi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮಹಾಕಚ್ಚಾನತ್ಥೇರೋ ತಂ ನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪವತ್ತೇ ಪಬ್ಬತೇ ಪಟಿವಸತಿ। ಉಪಾಸಿಕಾ ಥೇರಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಥೇರೋ ನಿಬದ್ಧಂ ತಸ್ಸಾ ನಿವೇಸನಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೋಣದಾರಕೋಪಿ ನಿಬದ್ಧಂ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವಿಚರನ್ತೋ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ। ಥೇರೋ ತಂ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತುಕಾಮೋ ತೀಣಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಗಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಸಿ। ಸೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಸುತ್ತನಿಪಾತಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ವುತ್ಥವಸ್ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಆಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಸೋಣ, ತಯಿ ಗತೇ ಸತ್ಥಾ ತಂ ಏಕಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ವಸಾಪೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಝೇಸಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸ್ಸಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತವ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ತುಯ್ಹಂ ವರಂ ದಸ್ಸತಿ। ತ್ವಂ ವರಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಇಮಞ್ಚ ಇಮಞ್ಚ ಗಣ್ಹಾಹಿ, ಮಮ ವಚನೇನ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಾಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಅನುಞ್ಞಾತೋ ಮಾತುಉಪಾಸಿಕಾಯ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸಾಪಿ ‘‘ಸಾಧು , ತಾತ, ತ್ವಂ ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಇಮಂ ಕಮ್ಬಲಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ವಸನಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ಭೂಮತ್ಥರಣಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ಥರಾಹೀ’’ತಿ ಕಮ್ಬಲಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋಣತ್ಥೇರೋ ತಂ ಆದಾಯ ಸೇನಾಸನಂ ಸಂಸಾಮೇತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸತ್ಥು ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನವೇಲಾಯಮೇವ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಆನನ್ದ, ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಂ ಜಾನಾಹೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಞತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗನ್ಧಕುಟಿಯಂಯೇವ ಭೂಮತ್ಥರಣಂ ಉಸ್ಸಾರೇನ್ತೋ ವಿಯ ಅತ್ಥರಿ।
Tasmiṃ samaye mahākaccānatthero taṃ nagaraṃ upanissāya upavatte pabbate paṭivasati. Upāsikā theraṃ upaṭṭhāti. Thero nibaddhaṃ tassā nivesanaṃ gacchati. Soṇadārakopi nibaddhaṃ therassa santike vicaranto vissāsiko ahosi. So aparena samayena therassa santike pabbaji. Thero taṃ upasampādetukāmo tīṇi vassāni gaṇaṃ pariyesitvā upasampādesi. So upasampanno kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patvā therasseva santike suttanipātaṃ uggaṇhitvā vutthavasso pavāretvā satthāraṃ passitukāmo hutvā upajjhāyaṃ āpucchi. Thero āha – ‘‘soṇa, tayi gate satthā taṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasāpetvā dhammaṃ ajjhesissati, tvaṃ dhammaṃ kathessasi. Satthā tava dhammakathāya pasīditvā tuyhaṃ varaṃ dassati. Tvaṃ varaṃ gaṇhanto imañca imañca gaṇhāhi, mama vacanena dasabalassa pāde vandāhī’’ti. So upajjhāyena anuññāto mātuupāsikāya gehaṃ gantvā ārocesi. Sāpi ‘‘sādhu , tāta, tvaṃ dasabalaṃ passituṃ gacchanto imaṃ kambalaṃ āharitvā satthu vasanagandhakuṭiyā bhūmattharaṇaṃ katvā attharāhī’’ti kambalaṃ adāsi. Soṇatthero taṃ ādāya senāsanaṃ saṃsāmetvā anupubbena satthu vasanaṭṭhānaṃ gantvā dasabalassa buddhāsane nisinnavelāyameva upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Satthā tena saddhiṃ paṭisanthāraṃ katvā ānandattheraṃ āmantesi – ‘‘ānanda, imassa bhikkhussa senāsanaṃ jānāhī’’ti. Thero satthu adhippāyaṃ ñatvā antogandhakuṭiyaṃyeva bhūmattharaṇaṃ ussārento viya atthari.
ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಬಹುದೇವರತ್ತಿಂ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ, ಆಯಸ್ಮಾಪಿ ಖೋ ಸೋಣೋ ಬಹುದೇವರತ್ತಿಂ ಅಜ್ಝೋಕಾಸೇ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ವುಟ್ಠಾಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕೇನ ಕಾಲೇನ ಸೋಣಸ್ಸ ಕಾಯದರಥೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸೋಣಂ ಅಜ್ಝೇಸಿ – ‘‘ಪಟಿಭಾತು ತಂ ಭಿಕ್ಖು ಧಮ್ಮೋ ಭಾಸಿತು’’ನ್ತಿ। ಸೋಣತ್ಥೇರೋ ಮಧುರಸ್ಸರೇನ ಏಕಬ್ಯಞ್ಜನಮ್ಪಿ ಅವಿನಾಸೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಕವಗ್ಗಿಯಾನಿ ಸುತ್ತಾನಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ೭೭೨ ಆದಯೋ) ಅಭಾಸಿ। ಕಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಭಗವಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಸುಗ್ಗಹಿತೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಧಮ್ಮೋ, ಮಯಾ ದೇಸಿತಕಾಲೇ ಚ ಅಜ್ಜ ಚ ಏಕಸದಿಸಾವ ದೇಸನಾ, ಕಿಞ್ಚಿ ಊನಂ ವಾ ಅಧಿಕಂ ವಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಸನ್ನಭಾವಂ ಪಕಾಸೇಸಿ। ಸೋಣತ್ಥೇರೋಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಓಕಾಸೋ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವಚನೇನ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ವಿನಯಧರಪಞ್ಚಮೇನ ಗಣೇನ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ವರೇ ಯಾಚಿ, ಸತ್ಥಾ ಅದಾಸಿ। ಪುನ ಥೇರೋ ಮಾತುಉಪಾಸಿಕಾಯ ವಚನೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಉಪಾಸಿಕಾಯ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಸನಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ಭೂಮತ್ಥರಣತ್ಥಂ ಕಮ್ಬಲೋ ಪಹಿತೋ’’ತಿ ಕಮ್ಬಲಂ ದತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಸುತ್ತೇ ಆಗತಮೇವ।
Atha kho bhagavā bahudevarattiṃ ajjhokāse vītināmetvā vihāraṃ pāvisi, āyasmāpi kho soṇo bahudevarattiṃ ajjhokāse vītināmetvā vihāraṃ pāvisi. Satthā pacchimayāme sīhaseyyaṃ kappetvā paccūsasamaye vuṭṭhāya nisīditvā ‘‘ettakena kālena soṇassa kāyadaratho paṭippassaddho bhavissatī’’ti ñatvā āyasmantaṃ soṇaṃ ajjhesi – ‘‘paṭibhātu taṃ bhikkhu dhammo bhāsitu’’nti. Soṇatthero madhurassarena ekabyañjanampi avināsento aṭṭhakavaggiyāni suttāni (su. ni. 772 ādayo) abhāsi. Kathāpariyosāne bhagavā sādhukāraṃ datvā ‘‘suggahito te bhikkhu dhammo, mayā desitakāle ca ajja ca ekasadisāva desanā, kiñci ūnaṃ vā adhikaṃ vā natthī’’ti pasannabhāvaṃ pakāsesi. Soṇattheropi ‘‘ayaṃ okāso’’ti sallakkhetvā upajjhāyassa vacanena dasabalaṃ vanditvā vinayadharapañcamena gaṇena upasampadaṃ ādiṃ katvā sabbe vare yāci, satthā adāsi. Puna thero mātuupāsikāya vacanena vanditvā ‘‘ayaṃ, bhante, upāsikāya tumhākaṃ vasanagandhakuṭiyaṃ bhūmattharaṇatthaṃ kambalo pahito’’ti kambalaṃ datvā uṭṭhāyāsanā satthāraṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana therassa pabbajjaṃ ādiṃ katvā sabbaṃ sutte āgatameva.
ಇತಿ ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಾ ಅಟ್ಠ ವರೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಪುನದಿವಸೇ ಮಾತುಉಪಾಸಿಕಾಯ ನಿವೇಸನದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಉಪಾಸಿಕಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಕಿರ ಮೇ ದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭೋಜನಂ ಅದಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಆಹ – ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ತೇ, ತಾತ, ದಸಬಲೋ’’ತಿ? ಆಮ ಉಪಾಸಿಕೇತಿ। ವನ್ದಿತೋ ತೇ ಮಮ ವಚನೇನಾತಿ? ಆಮ ವನ್ದಿತೋ, ಸೋಪಿ ಚ ಮೇ ಕಮ್ಬಲೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಭೂಮತ್ಥರಣಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ಥತೋತಿ। ಕಿಂ, ತಾತ, ತಯಾ ಕಿರ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಾ ಕಥಿತಾ, ಸತ್ಥಾರಾ ಚ ತೇ ಸಾಧುಕಾರೋ ದಿನ್ನೋತಿ? ತಯಾ ಕಥಂ ಞಾತಂ ಉಪಾಸಿಕೇತಿ? ತಾತ, ಮಯ್ಹಂ ಗೇಹೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ದಸಬಲೇನ ತುಯ್ಹಂ ಸಾಧುಕಾರಂ ದಿನ್ನದಿವಸೇ ‘‘ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇ ದೇವತಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಂಸೂ’’ತಿ ಆಹ – ತಾತ, ತಯಾ ಕಥಿತಧಮ್ಮಕಥಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಕಥೇತುಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಾಮೀತಿ। ಥೇರೋ ಮಾತು ಕಥಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಸಾ ತಸ್ಸ ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ದ್ವಾರೇ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥಾಪೇಸೀತಿ ವತ್ಥು ಏತ್ಥ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅರಿಯಗಣಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಥೇರಂ ಕಲ್ಯಾಣವಾಕ್ಕರಣಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Iti thero satthu santikā aṭṭha vare labhitvā upajjhāyassa santikaṃ gantvā sabbaṃ taṃ pavattiṃ ārocesi. Punadivase mātuupāsikāya nivesanadvāraṃ gantvā bhikkhāya aṭṭhāsi. Upāsikā ‘‘putto kira me dvāre ṭhito’’ti sutvā vegena āgantvā abhivādetvā hatthato pattaṃ gahetvā antonivesane nisīdāpetvā bhojanaṃ adāsi. Atha naṃ bhattakiccapariyosāne āha – ‘‘diṭṭho te, tāta, dasabalo’’ti? Āma upāsiketi. Vandito te mama vacanenāti? Āma vandito, sopi ca me kambalo tathāgatassa vasanaṭṭhāne bhūmattharaṇaṃ katvā atthatoti. Kiṃ, tāta, tayā kira satthu dhammakathā kathitā, satthārā ca te sādhukāro dinnoti? Tayā kathaṃ ñātaṃ upāsiketi? Tāta, mayhaṃ gehe adhivatthā devatā dasabalena tuyhaṃ sādhukāraṃ dinnadivase ‘‘sakaladasasahassacakkavāḷe devatā sādhukāraṃ adaṃsū’’ti āha – tāta, tayā kathitadhammakathaṃ buddhānaṃ kathitaniyāmeneva mayhampi kathetuṃ paccāsīsāmīti. Thero mātu kathaṃ sampaṭicchi. Sā tassa adhivāsanaṃ viditvā dvāre maṇḍapaṃ kāretvā dasabalassa kathitaniyāmeneva attano dhammakathaṃ kathāpesīti vatthu ettha samuṭṭhitaṃ. Satthā aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಸೀವಲಿತ್ಥೇರವತ್ಥು
Sīvalittheravatthu
೨೦೭. ನವಮೇ ಲಾಭೀನಂ ಯದಿದಂ ಸೀವಲೀತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಲಾಭೀನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸೀವಲಿತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಅತೀತೇ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಲಾಭೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏವರೂಪೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ದಸಬಲಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಭಗವಾ ಅಹಮ್ಪಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮೇನ ಅಞ್ಞಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ನ ಪತ್ಥೇಮಿ, ಅನಾಗತೇ ಪನ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸೋ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪಿತಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ಲಾಭೀನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅನನ್ತರಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಪತ್ಥನಾ ಅನಾಗತೇ ಗೋತಮಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
207. Navame lābhīnaṃ yadidaṃ sīvalīti ṭhapetvā tathāgataṃ lābhīnaṃ bhikkhūnaṃ sīvalitthero aggoti dasseti. Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi atīte padumuttarabuddhakāle vuttanayeneva vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lābhīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti dasabalaṃ nimantetvā purimanayeneva sattāhaṃ mahādānaṃ datvā ‘‘bhagavā ahampi iminā adhikārakammena aññaṃ sampattiṃ na patthemi, anāgate pana ekassa buddhassa sāsane ahampi tumhehi so etadagge ṭhapitabhikkhu viya lābhīnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā anantarāyaṃ disvā ‘‘ayaṃ te patthanā anāgate gotamassa buddhassa sāsane samijjhissatī’’ti byākaritvā pakkāmi.
ಸೋಪಿ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸೀಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಬನ್ಧುಮತೀನಗರತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಬನ್ಧುಮತೀನಗರವಾಸಿನೋ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾಕಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಾಕಚ್ಛಿತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ದಾನಂ ದೇನ್ತಿ। ತೇ ಏಕದಿವಸಂ ಸಬ್ಬೇವ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇನ್ತಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಾನಮುಖೇ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಮಧುಞ್ಚ ಗುಳದಧಿಞ್ಚ ನ ಅದ್ದಸಂಸು। ತೇ ‘‘ಯತೋ ಕುತೋಚಿ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಜನಪದತೋ ನಗರಂ ಪವಿಸನಮಗ್ಗೇ ಪುರಿಸಂ ಠಪೇಸುಂ। ತದಾ ಏಸ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಗಾಮತೋ ಗುಳದಧಿವಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಗರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ‘‘ಧೋತಹತ್ಥಪಾದೋ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಙ್ಗಲಸೀಸಮತ್ತಂ ನಿಮ್ಮಕ್ಖಿಕಂ ದಣ್ಡಕಮಧುಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪುಞ್ಞೇನ ಮೇ ಇದಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸತಿ। ನಾಗರೇಹಿ ಠಪಿತಪುರಿಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭೋ ಪುರಿಸ, ಕಸ್ಸಿಮಂ ಆಹರಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಾಮಿ, ವಿಕ್ಕಿಣಿತುಂ ಪನ ಮೇ ಇದಂ ಆನೀತನ್ತಿ। ತೇನ ಹಿ, ಭೋ ಪುರಿಸ, ಇಮಂ ಕಹಾಪಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏತಂ ಮಧುಞ್ಚ ಗುಳದಧಿಞ್ಚ ದೇಹೀತಿ।
Sopi kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto vipassībuddhakāle bandhumatīnagarato avidūre ekasmiṃ gāme paṭisandhiṃ gaṇhi. Tasmiṃ samaye bandhumatīnagaravāsino raññā saddhiṃ sākacchitvā sākacchitvā dasabalassa dānaṃ denti. Te ekadivasaṃ sabbeva ekato hutvā dānaṃ dentā ‘‘kiṃ nu kho amhākaṃ dānamukhe natthī’’ti madhuñca guḷadadhiñca na addasaṃsu. Te ‘‘yato kutoci āharissāmā’’ti janapadato nagaraṃ pavisanamagge purisaṃ ṭhapesuṃ. Tadā esa kulaputto attano gāmato guḷadadhivārakaṃ gahetvā ‘‘kiñcideva āharissāmī’’ti nagaraṃ gacchanto mukhaṃ dhovitvā ‘‘dhotahatthapādo pavisissāmī’’ti phāsukaṭṭhānaṃ olokento naṅgalasīsamattaṃ nimmakkhikaṃ daṇḍakamadhuṃ disvā ‘‘puññena me idaṃ uppanna’’nti gahetvā nagaraṃ pavisati. Nāgarehi ṭhapitapuriso taṃ disvā, ‘‘bho purisa, kassimaṃ āharasī’’ti pucchi. Na kassaci sāmi, vikkiṇituṃ pana me idaṃ ānītanti. Tena hi, bho purisa, imaṃ kahāpaṇaṃ gahetvā etaṃ madhuñca guḷadadhiñca dehīti.
ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇದಂ ನ ಬಹುಮೂಲಂ, ಅಯಞ್ಚ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಬಹುಂ ದೇತಿ, ವೀಮಂಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ । ತತೋ ನಂ ‘‘ನಾಹಂ ಏಕಕಹಾಪಣೇನ ದೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಯದಿ ಏವಂ, ದ್ವೇ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇಹೀತಿ। ದ್ವೀಹಿಪಿ ನ ದೇಮೀತಿ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ವಡ್ಢನ್ತಂ ವಡ್ಢನ್ತಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅತಿಅಞ್ಛಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಹೋತು ತಾವ, ಇಮಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಇದಂ ನ ಬಹುಅಗ್ಘನಕಂ, ತ್ವಞ್ಚ ಬಹುಂ ದೇಸಿ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಇದಂ ಗಣ್ಹಾಸೀ’’ತಿ? ಇಧ, ಭೋ, ನಗರವಾಸಿನೋ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿವಿರುಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸೀದಸಬಲಸ್ಸ ದಾನಂ ದೇನ್ತಾ ಇದಂ ದ್ವಯಂ ದಾನಮುಖೇ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ಪರಿಯೇಸನ್ತಿ। ಸಚೇ ಇದಂ ದ್ವಯಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನಾಗರಾನಂ ಪರಾಜಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಮೀತಿ। ಕಿಂ ಪನೇತಂ ನಾಗರಾನಮೇವ ವಟ್ಟತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ? ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ದಾತುಂ ಅವಾರಿತಮೇತನ್ತಿ। ಅತ್ಥಿ ಪನ ತೇ ಕೋಚಿ ನಾಗರಾನಂ ದಾನೇ ಏಕದಿವಸಂ ಸಹಸ್ಸಂ ದಾತಾತಿ? ನತ್ಥಿ ಸಮ್ಮಾತಿ। ಇಮೇಸಂ ಪನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಭಾವಂ ಜಾನಾಸೀತಿ? ಆಮ ಜಾನಾಮೀತಿ। ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛ, ನಾಗರಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖ – ‘‘ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಮೂಲೇನ ನ ದೇತಿ, ಸಹತ್ಥೇನೇವ ದಾತುಕಾಮೋ, ತುಮ್ಹೇ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕಾರಣಾ ನಿರುಸ್ಸುಕ್ಕಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ। ತ್ವಂ ಪನ ಮೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದಾನಮುಖೇ ಜೇಟ್ಠಕಭಾವಸ್ಸ ಕಾಯಸಕ್ಖೀ ಹೋಹೀತಿ।
So cintesi – ‘‘idaṃ na bahumūlaṃ, ayañca ekappahāreneva bahuṃ deti, vīmaṃsituṃ vaṭṭatī’’ti . Tato naṃ ‘‘nāhaṃ ekakahāpaṇena demī’’ti āha. Yadi evaṃ, dve gahetvā dehīti. Dvīhipi na demīti. Etenupāyena vaḍḍhantaṃ vaḍḍhantaṃ sahassaṃ pāpuṇi. So cintesi – ‘‘atiañchituṃ na vaṭṭati, hotu tāva, imassa kattabbakiccaṃ pucchissāmī’’ti. Atha naṃ āha – ‘‘idaṃ na bahuagghanakaṃ, tvañca bahuṃ desi, kena kammena idaṃ gaṇhāsī’’ti? Idha, bho, nagaravāsino raññā saddhiṃ paṭivirujjhitvā vipassīdasabalassa dānaṃ dentā idaṃ dvayaṃ dānamukhe apassantā pariyesanti. Sace idaṃ dvayaṃ na labhissanti, nāgarānaṃ parājayo bhavissati. Tasmā sahassaṃ datvā gaṇhāmīti. Kiṃ panetaṃ nāgarānameva vaṭṭati, na aññesaṃ dātuṃ vaṭṭatīti? Yassa kassaci dātuṃ avāritametanti. Atthi pana te koci nāgarānaṃ dāne ekadivasaṃ sahassaṃ dātāti? Natthi sammāti. Imesaṃ pana dvinnaṃ sahassagghanakabhāvaṃ jānāsīti? Āma jānāmīti. Tena hi gaccha, nāgarānaṃ ācikkha – ‘‘eko puriso imāni dve mūlena na deti, sahattheneva dātukāmo, tumhe imesaṃ dvinnaṃ kāraṇā nirussukkā hothā’’ti. Tvaṃ pana me imasmiṃ dānamukhe jeṭṭhakabhāvassa kāyasakkhī hohīti.
ಸೋ ಗಾಮವಾಸೀ ಪರಿಬ್ಬಯತ್ಥಂ ಗಹಿತಮಾಸಕೇನ ಪಞ್ಚಕಟುಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ದಧಿತೋ ಕಞ್ಜಿಯಂ ವಾಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಮಧುಪಟಲಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಕಟುಕಚುಣ್ಣೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದುಮಿನಿಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಂ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ದಸಬಲಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿ। ಮಹಾಜನೇನ ಆಹರಿಯಮಾನಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತವಾರಂ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ಓಕಾಸಂ ಞತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭಗವಾ ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ದುಗ್ಗತಪಣ್ಣಾಕಾರೋ, ಇಮಂ ಮೇ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಚತುಮಹಾರಾಜದತ್ತಿಯೇನ ಸೇಲಮಯೇನ ಪತ್ತೇನ ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಯಥಾ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ನ ಖೀಯತಿ, ಏವಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋಪಿ ಕುಲಪುತ್ತೋ ನಿಟ್ಠಿತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ ಆಹ – ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ಮೇ ಭಗವಾ ಅಜ್ಜ ಬನ್ಧುಮತೀನಗರವಾಸಿಕೇಹಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಕ್ಕಾರೋ ಆಹರಿಯಮಾನೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಭವೇ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಹೋತು ಕುಲಪುತ್ತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಚ ನಗರವಾಸೀನಞ್ಚ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
So gāmavāsī paribbayatthaṃ gahitamāsakena pañcakaṭukaṃ gahetvā cuṇṇaṃ katvā dadhito kañjiyaṃ vāhetvā tattha madhupaṭalaṃ pīḷetvā pañcakaṭukacuṇṇena yojetvā ekasmiṃ paduminipatte pakkhipitvā taṃ saṃvidahitvā ādāya dasabalassa avidūre ṭhāne nisīdi. Mahājanena āhariyamānassa sakkārassa antare attano pattavāraṃ olokayamāno okāsaṃ ñatvā satthu santikaṃ gantvā ‘‘bhagavā ayaṃ mayhaṃ duggatapaṇṇākāro, imaṃ me anukampaṃ paṭicca gaṇhathā’’ti. Satthā tassa anukampaṃ paṭicca catumahārājadattiyena selamayena pattena taṃ paṭiggahetvā yathā aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassassa diyyamānaṃ na khīyati, evaṃ adhiṭṭhāsi. Sopi kulaputto niṭṭhitabhattakiccaṃ bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ ṭhito āha – ‘‘diṭṭho me bhagavā ajja bandhumatīnagaravāsikehi tumhākaṃ sakkāro āhariyamāno, ahampi imassa kammassa nissandena nibbattanibbattabhave lābhaggayasaggappatto bhaveyya’’nti. Satthā ‘‘evaṃ hotu kulaputtā’’ti vatvā tassa ca nagaravāsīnañca bhattānumodanaṃ katvā pakkāmi.
ಸೋಪಿ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸುಪ್ಪವಾಸಾಯ ರಾಜಧೀತಾಯ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಾಯಂ ಪಾತಞ್ಚ ಪಣ್ಣಾಕಾರಸತಾನಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ಸುಪ್ಪವಾಸಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥ ನಂ ಪುಞ್ಞವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಹತ್ಥೇನ ಬೀಜಪಚ್ಛಿಂ ಫುಸಾಪೇನ್ತಿ, ಏಕೇಕಬೀಜತೋ ಸಲಾಕಸತಮ್ಪಿ ಸಲಾಕಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ನಿಗಚ್ಛತಿ। ಏಕಕರೀಸಖೇತ್ತತೋ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪಿ ಸಟ್ಠಿಪಿ ಸಕಟಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಕೋಟ್ಠಪೂರಣಕಾಲೇಪಿ ಕೋಟ್ಠದ್ವಾರಂ ಹತ್ಥೇನ ಫುಸಾಪೇನ್ತಿ, ರಾಜಧೀತಾಯ ಪುಞ್ಞೇನ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಗಹಿತಗಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಪುನ ಪೂರತಿ। ಪರಿಪುಣ್ಣಭತ್ತಕುಮ್ಭಿತೋಪಿ ‘‘ರಾಜಧೀತಾಯ ಪುಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ದೇನ್ತಾನಂ ಯಾವ ನ ಉಕ್ಕಡ್ಢನ್ತಿ, ನ ತಾವ ಭತ್ತಂ ಖೀಯತಿ। ದಾರಕೇ ಕುಚ್ಛಿಗತೇಯೇವ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿಂಸು।
Sopi kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde suppavāsāya rājadhītāya kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya sāyaṃ pātañca paṇṇākārasatāni pāpuṇanti, suppavāsā sampattiṃ gacchati. Atha naṃ puññavīmaṃsanatthaṃ hatthena bījapacchiṃ phusāpenti, ekekabījato salākasatampi salākasahassampi nigacchati. Ekakarīsakhettato paññāsampi saṭṭhipi sakaṭāni uppajjanti. Koṭṭhapūraṇakālepi koṭṭhadvāraṃ hatthena phusāpenti, rājadhītāya puññena gaṇhantānaṃ gahitagahitaṭṭhānaṃ puna pūrati. Paripuṇṇabhattakumbhitopi ‘‘rājadhītāya puñña’’nti vatvā yassa kassaci dentānaṃ yāva na ukkaḍḍhanti, na tāva bhattaṃ khīyati. Dārake kucchigateyeva satta vassāni atikkamiṃsu.
ಗಬ್ಭೇ ಪನ ಪರಿಪಕ್ಕೇ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭೋಸಿ। ಸಾ ಸಾಮಿಕಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಪುರೇ ಮರಣಾ ಜೀವಮಾನಾವ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ ಇಮಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇಹಿ, ಯಞ್ಚ ಸತ್ಥಾ ವದೇತಿ, ತಂ ಸಾಧುಕಂ ಉಪಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಸಾಸನಂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸುಖಿನೀ ಹೋತು ಸುಪ್ಪವಾಸಾ ಕೋಲಿಯಧೀತಾ, ಸುಖಿನೀ ಅರೋಗಾ ಅರೋಗಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯತೂ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗಾಮಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಪುರೇ ಆಗಮನಾಯೇವ ಸುಪ್ಪವಾಸಾಯ ಕುಚ್ಛಿತೋ ಧಮಕರಣಾ ಉದಕಂ ವಿಯ ಗಬ್ಭೋ ನಿಕ್ಖಮಿ, ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಜನೋ ಅಸ್ಸುಮುಖೋವ ಹಸಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಮಹಾಜನೋ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇತುಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Gabbhe pana paripakke sattāhaṃ mahādukkhaṃ anubhosi. Sā sāmikaṃ āmantetvā ‘‘pure maraṇā jīvamānāva dānaṃ dassāmī’’ti satthu santikaṃ pesesi – ‘‘gaccha imaṃ pavattiṃ satthu ārocetvā satthāraṃ nimantehi, yañca satthā vadeti, taṃ sādhukaṃ upalakkhetvā āgantvā mayhaṃ kathehī’’ti. So gantvā tassā sāsanaṃ bhagavato ārocesi. Satthā ‘‘sukhinī hotu suppavāsā koliyadhītā, sukhinī arogā arogaṃ puttaṃ vijāyatū’’ti āha. Rājā taṃ sutvā bhagavantaṃ abhivādetvā antogāmābhimukho pāyāsi. Tassa pure āgamanāyeva suppavāsāya kucchito dhamakaraṇā udakaṃ viya gabbho nikkhami, parivāretvā nisinnajano assumukhova hasituṃ āraddho. Haṭṭhatuṭṭho mahājano rañño puttasāsanaṃ ārocetuṃ agamāsi.
ರಾಜಾ ತೇಸಂ ಇಙ್ಗಿತಂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ದಸಬಲೇನ ಕಥಿತಕಥಾ ನಿಪ್ಫನ್ನಾ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸಾಸನಂ ರಾಜಧೀತಾಯ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಧೀತಾ ‘‘ತಯಾ ನಿಮನ್ತಿತಂ ಜೀವಿತಭತ್ತಮೇವ ಮಙ್ಗಲಭತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಗಚ್ಛ ಸತ್ತಾಹಂ ದಸಬಲಂ ನಿಮನ್ತೇಹೀ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತಯಿಂಸು। ದಾರಕೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಞಾತೀನಂ ಸನ್ತತ್ತಚಿತ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇನ್ತೋ ಜಾತೋತಿ ಸೀವಲಿದಾರಕೋತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಗಬ್ಭೇ ವಸಿತತ್ತಾ ಜಾತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಕ್ಖಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಧಮ್ಮಪದೇ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ –
Rājā tesaṃ iṅgitaṃ disvāva ‘‘dasabalena kathitakathā nipphannā maññe’’ti cintesi. So āgantvā satthu sāsanaṃ rājadhītāya ārocesi. Rājadhītā ‘‘tayā nimantitaṃ jīvitabhattameva maṅgalabhattaṃ bhavissati, gaccha sattāhaṃ dasabalaṃ nimantehī’’ti. Rājā tathā akāsi. Sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattayiṃsu. Dārako sabbesaṃ ñātīnaṃ santattacittaṃ nibbāpento jātoti sīvalidārakotvevassa nāmaṃ akaṃsu. So satta vassāni gabbhe vasitattā jātakālato paṭṭhāya sabbakammakkhamo ahosi. Dhammasenāpati sāriputto sattame divase tena saddhiṃ kathāsallāpaṃ akāsi. Satthāpi dhammapade gāthaṃ abhāsi –
‘‘ಯೋಮಂ ಪಲಿಪಥಂ ದುಗ್ಗಂ, ಸಂಸಾರಂ ಮೋಹಮಚ್ಚಗಾ।
‘‘Yomaṃ palipathaṃ duggaṃ, saṃsāraṃ mohamaccagā;
ತಿಣ್ಣೋ ಪಾರಙ್ಗತೋ ಝಾಯೀ, ಅನೇಜೋ ಅಕಥಂಕಥೀ।
Tiṇṇo pāraṅgato jhāyī, anejo akathaṃkathī;
ಅನುಪಾದಾಯ ನಿಬ್ಬುತೋ, ತಮಹಂ ಬ್ರೂಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೪೧೪)।
Anupādāya nibbuto, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti. (dha. pa. 414);
ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತಯಾ ಏವರೂಪಂ ದುಕ್ಖರಾಸಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ಲಭಮಾನೋ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯಂ, ಭನ್ತೇತಿ। ಸುಪ್ಪವಾಸಾ ತಂ ದಾರಕಂ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಂ ಕಥೇತಿ, ಭದನ್ತೇ’’ತಿ? ಅತ್ತನಾ ಅನುಭೂತಂ ಗಬ್ಭವಾಸದುಕ್ಖಂ ಕಥೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅನುಞ್ಞಾತೋ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವದತೀತಿ। ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಪಬ್ಬಾಜೇಥ ನನ್ತಿ। ಥೇರೋ ತಂ ವಿಹಾರಂ ನೇತ್ವಾ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೋ, ‘‘ಸೀವಲಿ, ನ ತುಯ್ಹಂ ಅಞ್ಞೇನ ಓವಾದೇನ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಿ, ತಯಾ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಅನುಭೂತದುಕ್ಖಮೇವ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಾಹೀ’’ತಿ। ಭನ್ತೇ, ಪಬ್ಬಾಜನಮೇವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭಾರೋ, ಯಂ ಪನ ಮಯಾ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ತಮಹಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಸೋ ಪಠಮಕೇಸವಟ್ಟಿಯಾ ಓಹಾರಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ದುತಿಯಾಯ ಓಹಾರಿತಕ್ಖಣೇ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ, ತತಿಯಾಯ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ। ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಪನ ಕೇಸಾನಂ ಓರೋಪನಞ್ಚ ಅರಹತ್ತಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ಚ ಅಪಚ್ಛಾ ಅಪುರಿಮಾ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ ಯದಿಚ್ಛಕಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಏವಂ ಏತ್ಥ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ।
Atha naṃ thero evamāha – ‘‘kiṃ pana tayā evarūpaṃ dukkharāsiṃ anubhavitvā pabbajituṃ na vaṭṭatī’’ti? Labhamāno pabbajeyyaṃ, bhanteti. Suppavāsā taṃ dārakaṃ therena saddhiṃ kathentaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho me putto dhammasenāpatinā saddhiṃ kathetī’’ti theraṃ upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘mayhaṃ putto tumhehi saddhiṃ kiṃ katheti, bhadante’’ti? Attanā anubhūtaṃ gabbhavāsadukkhaṃ kathetvā tumhehi anuññāto pabbajissāmīti vadatīti. Sādhu, bhante, pabbājetha nanti. Thero taṃ vihāraṃ netvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājento, ‘‘sīvali, na tuyhaṃ aññena ovādena kammaṃ atthi, tayā satta vassāni anubhūtadukkhameva paccavekkhāhī’’ti. Bhante, pabbājanameva tumhākaṃ bhāro, yaṃ pana mayā kātuṃ sakkā, tamahaṃ jānissāmīti. So paṭhamakesavaṭṭiyā ohāritakkhaṇeyeva sotāpattiphale patiṭṭhāsi, dutiyāya ohāritakkhaṇe sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale. Sabbesaṃyeva pana kesānaṃ oropanañca arahattasacchikiriyā ca apacchā apurimā ahosi. Tassa pabbajitadivasato paṭṭhāya bhikkhusaṅghassa cattāro paccayā yadicchakaṃ uppajjanti. Evaṃ ettha vatthu samuṭṭhitaṃ.
ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಪುಞ್ಞಂ ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಞ್ಚ ಮೇ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ । ಗಣ್ಹ, ಸೀವಲೀತಿ। ಸೋ ಪಞ್ಚಸತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಾಭಿಮುಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಟವಿಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸ ಪಠಮಂ ದಿಟ್ಠಾ ನಿಗ್ರೋಧೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಇತಿ ಸೋ –
Aparabhāge satthā sāvatthiṃ agamāsi. Thero satthāraṃ abhivādetvā, ‘‘bhante, mayhaṃ puññaṃ vīmaṃsissāmi, pañca me bhikkhusatāni dethā’’ti āha . Gaṇha, sīvalīti. So pañcasate bhikkhū gahetvā himavantābhimukhaṃ gacchanto aṭavimaggaṃ gacchati. Tassa paṭhamaṃ diṭṭhā nigrodhe adhivatthā devatā satta divasāni dānaṃ adāsi. Iti so –
‘‘ನಿಗ್ರೋಧಂ ಪಠಮಂ ಪಸ್ಸಿ, ದುತಿಯಂ ಪಣ್ಡವಪಬ್ಬತಂ।
‘‘Nigrodhaṃ paṭhamaṃ passi, dutiyaṃ paṇḍavapabbataṃ;
ತತಿಯಂ ಅಚಿರವತಿಯಂ, ಚತುತ್ಥಂ ವರಸಾಗರಂ॥
Tatiyaṃ aciravatiyaṃ, catutthaṃ varasāgaraṃ.
‘‘ಪಞ್ಚಮಂ ಹಿಮವನ್ತಂ ಸೋ, ಛಟ್ಠಂ ಛದ್ದನ್ತುಪಾಗಮಿ।
‘‘Pañcamaṃ himavantaṃ so, chaṭṭhaṃ chaddantupāgami;
ಸತ್ತಮಂ ಗನ್ಧಮಾದನಂ, ಅಟ್ಠಮಂ ಅಥ ರೇವತ’’ನ್ತಿ॥
Sattamaṃ gandhamādanaṃ, aṭṭhamaṃ atha revata’’nti.
ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸು ಸತ್ತ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನೇವ ದಾನಂ ಅದಂಸು। ಗನ್ಧಮಾದನಪಬ್ಬತೇ ಪನ ನಾಗದತ್ತದೇವರಾಜಾ ನಾಮ ಸತ್ತದಿವಸೇಸು ಏಕದಿವಸಂ ಖೀರಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅದಾಸಿ, ಏಕದಿವಸಂ ಸಪ್ಪಿಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅದಾಸಿ। ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಇಮಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ನೇವ ಧೇನುಯೋ ದುಯ್ಹಮಾನಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ನ ದಧಿನಿಮ್ಮಥನಂ, ಕುತೋ ತೇ, ದೇವರಾಜ, ಇಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಕಾಲೇ ಖೀರಸಲಾಕಭತ್ತದಾನಸ್ಸೇತಂ ಫಲ’’ನ್ತಿ ದೇವರಾಜಾ ಆಹ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಖದಿರವನಿಯರೇವತಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಅತ್ತನೋ ಸಾಸನೇ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Sabbaṭṭhānesu satta satta divasāneva dānaṃ adaṃsu. Gandhamādanapabbate pana nāgadattadevarājā nāma sattadivasesu ekadivasaṃ khīrapiṇḍapātaṃ adāsi, ekadivasaṃ sappipiṇḍapātaṃ adāsi. Bhikkhusaṅgho āha – ‘‘āvuso, imassa devarañño neva dhenuyo duyhamānā paññāyanti, na dadhinimmathanaṃ, kuto te, devarāja, imaṃ uppajjatī’’ti? ‘‘Bhante, kassapadasabalassa kāle khīrasalākabhattadānassetaṃ phala’’nti devarājā āha. Aparabhāge satthā khadiravaniyarevatassa paccuggamanaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā theraṃ attano sāsane lābhaggayasaggappattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ವಕ್ಕಲಿತ್ಥೇರವತ್ಥು
Vakkalittheravatthu
೨೦೮. ದಸಮೇ ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತಾನನ್ತಿ ಸದ್ಧಾಯ ಅಧಿಮುತ್ತಾನಂ, ಬಲವಸದ್ಧಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಕ್ಕಲಿತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಞ್ಞೇಸಂ ಹಿ ಸದ್ಧಾ ವಡ್ಢೇತಬ್ಬಾ ಹೋತಿ, ಥೇರಸ್ಸ ಪನ ಹಾಪೇತಬ್ಬಾ ಜಾತಾ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತೋ। ವಕ್ಕಲೀತಿ ಪನಸ್ಸ ನಾಮಂ।
208. Dasame saddhādhimuttānanti saddhāya adhimuttānaṃ, balavasaddhānaṃ bhikkhūnaṃ vakkalitthero aggoti dasseti. Aññesaṃ hi saddhā vaḍḍhetabbā hoti, therassa pana hāpetabbā jātā. Tasmā so saddhādhimuttānaṃ aggoti vutto. Vakkalīti panassa nāmaṃ.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಅತೀತೇ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏವರೂಪೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಮ್ಪಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮೇನ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತಾನಂ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪಿತಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅನನ್ತರಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi atīte padumuttarabuddhakāle vuttanayeneva vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ saddhādhimuttānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti vuttanayeneva satthāraṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā dasabalaṃ vanditvā, ‘‘bhante, ahampi iminā adhikārakammena tumhehi saddhādhimuttānaṃ etadagge ṭhapitabhikkhu viya anāgate ekassa buddhassa sāsane saddhādhimuttānaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyaṃ disvā byākaritvā pakkāmi.
ಸೋಪಿ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥುಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ವಕ್ಕಲೀತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತೋ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತಂ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸರೀರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸರೀರಸಮ್ಪತ್ತಿದಸ್ಸನೇನ ಅತಿತ್ತೋ ದಸಬಲೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ವಿಚರತಿ। ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸರೀರನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋವ ತಿಟ್ಠತಿ। ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾತಿ। ಸೋ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸನ್ತೋ ನಿಬದ್ಧಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ।
Sopi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ satthukāle sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule paṭisandhiṃ gaṇhi, vakkalītissa nāmaṃ akaṃsu. So vuddhippatto tayo vede uggaṇhitvā dasabalaṃ bhikkhusaṅghaparivutaṃ sāvatthiyaṃ carantaṃ disvā satthu sarīrasampattiṃ olokento sarīrasampattidassanena atitto dasabalena saddhiṃyeva vicarati. Vihāraṃ gacchantena saddhiṃ vihāraṃ gantvā sarīranipphattiṃ olokentova tiṭṭhati. Dhammasabhāyaṃ nisīditvā dhammaṃ kathentassa sammukhaṭṭhāne ṭhito dhammaṃ suṇāti. So saddhaṃ paṭilabhitvā ‘‘agāramajjhe vasanto nibaddhaṃ dasabalassa dassanaṃ na labhissāmī’’ti pabbajjaṃ yācitvā satthu santike pabbaji.
ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಹಾರಕರಣವೇಲಂ ಅವಸೇಸಕಾಲೇ ಯತ್ಥ ಠಿತೇನ ಸಕ್ಕಾ ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ, ತತ್ಥ ಠಿತೋ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಂ ಪಹಾಯ ದಸಬಲಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋವ ವಿಹರತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಞಾಣಪರಿಪಾಕಂ ಆಗಮೇನ್ತೋ ದೀಘಮ್ಪಿ ಅದ್ಧಾನಂ ತಸ್ಮಿಂ ರೂಪದಸ್ಸನವಸೇನೇವ ವಿಚರನ್ತೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿಸ್ಸ ಞಾಣಂ ಪರಿಪಾಕಗತಂ, ಸಕ್ಕಾ ಏತಂ ಬೋಧೇತು’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ವಕ್ಕಲಿ, ಇಮಿನಾ ಪೂತಿಕಾಯೇನ ದಿಟ್ಠೇನ, ಯೋ ಖೋ, ವಕ್ಕಲಿ, ಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಮಂ ಪಸ್ಸತಿ। ಯೋ ಮಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸತಿ। ಧಮ್ಮಞ್ಹಿ, ವಕ್ಕಲಿ , ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಮಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಮಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ।
Tato paṭṭhāya ṭhapetvā āhārakaraṇavelaṃ avasesakāle yattha ṭhitena sakkā dasabalaṃ passituṃ, tattha ṭhito yonisomanasikāraṃ pahāya dasabalaṃ olokentova viharati. Satthā tassa ñāṇaparipākaṃ āgamento dīghampi addhānaṃ tasmiṃ rūpadassanavaseneva vicarante kiñci avatvā ‘‘idānissa ñāṇaṃ paripākagataṃ, sakkā etaṃ bodhetu’’nti ñatvā evamāha – ‘‘kiṃ te, vakkali, iminā pūtikāyena diṭṭhena, yo kho, vakkali, dhammaṃ passati, so maṃ passati. Yo maṃ passati, so dhammaṃ passati. Dhammañhi, vakkali , passanto maṃ passati, maṃ passanto dhammaṃ passatī’’ti.
ಸತ್ಥರಿ ಏವಂ ಓವದನ್ತೇಪಿ ಥೇರೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ ಪಹಾಯ ನೇವ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತತೋ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸಂವೇಗಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಕಟ್ಠಾಯ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸೇ ‘‘ಅಪೇಹಿ, ವಕ್ಕಲೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ಪಣಾಮೇತಿ। ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಆದೇಯ್ಯವಚನಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಟಿಪ್ಫರಿತ್ವಾ ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತೇಮಾಸಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖೇ ಆಗನ್ತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ದಾನಿ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ತಥಾಗತೇನಮ್ಹಿ ಪಣಾಮಿತೋ, ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಂ ನ ಲಭಾಮಿ, ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಜೀವಿತೇನಾ’’ತಿ ಗಿಜ್ಝಕೂಟಪಬ್ಬತೇ ಪಪಾತಟ್ಠಾನಂ ಅಭಿರುಹಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಕಿಲಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಮಮ ಸನ್ತಿಕಾ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ನಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಓಭಾಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥು ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವ ಮಹನ್ತಂ ಸೋಕಸಲ್ಲಂ ಪಹೀನಂ। ಸತ್ಥಾ ಸುಕ್ಖತಳಾಕೇ ಓಘಂ ಆಹರನ್ತೋ ವಿಯ ವಕ್ಕಲಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಬಲವಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಧಮ್ಮಪದೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
Satthari evaṃ ovadantepi thero dasabalassa dassanaṃ pahāya neva aññattha gantuṃ sakkoti. Tato satthā ‘‘nāyaṃ bhikkhu saṃvegaṃ alabhitvā bujjhissatī’’ti upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya rājagahaṃ gantvā vassūpanāyikadivase ‘‘apehi, vakkalī’’ti theraṃ paṇāmeti. Buddhā ca nāma ādeyyavacanā honti, tasmā thero satthāraṃ paṭippharitvā ṭhātuṃ asakkonto temāsaṃ dasabalassa sammukhe āgantuṃ avisahanto ‘‘kiṃ dāni sakkā kātuṃ, tathāgatenamhi paṇāmito, sammukhībhāvaṃ na labhāmi, kiṃ mayhaṃ jīvitenā’’ti gijjhakūṭapabbate papātaṭṭhānaṃ abhiruhi. Satthā tassa kilamanabhāvaṃ ñatvā ‘‘ayaṃ bhikkhu mama santikā assāsaṃ alabhanto maggaphalānaṃ upanissayaṃ nāseyyā’’ti attānaṃ dassetuṃ obhāsaṃ vissajjesi. Athassa satthu diṭṭhakālato paṭṭhāya eva mahantaṃ sokasallaṃ pahīnaṃ. Satthā sukkhataḷāke oghaṃ āharanto viya vakkalittherassa balavapītisomanassaṃ uppādetuṃ dhammapade imaṃ gāthamāha –
‘‘ಪಾಮೋಜ್ಜಬಹುಲೋ ಭಿಕ್ಖು, ಪಸನ್ನೋ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ।
‘‘Pāmojjabahulo bhikkhu, pasanno buddhasāsane;
ಅಧಿಗಚ್ಛೇ ಪದಂ ಸನ್ತಂ, ಸಙ್ಖಾರೂಪಸಮಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೮೧)।
Adhigacche padaṃ santaṃ, saṅkhārūpasamaṃ sukha’’nti. (dha. pa. 381);
ವಕ್ಕಲಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಚ ‘‘ಏಹಿ, ವಕ್ಕಲೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ಥೇರೋ ‘‘ದಸಬಲೋ ಮೇ ದಿಟ್ಠೋ, ಏಹೀತಿ ಅವ್ಹಾಯನಮ್ಪಿ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಬಲವಪೀತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಗಮನಭಾವಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾವ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖೇ ಆಕಾಸೇ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಪಠಮಪಾದೇನ ಪಬ್ಬತೇ ಠಿತೋಯೇವ ಸತ್ಥಾರಾ ವುತ್ತಗಾಥಂ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಆಕಾಸೇಯೇವ ಪೀತಿಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ವನ್ದಮಾನೋವ ಓತರಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಅರಿಯಗಣಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಥೇರಂ ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Vakkalittherassa ca ‘‘ehi, vakkalī’’ti hatthaṃ pasāresi. Thero ‘‘dasabalo me diṭṭho, ehīti avhāyanampi laddha’’nti balavapītiṃ uppādetvā ‘‘kuto gacchāmī’’ti attano gamanabhāvaṃ ajānitvāva dasabalassa sammukhe ākāse pakkhanditvā paṭhamapādena pabbate ṭhitoyeva satthārā vuttagāthaṃ āvajjento ākāseyeva pītiṃ vikkhambhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā tathāgataṃ vandamānova otari. Aparabhāge satthā ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ saddhādhimuttānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ದುತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Dutiyavaggavaṇṇanā.
೧೪. ಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
14. Etadaggavaggo
(೧೪) ೩. ತತಿಯಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
(14) 3. Tatiyaetadaggavaggo
೨೦೯. ತತಿಯವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾನನ್ತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಕಾಮಯಮಾನಾನಂ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಿತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖನ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ರಾಹುಲೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ರಾಹುಲತ್ಥೇರಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಥೇರೋ ಕಿರ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಹನ್ತೋ ಹತ್ಥಪೂರಂ ವಾಲಿಕಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ಅಜ್ಜ ದಸಬಲಸ್ಸ ಚೇವ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಞ್ಚ ಸನ್ತಿಕಾ ಏತ್ತಕಂ ಓವಾದಞ್ಚೇವ ಅನುಸಾಸನಿಞ್ಚ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋತಿ।
209. Tatiyavaggassa paṭhame sikkhākāmānanti tisso sikkhā kāmayamānānaṃ sampiyāyitvā sikkhantānanti attho. Rāhuloti attano puttaṃ rāhulattheraṃ dasseti. Thero kira pabbajitadivasato paṭṭhāya pātova uṭṭhahanto hatthapūraṃ vālikaṃ ukkhipitvā ‘‘aho vatāhaṃ ajja dasabalassa ceva ācariyupajjhāyānañca santikā ettakaṃ ovādañceva anusāsaniñca labheyya’’nti pattheti. Tasmā sikkhākāmānaṃ aggo nāma jātoti.
೨೧೦. ದುತಿಯೇ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಾನನ್ತಿ ಸದ್ಧಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ। ರಟ್ಠಪಾಲೋತಿ ರಟ್ಠಂ ಪಾಲೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ಭಿನ್ನಂ ವಾ ರಟ್ಠಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥೇ ಕುಲೇ ಜಾತೋತಿಪಿ ರಟ್ಠಪಾಲೋತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ। ಸೋ ಹಿ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಚುದ್ದಸಭತ್ತಚ್ಛೇದೇ ಕತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ತಸ್ಮಾ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
210. Dutiye saddhāpabbajitānanti saddhāya pabbajitānaṃ. Raṭṭhapāloti raṭṭhaṃ pāletuṃ samattho, bhinnaṃ vā raṭṭhaṃ sandhāretuṃ samatthe kule jātotipi raṭṭhapāloti saṅkhaṃ gato. So hi satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho cuddasabhattacchede katvā mātāpitaro pabbajjaṃ anujānāpetvā pabbajito. Tasmā saddhāpabbajitānaṃ aggo nāma jāto.
ರಾಹುಲ-ರಟ್ಠಪಾಲತ್ಥೇರವತ್ಥು
Rāhula-raṭṭhapālattheravatthu
ಇಮೇಸಂ ಪನ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಥೇರಾನಂ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಏತೇ ಕಿರ ದ್ವೇಪಿ ಅತೀತೇ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ತೇಸಂ ದಹರಕಾಲೇ ನಾಮಂ ವಾ ಗೋತ್ತಂ ವಾ ನ ಕಥಿಯತಿ। ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಪನ ಘರಾವಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಉಭೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ರತನಕೋಟ್ಠಾಗಾರಕಮ್ಮಿಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಅಪರಿಮಾಣಂ ಧನಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಇಮಂ ಏತ್ತಕಂ ಧನರಾಸಿಂ ಅಯ್ಯಕಪಯ್ಯಕಾದಯೋ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ಅಮ್ಹೇಹಿ ದಾನಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ಇಮಂ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತೇ ಉಭೋಪಿ ಜನಾ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ಕಪಣದ್ಧಿಕಾದೀನಂ ಮಹಾದಾನಂ ದಾತುಂ ಆರದ್ಧಾ। ಏಕೋ ಅತ್ತನೋ ದಾನಗ್ಗೇ ಆಗತಾಗತಜನಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಾದೀಸು ಯಸ್ಸ ಯಂ ಪಟಿಭಾತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಅದಾಸಿ, ತಸ್ಸ ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಆಗತಪಾಕೋತಿ ನಾಮಂ ಜಾತಂ। ಇತರೋ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಗಹಿತಗಹಿತಭಾಜನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ತಸ್ಸಪಿ ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಅನಗ್ಗಪಾಕೋತಿ ನಾಮಂ ಜಾತಂ, ಅಪ್ಪಮಾಣಪಾಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Imesaṃ pana ubhinnampi therānaṃ pañhakamme ayamanupubbikathā – ete kira dvepi atīte padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare gahapatimahāsālakule nibbattiṃsu. Tesaṃ daharakāle nāmaṃ vā gottaṃ vā na kathiyati. Vayappattā pana gharāvāse patiṭṭhāya attano attano pitu accayena ubhopi attano attano ratanakoṭṭhāgārakammike pakkosāpetvā aparimāṇaṃ dhanaṃ disvā – ‘‘imaṃ ettakaṃ dhanarāsiṃ ayyakapayyakādayo attanā saddhiṃ gahetvā gantuṃ nāsakkhiṃsu, amhehi dāni yena kenaci upāyena imaṃ dhanaṃ gahetvā gantuṃ vaṭṭatī’’ti te ubhopi janā catūsu ṭhānesu kapaṇaddhikādīnaṃ mahādānaṃ dātuṃ āraddhā. Eko attano dānagge āgatāgatajanaṃ pucchitvā yāgukhajjakādīsu yassa yaṃ paṭibhāti, tassa taṃ adāsi, tassa teneva kāraṇena āgatapākoti nāmaṃ jātaṃ. Itaro apucchitvāva gahitagahitabhājanaṃ pūretvā pūretvā deti, tassapi teneva kāraṇena anaggapākoti nāmaṃ jātaṃ, appamāṇapākoti attho.
ತೇ ಉಭೋಪಿ ಏಕದಿವಸಂ ಪಾತೋವ ಮುಖಧೋವನತ್ಥಂ ಬಹಿಗಾಮಂ ಅಗಮಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಹಿಮವನ್ತತೋ ದ್ವೇ ಮಹಿದ್ಧಿಕಾ ತಾಪಸಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರತ್ಥಾಯ ಆಕಾಸೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಸಹಾಯಕಾನಂ ಅವಿದೂರೇ ಓತರಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ನೋ ಏತೇ ಪಸ್ಸಿಂಸೂ’’ತಿ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಅಟ್ಠಂಸು। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಜನಾ ತೇಸಂ ಲಾಬುಭಾಜನಾದಿಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಸಂವಿಧಾಯ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಗತಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮ್ಮ ವನ್ದಿಂಸು। ಅಥ ನೇ ತಾಪಸಾ ‘‘ಕಾಯ ವೇಲಾಯ ಆಗತತ್ಥ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ತೇ ‘‘ಅಧುನಾವ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಲಾಬುಭಾಜನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ನೇತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ನಿಬದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖಾಗಹಣತ್ಥಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು।
Te ubhopi ekadivasaṃ pātova mukhadhovanatthaṃ bahigāmaṃ agamaṃsu. Tasmiṃ samaye himavantato dve mahiddhikā tāpasā bhikkhācāratthāya ākāsena āgantvā tesaṃ sahāyakānaṃ avidūre otaritvā ‘‘mā no ete passiṃsū’’ti ekapasse aṭṭhaṃsu. Te ubhopi janā tesaṃ lābubhājanādiparikkhāraṃ saṃvidhāya antogāmaṃ sandhāya bhikkhāya gatānaṃ santikaṃ āgamma vandiṃsu. Atha ne tāpasā ‘‘kāya velāya āgatattha mahāpuññā’’ti āhaṃsu. Te ‘‘adhunāva, bhante’’ti vatvā tesaṃ hatthato lābubhājanaṃ gahetvā attano attano gehaṃ netvā bhattakiccapariyosāne nibaddhaṃ bhikkhāgahaṇatthaṃ paṭiññaṃ gaṇhiṃsu.
ತೇಸು ಏಕೋ ತಾಪಸೋ ಸಪರಿಳಾಹಕಾಯಧಾತುಕೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಮಹಾಸಮುದ್ದಉದಕಂ ದ್ವೇಧಾ ಕತ್ವಾ ಪಥವಿನ್ಧರನಾಗರಾಜಸ್ಸ ಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸೀದತಿ। ಸೋ ಉತುಸಪ್ಪಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಪಥವಿನ್ಧರನಾಗಭವನಂ ವಿಯ ಹೋತೂ’’ತಿ ವದತಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕದಿವಸಂ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತಾ ‘ಪಥವಿನ್ಧರನಾಗಭವನಂ ವಿಯ ಹೋತೂ’ತಿ ವದಥ, ಮಯಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ನ ಜಾನಾಮ, ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ಇದಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ಆಮ, ಕುಟುಮ್ಬಿಯ ಅಹಂ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಪಥವಿನ್ಧರನಾಗರಾಜಸಮ್ಪತ್ತಿಸದಿಸಾ ಹೋತೂ’’ತಿ ವದಾಮೀತಿ। ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಥವಿನ್ಧರನಾಗರಾಜಭವನೇ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇಸಿ।
Tesu eko tāpaso sapariḷāhakāyadhātuko hoti. So attano ānubhāvena mahāsamuddaudakaṃ dvedhā katvā pathavindharanāgarājassa bhavanaṃ gantvā divāvihāraṃ nisīdati. So utusappāyaṃ gahetvā paccāgantvā attano upaṭṭhākassa gehe bhattānumodanaṃ karonto ‘‘pathavindharanāgabhavanaṃ viya hotū’’ti vadati. Atha naṃ ekadivasaṃ upaṭṭhāko pucchi – ‘‘bhante, tumhe anumodanaṃ karontā ‘pathavindharanāgabhavanaṃ viya hotū’ti vadatha, mayamassa atthaṃ na jānāma, kiṃ vuttaṃ hoti idaṃ, bhante’’ti? Āma, kuṭumbiya ahaṃ ‘‘tumhākaṃ sampatti pathavindharanāgarājasampattisadisā hotū’’ti vadāmīti. Kuṭumbiko tato paṭṭhāya pathavindharanāgarājabhavane cittaṃ ṭhapesi.
ಇತರೋ ತಾಪಸೋ ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಞ್ಞೇ ಸೇರಿಸಕವಿಮಾನೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ಕರೋತಿ। ಸೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಾಜಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಸಕ್ಕವಿಮಾನಂ ವಿಯ ಹೋತೂ’’ತಿ ವದತಿ। ಅಥ ನಂ ಸೋಪಿ ಕುಟುಮ್ಬಿಯೋ ಇತರೋ ಸಹಾಯಕೋ ತಂ ತಾಪಸಂ ವಿಯ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಕ್ಕಭವನೇ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇಸಿ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಪತ್ಥಿತಟ್ಠಾನೇಸುಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ।
Itaro tāpaso tāvatiṃsabhavanaṃ gantvā suññe serisakavimāne divāvihāraṃ karoti. So āgacchanto gacchanto ca sakkassa devarājassa sampattiṃ disvā attano upaṭṭhākassa anumodanaṃ karonto ‘‘sakkavimānaṃ viya hotū’’ti vadati. Atha naṃ sopi kuṭumbiyo itaro sahāyako taṃ tāpasaṃ viya pucchi. So tassa vacanaṃ sutvā sakkabhavane cittaṃ ṭhapesi. Te ubhopi patthitaṭṭhānesuyeva nibbattā.
ಪಥವಿನ್ಧರಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಪಥವಿನ್ಧರನಾಗರಾಜಾ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಕ್ಖಣೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಮನಾಪಸ್ಸ ವತ ಮೇ ಠಾನಸ್ಸ ಕುಲುಪಕತಾಪಸೋ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇಸಿ, ಉರೇನ ಪರಿಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ವಿಚರಣಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ನೂನ ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಠಾನಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೀ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ತಂಖಣೇಯೇವ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಾನಿ ನಾಗನಾಟಕಾನಿ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ತೂರಿಯಾನಿ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಸೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇ ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಮಾಣವಕವಣ್ಣೀ ಅಹೋಸಿ। ಅನ್ವದ್ಧಮಾಸಞ್ಚ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ವಿರೂಪಕ್ಖೇನ ನಾಗರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗತೋ। ಸಕ್ಕೋ ತಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾನಿ। ಅಥ ನಂ ಸಮೀಪೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಠಿತಕಾಲೇ ‘‘ಕಹಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಸಿ ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಮಾ ಕಥೇಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಉರೇನ ಪರಿಸಕ್ಕನಟ್ಠಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಮ್ಹಿ, ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಂ ಲಭಿತ್ಥಾತಿ। ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂ ‘‘ಅಟ್ಠಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಮಾ ವಿತಕ್ಕಯಿ , ಪದುಮುತ್ತರದಸಬಲೋ ಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಂಯೇವ ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇಹಿ, ಉಭೋ ಸುಖಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ಸೋ ‘‘ಏವಂ, ದೇವ, ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪದುಮುತ್ತರದಸಬಲಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಾಗಭವನೇ ನಾಗಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಸಜ್ಜೇಸಿ।
Pathavindharabhavane nibbatto pathavindharanāgarājā nāma jāto. So nibbattakkhaṇe attano attabhāvaṃ disvā ‘‘amanāpassa vata me ṭhānassa kulupakatāpaso vaṇṇaṃ kathesi, urena parisakkitvā vicaraṇaṭṭhānametaṃ, nūna so aññaṃ ṭhānaṃ na jānātī’’ti vippaṭisārī ahosi. Athassa taṃkhaṇeyeva alaṅkatapaṭiyattāni nāganāṭakāni sabbadisāsu tūriyāni paggaṇhiṃsu. So tasmiṃyeva khaṇe taṃ attabhāvaṃ vijahitvā māṇavakavaṇṇī ahosi. Anvaddhamāsañca cattāro mahārājāno sakkassa upaṭṭhānaṃ gacchanti. Tasmā sopi virūpakkhena nāgaraññā saddhiṃ sakkassa upaṭṭhānaṃ gato. Sakko taṃ dūratova āgacchantaṃ disvā sañjāni. Atha naṃ samīpe āgantvā ṭhitakāle ‘‘kahaṃ nibbattosi sammā’’ti pucchi. Mā kathesi, mahārāja, urena parisakkanaṭṭhāne nibbattomhi, tumhe pana kalyāṇamittaṃ labhitthāti. Samma, tvaṃ ‘‘aṭṭhāne nibbattomhī’’ti mā vitakkayi , padumuttaradasabalo loke nibbatto, tassa adhikārakammaṃ katvā imaṃyeva ṭhānaṃ patthehi, ubho sukhaṃ vasissāmāti. So ‘‘evaṃ, deva, karissāmī’’ti gantvā padumuttaradasabalaṃ nimantetvā attano nāgabhavane nāgaparisāya saddhiṃ sabbarattiṃ sakkārasammānaṃ sajjesi.
ಸತ್ಥಾ ಪುನದಿವಸೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ಅರುಣೇ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಂ ಸುಮನತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸುಮನ, ಅಜ್ಜ ತಥಾಗತೋ ದೂರಂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಮಾ ಪುಥುಜ್ಜನಭಿಕ್ಖೂ ಆಗಚ್ಛನ್ತು, ತೇಪಿಟಕಾ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತಾ ಛಳಭಿಞ್ಞಾವ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸತಸಹಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿಂಸು। ಪಥವಿನ್ಧರೋ ನಾಗಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಆಗತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಸಮುದ್ದಮತ್ಥಕೇ ಮಣಿವಣ್ಣಾ ಊಮಿಯೋ ಮದ್ದಮಾನಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಆದಿತೋ ಸತ್ಥಾರಂ, ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಙ್ಘನವಕಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ಉಪರೇವತಸಾಮಣೇರಂ ನಾಮ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಅನಚ್ಛರಿಯೋ ಸೇಸಸಾವಕಾನಂ ಏವರೂಪೋ ಇದ್ಧಾನುಭಾವೋ, ಇಮಸ್ಸ ಪನ ತರುಣಬಾಲದಾರಕಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ಇದ್ಧಾನುಭಾವೋ ಅತಿವಿಯ ಅಚ್ಛರಿಯೋ’’ತಿ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ।
Satthā punadivase uṭṭhite aruṇe attano upaṭṭhākaṃ sumanattheraṃ āmantesi – ‘‘sumana, ajja tathāgato dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissati, mā puthujjanabhikkhū āgacchantu, tepiṭakā paṭisambhidāppattā chaḷabhiññāva āgacchantū’’ti. Thero satthu vacanaṃ sutvā sabbesaṃ ārocesi. Satthārā saddhiṃ satasahassā bhikkhū ākāsaṃ pakkhandiṃsu. Pathavindharo nāgaparisāya saddhiṃ dasabalassa paccuggamanaṃ āgato satthāraṃ parivāretvā samuddamatthake maṇivaṇṇā ūmiyo maddamānaṃ bhikkhusaṅghaṃ oloketvā ādito satthāraṃ, pariyosāne saṅghanavakaṃ tathāgatassa puttaṃ uparevatasāmaṇeraṃ nāma olokento ‘‘anacchariyo sesasāvakānaṃ evarūpo iddhānubhāvo, imassa pana taruṇabāladārakassa evarūpo iddhānubhāvo ativiya acchariyo’’ti pītipāmojjaṃ uppādesi.
ಅಥಸ್ಸ ಭವನೇ ದಸಬಲೇ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂಸು ಕೋಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿಸೀದನ್ತೇಸು ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಉಪರೇವತಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಆಸನಂ ಪಾಪುಣಿ। ನಾಗರಾಜಾ ಯಾಗುಂ ದೇನ್ತೋಪಿ ಖಜ್ಜಕಂ ದೇನ್ತೋಪಿ ಸಕಿಂ ದಸಬಲಂ ಓಲೋಕೇತಿ, ಸಕಿಂ ಉಪರೇವತಸಾಮಣೇರಂ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಸರೀರೇ ಸತ್ಥು ಸರೀರೇ ವಿಯ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ। ತತೋ ನಾಗರಾಜಾ ‘‘ಅಯಂ ಸಾಮಣೇರೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸದಿಸೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅವಿದೂರೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಾಮಣೇರೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಕಿಂ ಹೋತೀ’’ತಿ? ಪುತ್ತೋ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಹಾ ವತಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು, ಏವರೂಪಸ್ಸ ಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪುತ್ತಭಾವಂ ಲಭಿ। ಸರೀರಮ್ಪಿಸ್ಸ ಏಕದೇಸೇನ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸರೀರಸದಿಸಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಮಯಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏವರೂಪೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಅಯಂ ಉಪರೇವತೋ ವಿಯ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅನನ್ತರಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
Athassa bhavane dasabale nisinne sesabhikkhūsu koṭito paṭṭhāya nisīdantesu satthu sammukhaṭṭhāneyeva uparevatasāmaṇerassa āsanaṃ pāpuṇi. Nāgarājā yāguṃ dentopi khajjakaṃ dentopi sakiṃ dasabalaṃ oloketi, sakiṃ uparevatasāmaṇeraṃ. Tassa kira sarīre satthu sarīre viya dvattiṃsa mahāpurisalakkhaṇāni paññāyanti. Tato nāgarājā ‘‘ayaṃ sāmaṇero buddhānaṃ sadiso paññāyati, kiṃ nu kho hotī’’ti avidūre nisinnaṃ aññataraṃ bhikkhuṃ pucchi – ‘‘ayaṃ, bhante, sāmaṇero dasabalassa kiṃ hotī’’ti? Putto, mahārājāti. So cintesi – ‘‘mahā vatāyaṃ bhikkhu, evarūpassa sobhaggappattassa tathāgatassa puttabhāvaṃ labhi. Sarīrampissa ekadesena buddhānaṃ sarīrasadisaṃ paññāyati, mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti sattāhaṃ mahādānaṃ datvā, ‘‘bhante, ahaṃ imassa adhikārakammassānubhāvena ayaṃ uparevato viya anāgate ekassa buddhassa putto bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā anantarāyaṃ disvā ‘‘anāgate gotamabuddhassa putto bhavissasī’’ti byākaritvā pakkāmi.
ಪಥವಿನ್ಧರೋಪಿ ಪುನ ಅದ್ಧಮಾಸೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ವಿರೂಪಕ್ಖೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗತೋ। ಅಥ ನಂ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಂ ಸಕ್ಕೋ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಪತ್ಥಿತೋ ತೇ, ಸಮ್ಮ, ಅಯಂ ದೇವಲೋಕೋ’’ತಿ? ನ ಪತ್ಥಿತೋ ಮಹಾರಾಜಾತಿ। ಕಿಂ ದೋಸಂ ಅದ್ದಸಾತಿ? ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಹಂ ಪನ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ಉಪರೇವತಸಾಮಣೇರಂ ಪಸ್ಸಿಂ। ತಸ್ಸ ಮೇ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ನ ನಮಿ, ಸ್ವಾಹಂ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ಪುತ್ತೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿಂ। ತ್ವಮ್ಪಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಏಕಂ ಪತ್ಥನಂ ಕರೋಹಿ, ತೇ ಮಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ನ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ಸಕ್ಕೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಹಾನುಭಾವಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕತರಕುಲಾ ನು ಖೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅಯಂ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಅಯಂ ಭಿನ್ನಂ ರಟ್ಠಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ಕುಲಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಚುದ್ದಸ ಭತ್ತಚ್ಛೇದೇ ಕತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಞತ್ವಾ ಚ ಪನ ಅಜಾನನ್ತೋ ವಿಯ ದಸಬಲಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನೇ ಅಯಂ ಕುಲಪುತ್ತೋ ವಿಯ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅನನ್ತರಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅನಾಗತೇ ಗೋತಮಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸಕ್ಕೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ದೇವಪುರಮೇವ ಗತೋ।
Pathavindharopi puna addhamāse sampatte virūpakkhena saddhiṃ sakkassa upaṭṭhānaṃ gato. Atha naṃ samīpe ṭhitaṃ sakko pucchi – ‘‘patthito te, samma, ayaṃ devaloko’’ti? Na patthito mahārājāti. Kiṃ dosaṃ addasāti? Doso natthi, mahārāja, ahaṃ pana dasabalassa puttaṃ uparevatasāmaṇeraṃ passiṃ. Tassa me diṭṭhakālato paṭṭhāya aññattha cittaṃ na nami, svāhaṃ ‘‘anāgate ekassa buddhassa evarūpo putto bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsiṃ. Tvampi, mahārāja, ekaṃ patthanaṃ karohi, te mayaṃ nibbattaṭṭhāne na vinā bhavissāmāti. Sakko tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā ekaṃ mahānubhāvaṃ bhikkhuṃ disvā ‘‘katarakulā nu kho nikkhamitvā ayaṃ kulaputto pabbajito’’ti āvajjento ‘‘ayaṃ bhinnaṃ raṭṭhaṃ sandhāretuṃ samatthassa kulassa putto hutvā cuddasa bhattacchede katvā mātāpitaro pabbajjaṃ anujānāpetvā pabbajito’’ti aññāsi. Ñatvā ca pana ajānanto viya dasabalaṃ pucchitvā sattāhaṃ mahāsakkāraṃ katvā, ‘‘bhante, ahaṃ imassa kalyāṇakammassa nissandena tumhākaṃ sāsane ayaṃ kulaputto viya anāgate ekassa buddhassa sāsane saddhāpabbajitānaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā anantarāyaṃ disvā ‘‘tvaṃ, mahārāja, anāgate gotamassa buddhassa sāsane saddhāpabbajitānaṃ aggo bhavissasī’’ti byākaritvā pakkāmi. Sakkopi attano devapurameva gato.
ತೇ ಉಭೋಪಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಚವಿತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತಾ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿಂಸು। ಇತೋ ಪನ ದ್ವಾನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಫುಸ್ಸೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉದಪಾದಿ। ತಸ್ಸ ಪಿತಾ ಮಹಿನ್ದೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ, ವೇಮಾತಿಕಾ ತಯೋ ಕನಿಟ್ಠಭಾತರೋ। ರಾಜಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ‘‘ಮಯ್ಹಂಯೇವ ಬುದ್ಧೋ ಮಯ್ಹಂ ಧಮ್ಮೋ ಮಯ್ಹಂ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ಮಮಾಯನ್ತೋ ಸಯಮೇವ ದಸಬಲಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಭೋಜನಂ ಭೋಜೇತಿ।
Te ubhopi nibbattaṭṭhānato cavitvā devamanussesu saṃsarantā anekasahassakappe atikkamiṃsu. Ito pana dvānavutikappamatthake phusso nāma buddho loke udapādi. Tassa pitā mahindo nāma rājā ahosi, vemātikā tayo kaniṭṭhabhātaro. Rājā divase divase ‘‘mayhaṃyeva buddho mayhaṃ dhammo mayhaṃ saṅgho’’ti mamāyanto sayameva dasabalaṃ nibaddhaṃ bhojanaṃ bhojeti.
ಅಥಸ್ಸ ಏಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚನ್ತೋ ಕುಪಿತೋ। ಸೋ ಪುತ್ತೇ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಾತಾ, ಪಚ್ಚನ್ತೋ ಕುಪಿತೋ , ತುಮ್ಹೇಹಿ ವಾ ಮಯಾ ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಯದಿ ಅಹಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ದಸಬಲೋ ಪರಿಚರಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ತೇ ತಯೋಪಿ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಆಹಂಸು – ‘‘ತಾತ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗಮನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಮಯಂ ಚೋರೇ ವಿಧಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಿತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೋರೇ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ವಿಜಿತಸಙ್ಗಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು। ತೇ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಾದಮೂಲಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ತಾತಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಿತಾ ವರಂ ದಸ್ಸತಿ, ಕತರಂ ವರಂ ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿ? ಅಯ್ಯಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ದುಲ್ಲಭಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಂ ಫುಸ್ಸಬುದ್ಧಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನವರಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ತೇ ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಅದ್ದಸಂಸು। ತದಾ ಪಿತಾ ತೇಸಂ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ವರಂ ಅದಾಸಿ। ತೇ ‘‘ತೇಮಾಸಂ ತಥಾಗತಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವರಂ ಯಾಚಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ಅಯಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಅಞ್ಞಂ ವರಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತಾತ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಞ್ಞೇನ ವರೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ದಾತುಕಾಮಾ, ಏತಂಯೇವ ನೋ ವರಂ ದೇಥಾತಿ। ರಾಜಾ ತೇಸು ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥೇನ್ತೇಸು ಅತ್ತನಾ ಪಟಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ನ ದಾತು’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ತಾತಾ, ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವರಂ ದೇಮಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ದುರಾಸದಾ ಹೋನ್ತಿ ಸೀಹಾ ವಿಯ ಏಕಚರಾ, ದಸಬಲಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಭವೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ।
Athassa ekadivasaṃ paccanto kupito. So putte āmantesi – ‘‘tātā, paccanto kupito , tumhehi vā mayā vā gantabbaṃ. Yadi ahaṃ gacchāmi, tumhehi iminā niyāmena dasabalo paricaritabbo’’ti. Te tayopi ekappahāreneva āhaṃsu – ‘‘tāta, tumhākaṃ gamanakiccaṃ natthi, mayaṃ core vidhamissāmā’’ti pitaraṃ vanditvā paccantaṃ gantvā core vidhamitvā vijitasaṅgāmā hutvā nivattiṃsu. Te antarāmagge pādamūlikehi saddhiṃ mantayiṃsu – ‘‘tātā, amhākaṃ gatakkhaṇeyeva pitā varaṃ dassati, kataraṃ varaṃ gaṇhāmā’’ti? Ayyā, tumhākaṃ pitu accayena dullabhaṃ nāma natthi, tumhākaṃ pana jeṭṭhabhātikaṃ phussabuddhaṃ paṭijagganavaraṃ gaṇhathā’’ti āhaṃsu. Te ‘‘kalyāṇaṃ tumhehi vutta’’nti sabbepi ekacittā hutvā gantvā pitaraṃ addasaṃsu. Tadā pitā tesaṃ pasīditvā varaṃ adāsi. Te ‘‘temāsaṃ tathāgataṃ paṭijaggissāmā’’ti varaṃ yāciṃsu. Rājā ‘‘ayaṃ dātuṃ na sakkā, aññaṃ varaṃ gaṇhathā’’ti āha. Tāta, amhākaṃ aññena varena kiccaṃ natthi, sace tumhe dātukāmā, etaṃyeva no varaṃ dethāti. Rājā tesu punappunaṃ kathentesu attanā paṭiññātattā ‘‘na sakkā na dātu’’nti cintetvā āha – ‘‘tātā, ahaṃ tumhākaṃ varaṃ demi, apica kho pana buddhā nāma durāsadā honti sīhā viya ekacarā, dasabalaṃ paṭijaggantā appamattā bhaveyyāthā’’ti.
ತೇ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ತಥಾಗತಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೇಹಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ದಸಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಾಯ ನಿರಾಮಗನ್ಧಾ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ದಾನಗ್ಗಪರಿವಹನಕೇ ತಯೋ ಪುರಿಸೇ ಠಪಯಿಂಸು। ತೇಸು ಏಕೋ ಧನಧಞ್ಞುಪ್ಪಾದಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಏಕೋ ಮಾಪಕೋ, ಏಕೋ ದಾನಸಂವಿಧಾಯಕೋ। ತೇಸು ಧನಧಞ್ಞುಪ್ಪಾದಕೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾ ಜಾತೋ, ಮಾಪಕೋ ವಿಸಾಖೋ ಉಪಾಸಕೋ, ದಾನಸಂವಿಧಾಯಕೋ ರಟ್ಠಪಾಲತ್ಥೇರೋತಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಅಯಂ ಪನ ರಾಹುಲತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಕಾಲೇ ಕಿಕಿಸ್ಸ ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಪಥವಿನ್ಧರಕುಮಾರೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತಸ್ಸ ಸತ್ತ ಭಗಿನಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ। ತಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸತ್ತ ಪರಿವೇಣಾನಿ ಕಾರಯಿಂಸು। ಪಥವಿನ್ಧರೋ ಓಪರಜ್ಜಂ ಲಭಿ। ಸೋ ತಾ ಭಗಿನಿಯೋ ಆಹ – ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕಾರಿತಪರಿವೇಣೇಸು ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಏಕಂ ದೇಥಾ’’ತಿ। ಭಾತಿಕ, ತುಮ್ಹೇ ಉಪರಾಜಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ನಾಮ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ತುಮ್ಹೇ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿವೇಣಂ ಕರೋಥಾತಿ। ಸೋ ತಾಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ವಿಹಾರಸತಾನಿ ಕಾರೇಸಿ। ಪಞ್ಚ ಪರಿವೇಣಸತಾನೀತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಪಥವಿನ್ಧರಕುಮಾರೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೋ ಕುರುರಟ್ಠೇ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿತನಿಗಮೇ ರಟ್ಠಪಾಲಸೇಟ್ಠಿಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
Te cintayiṃsu – ‘‘amhehi tathāgataṃ paṭijaggantehi anucchavikaṃ katvā paṭijaggituṃ vaṭṭatī’’ti sabbepi ekacittā hutvā dasasīlāni samādāya nirāmagandhā hutvā satthu dānaggaparivahanake tayo purise ṭhapayiṃsu. Tesu eko dhanadhaññuppādako ahosi, eko māpako, eko dānasaṃvidhāyako. Tesu dhanadhaññuppādako paccuppanne bimbisāro mahārājā jāto, māpako visākho upāsako, dānasaṃvidhāyako raṭṭhapālattheroti. So tattha yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devapure nibbatto. Ayaṃ pana rāhulatthero nāma kassapadasabalassa kāle kikissa kāsirañño jeṭṭhaputto hutvā nibbatti, pathavindharakumārotissa nāmaṃ akaṃsu. Tassa satta bhaginiyo ahesuṃ. Tā dasabalassa satta pariveṇāni kārayiṃsu. Pathavindharo oparajjaṃ labhi. So tā bhaginiyo āha – ‘‘tumhehi kāritapariveṇesu mayhampi ekaṃ dethā’’ti. Bhātika, tumhe uparājaṭṭhāne ṭhitā, tumhehi nāma amhākaṃ dātabbaṃ, tumhe aññaṃ pariveṇaṃ karothāti. So tāsaṃ vacanaṃ sutvā pañca vihārasatāni kāresi. Pañca pariveṇasatānītipi vadanti. So tattha yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devapure nibbatti. Imasmiṃ pana buddhuppāde pathavindharakumāro amhākaṃ bodhisattassa aggamahesiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi, tassa sahāyako kururaṭṭhe thullakoṭṭhitanigame raṭṭhapālaseṭṭhigehe nibbatti.
ಅಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಸಬಲೋ ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಾಹುಲಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವಿಧಾನಂ ಪಾಳಿಯಂ (ಮಹಾವ॰ ೧೦೫) ಆಗತಮೇವ। ಏವಂ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಅಭಿಣ್ಹಓವಾದವಸೇನ ರಾಹುಲೋವಾದಸುತ್ತಂ ಅಭಾಸಿ। ರಾಹುಲೋಪಿ ಪಾತೋವ ವುಟ್ಠಾಯ ಹತ್ಥೇನ ವಾಲುಕಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ದಸಬಲಸ್ಸ ಚೇವ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಞ್ಚ ಸನ್ತಿಕಾ ಅಜ್ಜ ಏತ್ತಕಂ ಓವಾದಂ ಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವದತಿ। ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ ‘‘ಓವಾದಕ್ಖಮೋ ವತ ರಾಹುಲಸಾಮಣೇರೋ ಪಿತು ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಮಯಿ ಗತೇ ಏಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಚ ವಡ್ಢಿಸ್ಸತಿ, ರಾಹುಲಸ್ಸ ಚ ಗುಣೋ ಪಾಕಟೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಬುದ್ಧಾಸಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ। ರಾಹುಲಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಓವಾದಕ್ಖಮಭಾವಂ ಕಥೇಮ ಭಗವಾತಿ। ಸತ್ಥಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ರಾಹುಲಸ್ಸ ಗುಣದೀಪನತ್ಥಂ ಮಿಗಜಾತಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ –
Atha amhākaṃ dasabalo abhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakko anupubbena kapilavatthuṃ āgantvā rāhulakumāraṃ pabbājesi. Tassa pabbajjāvidhānaṃ pāḷiyaṃ (mahāva. 105) āgatameva. Evaṃ pabbajitassa panassa satthā abhiṇhaovādavasena rāhulovādasuttaṃ abhāsi. Rāhulopi pātova vuṭṭhāya hatthena vālukaṃ ukkhipitvā ‘‘dasabalassa ceva ācariyupajjhāyānañca santikā ajja ettakaṃ ovādaṃ labheyya’’nti vadati. Bhikkhusaṅghamajjhe kathā udapādi ‘‘ovādakkhamo vata rāhulasāmaṇero pitu anucchaviko putto’’ti. Satthā bhikkhūnaṃ cittācāraṃ ñatvā ‘‘mayi gate ekā dhammadesanā ca vaḍḍhissati, rāhulassa ca guṇo pākaṭo bhavissatī’’ti gantvā dhammasabhāyaṃ buddhāsāne nisinno bhikkhū āmantesi – ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti. Rāhulasāmaṇerassa ovādakkhamabhāvaṃ kathema bhagavāti. Satthā imasmiṃ ṭhāne ṭhatvā rāhulassa guṇadīpanatthaṃ migajātakaṃ āharitvā kathesi –
‘‘ಮಿಗಂ ತಿಪಲ್ಲತ್ಥಮನೇಕಮಾಯಂ,
‘‘Migaṃ tipallatthamanekamāyaṃ,
ಅಟ್ಠಕ್ಖುರಂ ಅಡ್ಢರತ್ತಾ ಪಪಾಯಿಂ।
Aṭṭhakkhuraṃ aḍḍharattā papāyiṃ;
ಏಕೇನ ಸೋತೇನ ಛಮಾ’ಸ್ಸಸನ್ತೋ,
Ekena sotena chamā’ssasanto,
ಛಹಿ ಕಲಾಹಿತಿಭೋತಿ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೬)।
Chahi kalāhitibhoti bhāgineyyo’’ti. (jā. 1.1.16);
ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಸಾಮಣೇರಕಾಲೇ ‘‘ಮಾ ಹೇವ ಖೋ ರಾಹುಲೋ ದಹರಭಾವೇನ ಕೀಳನತ್ಥಾಯಪಿ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾ ಭಾಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಅಮ್ಬಲಟ್ಠಿಯರಾಹುಲೋವಾದಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೦೭ ಆದಯೋ) ದೇಸೇಸಿ। ಅಟ್ಠಾರಸವಸ್ಸಿಕಸಾಮಣೇರಕಾಲೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಚೇವ ಅತ್ತನೋ ಚ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಗೇಹಸಿತಂ ವಿತಕ್ಕಂ ವಿತಕ್ಕೇನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಯಂಕಿಞ್ಚಿ, ರಾಹುಲ, ರೂಪ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮಹಾರಾಹುಲೋವಾದಸುತ್ತನ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೧೩) ಕಥೇಸಿ। ಸಂಯುತ್ತಕೇ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೧೨೧) ಪನ ರಾಹುಲೋವಾದೋಪಿ ಅಙ್ಗುತ್ತರೇ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೭೭) ರಾಹುಲೋವಾದೋಪಿ ಥೇರಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಚಾರೋಯೇವ। ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಞಾಣಪರಿಪಾಕಂ ಞತ್ವಾ ಅವಸ್ಸಿಕಭಿಕ್ಖುಕಾಲೇ ಅನ್ಧವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಚೂಳರಾಹುಲೋವಾದಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೪೧೬ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ರಾಹುಲತ್ಥೇರೋ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸದೇವತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿದೇವತಾನಂ ಗಣನಾ ನತ್ಥಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅರಿಯಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಥೇರಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ।
Athassa sattavassikasāmaṇerakāle ‘‘mā heva kho rāhulo daharabhāvena kīḷanatthāyapi sampajānamusā bhāseyyā’’ti ambalaṭṭhiyarāhulovādaṃ (ma. ni. 2.107 ādayo) desesi. Aṭṭhārasavassikasāmaṇerakāle tathāgatassa pacchato piṇḍāya pavisantassa satthu ceva attano ca rūpasampattiṃ disvā gehasitaṃ vitakkaṃ vitakkentassa ‘‘yaṃkiñci, rāhula, rūpa’’ntiādinā nayena mahārāhulovādasuttantaṃ (ma. ni. 2.113) kathesi. Saṃyuttake (saṃ. ni. 4.121) pana rāhulovādopi aṅguttare (a. ni. 4.177) rāhulovādopi therassa vipassanācāroyeva. Athassa satthā ñāṇaparipākaṃ ñatvā avassikabhikkhukāle andhavane nisinno cūḷarāhulovādaṃ (ma. ni. 3.416 ādayo) kathesi. Desanāpariyosāne rāhulatthero koṭisatasahassadevatāhi saddhiṃ arahattaṃ pāpuṇi, sotāpannasakadāgāmianāgāmidevatānaṃ gaṇanā natthi. Atha satthā aparabhāge ariyasaṅghamajjhe nisinno theraṃ imasmiṃ sāsane sikkhākāmānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
ಸತ್ಥರಿ ಪನ ಕುರುರಟ್ಠೇ ಚಾರಿಕಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿತಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೇ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆಣತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ। ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೇಟ್ಠಿಗಹಪತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಕಮ್ಮಂ, ಏಕೋವ ಪುತ್ತಕೋ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗತತ್ಥ, ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ। ಸತ್ಥಾ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿತೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಸಾವತ್ಥಿಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥಾಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೋ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಪಿತು ನಿವೇಸನೇ ಆಭಿದೋಸಿಕಂ ಕುಮ್ಮಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಂ ಅಮತಂ ವಿಯ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪಿತರಾ ನಿಮನ್ತಿತೋ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಪಿತು ನಿವೇಸನೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೇ ಇತ್ಥಿಜನೇ ಅಸುಭಸಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಜಿಯಾ ಮುತ್ತೋ ವಿಯ ನಾರಾಚೋ ಆಕಾಸಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಕೋರಬ್ಯರಞ್ಞೋ ಮಿಗಚೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಸಿಲಾಪಟ್ಟೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಚತುಪಾರಿಜುಞ್ಞಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಧಮ್ಮಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೦೪) ದೇಸೇತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಪುನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂಯೇವ ಆಗತೋ। ಏವಮೇತಂ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅರಿಯಗಣಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಥೇರಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Satthari pana kururaṭṭhe cārikāya nikkhamitvā thullakoṭṭhitaṃ anuppatte raṭṭhapālo kulaputto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho mātāpitaro anujānāpetvā dasabalaṃ upasaṅkamitvā satthu āṇattiyā aññatarassa therassa santike pabbaji. Tassa pabbajitadivasato paṭṭhāya seṭṭhigahapati bhikkhū attano nivesanadvārena gacchante disvā ‘‘kiṃ tumhākaṃ imasmiṃ gehe kammaṃ, ekova puttako ahosi, taṃ gaṇhitvā gatattha, idāni kiṃ karissathā’’ti akkosati paribhāsati. Satthā addhamāsaṃ thullakoṭṭhite vasitvā puna sāvatthimeva agamāsi. Tatthāyasmā raṭṭhapālo yoniso manasikaronto kammaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. So satthāraṃ anujānāpetvā mātāpitaro dassanatthaṃ thullakoṭṭhitaṃ gantvā tattha sapadānaṃ piṇḍāya caranto pitu nivesane ābhidosikaṃ kummāsaṃ labhitvā taṃ amataṃ viya paribhuñjanto pitarā nimantito adhivāsetvā dutiyadivase pitu nivesane piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā alaṅkatapaṭiyatte itthijane asubhasaññaṃ uppādetvā ṭhitakova dhammaṃ desetvā jiyā mutto viya nārāco ākāsaṃ uppatitvā korabyarañño migacīraṃ gantvā maṅgalasilāpaṭṭe nisinno dassanatthāya āgatassa rañño catupārijuññapaṭimaṇḍitaṃ dhammaṃ (ma. ni. 2.304) desetvā anupubbena cārikaṃ caramāno puna satthu santikaṃyeva āgato. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Atha satthā aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ imasmiṃ sāsane saddhāpabbajitānaṃ kulaputtānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಕುಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರವತ್ಥು
Kuṇḍadhānattheravatthu
೨೧೧. ತತಿಯೇ ಪಠಮಂ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಸಲಾಕಗಾಹಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕುಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋ ಕಿರ ಥೇರೋ ಮಹಾಸುಭದ್ದಾಯ ನಿಮನ್ತಿತದಿವಸೇ ತಥಾಗತೇ ಉಗ್ಗನಗರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ‘‘ಅಜ್ಜ ಸತ್ಥಾ ದೂರಂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಸಲಾಕಂ ಮಾ ಗಣ್ಹನ್ತು, ಪಞ್ಚಸತಾ ಖೀಣಾಸವಾವ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಠಮಮೇವ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹಿ। ಚೂಳಸುಭದ್ದಾಯ ನಿಮನ್ತಿತದಿವಸೇ ತಥಾಗತೇ ಸಾಕೇತಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇಪಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಪಠಮಮೇವ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹಿ, ಸುನಾಪರನ್ತಜನಪದಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇಪಿ। ಇಮೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಥೇರೋ ಪಠಮಂ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಕುಣ್ಡಧಾನೋತಿ ಪನಸ್ಸ ನಾಮಂ।
211. Tatiye paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānanti sabbapaṭhamaṃ salākagāhakānaṃ bhikkhūnaṃ kuṇḍadhānatthero aggoti dasseti. So kira thero mahāsubhaddāya nimantitadivase tathāgate ugganagaraṃ gacchante ‘‘ajja satthā dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissati, puthujjanā salākaṃ mā gaṇhantu, pañcasatā khīṇāsavāva gaṇhantū’’ti vutte paṭhamameva sīhanādaṃ naditvā salākaṃ gaṇhi. Cūḷasubhaddāya nimantitadivase tathāgate sāketaṃ gacchantepi pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ antare paṭhamameva salākaṃ gaṇhi, sunāparantajanapadaṃ gacchantepi. Imehi kāraṇehi thero paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggo nāma jāto. Kuṇḍadhānoti panassa nāmaṃ.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಠಮಂ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಅನನ್ತರಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ಯಾಕತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಭೂಮಟ್ಠಕದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ದೀಘಾಯುಕಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ನಾಮ ನ ಅನ್ವದ್ಧಮಾಸಿಕೋ ಉಪೋಸಥೋ ಹೋತಿ। ವಿಪಸ್ಸೀದಸಬಲಸ್ಸ ಹಿ ಛಬ್ಬಸ್ಸನ್ತರೇ ಛಬ್ಬಸ್ಸನ್ತರೇ ಉಪೋಸಥೋ ಅಹೋಸಿ, ಕಸ್ಸಪದಸಬಲೋ ಪನ ಛಟ್ಠೇ ಛಟ್ಠೇ ಮಾಸೇ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಓಸಾರೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಓಸಾರಣಕಾಲೇ ದಿಸಾವಾಸಿಕಾ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಉಪೋಸಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಯಂ ಭುಮ್ಮದೇವತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಮೇತ್ತಿ ಅತಿವಿಯ ದಳ್ಹಾ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭೇದಕೇ ಸತಿ ಭಿಜ್ಜೇಯ್ಯ, ನ ಭಿಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ತೇಸಂ ಓಕಾಸಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ತೇಸಂ ಅವಿದೂರೇನೇವ ಗಚ್ಛತಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto vuttanayeneva vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā buddhānaṃ adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā satthārā anantarāyaṃ disvā byākato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devesu ca manussesu ca saṃsaranto kassapabuddhakāle bhūmaṭṭhakadevatā hutvā nibbatti. Dīghāyukabuddhānañca nāma na anvaddhamāsiko uposatho hoti. Vipassīdasabalassa hi chabbassantare chabbassantare uposatho ahosi, kassapadasabalo pana chaṭṭhe chaṭṭhe māse pātimokkhaṃ osāresi. Tassa pātimokkhaṃ osāraṇakāle disāvāsikā dve sahāyakā bhikkhū ‘‘uposathaṃ karissāmā’’ti gacchanti. Ayaṃ bhummadevatā cintesi – ‘‘imesaṃ dvinnaṃ bhikkhūnaṃ metti ativiya daḷhā, kiṃ nu kho bhedake sati bhijjeyya, na bhijjeyyā’’ti? Tesaṃ okāsaṃ olokayamānā tesaṃ avidūreneva gacchati.
ಅಥೇಕೋ ಥೇರೋ ಏಕಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪತ್ತಚೀವರಂ ದತ್ವಾ ಸರೀರವಳಞ್ಜನತ್ಥಂ ಉದಕಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧೋತಹತ್ಥಪಾದೋ ಹುತ್ವಾ ಗುಮ್ಬಸಭಾಗತೋ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ಭುಮ್ಮದೇವತಾ ತಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಉತ್ತಮರೂಪಾ ಇತ್ಥೀ ಹುತ್ವಾ ಕೇಸೇ ವಿಧುನಿತ್ವಾ ಸಂವಿಧಾಯ ಬನ್ಧನ್ತೀ ವಿಯ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಂಸುಂ ಪುಞ್ಛಮಾನಾ ವಿಯ ಸಾಟಕಂ ಸಂವಿಧಾಯ ನಿವಾಸಯಮಾನಾ ವಿಯ ಚ ಹುತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪದಾನುಪದಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಗುಮ್ಬತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ। ಏಕಮನ್ತೇ ಠಿತೋ ಸಹಾಯಕತ್ಥೇರೋ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ದಿಸ್ವಾ ದೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ‘‘ನಟ್ಠೋ ದಾನಿ ಮೇ ಇಮಿನಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ದೀಘರತ್ತಾನುಗತೋ ಸಿನೇಹೋ। ಸಚಾಹಂ ಏವಂವಿಧಭಾವಂ ಜಾನೇಯ್ಯಂ, ಏತ್ತಕಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ನ ಕರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವಸ್ಸ ‘‘ಹನ್ದಾವುಸೋ, ತುಯ್ಹಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ, ತಾದಿಸೇನ ಪಾಪೇನ ಸಹಾಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಮಗ್ಗಂ ನ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ । ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಲಜ್ಜಿಭಿಕ್ಖುನೋ ಹದಯಂ ತಿಖಿಣಸತ್ತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿದ್ಧಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ತತೋ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ವದಸಿ, ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ದುಕ್ಕಟಮತ್ತಮ್ಪಿ ಆಪತ್ತಿಂ ನ ಜಾನಾಮಿ। ತ್ವಂ ಪನ ಮಂ ಅಜ್ಜ ‘ಪಾಪೋ’ತಿ ವದಸಿ, ಕಿಂ ತೇ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ? ಕಿಂ ಅಞ್ಞೇನ ದಿಟ್ಠೇನ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ಏವಂವಿಧೇನ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೇನ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋತಿ? ನತ್ಥೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಮಯ್ಹಂ, ನಾಹಂ ಏವರೂಪಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ। ತಸ್ಸ ಯಾವತತಿಯಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಇತರೋ ಥೇರೋ ಕಥಂ ಅಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ದಿಟ್ಠಕಾರಣಂಯೇವ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಮಗ್ಗೇನ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ। ಇತರೋಪಿ ಅಞ್ಞೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂಯೇವ ಗತೋ।
Atheko thero ekassa hatthe pattacīvaraṃ datvā sarīravaḷañjanatthaṃ udakaphāsukaṭṭhānaṃ gantvā dhotahatthapādo hutvā gumbasabhāgato nikkhamati. Bhummadevatā tassa therassa pacchato pacchato uttamarūpā itthī hutvā kese vidhunitvā saṃvidhāya bandhantī viya piṭṭhito paṃsuṃ puñchamānā viya sāṭakaṃ saṃvidhāya nivāsayamānā viya ca hutvā therassa padānupadikā hutvā gumbato nikkhantā. Ekamante ṭhito sahāyakatthero imaṃ kāraṇaṃ disvā domanassajāto ‘‘naṭṭho dāni me iminā bhikkhunā saddhiṃ dīgharattānugato sineho. Sacāhaṃ evaṃvidhabhāvaṃ jāneyyaṃ, ettakaṃ addhānaṃ iminā saddhiṃ vissāsaṃ na kareyya’’nti cintetvā āgacchantassevassa ‘‘handāvuso, tuyhaṃ pattacīvaraṃ, tādisena pāpena sahāyena saddhiṃ ekamaggaṃ na gacchāmī’’ti āha . Taṃ kathaṃ sutvā tassa lajjibhikkhuno hadayaṃ tikhiṇasattiṃ gahetvā viddhaṃ viya ahosi. Tato naṃ āha – ‘‘āvuso, kiṃ nāmetaṃ vadasi, ahaṃ ettakaṃ kālaṃ dukkaṭamattampi āpattiṃ na jānāmi. Tvaṃ pana maṃ ajja ‘pāpo’ti vadasi, kiṃ te diṭṭha’’nti? Kiṃ aññena diṭṭhena, kiṃ tvaṃ evaṃvidhena alaṅkatapaṭiyattena mātugāmena saddhiṃ ekaṭṭhāne hutvā nikkhantoti? Natthetaṃ, āvuso, mayhaṃ, nāhaṃ evarūpaṃ mātugāmaṃ passāmīti. Tassa yāvatatiyaṃ kathentassāpi itaro thero kathaṃ asaddahitvā attanā diṭṭhakāraṇaṃyeva atthaṃ gahetvā tena saddhiṃ ekamaggena agantvā aññena maggena satthu santikaṃ gato. Itaropi aññena maggena satthu santikaṃyeva gato.
ತತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ಪವಿಸನವೇಲಾಯ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಪೋಸಥಗ್ಗೇ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಉಪೋಸಥಗ್ಗೇ ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ಪಾಪಭಿಕ್ಖು ಅತ್ಥಿ, ನಾಹಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಭುಮ್ಮದೇವತಾ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ಮಯಾ ಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಮಹಲ್ಲಕಉಪಾಸಕವಣ್ಣೇನ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಿತೋ’’ತಿ ಆಹ। ಉಪಾಸಕ, ಇಮಂ ಉಪೋಸಥಗ್ಗಂ ಏಕೋ ಪಾಪಭಿಕ್ಖು ಪವಿಟ್ಠೋ, ಅಹಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥಂ ನ ಕರೋಮೀತಿ ವತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಠಿತೋಮ್ಹೀತಿ। ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಏವಂ ಗಣ್ಹಥ, ಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲೋ ಏಸ ಭಿಕ್ಖು। ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಅಹಂ, ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವೀಮಂಸನತ್ಥಾಯ ‘‘ದಳ್ಹಾ ನು ಖೋ ಇಮೇಸಂ ಥೇರಾನಂ ಮೇತ್ತಿ, ನೋ ದಳ್ಹಾ’’ತಿ ಲಜ್ಜಿಅಲಜ್ಜಿಭಾವಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೇನ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತನ್ತಿ। ಕೋ ಪನ ತ್ವಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಾತಿ? ಅಹಂ ಏಕಾ ಭುಮ್ಮದೇವತಾ, ಭನ್ತೇತಿ। ದೇವಪುತ್ತೋ ಕಥೇನ್ತೋವ ದಿಬ್ಬಾನುಭಾವೇನ ಠತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಖಮಥ, ಏತಂ ದೋಸಂ ಥೇರೋ ನ ಜಾನಾತಿ, ಉಪೋಸಥಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಗ್ಗಂ ಪವೇಸೇಸಿ। ಸೋ ಥೇರೋ ಉಪೋಸಥಂ ತಾವ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಅಕಾಸಿ, ಮಿತ್ತಸನ್ಥವವಸೇನ ನ ಪುನ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಅಹೋಸೀತಿ। ಇಮಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕಥಿಯತಿ, ಚುದಿತಕತ್ಥೇರೋ ಪನ ಅಪರಾಪರಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ।
Tato bhikkhusaṅghassa uposathāgāraṃ pavisanavelāya so bhikkhu taṃ bhikkhuṃ uposathagge sañjānitvā ‘‘imasmiṃ uposathagge evarūpo nāma pāpabhikkhu atthi, nāhaṃ tena saddhiṃ uposathaṃ karissāmī’’ti nikkhamitvā bahi aṭṭhāsi. Bhummadevatā ‘‘bhāriyaṃ mayā kammaṃ kata’’nti mahallakaupāsakavaṇṇena tassa santikaṃ gantvā ‘‘kasmā, bhante, ayyo imasmiṃ ṭhāne ṭhito’’ti āha. Upāsaka, imaṃ uposathaggaṃ eko pāpabhikkhu paviṭṭho, ahaṃ tena saddhiṃ uposathaṃ na karomīti vatvā nikkhamitvā bahi ṭhitomhīti. Bhante, mā evaṃ gaṇhatha, parisuddhasīlo esa bhikkhu. Tumhehi diṭṭhamātugāmo nāma ahaṃ, mayā tumhākaṃ vīmaṃsanatthāya ‘‘daḷhā nu kho imesaṃ therānaṃ metti, no daḷhā’’ti lajjialajjibhāvaṃ olokentena taṃ kammaṃ katanti. Ko pana tvaṃ sappurisāti? Ahaṃ ekā bhummadevatā, bhanteti. Devaputto kathentova dibbānubhāvena ṭhatvā therassa pādesu patitvā ‘‘mayhaṃ, bhante, khamatha, etaṃ dosaṃ thero na jānāti, uposathaṃ karothā’’ti theraṃ yācitvā uposathaggaṃ pavesesi. So thero uposathaṃ tāva ekaṭṭhāne akāsi, mittasanthavavasena na puna tena saddhiṃ ekaṭṭhāne ahosīti. Imassa therassa kammaṃ na kathiyati, cuditakatthero pana aparāparaṃ vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ pāpuṇi.
ಭುಮ್ಮದೇವತಾ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ಅಪಾಯತೋ ನ ಮುಚ್ಚಿತ್ಥ। ಸಚೇ ಪನ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಕತೋ ದೋಸೋ ತಸ್ಸೇವ ಉಪರಿ ಪತತಿ। ಸೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಧಾನಮಾಣವೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿ, ತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತಾ ಇತ್ಥೀ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಂ ಪವಿಸನ್ತೇ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗಾಮಂ ಪವಿಸತಿ, ನಿಕ್ಖಮನ್ತೇ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸನ್ತೇಪಿ ಪವಿಸತಿ, ತಿಟ್ಠನ್ತೇಪಿ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಏವಂ ನಿಚ್ಚಾನುಬನ್ಧಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಥೇರೋ ತಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಪನ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಸಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ।
Bhummadevatā tassa kammassa nissandena ekaṃ buddhantaraṃ apāyato na muccittha. Sace pana kālena kālaṃ manussattaṃ āgacchati, aññena yena kenaci kato doso tasseva upari patati. So amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti, dhānamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā mahallakakāle satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji, tassa upasampannadivasato paṭṭhāya ekā alaṅkatapaṭiyattā itthī tasmiṃ gāmaṃ pavisante saddhiṃyeva gāmaṃ pavisati, nikkhamante nikkhamati. Vihāraṃ pavisantepi pavisati, tiṭṭhantepi tiṭṭhatīti evaṃ niccānubandhā paññāyati. Thero taṃ na passati, tassa pana purimassa kammassa nissandena sā aññesaṃ upaṭṭhāti.
ಗಾಮೇ ಯಾಗುಭಿಕ್ಖಂ ದದಮಾನಾ ಇತ್ಥಿಯೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ಏಕೋ ಯಾಗುಉಳುಙ್ಕೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ, ಏಕೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಿಕಾಯಾ’’ತಿ ಪರಿಹಾಸಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಮಹತೀ ವಿಹೇಸಾ ಹೋತಿ। ವಿಹಾರಂ ಗತಮ್ಪಿ ನಂ ಸಾಮಣೇರಾ ಚೇವ ದಹರಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಧಾನೋ ಕೋಣ್ಡೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಪರಿಹಾಸಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಕುಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರೋತಿ ನಾಮಂ ಜಾತಂ । ಸೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ತೇಹಿ ಕಯಿರಮಾನಂ ಕೇಳಿಂ ಸಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಉಮ್ಮಾದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕೋಣ್ಡಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಾ ಕೋಣ್ಡಾ , ಆಚರಿಯಾ ಕೋಣ್ಡಾ’’ತಿ ವದತಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಕುಣ್ಡಧಾನೋ ದಹರಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏವಂ ಫರುಸವಾಚಂ ವದತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಭಗವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ವದೇಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಭನ್ತೇ, ನಿಬದ್ಧಂ ವಿಹೇಸಂ ಅಸಹನ್ತೋ ಏವಂ ಕಥೇಮೀತಿ। ‘‘ತ್ವಂ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕಮ್ಮಂ ಯಾವಜ್ಜದಿವಸಾ ಜೀರಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ಪುನ ಏವರೂಪಂ ಫರುಸಂ ಮಾ ವದ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಹ –
Gāme yāgubhikkhaṃ dadamānā itthiyo, ‘‘bhante, ayaṃ eko yāguuḷuṅko tumhākaṃ, eko imissā amhākaṃ sahāyikāyā’’ti parihāsaṃ karonti. Therassa mahatī vihesā hoti. Vihāraṃ gatampi naṃ sāmaṇerā ceva daharabhikkhū ca parivāretvā ‘‘dhāno koṇḍo jāto’’ti parihāsaṃ karonti. Athassa teneva kāraṇena kuṇḍadhānattheroti nāmaṃ jātaṃ . So uṭṭhāya samuṭṭhāya tehi kayiramānaṃ keḷiṃ sahituṃ asakkonto ummādaṃ gahetvā ‘‘tumhe koṇḍā, tumhākaṃ upajjhāyā koṇḍā , ācariyā koṇḍā’’ti vadati. Atha naṃ satthu ārocesuṃ – ‘‘kuṇḍadhāno daharasāmaṇerehi saddhiṃ evaṃ pharusavācaṃ vadatī’’ti. Satthā taṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ bhikkhū’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti vutte ‘‘kasmā evaṃ vadesī’’ti āha. Bhante, nibaddhaṃ vihesaṃ asahanto evaṃ kathemīti. ‘‘Tvaṃ pubbe katakammaṃ yāvajjadivasā jīrāpetuṃ na sakkosi, puna evarūpaṃ pharusaṃ mā vada bhikkhū’’ti vatvā āha –
‘‘ಮಾವೋಚ ಫರುಸಂ ಕಞ್ಚಿ, ವುತ್ತಾ ಪಟಿವದೇಯ್ಯು ತಂ।
‘‘Māvoca pharusaṃ kañci, vuttā paṭivadeyyu taṃ;
ದುಕ್ಖಾ ಹಿ ಸಾರಮ್ಭಕಥಾ, ಪಟಿದಣ್ಡಾ ಫುಸೇಯ್ಯು ತಂ॥
Dukkhā hi sārambhakathā, paṭidaṇḍā phuseyyu taṃ.
‘‘ಸಚೇ ನೇರೇಸಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಕಂಸೋ ಉಪಹತೋ ಯಥಾ।
‘‘Sace neresi attānaṃ, kaṃso upahato yathā;
ಏಸ ಪತ್ತೋಸಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಸಾರಮ್ಭೋ ತೇ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೩೩-೧೩೪)।
Esa pattosi nibbānaṃ, sārambho te na vijjatī’’ti. (dha. pa. 133-134);
ಇಮಞ್ಚ ಪನ ತಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಚರಣಭಾವಂ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋಪಿ ಕಥಯಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಭಣೇ, ವೀಮಂಸಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಮನ್ದೇನೇವ ಪರಿವಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಥೇರೋ ಸೂಚಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಸಾಪಿಸ್ಸ ಇತ್ಥೀ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಠಿತಾ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯತಿ।
Imañca pana tassa therassa mātugāmena saddhiṃ vicaraṇabhāvaṃ kosalaraññopi kathayiṃsu. Rājā ‘‘gacchatha, bhaṇe, vīmaṃsathā’’ti pesetvā sayampi mandeneva parivārena saddhiṃ therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā ekamante olokento aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe thero sūcikammaṃ karonto nisinno hoti, sāpissa itthī avidūre ṭhāne ṭhitā viya paññāyati.
ರಾಜಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿದಂ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸಾ ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಟ್ಠಾ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ರಾಜಾಪಿ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ನಾಯಂ ಮಾತುಗಾಮೋ, ಥೇರಸ್ಸ ಏಕೋ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಥೇರಸ್ಸ ಸಮೀಪೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಥೇರಂ ಅವನ್ದಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಕಾರಣಸ್ಸ ಅಭೂತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಗಮ್ಮ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಕಚ್ಚಿ, ಭನ್ತೇ, ಪಿಣ್ಡಕೇನ ನ ಕಿಲಮಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋ ‘‘ವಟ್ಟತಿ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಕಥಂ, ಏವರೂಪೇನ ಚ ಪರಿಕ್ಕಿಲೇಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚರನ್ತಾನಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕೇ ನಾಮ ಪಸೀದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವೋ ಕತ್ಥಚಿ ಗಮನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಮಾ ಪಮಜ್ಜಿತ್ಥಾ’’ತಿ ನಿಬದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ರಾಜಾನಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭೋಜನಸಪ್ಪಾಯೇನ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ಅನ್ತರಧಾಯಿ।
Rājā taṃ disvā ‘‘atthidaṃ kāraṇa’’nti tassā ṭhitaṭṭhānaṃ agamāsi. Sā tasmiṃ āgacchante therassa vasanapaṇṇasālaṃ paviṭṭhā viya ahosi. Rājāpi tāya saddhiṃyeva paṇṇasālaṃ pavisitvā sabbattha olokento adisvā ‘‘nāyaṃ mātugāmo, therassa eko kammavipāko’’ti saññaṃ katvā paṭhamaṃ therassa samīpena gacchantopi theraṃ avanditvā tassa kāraṇassa abhūtabhāvaṃ ñatvā āgamma theraṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno ‘‘kacci, bhante, piṇḍakena na kilamathā’’ti pucchi. Thero ‘‘vaṭṭati mahārājā’’ti āha. ‘‘Jānāmi, bhante, ayyassa kathaṃ, evarūpena ca parikkilesena saddhiṃ carantānaṃ tumhākaṃ ke nāma pasīdissanti, ito paṭṭhāya vo katthaci gamanakiccaṃ natthi, ahaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahissāmi, tumhe yonisomanasikāre mā pamajjitthā’’ti nibaddhaṃ bhikkhaṃ paṭṭhapesi. Thero rājānaṃ upatthambhakaṃ labhitvā bhojanasappāyena ekaggacitto hutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tato paṭṭhāya sā itthī antaradhāyi.
ಮಹಾಸುಭದ್ದಾ ಉಗ್ಗನಗರೇ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕುಲೇ ವಸಮಾನಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮಂ ಅನುಕಮ್ಪತೂ’’ತಿ ಉಪೋಸಥಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ನಿರಾಮಗನ್ಧಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದತಲೇ ಠಿತಾ ‘‘ಇಮಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಅನ್ತರೇ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ವಿತಾನಂ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತು, ದಸಬಲೋ ಇಮಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಸ್ವೇ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹತೂ’’ತಿ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಸುಮನಪುಪ್ಫಮುಟ್ಠಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾವೇಲಾಯ ಸತ್ಥು ಮತ್ಥಕೇ ವಿತಾನಂ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಸುಮನಪುಪ್ಫವಿತಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿತ್ತೇನೇವ ಸುಭದ್ದಾಯ ಭಿಕ್ಖಂ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಅರುಣೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಆನನ್ದ, ಮಯಂ ಅಜ್ಜ ದೂರಂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಅದತ್ವಾ ಅರಿಯಾನಂಯೇವ ಸಲಾಕಂ ದೇಹೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಸತ್ಥಾ ಅಜ್ಜ ದೂರಂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಮಾ ಗಣ್ಹನ್ತು, ಅರಿಯಾವ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ। ಕುಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರೋ ‘‘ಆಹರಾವುಸೋ, ಸಲಾಕ’’ನ್ತಿ ಪಠಮಂಯೇವ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ಆನನ್ದಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ತಾದಿಸಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಲಾಕಂ ನ ದಾಪೇತಿ, ಅರಿಯಾನಂಯೇವ ದಾಪೇತೀ’’ತಿ ವಿತಕ್ಕಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಹರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಸಲಾಕಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಕುಣ್ಡಧಾನಸ್ಸ ಸಲಾಕಾ ದಾತುಂ ನ ಯುತ್ತಾ ಅಸ್ಸ, ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಪಟಿಬಾಹೇಯ್ಯ, ಭವಿಸ್ಸತಿ ಏಕಂ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಕುಣ್ಡಧಾನಸ್ಸ ಸಲಾಕಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗಮನಂ ಅಭಿನೀಹರಿ। ಕುಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಪುರೇ ಆಗಮನಾವ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಯಾ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಆಹರಾವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಸತ್ಥಾ ಮಂ ಜಾನಾತಿ, ಮಾದಿಸಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಠಮಂ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಂ ನ ಸತ್ಥಾ ವಾರೇತೀ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಪಠಮಂ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Mahāsubhaddā ugganagare micchādiṭṭhikule vasamānā ‘‘satthā maṃ anukampatū’’ti uposathaṃ adhiṭṭhāya nirāmagandhā hutvā uparipāsādatale ṭhitā ‘‘imāni pupphāni antare aṭṭhatvā dasabalassa matthake vitānaṃ hutvā tiṭṭhantu, dasabalo imāya saññāya sve pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhatū’’ti saccakiriyaṃ katvā aṭṭha sumanapupphamuṭṭhiyo vissajjesi. Pupphāni gantvā dhammadesanāvelāya satthu matthake vitānaṃ hutvā aṭṭhaṃsu. Satthā taṃ sumanapupphavitānaṃ disvā citteneva subhaddāya bhikkhaṃ adhivāsetvā punadivase aruṇe uṭṭhite ānandattheraṃ āha – ‘‘ānanda, mayaṃ ajja dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissāma, puthujjanānaṃ adatvā ariyānaṃyeva salākaṃ dehī’’ti. Thero bhikkhūnaṃ ārocesi – ‘‘āvuso, satthā ajja dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissati, puthujjanā mā gaṇhantu, ariyāva salākaṃ gaṇhantū’’ti. Kuṇḍadhānatthero ‘‘āharāvuso, salāka’’nti paṭhamaṃyeva hatthaṃ pasāresi. Ānandā ‘‘satthā tādisānaṃ bhikkhūnaṃ salākaṃ na dāpeti, ariyānaṃyeva dāpetī’’ti vitakkaṃ uppādetvā gantvā satthu ārocesi. Satthā ‘‘āharāpentassa salākaṃ dehī’’ti āha. Thero cintesi – ‘‘sace kuṇḍadhānassa salākā dātuṃ na yuttā assa, atha satthā paṭibāheyya, bhavissati ekaṃ kāraṇa’’nti. ‘‘Kuṇḍadhānassa salākaṃ dassāmī’’ti gamanaṃ abhinīhari. Kuṇḍadhānatthero tassa pure āgamanāva abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā iddhiyā ākāse ṭhatvā ‘‘āharāvuso ānanda, satthā maṃ jānāti, mādisaṃ bhikkhuṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantaṃ na satthā vāretī’’ti hatthaṃ pasāretvā salākaṃ gaṇhi. Satthā taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā theraṃ imasmiṃ sāsane paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ವಙ್ಗೀಸತ್ಥೇರವತ್ಥು
Vaṅgīsattheravatthu
೨೧೨. ಚತುತ್ಥೇ ಪಟಿಭಾನವನ್ತಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಪನ್ನಪಟಿಭಾನಾನಂ ವಙ್ಗೀಸತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಥೇರೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ ಚಕ್ಖುಪಥತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚನ್ದೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪಮೇತ್ವಾ, ಸೂರಿಯೇನ, ಆಕಾಸೇನ, ಮಹಾಸಮುದ್ದೇನ, ಹತ್ಥಿನಾಗೇನ, ಸೀಹೇನ ಮಿಗರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪಮೇತ್ವಾಪಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಪದಸತೇಹಿ ಪದಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸತ್ಥು ವಣ್ಣಂ ವದನ್ತೋಯೇವ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಭಾನವನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
212. Catutthe paṭibhānavantānanti sampannapaṭibhānānaṃ vaṅgīsatthero aggoti dasseti. Ayaṃ kira thero dasabalassa santikaṃ upasaṅkamanto cakkhupathato paṭṭhāya candena saddhiṃ upametvā, sūriyena, ākāsena, mahāsamuddena, hatthināgena, sīhena migaraññā saddhiṃ upametvāpi anekehi padasatehi padasahassehi satthu vaṇṇaṃ vadantoyeva upasaṅkamati. Tasmā paṭibhānavantānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಟಿಭಾನವನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥು ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ಪಟಿಭಾನವನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಬ್ಯಾಕತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ವಙ್ಗೀಸಮಾಣವೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಆಚರಿಯಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಛವಸೀಸಮನ್ತಂ ನಾಮ ಸಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಛವಸೀಸಂ ನಖೇನ ಆಕೋಟೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸತ್ತೋ ಅಸುಕಯೋನಿಯಂ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare mahābhogakule paṭisandhiṃ gaṇhitvā purimanayeneva vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭibhānavantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā satthu adhikārakammaṃ katvā ‘‘ahampi anāgate paṭibhānavantānaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ katvā satthārā byākato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti. Vaṅgīsamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhanto ācariyaṃ ārādhetvā chavasīsamantaṃ nāma sikkhitvā chavasīsaṃ nakhena ākoṭetvā ‘‘ayaṃ satto asukayoniyaṃ nāma nibbatto’’ti jānāti.
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ‘‘ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಜೀವಿಕಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ವಙ್ಗೀಸಮಾಣವಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಯಾನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನಿಯೋ ಚರನ್ತಾ ನಗರದ್ವಾರೇ ವಾ ನಿಗಮದ್ವಾರೇ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ರಾಸಿಭೂತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಯೋ ವಙ್ಗೀಸಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತಿ, ಯಸಂ ವಾ ಲಭತಿ, ಸಗ್ಗಂ ವಾ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಬಹೂ ಜನಾ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ। ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಜಾನವಿಸೇಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ತುಮ್ಹೇ ನ ಜಾನಾಥ, ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಿವಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಮತಕಾನಂ ಸೀಸಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ನಖೇನ ಆಕೋಟೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸತ್ತೋ ಅಸುಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ। ವಙ್ಗೀಸೋಪಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಕಙ್ಖಛೇದನತ್ಥಂ ತೇ ತೇ ಜನೇ ಆವಾಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗತಿಂ ಕಥಾಪೇತಿ। ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಸತಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಲಭತಿ।
Brāhmaṇā ‘‘ayaṃ amhākaṃ jīvikamaggo’’ti ñatvā vaṅgīsamāṇavaṃ paṭicchannayāne nisīdāpetvā gāmanigamarājadhāniyo carantā nagaradvāre vā nigamadvāre vā ṭhapetvā mahājanassa rāsibhūtabhāvaṃ ñatvā ‘‘yo vaṅgīsaṃ passati, so dhanaṃ vā labhati, yasaṃ vā labhati, saggaṃ vā gacchatī’’ti vadanti. Tesaṃ kathaṃ sutvā bahū janā lañjaṃ datvā passitukāmā honti. Rājarājamahāmattā tesaṃ santikaṃ gantvā ‘‘ko ācariyassa jānaviseso’’ti pucchanti. Tumhe na jānātha, sakalajambudīpe amhākaṃ ācariyasadiso añño paṇḍito nāma natthi, tivassamatthake matakānaṃ sīsaṃ āharāpetvā nakhena ākoṭetvā ‘‘ayaṃ satto asukayoniyaṃ nibbatto’’ti jānāti. Vaṅgīsopi mahājanassa kaṅkhachedanatthaṃ te te jane āvāhetvā attano attano gatiṃ kathāpeti. Taṃ nissāya mahājanassa hatthato satampi sahassampi labhati.
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಙ್ಗೀಸಮಾಣವಂ ಆದಾಯ ಯಥಾರುಚಿಂ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಪುನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗಮಂಸು। ವಙ್ಗೀಸೋ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರಸ್ಸ ಅವಿದೂರಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ವದನ್ತಿ, ನ ಖೋ ಪನ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಮಯಾ ಇಮೇಸಂಯೇವ ವಚನಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಚರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಪಣ್ಡಿತಾನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಆಹ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಗಚ್ಛಥ, ಅಹಂ ನ ಬಹುಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ವಙ್ಗೀಸ, ಮಾ ತೇ ರುಚ್ಚಿ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ । ಯೋ ಹಿ ನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಂ ಸೋ ಮಾಯಾಯ ಆವಟ್ಟೇತೀ’’ತಿ। ವಙ್ಗೀಸೋ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಧುರಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ।
Brāhmaṇā vaṅgīsamāṇavaṃ ādāya yathāruciṃ vicaritvā puna sāvatthiṃ āgamaṃsu. Vaṅgīso jetavanamahāvihārassa avidūraṭṭhāne ṭhito cintesi – ‘‘samaṇo gotamo paṇḍitoti vadanti, na kho pana sabbakālaṃ mayā imesaṃyeva vacanaṃ karontena carituṃ vaṭṭati, paṇḍitānampi santikaṃ gantuṃ vaṭṭatī’’ti. So brāhmaṇe āha – ‘‘tumhe gacchatha, ahaṃ na bahukehi saddhiṃ gantvā samaṇaṃ gotamaṃ passissāmī’’ti. Te āhaṃsu – ‘‘vaṅgīsa, mā te rucci samaṇaṃ gotamaṃ passituṃ . Yo hi naṃ passati, taṃ so māyāya āvaṭṭetī’’ti. Vaṅgīso tesaṃ kathaṃ anādiyitvā satthu santikaṃ gantvā madhurapaṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ nisīdi.
ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ವಙ್ಗೀಸ, ಕಿಞ್ಚಿ ಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ। ಆಮ, ಭೋ ಗೋತಮ, ಛವಸೀಸಮನ್ತಂ ನಾಮೇಕಂ ಜಾನಾಮೀತಿ। ಕಿಂ ಸೋ ಮನ್ತೋ ಕರೋತೀತಿ? ತಿವಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಮತಾನಮ್ಪಿ ತಂ ಮನ್ತಂ ಜಪ್ಪಿತ್ವಾ ಸೀಸಂ ನಖೇನ ಆಕೋಟೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾಮೀತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಏಕಂ ನಿರಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸೀಸಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಏಕಂ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ, ಏಕಂ ದೇವೇಸು, ಏಕಂ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸೋ ಪಠಮಂ ಸೀಸಂ ಆಕೋಟೇತ್ವಾ, ‘‘ಭೋ ಗೋತಮ, ಅಯಂ ಸತ್ತೋ ನಿರಯಂ ಗತೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾಧು ಸಾಧು, ವಙ್ಗೀಸ, ಸುದಿಟ್ಠಂ ತಯಾ, ಅಯಂ ಸತ್ತೋ ಕಹಂ ಗತೋತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ, ಭೋ ಗೋತಮಾತಿ। ಅಯಂ ಸತ್ತೋ ಕಹಂ ಗತೋತಿ? ದೇವಲೋಕಂ, ಭೋ ಗೋತಮಾತಿ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಗತಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇಸಿ। ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸ ಪನ ಸೀಸಂ ನಖೇನ ಆಕೋಟೇನ್ತೋ ನೇವ ಅನ್ತಂ ನ ಕೋಟಿಂ ಪಸ್ಸತಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ ಸಕ್ಕೋಸಿ ತ್ವಂ, ವಙ್ಗೀಸಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭೋ ಗೋತಮ, ಉಪಪರಿಕ್ಖಾಮಿ ತಾವಾ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪರಿವತ್ತೇತಿ। ಬಾಹಿರಕಮನ್ತೇನ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಗತಿಂ ಕಥಂ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಮತ್ಥಕತೋ ಸೇದೋ ಮುಚ್ಚಿ। ಸೋ ಲಜ್ಜಿತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಿಲಮಸಿ, ವಙ್ಗೀಸಾ’’ತಿ ಆಹ। ಆಮ, ಭೋ ಗೋತಮ, ಇಮಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಗತಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ। ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಜಾನಾಥ, ಕಥೇಥಾತಿ। ‘‘ವಙ್ಗೀಸ, ಅಹಂ ಏತಮ್ಪಿ ಜಾನಾಮಿ ಇತೋ ಉತ್ತರಿತರಮ್ಪೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಪದೇ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
Atha naṃ satthā pucchi – ‘‘vaṅgīsa, kiñci sippaṃ jānāsī’’ti. Āma, bho gotama, chavasīsamantaṃ nāmekaṃ jānāmīti. Kiṃ so manto karotīti? Tivassamatthake matānampi taṃ mantaṃ jappitvā sīsaṃ nakhena ākoṭetvā nibbattaṭṭhānaṃ jānāmīti. Satthā tassa ekaṃ niraye uppannassa sīsaṃ dassesi, ekaṃ manussesu uppannassa, ekaṃ devesu, ekaṃ parinibbutassa sīsaṃ dassesi. So paṭhamaṃ sīsaṃ ākoṭetvā, ‘‘bho gotama, ayaṃ satto nirayaṃ gato’’ti āha. Sādhu sādhu, vaṅgīsa, sudiṭṭhaṃ tayā, ayaṃ satto kahaṃ gatoti pucchi. Manussalokaṃ, bho gotamāti. Ayaṃ satto kahaṃ gatoti? Devalokaṃ, bho gotamāti tiṇṇampi gataṭṭhānaṃ kathesi. Parinibbutassa pana sīsaṃ nakhena ākoṭento neva antaṃ na koṭiṃ passati. Atha naṃ satthā ‘‘na sakkosi tvaṃ, vaṅgīsā’’ti pucchi. ‘‘Passatha, bho gotama, upaparikkhāmi tāvā’’ti punappunaṃ parivatteti. Bāhirakamantena khīṇāsavassa gatiṃ kathaṃ jānissati, athassa matthakato sedo mucci. So lajjitvā tuṇhībhūto aṭṭhāsi. Atha naṃ satthā ‘‘kilamasi, vaṅgīsā’’ti āha. Āma, bho gotama, imassa sattassa gataṭṭhānaṃ jānituṃ na sakkomi. Sace tumhe jānātha, kathethāti. ‘‘Vaṅgīsa, ahaṃ etampi jānāmi ito uttaritarampī’’ti vatvā dhammapade imā dve gāthā abhāsi –
‘‘ಚುತಿಂ ಯೋ ವೇದಿ ಸತ್ತಾನಂ, ಉಪಪತ್ತಿಂ ಚ ಸಬ್ಬಸೋ।
‘‘Cutiṃ yo vedi sattānaṃ, upapattiṃ ca sabbaso;
ಅಸತ್ತಂ ಸುಗತಂ ಬುದ್ಧಂ, ತಮಹಂ ಬ್ರೂಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ॥
Asattaṃ sugataṃ buddhaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇaṃ.
‘‘ಯಸ್ಸ ಗತಿಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ದೇವಾ ಗನ್ಧಬ್ಬಮಾನುಸಾ।
‘‘Yassa gatiṃ na jānanti, devā gandhabbamānusā;
ಖೀಣಾಸವಂ ಅರಹನ್ತಂ, ತಮಹಂ ಬ್ರೂಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೪೧೯-೪೨೦)।
Khīṇāsavaṃ arahantaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti. (dha. pa. 419-420);
ತತೋ ವಙ್ಗೀಸೋ ಆಹ – ‘‘ಭೋ ಗೋತಮ, ವಿಜ್ಜಾಯ ವಿಜ್ಜಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ ನಾಮ ಪರಿಹಾನಿ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಅತ್ತನಾ ಜಾನನಕಂ ಮನ್ತಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಏತಂ ಮನ್ತಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಥಾ’’ತಿ। ವಙ್ಗೀಸ, ನ ಮಯಂ ಮನ್ತೇನ ಮನ್ತಂ ದೇಮ, ಏವಮೇವ ದೇಮಾತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಭೋ ಗೋತಮ, ದೇಥ ಮೇ ಮನ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಪಚಿತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಕಚ್ಛಪಕಂ ಕತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಕಿಂ, ವಙ್ಗೀಸ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಮಯೇ ಮಹಗ್ಘಮನ್ತಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಪರಿವಾಸೋ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ? ಹೋತಿ, ಭೋ ಗೋತಮಾತಿ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಮನ್ತೋ ನಿಪ್ಪರಿವಾಸೋತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರೋಸೀತಿ? ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ನಾಮ ಮನ್ತೇಹಿ ಅತಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಭೋ ಗೋತಮ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕಥಿತನಿಯಾಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಭಗವಾ ಆಹ – ‘‘ವಙ್ಗೀಸ, ಮಯಂ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ದೇನ್ತಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸಮಾನಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ದೇಮಾ’’ತಿ। ವಙ್ಗೀಸೋ ‘‘ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಮಯಾ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಆಹ। ತುಮ್ಹೇ ಮಯಿ ಪಬ್ಬಜನ್ತೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಅಹಂ ಇಮಂ ಮನ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತುಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಭದ್ದಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮನ್ತತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮನ್ತಪರಿವಾಸಂ ತಾವ ವಸಾಹೀ’’ತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಪಞ್ಞವಾ ಸತ್ತೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತೋವ ತತ್ಥ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ ।
Tato vaṅgīso āha – ‘‘bho gotama, vijjāya vijjaṃ dentassa nāma parihāni natthi, ahaṃ attanā jānanakaṃ mantaṃ tumhākaṃ dassāmi, tumhe etaṃ mantaṃ mayhaṃ dethā’’ti. Vaṅgīsa, na mayaṃ mantena mantaṃ dema, evameva demāti. ‘‘Sādhu, bho gotama, detha me manta’’nti apacitiṃ dassetvā hatthakacchapakaṃ katvā nisīdi. Kiṃ, vaṅgīsa, tumhākaṃ samaye mahagghamantaṃ vā kiñci vā gaṇhantānaṃ parivāso nāma na hotīti? Hoti, bho gotamāti. Amhākaṃ pana manto nipparivāsoti saññaṃ karosīti? Brāhmaṇā nāma mantehi atittā honti, tasmā so bhagavantaṃ āha – ‘‘bho gotama, tumhehi kathitaniyāmaṃ karissāmī’’ti. Bhagavā āha – ‘‘vaṅgīsa, mayaṃ imaṃ mantaṃ dentā amhehi samānaliṅgassa demā’’ti. Vaṅgīso ‘‘yaṃkiñci katvā mayā imaṃ mantaṃ gaṇhitvā gantuṃ vaṭṭatī’’ti brāhmaṇe āha. Tumhe mayi pabbajante mā cintayittha, ahaṃ imaṃ mantaṃ gaṇhitvā sakalajambudīpe jeṭṭhako bhavissāmi. Evaṃ sante tumhākampi bhaddakaṃ bhavissatī’’ti mantatthāya satthu santike pabbaji. Satthā ‘‘mantaparivāsaṃ tāva vasāhī’’ti dvattiṃsākāraṃ ācikkhi. Paññavā satto dvattiṃsākāraṃ sajjhāyantova tattha khayavayaṃ paṭṭhapetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi .
ತಸ್ಮಿಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ‘‘ಕಾ ನು ಖೋ ವಙ್ಗೀಸಸ್ಸ ಪವತ್ತಿ, ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭೋ ವಙ್ಗೀಸ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಿತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಆಮ, ಸಿಕ್ಖಿತನ್ತಿ। ತೇನ ಹಿ ಏಹಿ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಮಯ್ಹಂ ನಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ। ಪಠಮಮೇವ ಅಮ್ಹೇಹಿ ತುಯ್ಹಂ ಕಥಿತಂ ‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಅತ್ತಾನಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಆಗತೇ ಮಾಯಾಯ ಆವಟ್ಟೇತೀ’’ತಿ। ತ್ವಂ ಹಿ ಇದಾನಿ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ವಸಂ ಆಪನ್ನೋ, ಕಿಂ ಮಯಂ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಆಗತಮಗ್ಗೇನೇವ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ವಙ್ಗೀಸತ್ಥೇರೋಪಿ ಯಂ ಯಂ ವೇಲಂ ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಏಕಂ ಥುತಿಂ ಕರೋನ್ತೋವ ಗಚ್ಛತಿ। ತೇನ ತಂ ಸತ್ಥಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಟಿಭಾನವನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Tasmiṃ arahattaṃ patte brāhmaṇā ‘‘kā nu kho vaṅgīsassa pavatti, passissāma na’’nti tassa santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ, bho vaṅgīsa, samaṇassa gotamassa santike sippaṃ sikkhita’’nti pucchiṃsu. Āma, sikkhitanti. Tena hi ehi gamissāmāti. Gacchatha tumhe, tumhehi saddhiṃ gantabbakiccaṃ mayhaṃ niṭṭhitanti. Paṭhamameva amhehi tuyhaṃ kathitaṃ ‘‘samaṇo gotamo attānaṃ passituṃ āgate māyāya āvaṭṭetī’’ti. Tvaṃ hi idāni samaṇassa gotamassa vasaṃ āpanno, kiṃ mayaṃ tava santike karissāmāti āgatamaggeneva pakkamiṃsu. Vaṅgīsattheropi yaṃ yaṃ velaṃ dasabalaṃ passituṃ gacchati, ekaṃ thutiṃ karontova gacchati. Tena taṃ satthā saṅghamajjhe nisinno paṭibhānavantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಉಪಸೇನವಙ್ಗನ್ತಪುತ್ತತ್ಥೇರವತ್ಥು
Upasenavaṅgantaputtattheravatthu
೨೧೩. ಪಞ್ಚಮೇ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಪಾಸಾದಿಕಾನಂ। ಉಪಸೇನೋತಿ ತಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ನಾಮಂ। ವಙ್ಗನ್ತಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪನ ಸೋ ಪುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ವಙ್ಗನ್ತಪುತ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಥೇರೋ ನ ಕೇವಲಂ ಅತ್ತನಾವ ಪಾಸಾದಿಕೋ, ಪರಿಸಾಪಿಸ್ಸ ಪಾಸಾದಿಕಾ, ಇತಿ ಪರಿಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲದ್ಧನಾಮವಸೇನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
213. Pañcame samantapāsādikānanti sabbapāsādikānaṃ. Upasenoti tassa therassa nāmaṃ. Vaṅgantabrāhmaṇassa pana so putto, tasmā vaṅgantaputtoti vuccati. Ayaṃ pana thero na kevalaṃ attanāva pāsādiko, parisāpissa pāsādikā, iti parisaṃ nissāya laddhanāmavasena samantapāsādikānaṃ aggo nāma jāto.
ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಪನಸ್ಸ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವಯಂ ಆಗಮ್ಮ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಮಾನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥು ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ನಾಲಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೇ ಸಾರಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ಉಪಸೇನದಾರಕೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
Pañhakamme panassa ayamanupubbikathā – ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto vayaṃ āgamma purimanayeneva satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇamāno satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ samantapāsādikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā satthu adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde nālakabrāhmaṇagāme sāribrāhmaṇiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi, upasenadārakotissa nāmaṃ akaṃsu.
ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಏಕವಸ್ಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅರಿಯಗಬ್ಭಂ ವಡ್ಢೇಮೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಸಿ। ಸೋ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಏಕವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಅತ್ತನಾ ದುವಸ್ಸೋ ‘‘ದಸಬಲೋ ಮಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ತುಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ಆದಾಯ ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಆಗತೋ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕತಿವಸ್ಸೋಸಿ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ? ದುವಸ್ಸೋ ಅಹಂ ಭಗವಾತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಕತಿವಸ್ಸೋತಿ? ಏಕವಸ್ಸೋ ಭಗವಾತಿ। ಕಿನ್ತಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಹೋತೀತಿ? ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ ಮೇ ಭಗವಾತಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅತಿಲಹುಂ ಖೋ ತ್ವಂ, ಮೋಘಪುರಿಸ, ಬಾಹುಲ್ಲಾಯ ಆವತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ವಿಗರಹಿ। ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಾ ಗರಹಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾವ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಸಸ್ಸಿರಿಕೇನ ಮುಖೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ಪರಿಸಮೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಾಧುಕಾರಂ ದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂದಿವಸೇಯೇವ ಏಕಂ ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ।
So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā dasabalassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji. So upasampadāya ekavassiko hutvā ‘‘ariyagabbhaṃ vaḍḍhemī’’ti ekaṃ kulaputtaṃ attano santike pabbājetvā upasampādesi. So pavāretvā saddhivihārikassa ekavassikakāle attanā duvasso ‘‘dasabalo maṃ passitvā tusissatī’’ti saddhivihārikaṃ ādāya dasabalaṃ passituṃ āgato. Satthā taṃ vanditvā ekamante nisinnaṃ pucchi – ‘‘kativassosi tvaṃ bhikkhū’’ti? Duvasso ahaṃ bhagavāti. Ayaṃ pana bhikkhu kativassoti? Ekavasso bhagavāti. Kintāyaṃ bhikkhu hotīti? Saddhivihāriko me bhagavāti. Atha naṃ satthā ‘‘atilahuṃ kho tvaṃ, moghapurisa, bāhullāya āvatto’’ti vatvā anekapariyāyena vigarahi. Thero satthu santikā garahaṃ labhitvā bhagavantaṃ vanditvā ‘‘imināva puṇṇacandasassirikena mukhena satthāraṃ parisameva nissāya sādhukāraṃ dāpessāmī’’ti taṃdivaseyeva ekaṃ ṭhānaṃ gantvā vipassanāya kammaṃ katvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
ತತೋ ಯಸ್ಮಾ ಥೇರೋ ಮಹಾಕುಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಪಥವಿಘುಟ್ಠಧಮ್ಮಕಥಿಕೋವ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಚೇವ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಞಾತಿಕುಲೇಹಿ ಚ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬಹೂ ಕುಲದಾರಕಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ। ‘‘ಅಹಂ ಆರಞ್ಞಕೋ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ಆರಞ್ಞಕಾ ಭವಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಪಬ್ಬಜಥಾ’’ತಿ ತೇರಸ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವದನ್ತೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತಿ। ತೇ ಅತ್ತನೋ ಬಲೇನ ತಂ ತಂ ಧುತಙ್ಗಂ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಿ। ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ದಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ವಿನಯಂ ಪಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಸಿ। ಏವಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಚಸ್ಸ ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಿವಾರಾ ಅಹೇಸುಂ।
Tato yasmā thero mahākulato nikkhamitvā pabbajito pathavighuṭṭhadhammakathikova, tasmā tassa dhammakathāya ceva pasīditvā mittāmaccañātikulehi ca nikkhamitvā bahū kuladārakā therassa santike pabbajanti. ‘‘Ahaṃ āraññako, tumhepi āraññakā bhavituṃ sakkontā pabbajathā’’ti terasa dhutaṅgāni ācikkhitvā ‘‘sakkhissāma, bhante’’ti vadante pabbājeti. Te attano balena taṃ taṃ dhutaṅgaṃ adhiṭṭhahanti. Thero attano dasavassakāle vinayaṃ paguṇaṃ katvā sabbeva upasampādesi. Evaṃ upasampannā cassa pañcasatamattā bhikkhū parivārā ahesuṃ.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತೋ ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಪಟಿಸಲ್ಲೀಯಿತು’’ನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಏಕವಿಹಾರೀ ಹೋತಿ। ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋಪಿ ‘‘ಯೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ, ಸೋ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ದೇಸಾಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಕತಿಕಂ ಅಕಾಸಿ। ತದಾ ಉಪಸೇನತ್ಥೇರೋ ‘‘ಭಗವನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಸತ್ಥಾ ಕಥಾಸಮುಟ್ಠಾಪನತ್ಥಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಥೇರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮನಾಪಾನಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖು ಪಂಸುಕೂಲಾನೀ’’ತಿ। ‘‘ನ ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಮನಾಪಾನಿ ಪಂಸುಕೂಲಾನೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯೇ ಗಾರವೇನ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಭಾವಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಉಪಸೇನಾ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಗುಣಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಇದಂ ವತ್ಥು ಪಾಳಿಯಂ (ಪಾರಾ॰ ೫೬೫) ಆಗತಮೇವ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅರಿಯಗಣಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಥೇರಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Tasmiṃ samaye satthā jetavanamahāvihāre vasanto ‘‘icchāmahaṃ, bhikkhave, addhamāsaṃ paṭisallīyitu’’nti bhikkhusaṅghassa ārocetvā ekavihārī hoti. Bhikkhusaṅghopi ‘‘yo bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamati, so pācittiyaṃ desāpetabbo’’ti katikaṃ akāsi. Tadā upasenatthero ‘‘bhagavantaṃ passissāmī’’ti attano parisāya saddhiṃ jetavanaṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Satthā kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ aññataraṃ therassa saddhivihārikaṃ āmantesi – ‘‘manāpāni te bhikkhu paṃsukūlānī’’ti. ‘‘Na kho me, bhante, manāpāni paṃsukūlānī’’ti vatvā upajjhāye gāravena paṃsukūlikabhāvaṃ ārocesi. Imasmiṃ ṭhāne satthā ‘‘sādhu sādhu, upasenā’’ti therassa sādhukāraṃ datvā anekapariyāyena guṇakathaṃ kathesi. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana idaṃ vatthu pāḷiyaṃ (pārā. 565) āgatameva. Atha satthā aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno imasmiṃ sāsane theraṃ samantapāsādikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ದಬ್ಬತ್ಥೇರವತ್ಥು
Dabbattheravatthu
೨೧೪. ಛಟ್ಠೇ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕಾನನ್ತಿ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತಾನಂ। ಥೇರಸ್ಸ ಕಿರ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪನಕಾಲೇ ಅಟ್ಠಾರಸಸು ಮಹಾವಿಹಾರೇಸು ಅಸಮ್ಮಟ್ಠಂ ಪರಿವೇಣಂ ವಾ ಅಪಟಿಜಗ್ಗಿತಂ ಸೇನಾಸನಂ ವಾ ಅಸೋಧಿತಂ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ವಾ ಅನುಪಟ್ಠಿತಂ ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯಂ ವಾ ನಾಹೋಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ದಬ್ಬೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಮಲ್ಲರಾಜಕುಲೇ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
214. Chaṭṭhe senāsanapaññāpakānanti senāsanaṃ paññāpentānaṃ. Therassa kira senāsanapaññāpanakāle aṭṭhārasasu mahāvihāresu asammaṭṭhaṃ pariveṇaṃ vā apaṭijaggitaṃ senāsanaṃ vā asodhitaṃ mañcapīṭhaṃ vā anupaṭṭhitaṃ pānīyaparibhojanīyaṃ vā nāhosi. Tasmā senāsanapaññāpakānaṃ aggo nāma jāto. Dabbotissa nāmaṃ. Mallarājakule pana uppannattā mallaputto nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಞ್ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಬ್ಯಾಕತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಸಾಸನಸ್ಸ ಓಸಕ್ಕನಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿ, ತದಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪರೇ ಛ ಜನಾತಿ ಸತ್ತ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಸಾಸನೇ ಅಗಾರವಂ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಕಿಂ ಕರೋಮ, ಏಕಮನ್ತೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಚ್ಚಪಬ್ಬತಸಿಖರಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಬಲಂ ಜಾನನ್ತಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಪಾತೇನ್ತು, ಜೀವಿತೇ ಸಾಲಯಾ ಓತರನ್ತು, ಮಾ ಪಚ್ಛಾನುತಾಪಿನೋ ಅಹುವತ್ಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತರುಚಿಯೇಸು ಠಾನೇಸು ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಆರಭಿಂಸು।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayañhi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā vayappatto vuttanayeneva vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā satthārā byākato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaritvā kassapadasabalassa sāsanassa osakkanakāle pabbaji, tadā tena saddhiṃ apare cha janāti satta bhikkhū ekacittā hutvā aññe sāsane agāravaṃ karonte disvā ‘‘idha kiṃ karoma, ekamante samaṇadhammaṃ katvā dukkhassantaṃ karissāmā’’ti nisseṇiṃ bandhitvā uccapabbatasikharaṃ abhiruhitvā ‘‘attano cittabalaṃ jānantā nisseṇiṃ pātentu, jīvite sālayā otarantu, mā pacchānutāpino ahuvatthā’’ti vatvā sabbe ekacittā hutvā nisseṇiṃ pātetvā ‘‘appamattā hotha, āvuso’’ti aññamaññaṃ ovaditvā cittaruciyesu ṭhānesu nisīditvā samaṇadhammaṃ kātuṃ ārabhiṃsu.
ತತ್ರೇಕೋ ಥೇರೋ ಪಞ್ಚಮೇ ದಿವಸೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಕಿಚ್ಚಂ ನಿಪ್ಫನ್ನಂ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಉತ್ತರಕುರುತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಇಮಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಥ , ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಿಚ್ಚಂ ಮಮಾಯತ್ತಂ ಹೋತು, ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮಯಂ, ಆವುಸೋ, ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಪಾತೇನ್ತಾ ಏವಂ ಅವೋಚುಮ್ಹಾ ‘‘ಯೋ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖಂ ಆಹರತು, ತೇನ ಆಭತಂ ಸೇಸಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ನತ್ಥಿ, ಆವುಸೋತಿ। ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಪುಬ್ಬಹೇತುನಾ ಲಭಿತ್ಥ, ಮಯಮ್ಪಿ ಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ವಟ್ಟಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇತಿ । ಥೇರೋ ತೇ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗತೋ। ಅಪರೋ ಥೇರೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಸುದ್ಧಾವಾಸಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ।
Tatreko thero pañcame divase arahattaṃ patvā ‘‘mama kiccaṃ nipphannaṃ, ahaṃ imasmiṃ ṭhāne kiṃ karissāmī’’ti iddhiyā uttarakuruto piṇḍapātaṃ āharitvā, ‘‘āvuso, imaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjatha , bhikkhācārakiccaṃ mamāyattaṃ hotu, tumhe attano kammaṃ karothā’’ti āha. Kiṃ nu kho mayaṃ, āvuso, nisseṇiṃ pātentā evaṃ avocumhā ‘‘yo paṭhamaṃ dhammaṃ sacchikaroti, so bhikkhaṃ āharatu, tena ābhataṃ sesā paribhuñjitvā samaṇadhammaṃ karissantī’’ti. Natthi, āvusoti. Tumhe attano pubbahetunā labhittha, mayampi sakkontā vaṭṭassantaṃ karissāma, gacchatha tumheti . Thero te saññāpetuṃ asakkonto phāsukaṭṭhāne piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā gato. Aparo thero sattame divase anāgāmiphalaṃ patvā tato cuto suddhāvāsabrahmaloke nibbatto.
ಇತರೇಪಿ ಥೇರಾ ತತೋ ಚುತಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ತೇಸು ತೇಸು ಕುಲೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಏಕೋ ಗನ್ಧಾರರಟ್ಠೇ ತಕ್ಕಸಿಲನಗರೇ ರಾಜಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಏಕೋ ಪಬ್ಬತೇಯ್ಯರಟ್ಠೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾಯ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಏಕೋ ಬಾಹಿಯರಟ್ಠೇ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಏಕೋ ರಾಜಗಹೇ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಅಯಂ ಪನ ದಬ್ಬತ್ಥೇರೋ ಮಲ್ಲರಟ್ಠೇ ಅನುಪಿಯನಗರೇ ಏಕಸ್ಸ ಮಲ್ಲರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ಉಪವಿಜಞ್ಞಕಾಲೇ ಕಾಲಮಕಾಸಿ, ಮತಸರೀರಂ ಸುಸಾನಂ ನೇತ್ವಾ ದಾರುಚಿತಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಂಸು। ತಸ್ಸಾ ಅಗ್ಗಿವೇಗಸನ್ತತ್ತಂ ಉದರಪಟಲಂ ದ್ವೇಧಾ ಅಹೋಸಿ। ದಾರಕೋ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞಬಲೇನ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಬ್ಬತ್ಥಮ್ಭೇ ನಿಪತಿ। ತಂ ದಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಯ್ಯಿಕಾಯ ಅದಂಸು। ಸಾ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ದಬ್ಬತ್ಥಮ್ಭೇ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಜೀವಿತತ್ತಾ ದಬ್ಬೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ।
Itarepi therā tato cutā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde tesu tesu kulesu nibbattā. Eko gandhāraraṭṭhe takkasilanagare rājagehe nibbatto, eko pabbateyyaraṭṭhe paribbājikāya kucchimhi nibbatto, eko bāhiyaraṭṭhe kuṭumbikagehe nibbatto, eko rājagahe kuṭumbikagehe nibbatto. Ayaṃ pana dabbatthero mallaraṭṭhe anupiyanagare ekassa mallarañño gehe paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa mātā upavijaññakāle kālamakāsi, matasarīraṃ susānaṃ netvā dārucitakaṃ āropetvā aggiṃ adaṃsu. Tassā aggivegasantattaṃ udarapaṭalaṃ dvedhā ahosi. Dārako attano puññabalena uppatitvā ekasmiṃ dabbatthambhe nipati. Taṃ dārakaṃ gahetvā ayyikāya adaṃsu. Sā tassa nāmaṃ gaṇhantī dabbatthambhe nipatitvā laddhajīvitattā dabbotissa nāmaṃ akāsi.
ತಸ್ಸ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಮಲ್ಲರಟ್ಠೇ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಅನುಪಿಯನಿಗಮಂ ಪತ್ವಾ ಅನುಪಿಯಮ್ಬವನೇ ವಿಹರತಿ। ದಬ್ಬಕುಮಾರೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಯ್ಯಿಕಂ ಆಪುಚ್ಛಿ। ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ದಬ್ಬಕುಮಾರಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಂ ಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಇಮಂ ದಾರಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ದಬ್ಬಕುಮಾರಂ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೋ ತಚಪಞ್ಚಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಪುಬ್ಬಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕತಾಭಿನೀಹಾರೋ ಸತ್ತೋ ಪಠಮಕೇಸವಟ್ಟಿಯಾ ಓರೋಪಿಯಮಾನಾಯ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ದುತಿಯಕೇಸವಟ್ಟಿಯಾ ಓರೋಪಿಯಮಾನಾಯ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ, ತತಿಯಾಯ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ। ಸಬ್ಬಕೇಸಾನಂ ಪನ ಓರೋಪನಞ್ಚ ಅರಹತ್ತಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ಚ ಅಪಚ್ಛಾ ಅಪುರೇ ಅಹೋಸಿ।
Tassa sattavassikakāle satthā bhikkhusaṅghaparivāro mallaraṭṭhe cārikaṃ caramāno anupiyanigamaṃ patvā anupiyambavane viharati. Dabbakumāro satthāraṃ disvā dassaneneva pasīditvā pabbajitukāmo hutvā ‘‘ahaṃ dasabalassa santike pabbajissāmī’’ti ayyikaṃ āpucchi. Sā ‘‘sādhu, tātā’’ti dabbakumāraṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā, ‘‘bhante, imaṃ kumāraṃ pabbājethā’’ti āha. Satthā aññatarassa bhikkhuno saññaṃ adāsi ‘‘bhikkhu imaṃ dārakaṃ pabbājehī’’ti. So thero satthu vacanaṃ sutvā dabbakumāraṃ pabbājento tacapañcakaṃ kammaṭṭhānaṃ ācikkhi. Pubbahetusampanno katābhinīhāro satto paṭhamakesavaṭṭiyā oropiyamānāya sotāpattiphale patiṭṭhāsi, dutiyakesavaṭṭiyā oropiyamānāya sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale. Sabbakesānaṃ pana oropanañca arahattaphalasacchikiriyā ca apacchā apure ahosi.
ಸತ್ಥಾ ಮಲ್ಲರಟ್ಠೇ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಿತ್ವಾ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವೇಳುವನೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ತತ್ರಾಯಸ್ಮಾ ದಬ್ಬೋ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ರಹೋಗತೋ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಣೇ ಕಾಯಂ ಯೋಜೇತುಕಾಮೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಪೇಯ್ಯಂ, ಭತ್ತಾನಿ ಚ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಿತಕ್ಕಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕತ್ತಞ್ಚ ಭತ್ತುದ್ದೇಸಕತ್ತಞ್ಚ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಅಥ ನಂ ‘‘ಅಯಂ ದಬ್ಬೋ ದಹರೋವ ಸಮಾನೋ ಮಹನ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋ’’ತಿ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇಯೇವ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇಸಿ। ಥೇರೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲತೋಯೇವ ಪಟ್ಠಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಚ ಪಞ್ಞಾಪೇತಿ, ಭಿಕ್ಖಞ್ಚ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಉದ್ದಿಸತಿ। ತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕಭಾವೋ ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ದಬ್ಬೋ ಕಿರ ಮಲ್ಲಪುತ್ತೋ ಸಭಾಗಸಭಾಗಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತಿ, ದೂರೇಪಿ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತಿಯೇವ। ಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇ ಇದ್ಧಿಯಾ ನೇತೀತಿ।
Satthā mallaraṭṭhe yathābhirantaṃ viharitvā rājagahaṃ gantvā veḷuvane vāsaṃ kappesi. Tatrāyasmā dabbo mallaputto rahogato attano kiccanipphattiṃ oloketvā saṅghassa veyyāvaccakaraṇe kāyaṃ yojetukāmo cintesi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ saṅghassa senāsanañca paññāpeyyaṃ, bhattāni ca uddiseyya’’nti. So satthu santikaṃ gantvā attano parivitakkaṃ ārocesi. Satthā tassa sādhukāraṃ datvā senāsanapaññāpakattañca bhattuddesakattañca sampaṭicchi. Atha naṃ ‘‘ayaṃ dabbo daharova samāno mahantaṭṭhāne ṭhito’’ti sattavassikakāleyeva upasampādesi. Thero upasampannakālatoyeva paṭṭhāya rājagahaṃ upanissāya viharantānaṃ sabbabhikkhūnaṃ senāsanāni ca paññāpeti, bhikkhañca sampaṭicchitvā uddisati. Tassa senāsanapaññāpakabhāvo sabbadisāsu pākaṭo ahosi – ‘‘dabbo kira mallaputto sabhāgasabhāgānaṃ bhikkhūnaṃ ekaṭṭhāne senāsanāni paññāpeti, dūrepi senāsanaṃ paññāpetiyeva. Gantuṃ asakkonte iddhiyā netīti.
ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಾಲೇಪಿ ವಿಕಾಲೇಪಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ, ಆವುಸೋ, ಜೀವಕಮ್ಬವನೇ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಹಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮದ್ದಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಮಿಗದಾಯೇ’’ತಿ ಏವಂ ಸೇನಾಸನಂ ಉದ್ದಿಸಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಇದ್ಧಿಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೋಪಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ಮನೋಮಯೇ ಕಾಯೇ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಏಕೇಕಂ ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಜಲಮಾನಾಯ ಪುರತೋ ಪುರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಞ್ಚೋ, ಇದಂ ಪೀಠ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನಿದಂ ವತ್ಥು ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಮೇವ। ಸತ್ಥಾ ಇದಮೇವ ಕಾರಣಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅರಿಯಗಣಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಥೇರಂ ಸೇನಾಸನಪಞ್ಞಾಪಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Atha naṃ bhikkhū kālepi vikālepi ‘‘amhākaṃ, āvuso, jīvakambavane senāsanaṃ paññāpehi, amhākaṃ maddakucchismiṃ migadāye’’ti evaṃ senāsanaṃ uddisāpetvā tassa iddhiṃ passantā gacchanti. Sopi iddhiyā manomaye kāye abhisaṅkharitvā ekekassa therassa ekekaṃ attanā sadisaṃ bhikkhuṃ nimminitvā aṅguliyā jalamānāya purato purato gantvā ‘‘ayaṃ mañco, idaṃ pīṭha’’ntiādīni vatvā senāsanaṃ paññāpetvā puna attano vasanaṭṭhānameva āgacchati. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panidaṃ vatthu pāḷiyaṃ āgatameva. Satthā idameva kāraṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಪಿಲಿನ್ದವಚ್ಛತ್ಥೇರವತ್ಥು
Pilindavacchattheravatthu
೨೧೫. ಸತ್ತಮೇ ದೇವತಾನಂ ಪಿಯಮನಾಪಾನನ್ತಿ ದೇವತಾನಂ ಪಿಯಾನಞ್ಚೇವ ಮನಾಪಾನಞ್ಚ ಪಿಲಿನ್ದವಚ್ಛತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋ ಕಿರ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಗ್ಗಪರಾಯಣಂ ಅಕಾಸಿ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಕಿರ ಛಸು ಕಾಮಸಗ್ಗೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತದೇವತಾ ತಸ್ಸೇವ ಓವಾದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಕಂ ನು ಖೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮಂ ಸಗ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಲಭಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ಆವಜ್ಜಮಾನಾ ಇಮಂ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಥೇರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸಮ್ಪತಿ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ಸಾಯಂಪಾತಂ ಥೇರಂ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ದೇವತಾನಂ ಪಿಯಮನಾಪಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಪಿಲಿನ್ದೋತಿ ಪನಸ್ಸ ಗೋತ್ತಂ, ವಚ್ಛೋತಿ ನಾಮಂ। ತದುಭಯಂ ಸಂಸನ್ದೇತ್ವಾ ಪಿಲಿನ್ದವಚ್ಛೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
215. Sattame devatānaṃ piyamanāpānanti devatānaṃ piyānañceva manāpānañca pilindavacchatthero aggoti dasseti. So kira anuppanne buddhe cakkavattī rājā hutvā mahājanaṃ pañcasu sīlesu patiṭṭhāpetvā saggaparāyaṇaṃ akāsi. Yebhuyyena kira chasu kāmasaggesu nibbattadevatā tasseva ovādaṃ labhitvā nibbattanibbattaṭṭhāne attano sampattiṃ oloketvā ‘‘kaṃ nu kho nissāya imaṃ saggasampattiṃ labhimhā’’ti āvajjamānā imaṃ theraṃ disvā ‘‘theraṃ nissāya amhehi sampati laddhā’’ti sāyaṃpātaṃ theraṃ namassanti. Tasmā so devatānaṃ piyamanāpānaṃ aggo nāma jāto. Pilindoti panassa gottaṃ, vacchoti nāmaṃ. Tadubhayaṃ saṃsandetvā pilindavacchoti vuccati.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದೇವತಾನಂ ಪಿಯಮನಾಪಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಪಿಲಿನ್ದವಚ್ಛೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ಗಿಹೀಹಿಪಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ ‘‘ಏಹಿ, ವಸಲ, ಗಚ್ಛ, ವಸಲ, ಆಹರ, ವಸಲ, ಗಣ್ಹ, ವಸಲಾ’’ತಿ ವಸಲವಾದೇನೇವ ಸಮುದಾಚರತಿ। ತಂ ಕಥಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಭಗವಾ ಅರಿಯಾ ನಾಮ ಫರುಸವಾಚಾ ನ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ। ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಿಯಾನಂ ಪರವಮ್ಭನವಸೇನ ಫರುಸವಾಚಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಭವನ್ತರೇ ಆಚಿಣ್ಣವಸೇನ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ। ಭನ್ತೇ, ಪಿಲಿನ್ದವಚ್ಛತ್ಥೇರೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಗಿಹೀಹಿಪಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ, ‘‘ವಸಲ, ವಸಲಾ’’ತಿ ಕಥೇತಿ, ಕಿಮೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ ಭಗವಾತಿ। ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಏತಂ ಇದಾನೇವ ಆಚಿಣ್ಣಂ, ಅತೀತೇ ಪನೇಸ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ವಸಲವಾದಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಇಚ್ಚೇಸ ಭವಾಚಿಣ್ಣೇನೇವ ಕಥೇಸಿ, ನ ಫರುಸವಸೇನ। ಅರಿಯಾನಞ್ಹಿ ವೋಹಾರೋ ಫರುಸೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಚೇತನಾಯ ಅಫರುಸಭಾವೇನ ಪರಿಸುದ್ಧೋವ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪೇತ್ಥ ಪಾಪಂ ನ ಉಪಲಬ್ಭತೀತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಪದೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbatto purimanayeneva satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ devatānaṃ piyamanāpaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti. Pilindavacchotissa nāmaṃ akaṃsu. So aparena samayena satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampanno vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. So gihīhipi bhikkhūhipi saddhiṃ kathento ‘‘ehi, vasala, gaccha, vasala, āhara, vasala, gaṇha, vasalā’’ti vasalavādeneva samudācarati. Taṃ kathaṃ āharitvā tathāgataṃ pucchiṃsu – ‘‘bhagavā ariyā nāma pharusavācā na hontī’’ti. Bhikkhave, ariyānaṃ paravambhanavasena pharusavācā nāma natthi, apica kho pana bhavantare āciṇṇavasena bhaveyyāti. Bhante, pilindavacchatthero uṭṭhāya samuṭṭhāya gihīhipi bhikkhūhipi saddhiṃ kathento, ‘‘vasala, vasalā’’ti katheti, kimettha kāraṇaṃ bhagavāti. Bhikkhave, na mayhaṃ puttassa etaṃ idāneva āciṇṇaṃ, atīte panesa pañca jātisatāni vasalavādibrāhmaṇakule nibbatti. Iccesa bhavāciṇṇeneva kathesi, na pharusavasena. Ariyānañhi vohāro pharusopi samāno cetanāya apharusabhāvena parisuddhova, appamattakampettha pāpaṃ na upalabbhatīti vatvā dhammapade imaṃ gāthamāha –
‘‘ಅಕಕ್ಕಸಂ ವಿಞ್ಞಾಪನಿಂ, ಗಿರಂ ಸಚ್ಚಮುದೀರಯೇ।
‘‘Akakkasaṃ viññāpaniṃ, giraṃ saccamudīraye;
ಯಾಯ ನಾಭಿಸಜೇ ಕಞ್ಚಿ, ತಮಹಂ ಬ್ರೂಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ’’ನ್ತಿ॥
Yāya nābhisaje kañci, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಥೇರೋ ರಾಜಗಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತೋ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಪಿಪ್ಪಲೀನಂ ಭಾಜನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ವಸಲ, ಭಾಜನೇ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾತೋವ ಫರುಸಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಇಮಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಮೇವ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ‘‘ಮೂಸಿಕವಚ್ಚಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಾಜನೇ’’ತಿ ಆಹ। ಏವಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ವಸಲಾತಿ। ತಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ದಸ್ಸನಂ ವಿಜಹನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ಮೂಸಿಕವಚ್ಚಮೇವ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಾ ಪಿಪ್ಪಲಿಯೋ ಮೂಸಿಕವಚ್ಚಸದಿಸಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಸಭಾವೋ ನು ಖೋ ನೋ’’ತಿ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ಹತ್ಥೇನ ಉಪ್ಪೀಳೇಸಿ । ಅಥಸ್ಸ ಉನ್ದೂರವಚ್ಚಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಬಲವದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ‘‘ಇಮಾಯೇವ ನು ಖೋ ಏವರೂಪಾ, ಉದಾಹು ಸಕಟೇಪೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಪಿಪ್ಪಲಿಯೋ ತಾದಿಸಾವ ದಿಸ್ವಾ ಹದಯಂ ಹತ್ಥೇನ ಸನ್ಧಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ, ಮಯಾ ಪಾತೋವ ದಿಟ್ಠಭಿಕ್ಖುಸ್ಸೇತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಅದ್ಧಾ ಏಕಂ ಉಪಾಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಗತಟ್ಠಾನಂ ಅನುವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಏತಂ ಕಾರಣಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಗತಮಗ್ಗಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿ।
Athekadivasaṃ thero rājagahaṃ piṇḍāya pavisanto ekaṃ purisaṃ pippalīnaṃ bhājanaṃ pūretvā ādāya antonagaraṃ pavisantaṃ disvā ‘‘kiṃ te, vasala, bhājane’’ti āha. So cintesi – ‘‘ayaṃ samaṇo mayā saddhiṃ pātova pharusakathaṃ kathesi, imassa anucchavikameva vattuṃ vaṭṭatī’’ti ‘‘mūsikavaccaṃ me, bhante, bhājane’’ti āha. Evaṃ bhavissati, vasalāti. Tassa therassa dassanaṃ vijahantassa sabbaṃ mūsikavaccameva ahosi. So cintesi – ‘‘imā pippaliyo mūsikavaccasadisā paññāyanti, sabhāvo nu kho no’’ti vīmaṃsanto hatthena uppīḷesi . Athassa undūravaccabhāvaṃ ñatvā balavadomanassaṃ uppajji. So ‘‘imāyeva nu kho evarūpā, udāhu sakaṭepī’’ti gantvā olokento sabbāpi pippaliyo tādisāva disvā hadayaṃ hatthena sandhāretvā ‘‘idaṃ na aññassa kammaṃ, mayā pātova diṭṭhabhikkhussetaṃ kammaṃ, addhā ekaṃ upāyaṃ bhavissati, tassa gataṭṭhānaṃ anuvicinitvā etaṃ kāraṇaṃ jānissāmī’’ti therassa gatamaggaṃ pucchitvā pāyāsi.
ಅಥೇಕೋ ಪುರಿಸೋ ತಂ ಅತಿವಿಯ ಚಣ್ಡಿಕತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭೋ ಪುರಿಸ, ತ್ವಂ ಅತಿವಿಯ ಚಣ್ಡಿಕತೋವ ಗಚ್ಛಸಿ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭೋ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯೋ ಪಿಲಿನ್ದವಚ್ಛೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ಏತದೇವ ಭಾಜನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪುರತೋ ತಿಟ್ಠ। ‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ, ವಸಲಾ’ತಿ ವುತ್ತಕಾಲೇ ಚ ‘ಪಿಪ್ಪಲಿಯೋ, ಭನ್ತೇ’ತಿ ವದ, ಥೇರೋ ‘ಏವಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ವಸಲಾ’ತಿ ವಕ್ಖತಿ। ಪುನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಪಿಪ್ಪಲಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಸಬ್ಬಾ ಪಿಪ್ಪಲಿಯೋ ಪಟಿಪಾಕತಿಕಾ ಅಹೇಸುಂ। ಇದಮೇತ್ತಕಂ ವತ್ಥು। ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಸತ್ಥಾ ದೇವತಾನಂ ಪಿಯಮನಾಪಕಾರಣಮೇವ ವತ್ಥುಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ದೇವತಾನಂ ಪಿಯಮನಾಪಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Atheko puriso taṃ ativiya caṇḍikataṃ gacchantaṃ disvā, ‘‘bho purisa, tvaṃ ativiya caṇḍikatova gacchasi, kena kammena gacchasī’’ti pucchi. So tassa taṃ pavattiṃ ārocesi. So tassa kathaṃ sutvā evamāha – ‘‘bho, mā cintayi, mayhaṃ ayyo pilindavaccho bhavissati, tvaṃ etadeva bhājanaṃ pūretvā ādāya gantvā therassa purato tiṭṭha. ‘Kiṃ nāmetaṃ, vasalā’ti vuttakāle ca ‘pippaliyo, bhante’ti vada, thero ‘evaṃ bhavissati, vasalā’ti vakkhati. Puna sabbāpi pippaliyo bhavissantī’’ti. So tathā akāsi. Sabbā pippaliyo paṭipākatikā ahesuṃ. Idamettakaṃ vatthu. Aparabhāge pana satthā devatānaṃ piyamanāpakāraṇameva vatthuṃ katvā theraṃ devatānaṃ piyamanāpānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಬಾಹಿಯದಾರುಚೀರಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು
Bāhiyadārucīriyattheravatthu
೨೧೬. ಅಟ್ಠಮೇ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾನನ್ತಿ ಖಿಪ್ಪಂ ಅಧಿಗತಅಭಿಞ್ಞಾನಂ ದಾರುಚೀರಿಯತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಥೇರೋ ಸಂಖಿತ್ತಧಮ್ಮದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಪರಿಕಮ್ಮಕಿಚ್ಚಂ ನಾಹೋಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಬಾಹಿಯರಟ್ಠೇ ಪನ ಜಾತತ್ತಾ ಬಾಹಿಯೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ದಾರುಚೀರಂ ನಿವಾಸೇಸಿ। ತಸ್ಮಾ ದಾರುಚೀರಿಯೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
216. Aṭṭhame khippābhiññānanti khippaṃ adhigataabhiññānaṃ dārucīriyatthero aggoti dasseti. Ayañhi thero saṃkhittadhammadesanāpariyosāne arahattaṃ pāpuṇi, maggaphalānaṃ parikammakiccaṃ nāhosi. Tasmā khippābhiññānaṃ aggo nāma jāto. Bāhiyaraṭṭhe pana jātattā bāhiyotissa nāmaṃ ahosi. So aparabhāge dārucīraṃ nivāsesi. Tasmā dārucīriyo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಸಾಸನಸ್ಸ ಓಸಕ್ಕನಕಾಲೇ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಸೀಲೋ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto dasabalassa dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ khippābhiññānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto kassapadasabalassa sāsanassa osakkanakāle heṭṭhā vuttehi bhikkhūhi saddhiṃ samaṇadhammaṃ katvā paripuṇṇasīlo jīvitakkhayaṃ patvā devaloke nibbatti.
ಸೋ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಲೋಕೇ ವಸಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಬಾಹಿಯರಟ್ಠೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ವಯಂ ಆಗಮ್ಮ ಘರಾವಾಸಂ ವಸನ್ತೋ ‘‘ವೋಹಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸುವಣ್ಣಭೂಮಿಗಮನೀಯಂ ನಾವಂ ಅಭಿರುಹಿ। ನಾವಾ ಇಚ್ಛಿತಂ ದೇಸಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾವ ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ನಾ, ಮಹಾಜನೋ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಭಕ್ಖೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಯಂ ಪನ ಏಕಂ ದಾರುಖಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸುಪ್ಪಾರಕಪಟ್ಟನೇ ಉತ್ತಿಣ್ಣೋ ಮನುಸ್ಸಾವಾಸಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಅಚೇಲಕನಿಯಾಮೇನ ಮನುಸ್ಸೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಏಕಂ ಮಹಾತಳಾಕಾ ಸೇವಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸರೀರಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪತಿತಂ ಏಕಂ ಕಪಾಲಂ ಆದಾಯ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಪಾವಿಸಿ।
So ekaṃ buddhantaraṃ devaloke vasitvā imasmiṃ buddhuppāde bāhiyaraṭṭhe kulagehe nibbatto. Vayaṃ āgamma gharāvāsaṃ vasanto ‘‘vohāraṃ karissāmī’’ti suvaṇṇabhūmigamanīyaṃ nāvaṃ abhiruhi. Nāvā icchitaṃ desaṃ appatvāva samuddamajjhe bhinnā, mahājano macchakacchapabhakkho ahosi. Ayaṃ pana ekaṃ dārukhaṇḍaṃ gahetvā sattame divase suppārakapaṭṭane uttiṇṇo manussāvāsaṃ patvā ‘‘acelakaniyāmena manusse upasaṅkamituṃ ayutta’’nti avidūre ṭhāne ekaṃ mahātaḷākā sevālaṃ gahetvā sarīraṃ veṭhetvā ekasmiṃ ṭhāne patitaṃ ekaṃ kapālaṃ ādāya bhikkhāya pāvisi.
ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಸಚೇ ಲೋಕೇ ಅರಹನ್ತಾ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಏವಂವಿಧೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಯ್ಯೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠಭಾವೇನ ವತ್ಥಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಉದಾಹು ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವೀಮಂಸನ್ತಾ ನಾನಾದಿಸಾಹಿ ವತ್ಥಾನಿ ಆಹರಿಂಸು। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ನ ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ಆಗಮಿಸ್ಸಂ, ನ ಮೇ ಏತೇ ಪಸೀದೇಯ್ಯುಂ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಇಮೇ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ಜೀವಿಕುಪಾಯಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ಥಾನಿ ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಪಸನ್ನಾ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಂಸು। ಸೋಪಿ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಅವಿದೂರಟ್ಠಾನೇ ದೇವಕುಲಂ ಗತೋ। ಮಹಾಜನೋ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ದೇವಕುಲಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಮಯ್ಹಂ ಸೇವಾಲೇ ನಿವಾಸನಮತ್ತೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಏವಂವಿಧಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏತೇಸಂ ಮಯಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠೇನೇವ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಹುಕಾನಿ ರುಕ್ಖಫಲಕಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ವಾಕೇಸು ಆವುಣಿತ್ವಾ ಚೀರಂ ಕತ್ವಾ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತೋ ವಸಿ।
Manussā taṃ disvā cintesuṃ – ‘‘sace loke arahantā nāma atthi, evaṃvidhehi bhavitabbaṃ. Kiṃ nu kho ayyo ukkaṭṭhabhāvena vatthaṃ na gaṇhāti, udāhu diyyamānaṃ gaṇheyyā’’ti vīmaṃsantā nānādisāhi vatthāni āhariṃsu. So cintesi – ‘‘sacāhaṃ na iminā niyāmena āgamissaṃ, na me ete pasīdeyyuṃ, yaṃkiñci katvā ime vañcetvā jīvikupāyaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vatthāni na paṭiggaṇhi. Manussā bhiyyosomattāya pasannā mahāsakkāraṃ kariṃsu. Sopi bhattakiccaṃ katvā avidūraṭṭhāne devakulaṃ gato. Mahājano tena saddhiṃyeva gantvā devakulaṃ paṭijaggitvā adāsi. So cintesi – ‘‘ime mayhaṃ sevāle nivāsanamatte pasīditvā evaṃvidhaṃ sakkāraṃ karonti, etesaṃ mayā ukkaṭṭheneva bhavituṃ vaṭṭatī’’ti sallahukāni rukkhaphalakāni gahetvā tacchetvā vākesu āvuṇitvā cīraṃ katvā nivāsetvā pārupitvā jīvikaṃ kappento vasi.
ಅಥ ಯೋ ಸೋ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಸತ್ತಸು ಜನೇಸು ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇಸು ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಸುದ್ಧಾವಾಸಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಸಮನನ್ತರಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಬ್ರಹ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಆಗತಟ್ಠಾನಂ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಸತ್ತನ್ನಂ ಜನಾನಂ ಪಬ್ಬತಂ ಆರುಯ್ಹ ಸಮಣಧಮ್ಮಕರಣಟ್ಠಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೇಸಾನಂ ಛನ್ನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಏಕಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಭಾವಂ ಇತರೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಕಾಮಾವಚರದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಕಾಲಾನುಕಾಲಂ ತೇ ಪಞ್ಚ ಜನೇ ಆವಜ್ಜೇತಿ । ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಾಲೇ ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ದಾರುಚೀರಿಯಂ ಸುಪ್ಪಾರಕಪಟ್ಟನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಕುಹನಕಮ್ಮೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ನಟ್ಠೋ ವತಾಯಂ ಬಾಲೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅತಿಉಕ್ಕಟ್ಠಭಾವೇನ ಅರಹತಾಪಿ ಆಭತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಉದರತ್ಥಾಯ ಅನರಹಾವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ ಲೋಕಂ ವಞ್ಚೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ, ದಸಬಲಸ್ಸ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ನಂ ಸಂವೇಜೇತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇಮೀ’’ತಿ ತಂಖಣಂಯೇವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕತೋ ಸುಪ್ಪಾರಕಪಟ್ಟನೇ ರತ್ತಿಭಾಗಸಮನನ್ತರೇ ದಾರುಚೀರಿಯಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ।
Atha yo so kassapabuddhakāle sattasu janesu samaṇadhammaṃ karontesu eko bhikkhu suddhāvāsabrahmaloke nibbatto. So nibbattasamanantarameva attano brahmasampattiṃ oloketvā āgataṭṭhānaṃ āvajjento sattannaṃ janānaṃ pabbataṃ āruyha samaṇadhammakaraṇaṭṭhānaṃ disvā sesānaṃ channaṃ nibbattaṭṭhānaṃ āvajjento ekassa parinibbutabhāvaṃ itaresaṃ pañcannaṃ kāmāvacaradevaloke nibbattabhāvaṃ ñatvā kālānukālaṃ te pañca jane āvajjeti . Imasmiṃ pana kāle ‘‘kahaṃ nu kho’’ti āvajjento dārucīriyaṃ suppārakapaṭṭanaṃ upanissāya kuhanakammena jīvikaṃ kappentaṃ disvā ‘‘naṭṭho vatāyaṃ bālo, pubbe samaṇadhammaṃ karonto atiukkaṭṭhabhāvena arahatāpi ābhataṃ piṇḍapātaṃ aparibhuñjitvā idāni udaratthāya anarahāva arahattaṃ paṭijānitvā lokaṃ vañcento vicarati, dasabalassa ca nibbattabhāvaṃ na jānāti, gacchāmi naṃ saṃvejetvā dasabalassa nibbattabhāvaṃ jānāpemī’’ti taṃkhaṇaṃyeva brahmalokato suppārakapaṭṭane rattibhāgasamanantare dārucīriyassa sammukhe pāturahosi.
ಸೋ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಓಭಾಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ‘‘ಕೇ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಹಂ ತುಯ್ಹಂ ಪೋರಾಣಕಸಹಾಯೋ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಸಬ್ಬಜೇಟ್ಠಕೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ತುಮ್ಹೇ ಪಞ್ಚ ಜನಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಸ್ವಾಹಂ ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕುಹನಕಮ್ಮೇನ ಜೀವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ದಮೇತುಂ ಆಗತೋತಿ ವತ್ವಾ ಇದಂ ಕಾರಣಮಾಹ – ‘‘ನ ಖೋ ತ್ವಂ, ಬಾಹಿಯ ಅರಹಾ, ನಪಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ, ಸಾಪಿ ತೇ ಪಟಿಪದಾ ನತ್ಥಿ, ಯಾಯ ತ್ವಂ ಅರಹಾ ವಾ ಅಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ವಾ ಸಮಾಪನ್ನೋ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಸನಭಾವಞ್ಚ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ।
So attano vasanaṭṭhāne obhāsaṃ disvā bahi nikkhamitvā ṭhito mahābrahmaṃ oloketvā añjaliṃ paggayha ‘‘ke tumhe’’ti pucchi. Ahaṃ tuyhaṃ porāṇakasahāyo anāgāmiphalaṃ patvā brahmaloke nibbatto. Amhākaṃ pana sabbajeṭṭhako arahattaṃ patvā parinibbuto, tumhe pañca janā devaloke nibbattā. Svāhaṃ taṃ imasmiṃ ṭhāne kuhanakammena jīvantaṃ disvā dametuṃ āgatoti vatvā idaṃ kāraṇamāha – ‘‘na kho tvaṃ, bāhiya arahā, napi arahattamaggaṃ samāpanno, sāpi te paṭipadā natthi, yāya tvaṃ arahā vā assa arahattamaggaṃ vā samāpanno’’ti. Athassa satthu uppannabhāvaṃ sāvatthiyaṃ vasanabhāvañca ācikkhitvā ‘‘satthu santikaṃ gacchāhī’’ti taṃ uyyojetvā brahmalokameva agamāsi.
ದಾರುಚೀರಿಯೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಸಂವೇಜಿತೋ ‘‘ಮೋಕ್ಖಮಗ್ಗಂ ಗವೇಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೀಸಯೋಜನಸತಂ ಮಗ್ಗಂ ಏಕರತ್ತಿವಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಂ ಅನ್ತರಘರೇ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ದೇಸೇತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ, ದೇಸೇತು ಸುಗತೋ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಯಾವತತಿಯಂ ಯಾಚಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏತ್ತಾವತಾ ಬಾಹಿಯಸ್ಸ ಞಾಣಂ ಪರಿಪಾಕಂ ಗತ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಮಾತಿಹ ತೇ, ಬಾಹಿಯ, ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಉದಾ॰ ೧೦) ಇಮಿನಾ ಓವಾದೇನ ಓವದಿ । ಸೋಪಿ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಠಿತೋವ ದೇಸನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ।
Dārucīriyo mahābrahmunā saṃvejito ‘‘mokkhamaggaṃ gavesissāmī’’ti vīsayojanasataṃ maggaṃ ekarattivāsena gantvā satthāraṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ antaraghare sampāpuṇitvā satthu pādesu nipatitvā ‘‘desetu me, bhante, bhagavā dhammaṃ, desetu sugato dhamma’’nti yāvatatiyaṃ yāci. Satthā ‘‘ettāvatā bāhiyassa ñāṇaṃ paripākaṃ gata’’nti ñatvā ‘‘tasmātiha te, bāhiya, evaṃ sikkhitabbaṃ diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissatī’’ti (udā. 10) iminā ovādena ovadi . Sopi desanāpariyosāne antaravīthiyaṃ ṭhitova desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಪತ್ತಚೀವರತಾಯ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನತೋ ಚೋಳಕ್ಖಣ್ಡಾನಿ ಸಂಕಡ್ಢತಿ। ಅಥ ನಂ ಪುಬ್ಬವೇರಿಕೋ ಅಮನುಸ್ಸೋ ಏಕಿಸ್ಸಾ ತರುಣವಚ್ಛಾಯ ಗಾವಿಯಾ ಸರೀರೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಬಾಹಿಯಂ ಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನೇ ಪತಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಗಣ್ಹಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬಾಹಿಯಸ್ಸ ದಾರುಚೀರಿಯಸ್ಸ ಸರೀರ’’ನ್ತಿ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಚಾತುಮಹಾಪಥೇ ಚೇತಿಯಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ। ತತೋ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ತಥಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಬಾಹಿಯಸ್ಸ ಸರೀರಜ್ಝಾಪನಕಿಚ್ಚಂ ಕಾರೇಸಿ, ಧಾತುಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ಕಾರೇಸಿ, ಕತರಮಗ್ಗೋ ನು ಖೋ ತೇನ ಸಚ್ಛಿಕತೋ, ಸಾಮಣೇರೋ ನು ಖೋ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ನು ಖೋ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದಯಿಂಸು । ಸತ್ಥಾ ತಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಪಣ್ಡಿತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬಾಹಿಯೋ’’ತಿ ಉಪರಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಭಾವಂ ಪಕಾಸೇಸಿ। ಪುನ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ ‘‘ನ ಚ ಸತ್ಥಾರಾ ಬಾಹಿಯಸ್ಸ ಬಹು ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ, ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋತಿ ಚ ವದೇತಿ। ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ಧಮ್ಮೋ ಮನ್ದೋ ಬಹೂತಿ ಅಕಾರಣಂ, ವಿಸಪೀತಕಸ್ಸ ಅಗದೋ ವಿಯ ಚೇಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಪದೇ ಗಾಥಮಾಹ –
So attano kiccaṃ matthakappattaṃ ñatvā bhagavantaṃ pabbajjaṃ yācitvā aparipuṇṇapattacīvaratāya pattacīvaraṃ pariyesanto saṅkāraṭṭhānato coḷakkhaṇḍāni saṃkaḍḍhati. Atha naṃ pubbaveriko amanusso ekissā taruṇavacchāya gāviyā sarīre adhimuccitvā jīvitakkhayaṃ pāpesi. Satthā sāvatthito nikkhamanto antaravīthiyaṃ bāhiyaṃ saṅkāraṭṭhāne patitaṃ disvā ‘‘gaṇhatha, bhikkhave, bāhiyassa dārucīriyassa sarīra’’nti nīharāpetvā sarīrakiccaṃ kāretvā cātumahāpathe cetiyaṃ kārāpesi. Tato saṅghamajjhe kathā udapādi – ‘‘tathāgato bhikkhusaṅghena bāhiyassa sarīrajjhāpanakiccaṃ kāresi, dhātuyo gahetvā cetiyaṃ kāresi, kataramaggo nu kho tena sacchikato, sāmaṇero nu kho so, bhikkhu nu kho’’ti cittaṃ uppādayiṃsu . Satthā taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā ‘‘paṇḍito, bhikkhave, bāhiyo’’ti upari dhammadesanaṃ vaḍḍhetvā tassa parinibbutabhāvaṃ pakāsesi. Puna saṅghamajjhe kathā udapādi ‘‘na ca satthārā bāhiyassa bahu dhammo desito, arahattaṃ pattoti ca vadeti. Kiṃ nāmeta’’nti? Satthā ‘‘dhammo mando bahūti akāraṇaṃ, visapītakassa agado viya ceso’’ti vatvā dhammapade gāthamāha –
‘‘ಸಹಸ್ಸಮಪಿ ಚೇ ಗಾಥಾ, ಅನತ್ಥಪದಸಂಹಿತಾ।
‘‘Sahassamapi ce gāthā, anatthapadasaṃhitā;
ಏಕಂ ಗಾಥಾಪದಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಯಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೦೦)।
Ekaṃ gāthāpadaṃ seyyo, yaṃ sutvā upasammatī’’ti. (dha. pa. 100);
ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಮತಪಾನಂ ಪಿವಿಂಸು। ಇದಞ್ಚ ಪನ ಬಾಹಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ವತ್ಥು ಸುತ್ತೇ (ಉದಾ॰ ೧೦) ಆಗತತ್ತಾ ವಿತ್ಥಾರೇನ ನ ಕಥಿತಂ। ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಬಾಹಿಯತ್ಥೇರಂ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Desanāpariyosāne caturāsīti pāṇasahassāni amatapānaṃ piviṃsu. Idañca pana bāhiyattherassa vatthu sutte (udā. 10) āgatattā vitthārena na kathitaṃ. Aparabhāge pana satthā saṅghamajjhe nisinno bāhiyattheraṃ khippābhiññānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರವತ್ಥು
Kumārakassapattheravatthu
೨೧೭. ನವಮೇ ಚಿತ್ತಕಥಿಕಾನನ್ತಿ ವಿಚಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತಾನಂ। ಥೇರೋ ಕಿರ ಏಕಸ್ಸಪಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಬಹೂಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ಚ ಕಾರಣೇಹಿ ಚ ಮಣ್ಡಯಿತ್ವಾ ಬೋಧೇನ್ತೋ ಕಥೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಚಿತ್ತಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
217. Navame cittakathikānanti vicittaṃ katvā dhammaṃ kathentānaṃ. Thero kira ekassapi dvinnampi dhammaṃ kathento bahūhi upamāhi ca kāraṇehi ca maṇḍayitvā bodhento katheti. Tasmā cittakathikānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಚಿತ್ತಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಸಾಸನೋಸಕ್ಕನಕಾಲೇ ಸತ್ತನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೋ ಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಸೀಲೋ ತತೋ ಚುತೋ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥು ಕಾಲೇ ರಾಜಗಹೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಕುಲದಾರಿಕಾಯ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಸಾ ಚ ಪಠಮಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಕುಲಘರಂ ಗತಾ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಮ್ಪಿ ಅಜಾನನ್ತೀ ಸಾಮಿಕಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ತೇನ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀಸು ಪಬ್ಬಜಿತಾ। ತಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭನಿಮಿತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ದೇವದತ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು, ಸೋ ‘‘ಅಸ್ಸಮಣೀ’’ತಿ ಆಹ। ದಸಬಲಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು, ಸತ್ಥಾ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ಸಾವತ್ಥಿನಗರವಾಸೀನಿ ಕುಲಾನಿ ವಿಸಾಖಞ್ಚ ಉಪಾಸಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸೋಧೇನ್ತೋ ‘‘ಪುರೇ ಲದ್ಧೋ ಗಬ್ಭೋ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅರೋಗಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸುವಿನಿಚ್ಛಿತಂ ಅಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā vayappatto dasabalassa dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ cittakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā devamanussesu saṃsaranto kassapabuddhasāsanosakkanakāle sattannaṃ bhikkhūnaṃ abbhantaro hutvā pabbatamatthake samaṇadhammaṃ katvā aparihīnasīlo tato cuto devaloke nibbattitvā ekaṃ buddhantaraṃ sampattiṃ anubhavamāno amhākaṃ satthu kāle rājagahe ekissā kuladārikāya kucchimhi uppanno. Sā ca paṭhamaṃ mātāpitaro yācitvā pabbajjaṃ alabhamānā kulagharaṃ gatā gabbhaṃ gaṇhi. Tampi ajānantī sāmikaṃ ārādhetvā tena anuññātā bhikkhunīsu pabbajitā. Tassā gabbhanimittaṃ disvā bhikkhuniyo devadattaṃ pucchiṃsu, so ‘‘assamaṇī’’ti āha. Dasabalaṃ pucchiṃsu, satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi. Thero sāvatthinagaravāsīni kulāni visākhañca upāsikaṃ pakkosāpetvā sodhento ‘‘pure laddho gabbho, pabbajjā arogā’’ti āha. Satthā ‘‘suvinicchitaṃ adhikaraṇa’’nti therassa sādhukāraṃ adāsi.
ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಸುವಣ್ಣಬಿಮ್ಬಸದಿಸಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ। ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲೋ ಪೋಸಾಪೇಸಿ, ಕಸ್ಸಪೋತಿ ಚಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಕುಮಾರಕಾಲೇ ಪನ ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಭಗವತಾ ‘‘ಕಸ್ಸಪಂ ಪಕ್ಕೋಸಥ, ಇದಂ ಫಲಂ ವಾ ಖಾದನೀಯಂ ವಾ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕತರಕಸ್ಸಪಸ್ಸಾತಿ। ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಗಹಿತನಾಮತ್ತಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವುಡ್ಢಕಾಲೇಪಿ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಪಿಚ ರಞ್ಞೋ ಪೋಸಾವನಿಕಪುತ್ತತ್ತಾಪಿ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋತಿ ತಂ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು।
Sā bhikkhunī suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyi. Taṃ gahetvā rājā pasenadikosalo posāpesi, kassapoti cassa nāmaṃ katvā aparabhāge alaṅkaritvā satthu santikaṃ netvā pabbājesi. Kumārakāle pana pabbajitattā bhagavatā ‘‘kassapaṃ pakkosatha, idaṃ phalaṃ vā khādanīyaṃ vā kassapassa dethā’’ti vutte ‘‘katarakassapassāti. Kumārakassapassā’’ti evaṃ gahitanāmattā tato paṭṭhāya vuḍḍhakālepi kumārakassapotveva vuccati. Apica rañño posāvanikaputtattāpi kumārakassapoti taṃ sañjāniṃsu.
ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಚೇವ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಬುದ್ಧವಚನಞ್ಚ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಥ ಸೋ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಹಾಯಕೋ ಮೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಿಲಮತಿ, ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ನಯಮುಖಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಾಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಠಿತೋವ ಪಞ್ಚದಸ ಪಞ್ಹೇ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಭಾಗಸಮನನ್ತರೇ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಅನ್ಧವನೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಥೇರೋ ಆಲೋಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಆಗತತ್ಥಾತಿ? ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಆಗತಕಾರಣಂ ದೀಪೇತುಂ ತೇ ಪಞ್ಹೇ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಇಮೇ ಪಞ್ಹೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅರುಣೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ತಥಾಗತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛ, ಠಪೇತ್ವಾ ಹಿ ತಥಾಗತಂ ಅಞ್ಞೋ ಇಮೇ ಪಞ್ಹೇ ಕಥೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮೇವ ಗತೋ।
So pabbajitakālato paṭṭhāya vipassanāya ceva kammaṃ karoti, buddhavacanañca gaṇhāti. Atha so tena saddhiṃ pabbatamatthake samaṇadhammaṃ katvā anāgāmiphalaṃ patvā suddhāvāse nibbatto mahābrahmā tasmiṃ samaye āvajjento kumārakassapaṃ disvā ‘‘sahāyako me vipassanāya kilamati, gantvā tassa vipassanāya nayamukhaṃ dassetvā maggaphalapattiyā upāyaṃ karissāmī’’ti brahmaloke ṭhitova pañcadasa pañhe abhisaṅkharitvā rattibhāgasamanantare kumārakassapattherassa vasanaṭṭhāne andhavane pāturahosi. Thero ālokaṃ disvā ‘‘ko etthā’’ti āha. ‘‘Ahaṃ pubbe tayā saddhiṃ samaṇadhammaṃ katvā anāgāmiphalaṃ patvā suddhāvāse nibbattabrahmā’’ti āha. Kena kammena āgatatthāti? Mahābrahmā attano āgatakāraṇaṃ dīpetuṃ te pañhe ācikkhitvā ‘‘tvaṃ ime pañhe uggaṇhitvā aruṇe uṭṭhite tathāgataṃ upasaṅkamitvā puccha, ṭhapetvā hi tathāgataṃ añño ime pañhe kathetuṃ samattho nāma natthī’’ti vatvā brahmalokameva gato.
ಥೇರೋಪಿ ಪುನದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿ। ಸತ್ಥಾ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಹೇ ಕಥೇಸಿ। ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಾ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅನ್ಧವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಗಬ್ಭಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚತುನ್ನಂ ಪರಿಸಾನಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಬಹುಕಾಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ಚ ಕಾರಣೇಹಿ ಚ ಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತಕಥಮೇವ ಕಥೇತಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಪಾಯಾಸಿರಞ್ಞೋ ಪಞ್ಚದಸಹಿ ಪಞ್ಹೇಹಿ ಪಟಿಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ಸುತ್ತನ್ತೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೪೦೬ ಆದಯೋ) ದೇಸಿತೇ ತಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಚಿತ್ತಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Theropi punadivase satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā mahābrahmunā kathitaniyāmeneva pañhe pucchi. Satthā kumārakassapattherassa arahattaṃ pāpetvā pañhe kathesi. Thero satthārā kathitaniyāmeneva uggaṇhitvā andhavanaṃ gantvā vipassanaṃ gabbhaṃ gāhāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tato paṭṭhāya catunnaṃ parisānaṃ dhammakathaṃ kathento bahukāhi upamāhi ca kāraṇehi ca maṇḍetvā cittakathameva katheti. Atha naṃ satthā pāyāsirañño pañcadasahi pañhehi paṭimaṇḍetvā suttante (dī. ni. 2.406 ādayo) desite taṃ suttantaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā imasmiṃ sāsane cittakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿತತ್ಥೇರವತ್ಥು
Mahākoṭṭhitattheravatthu
೨೧೮. ದಸಮೇ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪತ್ತಾನನ್ತಿ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಪತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿತತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಂ ಹಿ ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಸು ಚಿಣ್ಣವಸಿಭಾವೇನ ಅಭಿಞ್ಞಾತೇ ಅಭಿಞ್ಞಾತೇ ಮಹಾಸಾವಕೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ದಸಬಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಸುಯೇವ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಇತಿ ಇಮಿನಾ ಚಿಣ್ಣವಸಿಭಾವೇನ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
218. Dasame paṭisambhidāpattānanti catasso paṭisambhidā patvā ṭhitānaṃ mahākoṭṭhitatthero aggoti dasseti. Ayaṃ hi thero attano paṭisambhidāsu ciṇṇavasibhāvena abhiññāte abhiññāte mahāsāvake upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi dasabalaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi paṭisambhidāsuyeva pañhaṃ pucchati. Iti iminā ciṇṇavasibhāvena paṭisambhidāpattānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಕೋಟ್ಠಿತಮಾಣವೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಸು ಚಿಣ್ಣವಸೀ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಸುಯೇವ ಪುಚ್ಛತಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಮಹಾವೇದಲ್ಲಸುತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೪೯ ಆದಯೋ) ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbatto aparena samayena satthu dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭisambhidāpattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti. Koṭṭhitamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā ekadivasaṃ satthu dhammakathaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji. So upasampannakālato paṭṭhāya vipassanāya kammaṃ karonto saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā niccakālaṃ paṭisambhidāsu ciṇṇavasī hutvā pañhaṃ pucchanto paṭisambhidāsuyeva pucchati. Atha naṃ satthā aparabhāge mahāvedallasuttaṃ (ma. ni. 1.449 ādayo) aṭṭhuppattiṃ katvā paṭisambhidāpattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ತತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Tatiyavaggavaṇṇanā.
೧೪. ಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
14. Etadaggavaggo
(೧೪) ೪. ಚತುತ್ಥಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
(14) 4. Catutthaetadaggavaggo
ಆನನ್ದತ್ಥೇರವತ್ಥು
Ānandattheravatthu
೨೧೯-೨೨೩. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಬಹುಸ್ಸುತಾನನ್ತಿಆದೀಸು ಅಞ್ಞೇಪಿ ಥೇರಾ ಬಹುಸ್ಸುತಾ ಸತಿಮನ್ತಾ ಗತಿಮನ್ತಾ ಧಿತಿಮನ್ತಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ಚ ಅತ್ಥಿ। ಅಯಂ ಪನಾಯಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಪರಿಯತ್ತಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿ। ತಸ್ಮಾ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಇಮಸ್ಸೇವ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಧಾರಣಕಸತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಥೇರೇಹಿ ಬಲವತರಾ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಸತಿಮನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಅಯಮೇವ ಚಾಯಸ್ಮಾ ಏಕಪದೇ ಠತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿ ಪದಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಾ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಸಬ್ಬಪದಾನಿ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಗತಿಮನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ತಸ್ಸೇವ ಚಾಯಸ್ಮತೋ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನವೀರಿಯಂ ಸಜ್ಝಾಯನವೀರಿಯಞ್ಚ ಧಾರಣವೀರಿಯಞ್ಚ ಸತ್ಥು ಉಪಟ್ಠಾನವೀರಿಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಸದಿಸಂ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಧಿತಿಮನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ತಥಾಗತಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ಚೇಸ ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪಟ್ಠಾನಾಕಾರೇನ ಉಪಟ್ಠಹಿ, ಅಞ್ಞೇ ಹಿ ತಥಾಗತಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಾ ನ ಚಿರಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು, ನ ಚ ಬುದ್ಧಾನಂ ಮನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು। ಅಯಂ ಥೇರೋ ಪನ ಉಪಟ್ಠಾಕಟ್ಠಾನಂ ಲದ್ಧದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹಿ। ತಸ್ಮಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
219-223. Catutthassa paṭhame bahussutānantiādīsu aññepi therā bahussutā satimantā gatimantā dhitimantā upaṭṭhākā ca atthi. Ayaṃ panāyasmā buddhavacanaṃ uggaṇhanto dasabalassa sāsane bhaṇḍāgārikapariyattiyaṃ ṭhatvā gaṇhi. Tasmā bahussutānaṃ aggo nāma jāto. Imasseva ca therassa buddhavacanaṃ gahetvā dhāraṇakasati aññehi therehi balavatarā ahosi, tasmā satimantānaṃ aggo nāma jāto. Ayameva cāyasmā ekapade ṭhatvā saṭṭhi padasahassāni gaṇhanto satthārā kathitaniyāmeneva sabbapadāni jānāti, tasmā gatimantānaṃ aggo nāma jāto. Tasseva cāyasmato buddhavacanaṃ uggaṇhanavīriyaṃ sajjhāyanavīriyañca dhāraṇavīriyañca satthu upaṭṭhānavīriyañca aññehi asadisaṃ ahosi, tasmā dhitimantānaṃ aggo nāma jāto. Tathāgataṃ upaṭṭhahanto cesa na aññesaṃ upaṭṭhākabhikkhūnaṃ upaṭṭhānākārena upaṭṭhahi, aññe hi tathāgataṃ upaṭṭhahantā na ciraṃ upaṭṭhahiṃsu, na ca buddhānaṃ manaṃ gahetvā upaṭṭhahiṃsu. Ayaṃ thero pana upaṭṭhākaṭṭhānaṃ laddhadivasato paṭṭhāya āraddhavīriyo hutvā tathāgatassa manaṃ gahetvā upaṭṭhahi. Tasmā upaṭṭhākānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಇತೋ ಕಿರ ಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಕಪ್ಪೇ ಪದುಮುತ್ತರೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ತಸ್ಸ ಹಂಸವತೀ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ, ನನ್ದೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಸುಮೇಧಾ ನಾಮ ದೇವೀ ಮಾತಾ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಉತ್ತರಕುಮಾರೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಜಾತದಿವಸೇ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಧಾನಮನುಯುತ್ತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರ’’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ‘‘ಪಥವಿಯಂ ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾದಂ ಅಭಿನೀಹರಿ। ಅಥ ಪಥವಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಂ ಪದುಮಂ ಉಟ್ಠಾಸಿ। ತದುಪಾದಾಯ ಭಗವಾ ಪದುಮುತ್ತರೋತೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ತಸ್ಸ ದೇವಲೋ ಚ ಸುಜಾತೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಅಹೇಸುಂ , ಅಮಿತಾ ಚ ಅಸಮಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಸುಮನೋ ನಾಮ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ। ಪದುಮುತ್ತರೋ ಭಗವಾ ಪಿತು ಸಙ್ಗಹಂ ಕುರುಮಾನೋ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಹಂಸವತಿಯಾ ರಾಜಧಾನಿಯಾ ವಸತಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ito kira satasahassamatthake kappe padumuttaro nāma satthā loke uppajji. Tassa haṃsavatī nāma nagaraṃ ahosi, nando nāma rājā pitā, sumedhā nāma devī mātā, bodhisatto uttarakumāro nāma ahosi. So puttassa jātadivase mahābhinikkhamanaṃ nikkhamma pabbajitvā padhānamanuyutto anukkamena sabbaññutaṃ patvā ‘‘anekajātisaṃsāra’’nti udānaṃ udānetvā sattāhaṃ bodhipallaṅke vītināmetvā ‘‘pathaviyaṃ ṭhapessāmī’’ti pādaṃ abhinīhari. Atha pathaviṃ bhinditvā heṭṭhā vuttappamāṇaṃ padumaṃ uṭṭhāsi. Tadupādāya bhagavā padumuttaroteva paññāyittha. Tassa devalo ca sujāto ca dve aggasāvakā ahesuṃ , amitā ca asamā ca dve aggasāvikā, sumano nāma upaṭṭhāko. Padumuttaro bhagavā pitu saṅgahaṃ kurumāno bhikkhusatasahassaparivāro haṃsavatiyā rājadhāniyā vasati.
ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಪನಸ್ಸ ಸುಮನಕುಮಾರೋ ನಾಮ। ತಸ್ಸ ರಾಜಾ ಹಂಸವತಿತೋ ವೀಸಯೋಜನಸತೇ ಭೋಗಗಾಮಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಕದಾಚಿ ಕದಾಚಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಿತರಞ್ಚ ಸತ್ಥಾರಞ್ಚ ಪಸ್ಸತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಪಚ್ಚನ್ತೋ ಕುಪಿತೋ ಸುಮನೋ ರಞ್ಞೋ ಪೇಸೇಸಿ। ರಾಜಾ ‘‘ತ್ವಂ ಮಯಾ ತತ್ಥ ಕಸ್ಮಾ ಠಪಿತೋ’’ತಿ ಪಟಿಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ಚೋರೇ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ‘‘ಉಪಸನ್ತೋ, ದೇವ, ಜನಪದೋ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಪೇಸೇಸಿ। ರಾಜಾ ತುಟ್ಠೋ ‘‘ಸೀಘಂ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಅಮಚ್ಚಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸೋ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪಿತಾ ತುಟ್ಠೋ ಸಚೇ ಮೇ ವರಂ ದೇತಿ, ಕಿಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ? ಅಥ ನಂ ಏಕಚ್ಚೇ ‘‘ಹತ್ಥಿಂ ಗಣ್ಹಥ, ಅಸ್ಸಂ ಗಣ್ಹಥ, ಜನಪದಂ ಗಣ್ಹಥ, ಸತ್ತ ರತನಾನಿ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಅಪರೇ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪಥವಿಸ್ಸರಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಧನಂ ದುಲ್ಲಭಂ, ಲದ್ಧಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಹಾಯ ಗಮನೀಯಂ, ಪುಞ್ಞಮೇವ ಏಕಂ ಆದಾಯ ಗಮನೀಯಂ। ತಸ್ಮಾ ದೇವೇ ವರಂ ದದಮಾನೇ ತೇಮಾಸಂ ಪದುಮುತ್ತರಭಗವನ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ವರಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಮಯ್ಹಂ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾ, ನ ಮೇತಂ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ಥಿ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪನ ಉಪ್ಪಾದಿತಂ, ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಿತರಾ ಆಲಿಙ್ಗೇತ್ವಾ ಮತ್ಥಕೇ ಚುಮ್ಬೇತ್ವಾ ‘‘ವರಂ ತೇ ಪುತ್ತ ದೇಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಭಗವನ್ತಂ ತೇಮಾಸಂ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ಜೀವಿತಂ ಅವಞ್ಝಂ ಕಾತುಂ, ಇಮಂ ಮೇ ದೇವ ವರಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಾತ, ಅಞ್ಞಂ ವರೇಹೀತಿ। ದೇವ, ಖತ್ತಿಯಾನಂ ನಾಮ ದ್ವೇ ಕಥಾ ನತ್ಥಿ, ಏತದೇವ ಮೇ ವರಂ ದೇಹಿ, ನ ಮಮ ಅಞ್ಞೇನ ಅತ್ಥೋತಿ। ತಾತ, ಬುದ್ಧಾನಂ ನಾಮ ಚಿತ್ತಂ ದುಜ್ಜಾನಂ, ಸಚೇ ಭಗವಾ ನ ಇಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾ ದಿನ್ನೇಪಿ ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ? ‘‘ಸಾಧು, ದೇವ, ಅಹಂ ಭಗವತೋ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಹಾರಂ ಗತೋ।
Kaniṭṭhabhātā panassa sumanakumāro nāma. Tassa rājā haṃsavatito vīsayojanasate bhogagāmaṃ adāsi. So kadāci kadāci āgantvā pitarañca satthārañca passati. Athekadivasaṃ paccanto kupito sumano rañño pesesi. Rājā ‘‘tvaṃ mayā tattha kasmā ṭhapito’’ti paṭipesesi. So core vūpasametvā ‘‘upasanto, deva, janapado’’ti rañño pesesi. Rājā tuṭṭho ‘‘sīghaṃ mama putto āgacchatū’’ti āha. Tassa sahassamattā amaccā honti. So tehi saddhiṃ antarāmagge mantesi – ‘‘mayhaṃ pitā tuṭṭho sace me varaṃ deti, kiṃ gaṇhāmī’’ti? Atha naṃ ekacce ‘‘hatthiṃ gaṇhatha, assaṃ gaṇhatha, janapadaṃ gaṇhatha, satta ratanāni gaṇhathā’’ti āhaṃsu. Apare ‘‘tumhe pathavissarassa puttā, na tumhākaṃ dhanaṃ dullabhaṃ, laddhampi cetaṃ sabbaṃ pahāya gamanīyaṃ, puññameva ekaṃ ādāya gamanīyaṃ. Tasmā deve varaṃ dadamāne temāsaṃ padumuttarabhagavantaṃ upaṭṭhātuṃ varaṃ gaṇhathā’’ti āhaṃsu. So ‘‘tumhe mayhaṃ kalyāṇamittā, na metaṃ cittaṃ atthi, tumhehi pana uppāditaṃ, evaṃ karissāmī’’ti gantvā pitaraṃ vanditvā pitarā āliṅgetvā matthake cumbetvā ‘‘varaṃ te putta demī’’ti vutte ‘‘icchāmahaṃ, mahārāja, bhagavantaṃ temāsaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahanto jīvitaṃ avañjhaṃ kātuṃ, imaṃ me deva varaṃ dehī’’ti āha. Na sakkā, tāta, aññaṃ varehīti. Deva, khattiyānaṃ nāma dve kathā natthi, etadeva me varaṃ dehi, na mama aññena atthoti. Tāta, buddhānaṃ nāma cittaṃ dujjānaṃ, sace bhagavā na icchissati, mayā dinnepi kiṃ bhavissatīti? ‘‘Sādhu, deva, ahaṃ bhagavato cittaṃ jānissāmī’’ti vihāraṃ gato.
ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಭಗವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಮಣ್ಡಲಮಾಳೇ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇ ನಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ರಾಜಪುತ್ತ, ಕಸ್ಮಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ? ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ, ದಸ್ಸೇಥ ಮೇ ಭಗವನ್ತನ್ತಿ। ನ ಮಯಂ, ರಾಜಪುತ್ತ, ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇ ಸತ್ಥಾರಂ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಾಮಾತಿ। ಕೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಲಭತೀತಿ? ಸುಮನತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ರಾಜಪುತ್ತಾತಿ। ಸೋ ‘‘ಕುಹಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಥೇರೋ’’ತಿ? ಥೇರಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ, ದಸ್ಸೇಥ ಮೇ ಭಗವನ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಆಪೋಕಸಿಣಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮಹಾಪಥವಿಂ ಉದಕಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಪಥವಿಯಂ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂಯೇವ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಸುಮನ ಕಸ್ಮಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಪುತ್ತೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಆಗತೋತಿ। ತೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಹೀತಿ। ಪುನ ಥೇರೋ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಬುದ್ಧಾಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಬಹಿಪರಿವೇಣೇ ಪಾತುಭವಿತ್ವಾ ಪರಿವೇಣೇ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ। ರಾಜಕುಮಾರೋ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಅಚ್ಛರಿಯಾಕಾರಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಹನ್ತೋ ವತಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ।
Tena ca samayena bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā bhagavā gandhakuṭiṃ paviṭṭho hoti, so maṇḍalamāḷe sannipatitānaṃ bhikkhūnaṃ santikaṃ agamāsi. Te naṃ āhaṃsu – ‘‘rājaputta, kasmā āgatosī’’ti? Bhagavantaṃ dassanāya, dassetha me bhagavantanti. Na mayaṃ, rājaputta, icchiticchitakkhaṇe satthāraṃ daṭṭhuṃ labhāmāti. Ko pana, bhante, labhatīti? Sumanatthero nāma rājaputtāti. So ‘‘kuhiṃ, bhante, thero’’ti? Therassa nisinnaṭṭhānaṃ pucchitvā gantvā vanditvā ‘‘icchāmahaṃ, bhante, bhagavantaṃ passituṃ, dassetha me bhagavanta’’nti āha. Thero passantasseva rājakumārassa āpokasiṇajjhānaṃ samāpajjitvā mahāpathaviṃ udakaṃ adhiṭṭhāya pathaviyaṃ nimujjitvā satthu gandhakuṭiyaṃyeva pāturahosi. Atha naṃ bhagavā ‘‘sumana kasmā āgatosī’’ti āha. Rājaputto, bhante, bhagavantaṃ dassanāya āgatoti. Tena hi bhikkhu āsanaṃ paññāpehīti. Puna thero passantasseva rājakumārassa buddhāsanaṃ gahetvā antogandhakuṭiyaṃ nimujjitvā bahipariveṇe pātubhavitvā pariveṇe āsanaṃ paññāpesi. Rājakumāro imāni dve acchariyākārāni disvā ‘‘mahanto vatāyaṃ bhikkhū’’ti cintesi.
ಭಗವಾಪಿ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ರಾಜಪುತ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಅಕಾಸಿ। ‘‘ಕದಾ ಆಗತೋಸಿ ರಾಜಪುತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಸು ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಟ್ಠೇಸು, ಭಿಕ್ಖೂ ಪನ ‘ನ ಮಯಂ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇ ಭಗವನ್ತಂ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಾಮಾ’ತಿ ಮಂ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಾಹೇಸುಂ। ಥೇರೋ ಪನ ಏಕವಚನೇನೇವ ದಸ್ಸೇತಿ, ಥೇರೋ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನೇ ವಲ್ಲಭೋ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ। ಆಮ ರಾಜಕುಮಾರ, ವಲ್ಲಭೋ ಏಸ ಭಿಕ್ಖು ಮಯ್ಹಂ ಸಾಸನೇತಿ। ಭನ್ತೇ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾಸನೇ ಕಿಂ ಕತ್ವಾ ವಲ್ಲಭಾ ಹೋನ್ತೀತಿ? ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸೀಲಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಕುಮಾರಾತಿ। ಭಗವಾ ಅಹಂ ಥೇರೋ ವಿಯ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ವಲ್ಲಭೋ ಹೋತುಕಾಮೋ, ಸ್ವೇ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಅಧಿವಾಸೇಥಾತಿ। ಅಧಿವಾಸೇಸಿ ಭಗವಾ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ । ರಾಜಕುಮಾರೋ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಖನ್ಧಾವಾರಭತ್ತಂ ನಾಮ ಅದಾಸಿ।
Bhagavāpi gandhakuṭito nikkhamitvā paññatte āsane nisīdi. Rājaputto bhagavantaṃ vanditvā paṭisanthāraṃ akāsi. ‘‘Kadā āgatosi rājaputtā’’ti vutte, ‘‘bhante, tumhesu gandhakuṭiṃ paviṭṭhesu, bhikkhū pana ‘na mayaṃ icchiticchitakkhaṇe bhagavantaṃ daṭṭhuṃ labhāmā’ti maṃ therassa santikaṃ pāhesuṃ. Thero pana ekavacaneneva dasseti, thero, bhante, tumhākaṃ sāsane vallabho maññe’’ti. Āma rājakumāra, vallabho esa bhikkhu mayhaṃ sāsaneti. Bhante, buddhānaṃ sāsane kiṃ katvā vallabhā hontīti? Dānaṃ datvā sīlaṃ samādiyitvā uposathakammaṃ katvā kumārāti. Bhagavā ahaṃ thero viya buddhasāsane vallabho hotukāmo, sve mayhaṃ bhikkhaṃ adhivāsethāti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena . Rājakumāro attano vasanaṭṭhānaṃ gantvā sabbarattiṃ mahāsakkāraṃ sajjetvā satta divasāni khandhāvārabhattaṃ nāma adāsi.
ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಾ ತೇಮಾಸಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನವರೋ ಲದ್ಧೋ, ತೇಮಾಸಂ ಮೇ ವಸ್ಸಾವಾಸಂ ಅಧಿವಾಸೇಥಾತಿ। ಭಗವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ತತ್ಥ ಗತೇನ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತಥಾಗತಾ ಅಭಿರಮನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಕುಮಾರೋ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಂ ಭಗವಾ ಅಞ್ಞಾತಂ ಸುಗತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪುರಿಮತರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇಮಿ, ಮಯಾ ಪೇಸಿತೇ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ದಿನ್ನಾ ಮೇ, ದೇವ, ಭಗವತಾ ಪಟಿಞ್ಞಾ, ಮಯಾ ಪಹಿತೇ ಭಗವನ್ತಂ ಪೇಸೇಯ್ಯಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಿತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಯೋಜನೇ ಯೋಜನೇ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ವೀಸಯೋಜನಸತಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಗತೋ। ಗನ್ತ್ವಾ ಚ ಅತ್ತನೋ ನಗರೇ ವಿಹಾರಟ್ಠಾನಂ ವಿಚಿನನ್ತೋ ಸೋಭನನಾಮಸ್ಸ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸೇನ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇಸಿ। ತತ್ಥ ಭಗವತೋ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನತ್ಥಾಯ ಕುಟಿಲೇಣಮಣ್ಡಪೇ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖೇಪಂ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಞ್ಚ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ನಿಟ್ಠಿತಂ ಮಯ್ಹಂ ಕಿಚ್ಚಂ, ಸತ್ಥಾರಂ ಪಹಿಣಥಾ’’ತಿ।
Sattame divase satthāraṃ vanditvā, bhante, mayā pitu santikā temāsaṃ antovassaṃ tumhākaṃ paṭijagganavaro laddho, temāsaṃ me vassāvāsaṃ adhivāsethāti. Bhagavā ‘‘atthi nu kho tattha gatena attho’’ti oloketvā ‘‘atthī’’ti disvā ‘‘suññāgāre kho, rājakumāra, tathāgatā abhiramantī’’ti āha. Kumāro ‘‘aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatā’’ti vatvā ‘‘ahaṃ, bhante, purimataraṃ gantvā vihāraṃ kāremi, mayā pesite bhikkhusatasahassena saddhiṃ āgacchathā’’ti bhagavantaṃ paṭiññaṃ gāhāpetvā pitu santikaṃ gantvā ‘‘dinnā me, deva, bhagavatā paṭiññā, mayā pahite bhagavantaṃ peseyyathā’’ti vatvā pitaraṃ vanditvā nikkhamitvā yojane yojane vihāraṃ kārento vīsayojanasataṃ addhānaṃ gato. Gantvā ca attano nagare vihāraṭṭhānaṃ vicinanto sobhananāmassa kuṭumbikassa uyyānaṃ disvā satasahassena kiṇitvā satasahassaṃ vissajjetvā vihāraṃ kāresi. Tattha bhagavato gandhakuṭiṃ sesabhikkhūnañca rattiṭṭhānadivāṭṭhānatthāya kuṭileṇamaṇḍape kāretvā pākāraparikkhepaṃ dvārakoṭṭhakañca niṭṭhāpetvā pitu santikaṃ pesesi – ‘‘niṭṭhitaṃ mayhaṃ kiccaṃ, satthāraṃ pahiṇathā’’ti.
ರಾಜಾ ಭಗವನ್ತಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ‘‘ಭಗವಾ ಸುಮನಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಪರಿವುತೋ ಯೋಜನೇ ಯೋಜನೇ ವಿಹಾರೇಸು ವಸಮಾನೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಕುಮಾರೋ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಯೋಜನಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜಯಮಾನೋ ವಿಹಾರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ –
Rājā bhagavantaṃ bhojetvā ‘‘bhagavā sumanassa kiccaṃ niṭṭhitaṃ, tumhākaṃ gamanaṃ paccāsīsatī’’ti āha. Bhagavā bhikkhusatasahassaparivuto yojane yojane vihāresu vasamāno agamāsi. Kumāro ‘‘satthā āgacchatī’’ti sutvā yojanaṃ paccuggantvā gandhamālādīhi pūjayamāno vihāraṃ pavesetvā –
‘‘ಸತಸಹಸ್ಸೇನ ಮೇ ಕೀತಂ, ಸತಸಹಸ್ಸೇನ ಮಾಪಿತಂ।
‘‘Satasahassena me kītaṃ, satasahassena māpitaṃ;
ಸೋಭನಂ ನಾಮ ಉಯ್ಯಾನಂ, ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹ ಮಹಾಮುನೀ’’ತಿ॥ –
Sobhanaṃ nāma uyyānaṃ, paṭiggaṇha mahāmunī’’ti. –
ವಿಹಾರಂ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ। ಸೋ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾದಿವಸೇ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತದಾರೇ ಚ ಅಮಚ್ಚೇ ಚ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸತ್ಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ದೂರತೋವ ಆಗತೋ, ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಧಮ್ಮಗರುಕಾ ನ ಆಮಿಸಚಕ್ಖುಕಾ । ತಸ್ಮಾ ಅಹಂ ಇಮಂ ತೇಮಾಸಂ ದ್ವೇ ಸಾಟಕೇ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ದಸ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಇಧೇವ ವಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಖೀಣಾಸವಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಇಮಿನಾವ ನೀಹಾರೇನ ತೇಮಾಸಂ ದಾನಂ ದದೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ।
Vihāraṃ niyyādesi. So vassūpanāyikādivase dānaṃ datvā attano puttadāre ca amacce ca pakkosāpetvā āha – ‘‘satthā amhākaṃ santikaṃ dūratova āgato, buddhā ca nāma dhammagarukā na āmisacakkhukā . Tasmā ahaṃ imaṃ temāsaṃ dve sāṭake nivāsetvā dasa sīlāni samādiyitvā idheva vasissāmi, tumhe khīṇāsavasatasahassassa imināva nīhārena temāsaṃ dānaṃ dadeyyāthā’’ti.
ಸೋ ಸುಮನತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಸಭಾಗೇಯೇವ ಠಾನೇ ವಸನ್ತೋ ಯಂ ಥೇರೋ ಭಗವತೋ ವತ್ತಂ ಕರೋತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏಕನ್ತವಲ್ಲಭೋ ಏಸ ಥೇರೋ, ಏತಸ್ಸೇವ ಮೇ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಉಪಕಟ್ಠಾಯ ಪವಾರಣಾಯ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ತಿಚೀವರಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯದೇತಂ ಮಯಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಖನ್ಧಾವಾರದಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುಞ್ಞಂ ಕತಂ, ತಂ ನೇವ ಸಕ್ಕಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ನ ಮಾರಬ್ರಹ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೇನ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪನ ಉಪಟ್ಠಾಕಭಾವಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೇನ ಕತಂ। ತಸ್ಮಾ ಅಹಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಅನಾಗತೇ ಸುಮನತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಹೋಮೀ’’ತಿ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ವನ್ದಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅನನ್ತರಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಕುಮಾರೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಅದ್ವೇಜ್ಝಕಥಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ।
So sumanattherassa vasanaṭṭhānasabhāgeyeva ṭhāne vasanto yaṃ thero bhagavato vattaṃ karoti, taṃ sabbaṃ disvā ‘‘imasmiṃ ṭhāne ekantavallabho esa thero, etasseva me ṭhānantaraṃ patthetuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā upakaṭṭhāya pavāraṇāya gāmaṃ pavisitvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā sattame divase bhikkhusatasahassassa pādamūle ticīvaraṃ ṭhapetvā bhagavantaṃ vanditvā, ‘‘bhante, yadetaṃ mayā sattāhaṃ khandhāvāradānato paṭṭhāya puññaṃ kataṃ, taṃ neva sakkasampattiṃ, na mārabrahmasampattiṃ patthayantena, buddhassa pana upaṭṭhākabhāvaṃ patthentena kataṃ. Tasmā ahampi bhagavā anāgate sumanatthero viya ekassa buddhassa upaṭṭhāko homī’’ti pañcapatiṭṭhitena patiṭṭhahitvā vandi. Satthā tassa anantarāyaṃ disvā byākaritvā pakkāmi. Kumāro taṃ sutvā ‘‘buddhā ca nāma advejjhakathā hontī’’ti dutiyadivase gotamabuddhassa pattacīvaraṃ gahetvā piṭṭhito piṭṭhito gacchanto viya ahosi.
ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತೋ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ಉತ್ತರಿಸಾಟಕಂ ದತ್ವಾ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ। ಪುನ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದವರಗತೋ ಗನ್ಧಮಾದನತೋ ಆಕಾಸೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಅಟ್ಠ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ದಿಸ್ವಾ ನಿಮನ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಮಙ್ಗಲಉಯ್ಯಾನೇ ತೇಸಂ ಅಟ್ಠ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯೋ ಕಾರೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ನಿಸೀದನತ್ಥಾಯ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನೇ ಅಟ್ಠ ಸಬ್ಬರತನಮಯಾನಿ ಪೀಠಾನಿ ಚೇವ ಮಣಿಆಧಾರಕೇ ಚ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ದಸ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಅಕಾಸಿ। ಏತಾನಿ ಪಾಕಟಟ್ಠಾನಾನಿ।
So tasmiṃ buddhuppāde vassasatasahassaṃ dānaṃ datvā sagge nibbattitvā kassapabuddhakāle piṇḍāya carato therassa pattaggahaṇatthaṃ uttarisāṭakaṃ datvā pūjaṃ akāsi. Puna sagge nibbattitvā tato cuto bārāṇasirājā hutvā uparipāsādavaragato gandhamādanato ākāsena āgacchante aṭṭha paccekabuddhe disvā nimantāpetvā bhojetvā attano maṅgalauyyāne tesaṃ aṭṭha paṇṇasālāyo kāretvā tesaṃ nisīdanatthāya attano nivesane aṭṭha sabbaratanamayāni pīṭhāni ceva maṇiādhārake ca paṭiyādetvā dasa vassasahassāni upaṭṭhānaṃ akāsi. Etāni pākaṭaṭṭhānāni.
ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪನ ದಾನಂ ದದಮಾನೋವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಅಮಿತೋದನಸಕ್ಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸಬ್ಬೇವ ಞಾತಕೇ ಆನನ್ದಿತೇ ಪಮುದಿತೇ ಕರೋನ್ತೋ ಜಾತೋತಿ ಆನನ್ದೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಕತಾಭಿನಿಕ್ಖಮನೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಪಠಮಗಮನೇನ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಭಗವತಿ ಭಗವತೋ ಪರಿವಾರತ್ಥಂ ರಾಜಕುಮಾರೇಸು ಪಬ್ಬಜನ್ತೇಸು ಭದ್ದಿಯಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಆಯಸ್ಮತೋ ಪುಣ್ಣಸ್ಸ ಮನ್ತಾಣಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ।
Kappasatasahassaṃ pana dānaṃ dadamānova amhākaṃ bodhisattena saddhiṃ tusitapure nibbattitvā tato cuto amitodanasakkassa gehe nibbatti. Athassa sabbeva ñātake ānandite pamudite karonto jātoti ānandotveva nāmaṃ akaṃsu. So anupubbena katābhinikkhamane sammāsambodhiṃ patvā paṭhamagamanena kapilavatthuṃ āgantvā tato nikkhante bhagavati bhagavato parivāratthaṃ rājakumāresu pabbajantesu bhaddiyādīhi saddhiṃ nikkhamitvā bhagavato santike pabbajitvā nacirasseva āyasmato puṇṇassa mantāṇiputtassa santike dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhahi.
ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಭಗವತೋ ಪಠಮಬೋಧಿಯಂ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಅನಿಬದ್ಧಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ಅಹೇಸುಂ। ಏಕದಾ ನಾಗಸಮಾಲೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಿ ಏಕದಾ ನಾಗಿತೋ, ಏಕದಾ ಉಪವಾನೋ, ಏಕದಾ ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ, ಏಕದಾ ಚುನ್ದೋ ಸಮಣುದ್ದೇಸೋ , ಏಕದಾ ಸಾಗತೋ, ಏಕದಾ ರಾಧೋ, ಏಕದಾ ಮೇಘಿಯೋ। ತತ್ಥ ಏಕದಾ ಭಗವಾ ನಾಗಸಮಾಲತ್ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ದ್ವೇಧಾಪಥಂ ಪತ್ತೋ। ಥೇರೋ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ‘‘ಭಗವಾ ಅಹಂ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖು, ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಹನ್ದ ಭಗವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಣ್ಹಥ, ಅಹಂ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಆಹರ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ। ತಸ್ಸಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಇತರೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛತೋ ಚೋರಾ ಪತ್ತಚೀವರಞ್ಚೇವ ಹರಿಂಸು, ಸೀಸಞ್ಚ ಭಿನ್ದಿಂಸು। ಸೋ ‘‘ಭಗವಾ ಇದಾನಿ ಮೇ ಪಟಿಸರಣಂ, ನ ಅಞ್ಞೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಲೋಹಿತೇನ ಗಲನ್ತೇನ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿ। ‘‘ಕಿಮಿದಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಮಾ ಚಿನ್ತೇಯಿ ಭಿಕ್ಖು, ಏತಸ್ಸ ಕಾರಣಾಯೇವ ತಂ ನಿವಾರಯಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಮಸ್ಸಾಸೇಸಿ।
Tena kho pana samayena bhagavato paṭhamabodhiyaṃ vīsati vassāni anibaddhā upaṭṭhākā ahesuṃ. Ekadā nāgasamālo pattacīvaraṃ gahetvā vicari ekadā nāgito, ekadā upavāno, ekadā sunakkhatto, ekadā cundo samaṇuddeso , ekadā sāgato, ekadā rādho, ekadā meghiyo. Tattha ekadā bhagavā nāgasamālattherena saddhiṃ addhānamaggappaṭipanno dvedhāpathaṃ patto. Thero maggā okkamma ‘‘bhagavā ahaṃ iminā maggena gacchāmī’’ti āha. Atha naṃ bhagavā ‘‘ehi bhikkhu, iminā maggena gacchāmā’’ti āha. So ‘‘handa bhagavā tumhākaṃ pattacīvaraṃ gaṇhatha, ahaṃ iminā maggena gacchāmī’’ti vatvā pattacīvaraṃ bhūmiyaṃ ṭhapetuṃ āraddho. Atha naṃ bhagavā ‘‘āhara bhikkhū’’ti vatvā pattacīvaraṃ gahetvā gato. Tassapi bhikkhuno itarena maggena gacchato corā pattacīvarañceva hariṃsu, sīsañca bhindiṃsu. So ‘‘bhagavā idāni me paṭisaraṇaṃ, na añño’’ti cintetvā lohitena galantena bhagavato santikaṃ āgami. ‘‘Kimidaṃ bhikkhū’’ti ca vutte taṃ pavattiṃ ārocesi. Atha naṃ bhagavā ‘‘mā cinteyi bhikkhu, etassa kāraṇāyeva taṃ nivārayimhā’’ti vatvā samassāsesi.
ಏಕದಾ ಪನ ಭಗವಾ ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಚೀನವಂಸೇ ಮಿಗದಾಯೇ ಜನ್ತುಗಾಮಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ರಾಪಿ ಮೇಘಿಯೋ ಜನ್ತುಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ನದೀತೀರೇ ಪಾಸಾದಿಕಂ ಅಮ್ಬವನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭಗವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಣ್ಹಥ, ಅಹಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅಮ್ಬವನೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಗವತಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ನಿವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಕುಸಲವಿತಕ್ಕೇಹಿ ಅನ್ವಾಸತ್ತೋ ಪಚ್ಚಾಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ತಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ‘‘ಇಮಮೇವ ತೇ ಕಾರಣಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿವಾರಯಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ಗನ್ಧಕುಟಿಪರಿವೇಣೇ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನಿಮ್ಹಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ‘ಏಕಚ್ಚೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛಾಮಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಞ್ಞೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಮಯ್ಹಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ಮಯ್ಹಂ ನಿಬದ್ಧುಪಟ್ಠಾಕಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ । ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮಸಂವೇಗೋ ಉದಪಾದಿ। ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಾಧಿಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರಯಿಂ, ನನು ಮಾದಿಸೋ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ನಾಮ ವಟ್ಟತಿ, ಅಹಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ ಭಗವಾ ‘‘ಅಲಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಯಸ್ಸಂ ದಿಸಾಯಂ ತ್ವಂ ವಿಹರಸಿ, ಅಸುಞ್ಞಾ ವೇ ಸಾ ದಿಸಾ, ತವ ಹಿ ಓವಾದೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಓವಾದಸದಿಸೋ, ತೇನ ಮೇ ತಯಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಸಾವಕಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಭಗವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ।
Ekadā pana bhagavā meghiyattherena saddhiṃ pācīnavaṃse migadāye jantugāmaṃ agamāsi. Tatrāpi meghiyo jantugāme piṇḍāya caritvā nadītīre pāsādikaṃ ambavanaṃ disvā ‘‘bhagavā tumhākaṃ pattacīvaraṃ gaṇhatha, ahaṃ tasmiṃ ambavane samaṇadhammaṃ karomī’’ti vatvā bhagavatā tikkhattuṃ nivāriyamānopi gantvā akusalavitakkehi anvāsatto paccāgantvā taṃ pavattiṃ ārocesi. Tampi bhagavā ‘‘imameva te kāraṇaṃ sallakkhetvā nivārayimhā’’ti vatvā anupubbena sāvatthiṃ agamāsi. Tattha gandhakuṭipariveṇe paññattavarabuddhāsane nisinno bhikkhusaṅghaparivuto bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhave, idānimhi mahallako, ‘ekacce bhikkhū iminā maggena gacchāmā’ti vutte aññena gacchanti, ekacce mayhaṃ pattacīvaraṃ bhūmiyaṃ nikkhipanti, mayhaṃ nibaddhupaṭṭhākaṃ ekaṃ bhikkhuṃ jānāthā’’ti . Bhikkhūnaṃ dhammasaṃvego udapādi. Athāyasmā sāriputto uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ vanditvā ‘‘ahaṃ, bhante, tumheyeva patthayamāno satasahassakappādhikaṃ asaṅkhyeyyaṃ pāramiyo pūrayiṃ, nanu mādiso mahāpañño upaṭṭhāko nāma vaṭṭati, ahaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti āha. Taṃ bhagavā ‘‘alaṃ, sāriputta, yassaṃ disāyaṃ tvaṃ viharasi, asuññā ve sā disā, tava hi ovādo buddhānaṃ ovādasadiso, tena me tayā upaṭṭhākakiccaṃ atthī’’ti paṭikkhipi. Eteneva upāyena mahāmoggallānaṃ ādiṃ katvā asīti mahāsāvakā uṭṭhahiṃsu. Te sabbe bhagavā paṭikkhipi.
ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಪನ ತುಣ್ಹೀಯೇವ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಟ್ಠಾನಂ ಯಾಚತಿ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಯಾಚಾಹೀ’’ತಿ। ಯಾಚಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ, ಆವುಸೋ, ಕೀದಿಸಂ ಹೋತಿ, ಕಿಂ ಮಂ ಸತ್ಥಾ ನ ಪಸ್ಸತಿ? ಸಚೇ ಸತ್ಥಾ ರೋಚಿಸ್ಸತಿ, ‘‘ಆನನ್ದೋ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಹತೂ’’ತಿ ವಕ್ಖತೀತಿ। ಅಥ ಭಗವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆನನ್ದೋ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಉಸ್ಸಾಹೇತಬ್ಬೋ, ಸಯಮೇವ ಜಾನಿತ್ವಾ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ದಸಬಲಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಟ್ಠಾನಂ ಯಾಚಾಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಥೇರೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಾ ಚತಸ್ಸೋ ಚ ಆಯಾಚನಾತಿ ಅಟ್ಠ ವರೇ ಯಾಚಿ।
Ānandatthero pana tuṇhīyeva nisīdi. Atha naṃ bhikkhū āhaṃsu – ‘‘āvuso ānanda, bhikkhusaṅgho upaṭṭhākaṭṭhānaṃ yācati, tvampi yācāhī’’ti. Yācitvā laddhaṭṭhānaṃ nāma, āvuso, kīdisaṃ hoti, kiṃ maṃ satthā na passati? Sace satthā rocissati, ‘‘ānando maṃ upaṭṭhahatū’’ti vakkhatīti. Atha bhagavā ‘‘na, bhikkhave, ānando aññehi ussāhetabbo, sayameva jānitvā maṃ upaṭṭhahissatī’’ti āha. Tato bhikkhū ‘‘uṭṭhehi, āvuso ānanda, uṭṭhehi, āvuso ānanda, dasabalaṃ upaṭṭhākaṭṭhānaṃ yācāhī’’ti āhaṃsu. Thero uṭṭhahitvā cattāro paṭikkhepā catasso ca āyācanāti aṭṭha vare yāci.
ಚತ್ತಾರೋ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಾ ನಾಮ – ‘‘ಸಚೇ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಂ ಪಣೀತಂ ಚೀವರಂ ನ ದಸ್ಸತಿ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ನ ದಸ್ಸತಿ, ಏಕಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ವಸಿತುಂ ನ ದಸ್ಸತಿ, ನಿಮನ್ತನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಏವಾಹಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಂ ಪನೇತ್ಥ, ಆನನ್ದ, ಆದೀನವಂ ಅದ್ದಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಆಹ – ‘‘ಸಚಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ವತ್ತಾರೋ ‘ಆನನ್ದೋ ದಸಬಲೇನ ಲದ್ಧಂ ಪಣೀತಂ ಚೀವರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಏಕಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ವಸತಿ , ಏಕತೋ ನಿಮನ್ತನಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಏತಂ ಲಾಭಂ ಲಭನ್ತೋ ತಥಾಗತಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಕೋ ಏವಂ ಉಪಟ್ಠಹತೋ ಭಾರೋ’’’ತಿ? ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೇ ಯಾಚಿ।
Cattāro paṭikkhepā nāma – ‘‘sace me, bhante, bhagavā attanā laddhaṃ paṇītaṃ cīvaraṃ na dassati, piṇḍapātaṃ na dassati, ekagandhakuṭiyaṃ vasituṃ na dassati, nimantanaṃ gahetvā na gamissati, evāhaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti vatvā ‘‘kaṃ panettha, ānanda, ādīnavaṃ addasā’’ti vutte āha – ‘‘sacāhaṃ, bhante, imāni vatthūni labhissāmi, bhavissanti vattāro ‘ānando dasabalena laddhaṃ paṇītaṃ cīvaraṃ paribhuñjati, piṇḍapātaṃ paribhuñjati, ekagandhakuṭiyaṃ vasati , ekato nimantanaṃ gacchati. Etaṃ lābhaṃ labhanto tathāgataṃ upaṭṭhāti, ko evaṃ upaṭṭhahato bhāro’’’ti? Ime cattāro paṭikkhepe yāci.
ಚತಸ್ಸೋ ಆಯಾಚನಾ ನಾಮ – ‘‘ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಮಯಾ ಗಹಿತನಿಮನ್ತನಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಸಚಾಹಂ ತಿರೋರಟ್ಠಾ ತಿರೋಜನಪದಾ ಭಗವನ್ತಂ ದಟ್ಠುಂ ಆಗತಂ ಪರಿಸಂ ಆಗತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಲಚ್ಛಾಮಿ, ಯದಾ ಮೇ ಕಙ್ಖಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಲಚ್ಛಾಮಿ, ತಥಾ ಯಂ ಭಗವಾ ಮಯ್ಹಂ ಪರಮ್ಮುಖೇ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ತಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಕಥೇಸ್ಸತಿ, ಏವಾಹಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಂ ಪನೇತ್ಥ, ಆನನ್ದ, ಆನಿಸಂಸಂ ಪಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಆಹ – ‘‘ಇಧ, ಭನ್ತೇ, ಸದ್ಧಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಭಗವತೋ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಮಂ ಏವಂ ವದನ್ತಿ ‘ಸ್ವೇ, ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಘರೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಥಾ’ತಿ। ಸಚೇ ಭಗವಾ ತತ್ಥ ನ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪರಿಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ಕಙ್ಖಞ್ಚ ವಿನೋದೇತುಂ ಓಕಾಸಂ ನ ಲಚ್ಛಾಮಿ, ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ವತ್ತಾರೋ ‘ಕಿಂ ಆನನ್ದೋ ದಸಬಲಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ । ಏತ್ತಕಮ್ಪಿಸ್ಸ ಭಗವಾ ಅನುಗ್ಗಹಂ ನ ಕರೋತೀ’ತಿ। ಭಗವತೋ ಚ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಮಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ ‘ಅಯಂ, ಆವುಸೋ ಆನನ್ದ, ಗಾಥಾ, ಇದಂ ಸುತ್ತಂ, ಇದಂ ಜಾತಕಂ ಕತ್ಥ ದೇಸಿತ’ನ್ತಿ। ಸಚಾಹಂ ತಂ ನ ಸಮ್ಪಾದಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ವತ್ತಾರೋ – ‘ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ, ಆವುಸೋ, ನ ಜಾನಾಸಿ, ಕಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಛಾಯಾ ವಿಯ ಭಗವನ್ತಂ ಅವಿಜಹನ್ತೋ ದೀಘರತ್ತಂ ವಿಚರಸೀ’ತಿ। ತೇನಾಹಂ ಪರಮ್ಮುಖಾ ದೇಸಿತಸ್ಸಪಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪುನ ಕಥನಂ ಇಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ। ಇಮಾ ಚತಸ್ಸೋ ಆಯಾಚನಾ ಯಾಚಿ। ಭಗವಾಪಿಸ್ಸ ಅದಾಸಿ।
Catasso āyācanā nāma – ‘‘sace, bhante, bhagavā mayā gahitanimantanaṃ gamissati, sacāhaṃ tiroraṭṭhā tirojanapadā bhagavantaṃ daṭṭhuṃ āgataṃ parisaṃ āgatakkhaṇeyeva bhagavantaṃ dassetuṃ lacchāmi, yadā me kaṅkhā uppajjati, tasmiṃyeva khaṇe bhagavantaṃ upasaṅkamituṃ lacchāmi, tathā yaṃ bhagavā mayhaṃ parammukhe dhammaṃ deseti, taṃ āgantvā mayhaṃ kathessati, evāhaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti vatvā ‘‘kaṃ panettha, ānanda, ānisaṃsaṃ passasī’’ti vutte āha – ‘‘idha, bhante, saddhā kulaputtā bhagavato okāsaṃ alabhantā maṃ evaṃ vadanti ‘sve, bhante ānanda, bhagavatā saddhiṃ amhākaṃ ghare bhikkhaṃ gaṇheyyāthā’ti. Sace bhagavā tattha na gamissati, icchiticchitakkhaṇeyeva parisaṃ dassetuṃ, kaṅkhañca vinodetuṃ okāsaṃ na lacchāmi, bhavissanti vattāro ‘kiṃ ānando dasabalaṃ upaṭṭhāti . Ettakampissa bhagavā anuggahaṃ na karotī’ti. Bhagavato ca parammukhā maṃ pucchissanti ‘ayaṃ, āvuso ānanda, gāthā, idaṃ suttaṃ, idaṃ jātakaṃ kattha desita’nti. Sacāhaṃ taṃ na sampādayissāmi, bhavissanti vattāro – ‘ettakampi, āvuso, na jānāsi, kasmā tvaṃ chāyā viya bhagavantaṃ avijahanto dīgharattaṃ vicarasī’ti. Tenāhaṃ parammukhā desitassapi dhammassa puna kathanaṃ icchāmī’’ti. Imā catasso āyācanā yāci. Bhagavāpissa adāsi.
ಏವಂ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ವರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಬದ್ಧುಪಟ್ಠಾಕೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸೇವ ಠಾನನ್ತರಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪೂರಿತಾನಂ ಪಾರಮೀನಂ ಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಟ್ಠಾನಂ ಲದ್ಧದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಸಬಲಸ್ಸ ದುವಿಧೇನ ಉದಕೇನ ತಿವಿಧೇನ ದನ್ತಕಟ್ಠೇನ ಹತ್ಥಪಾದಪರಿಕಮ್ಮೇನ ಪಿಟ್ಠಿಪರಿಕಮ್ಮೇನ ಗನ್ಧಕುಟಿಪರಿವೇಣಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜನೇನಾತಿ ಏವಮಾದೀಹಿ ಕಿಚ್ಚೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮ ವೇಲಾಯ ಸತ್ಥು ಇಮಂ ನಾಮ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಇದಂ ನಾಮ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ದಿವಸಭಾಗಂ ಸನ್ತಿಕಾವಚರೋ ಹುತ್ವಾ ರತ್ತಿಭಾಗಸಮನನ್ತರೇ ದಣ್ಡದೀಪಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕರತ್ತಿಂ ಗನ್ಧಕುಟಿಪರಿವೇಣಂ ನವ ವಾರೇ ಅನುಪರಿಯಾಯತಿ। ಏವಞ್ಹಿಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಓಕ್ಕಮೇಯ್ಯ, ದಸಬಲೇ ಪಕ್ಕೋಸನ್ತೇ ಪಟಿವಚನಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ದಣ್ಡದೀಪಿಕಂ ಹತ್ಥೇನ ನ ಮುಞ್ಚತಿ। ಇದಮೇತ್ತಕಂ ವತ್ಥು। ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಧಮ್ಮಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಥೇರಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಸತಿಮನ್ತಾನಂ ಗತಿಮನ್ತಾನಂ ಧಿತಿಮನ್ತಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Evaṃ ime aṭṭha vare gahetvā nibaddhupaṭṭhāko ahosi. Tasseva ṭhānantarassa atthāya kappasatasahassaṃ pūritānaṃ pāramīnaṃ phalaṃ pāpuṇi. So upaṭṭhākaṭṭhānaṃ laddhadivasato paṭṭhāya dasabalassa duvidhena udakena tividhena dantakaṭṭhena hatthapādaparikammena piṭṭhiparikammena gandhakuṭipariveṇaṃ sammajjanenāti evamādīhi kiccehi upaṭṭhahanto ‘‘imāya nāma velāya satthu imaṃ nāma laddhuṃ vaṭṭati, idaṃ nāma kātuṃ vaṭṭatī’’ti divasabhāgaṃ santikāvacaro hutvā rattibhāgasamanantare daṇḍadīpikaṃ gahetvā ekarattiṃ gandhakuṭipariveṇaṃ nava vāre anupariyāyati. Evañhissa ahosi – ‘‘sace me thinamiddhaṃ okkameyya, dasabale pakkosante paṭivacanaṃ dātuṃ na sakkuṇeyya’’nti. Tasmā sabbarattiṃ daṇḍadīpikaṃ hatthena na muñcati. Idamettakaṃ vatthu. Aparabhāge pana satthā jetavane viharanto anekapariyāyena dhammabhaṇḍāgārikaānandattherassa vaṇṇaṃ kathetvā theraṃ imasmiṃ sāsane bahussutānaṃ satimantānaṃ gatimantānaṃ dhitimantānaṃ upaṭṭhākānañca bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರವತ್ಥು
Uruvelakassapattheravatthu
೨೨೪. ದುತಿಯೇ ಮಹಾಪರಿಸಾನನ್ತಿ ಮಹಾಪರಿವಾರಾನಂ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಹಿ ಥೇರಾನಂ ಕಞ್ಚಿ ಕಾಲಂ ಪರಿವಾರೋ ಮಹಾ ಹೋತಿ ಕಞ್ಚಿ ಕಾಲಂ ಅಪ್ಪೋ, ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ದ್ವೀಹಿ ಭಾತಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಂ ಸಮಣಸಹಸ್ಸಂ ನಿಬದ್ಧಪರಿವಾರೋವ ಅಹೋಸಿ। ತೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಏಕೇಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೇ ದ್ವೇ ಸಮಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೇ ತೀಣಿ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಮಹಾಪರಿವಾರಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಕಸ್ಸಪೋತಿ ಪನಸ್ಸ ಗೋತ್ತಂ। ಉರುವೇಲಾಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ।
224. Dutiye mahāparisānanti mahāparivārānaṃ uruvelakassapo aggoti dasseti. Aññesañhi therānaṃ kañci kālaṃ parivāro mahā hoti kañci kālaṃ appo, imassa pana therassa dvīhi bhātikehi saddhiṃ ekaṃ samaṇasahassaṃ nibaddhaparivārova ahosi. Tesu ekekasmiṃ ekekaṃ pabbājente dve samaṇasahassāni honti, dve dve pabbājente tīṇi sahassāni honti. Tasmā so mahāparivārānaṃ aggo nāma jāto. Kassapoti panassa gottaṃ. Uruvelāyaṃ pabbajitattā uruvelakassapoti paññāyittha.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಮಹಾಪರಿಸಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ಅನಾಗತೇ ಏವರೂಪೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ತಿಚೀವರೇನ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮಹಾಪರಿಸಾನಂ ಅಗ್ಗಭಾವತ್ಥಂ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅನನ್ತರಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನಾಗತೇ ಗೋತಮಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಮಹಾಪರಿಸಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā vayappatto satthu dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ mahāparisānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā ticīvarena acchādetvā satthāraṃ vanditvā mahāparisānaṃ aggabhāvatthaṃ patthanaṃ akāsi. Satthā anantarāyaṃ disvā anāgate gotamabuddhassa sāsane mahāparisānaṃ aggo bhavissatī’’ti byākaritvā pakkāmi.
ಸೋಪಿ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇತೋ ದ್ವೇನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಫುಸ್ಸಬುದ್ಧಸ್ಸ ವೇಮಾತಿಕಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಪಿತಾ ಮಹಿನ್ದರಾಜಾ ನಾಮ। ಅಪರೇ ಪನಸ್ಸ ದ್ವೇ ಕನಿಟ್ಠಭಾತರೋ ಅಹೇಸುಂ। ಏವಂ ತೇ ತಯೋ ಭಾತರೋ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಲಭಿಂಸು। ತೇ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಕುಪಿತಂ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಾ ವರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ತೇಮಾಸಂ ದಸಬಲಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವರಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಅಥ ನೇಸಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ದಸಬಲಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೇಹಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಾದಕಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಆಯವಯಜಾನನಕಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿವೇಸಕಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ದಸ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಾಯ ತೇಮಾಸಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ರಕ್ಖಿಂಸು। ತೇ ತಯೋ ಅಮಚ್ಚಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರವಿಸಾಖರಟ್ಠಪಾಲಾ ಜಾತಾ।
Sopi kulaputto yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto ito dvenavutikappamatthake phussabuddhassa vemātikakaniṭṭhabhātā hutvā nibbatto, pitā mahindarājā nāma. Apare panassa dve kaniṭṭhabhātaro ahesuṃ. Evaṃ te tayo bhātaro visuṃ visuṃ ṭhānantaraṃ labhiṃsu. Te heṭṭhā vuttanayeneva kupitaṃ paccantaṃ vūpasametvā pitu santikā varaṃ labhitvā ‘‘temāsaṃ dasabalaṃ paṭijaggissāmā’’ti varaṃ gaṇhiṃsu. Atha nesaṃ etadahosi – ‘‘amhehi dasabalaṃ paṭijaggantehi anucchavikaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti ekaṃ amaccaṃ uppādakaṭṭhāne ṭhapetvā ekaṃ āyavayajānanakaṃ katvā ekaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa parivesakaṭṭhāne ṭhapetvā attanā dasa sīlāni samādāya temāsaṃ sikkhāpadāni rakkhiṃsu. Te tayo amaccā heṭṭhā vuttanayeneva imasmiṃ buddhuppāde bimbisāravisākharaṭṭhapālā jātā.
ತೇ ಪನ ರಾಜಕುಮಾರಾ ವುತ್ಥವಸ್ಸೇ ದಸಬಲೇ ಸಹತ್ಥಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪಚ್ಚಯಪೂಜಾಯ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಬ್ರಾಹಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗೋತ್ತವಸೇನ ತಯೋಪಿ ಜನಾ ಕಸ್ಸಪಾ ಏವ ನಾಮ ಜಾತಾ। ತೇ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿಂಸು। ತೇಸಂ ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಮಾಣವಕಸತಾನಿ ಪರಿವಾರೋ ಅಹೋಸಿ, ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ತೀಣಿ, ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ದ್ವೇ। ತೇ ಅತ್ತನೋ ಗನ್ಥೇ ಸಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಮೇವ ಪಸ್ಸಿಂಸು, ನ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಂ। ಅಥ ನೇಸಂ ಜೇಟ್ಠಭಾತಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉರುವೇಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪೋ ನಾಮ ಜಾತೋ, ಮಹಾಗಙ್ಗಾನದೀವಙ್ಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನದೀಕಸ್ಸಪೋ ನಾಮ ಜಾತೋ, ಗಯಾಸೀಸೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಗಯಾಕಸ್ಸಪೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
Te pana rājakumārā vutthavasse dasabale sahatthā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paccayapūjāya pūjetvā yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā amhākaṃ dasabalassa nibbattito puretarameva brāhamaṇakule nibbattitvā attano gottavasena tayopi janā kassapā eva nāma jātā. Te vayappattā tayo vede uggaṇhiṃsu. Tesaṃ jeṭṭhabhātikassa pañca māṇavakasatāni parivāro ahosi, majjhimassa tīṇi, kaniṭṭhassa dve. Te attano ganthe sāraṃ olokentā diṭṭhadhammikameva passiṃsu, na samparāyikaṃ. Atha nesaṃ jeṭṭhabhātā attano parivārena saddhiṃ uruvelaṃ gantvā isipabbajjaṃ pabbajitvā uruvelakassapo nāma jāto, mahāgaṅgānadīvaṅke pabbajito nadīkassapo nāma jāto, gayāsīse pabbajito gayākassapo nāma jāto.
ಏವಂ ತೇಸು ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೇಸು ಬಹೂನಂ ದಿವಸಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಟಿವಿದ್ಧಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಥೇರೇ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಯಸದಾರಕಪ್ಪಮುಖೇ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸ ಸಹಾಯಕೇಪಿ ವಿನೇತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿ ಅರಹನ್ತೇ ‘‘ಚರಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ , ಚಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಚಾರಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಭದ್ದವಗ್ಗಿಯೇ ವಿನೇತ್ವಾ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಹೇತುಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಿ ಗತೇ ತಯೋ ಭಾತಿಕಾ ಸಪರಿವಾರಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಏಕಕೋ ಅದುತಿಯೋ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸನತ್ಥಾಯ ಅಗ್ಯಾಗಾರಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಕತಂ ನಾಗದಮನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಡ್ಢುಡ್ಢಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯೇಹಿ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಂ ಸಪರಿವಾರಂ ವಿನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಇತರೇಪಿ ದ್ವೇ ಭಾತರೋ ಸಪರಿವಾರಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ಅಹೇಸುಂ।
Evaṃ tesu isipabbajjaṃ pabbajitvā tattha vasantesu bahūnaṃ divasānaṃ accayena amhākaṃ bodhisatto mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā paṭividdhasabbaññutaññāṇo anukkamena dhammacakkaṃ pavattetvā pañcavaggiye there arahatte patiṭṭhāpetvā yasadārakappamukhe pañcapaññāsa sahāyakepi vinetvā saṭṭhi arahante ‘‘caratha, bhikkhave , cārika’’nti bahujanahitāya cārikaṃ pesetvā bhaddavaggiye vinetvā uruvelakassapassa hetuṃ disvā ‘‘mayi gate tayo bhātikā saparivārā arahattaṃ pāpuṇissantī’’ti ñatvā ekako adutiyo uruvelakassapassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā vasanatthāya agyāgāraṃ yācitvā tattha kataṃ nāgadamanaṃ ādiṃ katvā aḍḍhuḍḍhasahassehi pāṭihāriyehi uruvelakassapaṃ saparivāraṃ vinetvā pabbājesi. Tassa pabbajitabhāvaṃ ñatvā itarepi dve bhātaro saparivārā āgantvā pabbajiṃsu, sabbepi ehibhikkhū iddhimayapattacīvaradharā ahesuṃ.
ಸತ್ಥಾ ತಂ ಸಮಣಸಹಸ್ಸಂ ಆದಾಯ ಗಯಾಸೀಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಕಥಂರೂಪಾ ನು ಖೋ ಏತೇಸಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಸಪ್ಪಾಯಾ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸು, ಇಮೇಸಂ ತಯೋ ಭವೇ ಆದಿತ್ತಾಗಾರಸದಿಸೇ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯಸುತ್ತಂ (ಮಹಾವ॰ ೫೪) ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಬ್ಬೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ। ಸತ್ಥಾ ತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞೋ ದಿನ್ನಪಟಿಞ್ಞತ್ತಾ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಲಟ್ಠಿವನುಯ್ಯಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ರಾಜಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ದ್ವಾದಸನಹುತೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಸತ್ಥಾ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಪರಿಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಮಯ್ಹಂ ವಾ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ವಾ ಮಹನ್ತಭಾವಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಸವಿತಕ್ಕಾ ಚ ನಾಮ ದೇಸನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಕಸ್ಸಪ, ತುಯ್ಹಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ವಿತಕ್ಕಂ ಛಿನ್ದಾ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ। ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ತಾಲಪ್ಪಮಾಣಂ ಆಕಾಸಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ, ಸಾವಕೋಹಮಸ್ಮಿ, ಸತ್ಥಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ, ಸಾವಕೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಓರುಯ್ಹ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಿ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸತ್ತಮೇ ವಾರೇ ಸತ್ತತಾಲಪ್ಪಮಾಣಂ ಆಕಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ।
Satthā taṃ samaṇasahassaṃ ādāya gayāsīsaṃ gantvā piṭṭhipāsāṇe nisinno ‘‘kathaṃrūpā nu kho etesaṃ dhammadesanā sappāyā’’ti olokento ‘‘ime aggiṃ paricarantā vicariṃsu, imesaṃ tayo bhave ādittāgārasadise katvā dassetuṃ vaṭṭatī’’ti ādittapariyāyasuttaṃ (mahāva. 54) desesi. Desanāpariyosāne sabbeva arahattaṃ pattā. Satthā tehi parivuto pubbe bimbisārarañño dinnapaṭiññattā rājagahanagare laṭṭhivanuyyānaṃ agamāsi. Rājā dasabalassa āgatabhāvaṃ sutvā dvādasanahutehi brāhmaṇagahapatikehi saddhiṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Satthā sabbāvantaṃ parisaṃ oloketvā mahājanaṃ uruvelakassapassa nipaccakāraṃ karontaṃ disvā ‘‘ime mayhaṃ vā kassapassa vā mahantabhāvaṃ na jānanti, savitakkā ca nāma desanaṃ sampaṭicchituṃ na sakkontī’’ti cintetvā, ‘‘kassapa, tuyhaṃ upaṭṭhākānaṃ vitakkaṃ chindā’’ti therassa saññaṃ adāsi. Thero satthu vacanaṃ sampaṭicchitvā uṭṭhāyāsanā satthāraṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā tālappamāṇaṃ ākāsaṃ uppatitvā iddhivikubbanaṃ dassetvā ‘‘satthā me, bhante, bhagavā, sāvakohamasmi, satthā me, bhante, bhagavā, sāvakohamasmī’’ti vatvā oruyha dasabalassa pāde vandi. Etenupāyena sattame vāre sattatālappamāṇaṃ ākāsaṃ abbhuggantvā puna āgantvā dasabalassa pāde vanditvā ekamantaṃ nisīdi.
ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಮಹಾಜನೋ ‘‘ಅಯಂ ಲೋಕೇ ಮಹಾಸಮಣೋ’’ತಿ ಸತ್ಥರಿ ನಿಬ್ಬಿತಕ್ಕೋ ಜಾತೋ, ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ರಾಜಾ ಏಕಾದಸನಹುತೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಏಕನಹುತಂ ಉಪಾಸಕತ್ತಂ ಪಟಿವೇದೇಸಿ। ತೇಪಿ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಪರಿವಾರಾ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತನೋ ಆಸೇವನವಸೇನ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತಂ, ಬಹಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಂಯೇವ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ವಿಚರಿಂಸು। ತೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಏಕೇಕಂ ನಿಸ್ಸಿತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ದ್ವೇ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ತೀಣಿ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯತ್ತಕಾ ತೇಸಂ ನಿಸ್ಸಿತಕಾ, ತತ್ತಕೇ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ। ಇದಮೇತ್ಥ ವತ್ಥು। ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಥೇರಂ ಮಹಾಪರಿಸಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Tasmiṃ kāle mahājano ‘‘ayaṃ loke mahāsamaṇo’’ti satthari nibbitakko jāto, athassa satthā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne rājā ekādasanahutehi brāhmaṇagahapatikehi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhito, ekanahutaṃ upāsakattaṃ paṭivedesi. Tepi uruvelakassapassa parivārā sahassamattā bhikkhū attano āsevanavasena cintesuṃ – ‘‘amhākaṃ pabbajitakiccaṃ matthakaṃ pattaṃ, bahi gantvā kiṃ karissāmā’’ti uruvelakassapattheraṃyeva parivāretvā vicariṃsu. Tesu ekekasmiṃ ekekaṃ nissitakaṃ gaṇhante dve sahassāni honti, dve dve gaṇhante tīṇi sahassāni honti. Tato paṭṭhāya yattakā tesaṃ nissitakā, tattake kathetuṃ vaṭṭatīti. Idamettha vatthu. Aparabhāge pana satthā jetavane viharanto theraṃ mahāparisānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಕಾಳುದಾಯಿತ್ಥೇರವತ್ಥು
Kāḷudāyittheravatthu
೨೨೫. ತತಿಯೇ ಕುಲಪ್ಪಸಾದಕಾನನ್ತಿ ಕುಲಂ ಪಸಾದೇನ್ತಾನಂ। ಅಯಂ ಹಿ ಥೇರೋ ಅದಿಟ್ಠಬುದ್ಧದಸ್ಸನಂಯೇವ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ನಿವೇಸನಂ ಪಸಾದೇಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಕುಲಪ್ಪಸಾದಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
225. Tatiye kulappasādakānanti kulaṃ pasādentānaṃ. Ayaṃ hi thero adiṭṭhabuddhadassanaṃyeva suddhodanamahārājassa nivesanaṃ pasādesi, tasmā kulappasādakānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಕುಲಪ್ಪಸಾದಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅಮಚ್ಚಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಜಾತದಿವಸೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಜಾತೋತಿ ತಂದಿವಸಂಯೇವ ತಂ ದುಕೂಲಚುಮ್ಬುಟಕೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನತ್ಥಾಯ ನಯಿಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಬೋಧಿರುಕ್ಖೋ ರಾಹುಲಮಾತಾ ಚತಸ್ಸೋ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ಆರೋಹನಿಯಹತ್ಥೀ ಕಣ್ಡಕೋ ಛನ್ನೋ ಕಾಳುದಾಯೀತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತ ಏಕದಿವಸೇ ಜಾತತ್ತಾ ಸಹಜಾತಾ ನಾಮ ಅಹೇಸುಂ। ಅಥಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಸಕಲನಗರಸ್ಸ ಉದಗ್ಗಚಿತ್ತದಿವಸೇ ಜಾತೋತಿ ಉದಾಯೀತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಥೋಕಂ ಕಾಳಧಾತುಕತ್ತಾ ಪನ ಕಾಳುದಾಯೀ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಸೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕುಮಾರಕೀಳಂ ಕೀಳನ್ತೋ ವುದ್ಧಿಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ kulappasādakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ bodhisattassa mātukucchiyaṃ paṭisandhiggahaṇadivase kapilavatthusmiṃyeva amaccagehe paṭisandhiṃ gaṇhi. Jātadivase bodhisattena saddhiṃyeva jātoti taṃdivasaṃyeva taṃ dukūlacumbuṭake nipajjāpetvā bodhisattassa upaṭṭhānatthāya nayiṃsu. Bodhisattena hi saddhiṃ bodhirukkho rāhulamātā catasso nidhikumbhiyo ārohaniyahatthī kaṇḍako channo kāḷudāyīti ime satta ekadivase jātattā sahajātā nāma ahesuṃ. Athassa nāmaggahaṇadivase sakalanagarassa udaggacittadivase jātoti udāyītveva nāmaṃ akaṃsu. Thokaṃ kāḷadhātukattā pana kāḷudāyī nāma jāto. So bodhisattena saddhiṃ kumārakīḷaṃ kīḷanto vuddhiṃ agamāsi.
ಅಪರಭಾಗೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಲೋಕಾನುಗ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಂ ಏಕಂ ಅಮಚ್ಚಂ ‘‘ಪುತ್ತಂ ಮೇ ಇಧ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾವೇಲಾಯ ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸೋ ‘‘ತಿಟ್ಠತು ತಾವ ರಞ್ಞಾ ಪಹಿತಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಯಥಾಠಿತೋವ ಸದ್ಧಿಂ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥ ನೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಥ ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ, ಸಬ್ಬೇ ತಂಖಣಂಯೇವ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ವಸ್ಸಸಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ। ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಅರಿಯಾ ನಾಮ ಮಜ್ಝತ್ತಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ ರಞ್ಞಾ ಪಹಿತಸಾಸನಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ನ ಕಥೇಸಿ। ರಾಜಾ ‘‘ನೇವ ಗತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ನ ಸಾಸನಂ ಸುಯ್ಯತೀ’’ತಿ ‘‘ಏಹಿ, ತಾತ, ತ್ವಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಅಞ್ಞಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಸಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಏವಂ ನವಹಿ ಅಮಚ್ಚೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನವ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ।
Aparabhāge bodhisatto mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā anukkamena sabbaññutaṃ patvā pavattitavaradhammacakko lokānuggahaṃ karonto rājagahaṃ upanissāya viharati. Tasmiṃ samaye suddhodanamahārājā ‘‘siddhatthakumāro abhisambodhiṃ patvā rājagahaṃ upanissāya veḷuvane viharatī’’ti sutvā purisasahassaparivāraṃ ekaṃ amaccaṃ ‘‘puttaṃ me idha ānehī’’ti pesesi. So saṭṭhiyojanamaggaṃ gantvā dasabalassa catuparisamajjhe nisīditvā dhammadesanāvelāya vihāraṃ pāvisi. So ‘‘tiṭṭhatu tāva raññā pahitasāsana’’nti parisapariyante ṭhito satthu dhammadesanaṃ sutvā yathāṭhitova saddhiṃ purisasahassehi arahattaṃ pāpuṇi. Atha nesaṃ satthā ‘‘etha bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi, sabbe taṃkhaṇaṃyeva iddhimayapattacīvaradharā vassasaṭṭhikattherā viya ahesuṃ. Arahattaṃ pattakālato paṭṭhāya pana ariyā nāma majjhattāva hontīti raññā pahitasāsanaṃ dasabalassa na kathesi. Rājā ‘‘neva gato āgacchati, na sāsanaṃ suyyatī’’ti ‘‘ehi, tāta, tvaṃ gacchā’’ti teneva niyāmena aññaṃ amaccaṃ pesesi. Sopi gantvā purimanayeneva saddhiṃ parisāya arahattaṃ patvā tuṇhī ahosi. Evaṃ navahi amaccehi saddhiṃ nava purisasahassāni pesesi. Sabbe attano kiccaṃ niṭṭhāpetvā tuṇhī ahesuṃ.
ಅಥ ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಜನಾ ಮಯಿ ಸಿನೇಹಾಭಾವೇನ ದಸಬಲಸ್ಸ ಇಧಾಗಮನತ್ಥಾಯ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥಯಿಂಸು, ಅಞ್ಞೇ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ದಸಬಲಂ ಆನೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಮಯ್ಹಂ ಖೋ ಪನ ಪುತ್ತೋ ಉದಾಯೀ ದಸಬಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕವಯೋ ಸಹಪಂಸುಕೀಳಿಕೋ, ಮಯಿ ಚಸ್ಸ ಸಿನೇಹೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಾಳುದಾಯಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಪಠಮಂ ಗತಪುರಿಸಾ ವಿಯ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಲಭನ್ತೋ ಆನೇಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವಾತಿ। ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಮಮ ಪುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇಹೀತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಆದಾಯ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಾವೇಲಾಯ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರೋ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನ ತಾವ ದಸಬಲಸ್ಸ ಕುಲನಗರಂ ಗನ್ತುಂ ಏಸ ಕಾಲೋ, ವಸನ್ತಸಮಯೇ ಸುಪುಪ್ಫಿತೇಸು ವನಸಣ್ಡೇಸು ಹರಿತತಿಣಸಞ್ಛನ್ನಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಏಸ ಕಾಲೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕಾಲಂ ಪಟಿಮಾನೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ –
Atha rājā cintesi – ‘‘ettakā janā mayi sinehābhāvena dasabalassa idhāgamanatthāya na kiñci kathayiṃsu, aññe gantvāpi dasabalaṃ ānetuṃ na sakkhissanti. Mayhaṃ kho pana putto udāyī dasabalena saddhiṃ ekavayo sahapaṃsukīḷiko, mayi cassa sineho atthī’’ti kāḷudāyiṃ pakkosāpetvā, ‘‘tāta, purisasahassaparivāro gantvā dasabalaṃ ānehī’’ti āha. Paṭhamaṃ gatapurisā viya pabbajituṃ labhanto ānessāmi, devāti. Yaṃkiñci katvā mama puttaṃ dassehīti. ‘‘Sādhu, devā’’ti rañño sāsanaṃ ādāya rājagahaṃ gantvā satthu dhammadesanāvelāya parisapariyante ṭhito dhammaṃ sutvā saparivāro arahattaphalaṃ patvā ehibhikkhubhāve patiṭṭhāsi. Tato cintesi – ‘‘na tāva dasabalassa kulanagaraṃ gantuṃ esa kālo, vasantasamaye supupphitesu vanasaṇḍesu haritatiṇasañchannāya pathaviyā esa kālo bhavissatī’’ti kālaṃ paṭimānento tassa kālassa āgatabhāvaṃ ñatvā –
‘‘ನಾತಿಸೀತಂ ನಾತಿಉಣ್ಹಂ, ನಾತಿದುಬ್ಭಿಕ್ಖಛಾತಕಂ।
‘‘Nātisītaṃ nātiuṇhaṃ, nātidubbhikkhachātakaṃ;
ಸದ್ದಲಾ ಹರಿತಾ ಭೂಮಿ, ಏಸ ಕಾಲೋ ಮಹಾಮುನೀ’’ತಿ॥ –
Saddalā haritā bhūmi, esa kālo mahāmunī’’ti. –
ಸಟ್ಠಿಮತ್ತಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಕುಲನಗರಂ ಗಮನತ್ಥಾಯ ಗಮನವಣ್ಣಂ ವಣ್ಣೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಉದಾಯೀ ಗಮನವಣ್ಣಂ ಕಥೇತಿ, ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರಂ ಗನ್ತುಂ ಏಸ ಕಾಲೋ’’ತಿ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ಅತುರಿತಗಮನೇನ ಚಾರಿಕಂ ನಿಕ್ಖಮಿ।
Saṭṭhimattāhi gāthāhi dasabalassa kulanagaraṃ gamanatthāya gamanavaṇṇaṃ vaṇṇesi. Satthā ‘‘udāyī gamanavaṇṇaṃ katheti, kapilavatthunagaraṃ gantuṃ esa kālo’’ti vīsatisahassabhikkhuparivāro aturitagamanena cārikaṃ nikkhami.
ಉದಾಯಿತ್ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ನಿಕ್ಖನ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಪಿತು ಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಮಹಾರಹೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಯಾದಿತಸ್ಸ ನಾನಗ್ಗರಸಭೋಜನಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಥೇರೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಗಮನಾಕಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ನಿಸೀದಿತ್ವಾವ ಭುಞ್ಜ, ತಾತಾತಿ। ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ। ಕಹಂ ಪನ, ತಾತ, ಸತ್ಥಾತಿ? ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಚಾರಿಕಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ। ತುಮ್ಹೇ ಇಮಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಯಾವ ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಇಮಂ ನಗರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವಸ್ಸ ಇತೋವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಹರಥಾತಿ। ಥೇರೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಆಹರಿತಬ್ಬಂ ಭತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಅದಸ್ಸನೇನೇವ ಸಕಲರಾಜನಿವೇಸನಂ ಸದ್ಧಾಪಟಿಲಾಭಂ ಲಭಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಞ್ಞೇವ ಪತ್ತಂ ಆಕಾಸೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ, ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ। ಥೇರೋ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ಯೋಜನಪರಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ರಾಜಗೇಹತೋ ಭತ್ತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಏವಂ ವತ್ಥು ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪಿತು ಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಸಕಲನಿವೇಸನಂ ಪಸಾದೇಸೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ಕುಲಪ್ಪಸಾದಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Udāyitthero satthu nikkhantabhāvaṃ ñatvā ‘‘pitu mahārājassa saññaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti vehāsaṃ abbhuggantvā rañño nivesane pāturahosi. Suddhodanamahārājā theraṃ disvā tuṭṭhacitto mahārahe pallaṅke nisīdāpetvā attano paṭiyāditassa nānaggarasabhojanassa pattaṃ pūretvā adāsi. Thero uṭṭhāya gamanākappaṃ dassesi. Nisīditvāva bhuñja, tātāti. Satthu santikaṃ gantvā bhuñjissāmi, mahārājāti. Kahaṃ pana, tāta, satthāti? Vīsatisahassabhikkhuparivāro tumhākaṃ dassanatthāya cārikaṃ nikkhanto, mahārājāti. Tumhe imaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā yāva mama putto imaṃ nagaraṃ sampāpuṇāti, tāvassa itova piṇḍapātaṃ harathāti. Thero bhattakiccaṃ katvā dasabalassa āharitabbaṃ bhattaṃ gahetvā dhammakathaṃ kathetvā dasabalassa adassaneneva sakalarājanivesanaṃ saddhāpaṭilābhaṃ labhāpetvā sabbesaṃ passantānaññeva pattaṃ ākāse vissajjetvā sayampi vehāsaṃ abbhuggantvā piṇḍapātaṃ ādāya satthu hatthe ṭhapesi, satthā taṃ piṇḍapātaṃ paribhuñji. Thero saṭṭhiyojanamaggaṃ yojanaparamaṃ gacchantassa satthuno divase divase rājagehato bhattaṃ āharitvā adāsi. Evaṃ vatthu veditabbaṃ. Atha aparabhāge satthā ‘‘mayhaṃ pitu mahārājassa sakalanivesanaṃ pasādesī’’ti theraṃ kulappasādakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಬಾಕುಲತ್ಥೇರವತ್ಥು
Bākulattheravatthu
೨೨೬. ಚತುತ್ಥೇ ಅಪ್ಪಾಬಾಧಾನನ್ತಿ ನಿರಾಬಾಧಾನಂ। ಬಾಕುಲೋತಿ ದ್ವೀಸು ಕುಲೇಸು ವಡ್ಢಿತತ್ತಾ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮೋ ಥೇರೋ।
226. Catutthe appābādhānanti nirābādhānaṃ. Bākuloti dvīsu kulesu vaḍḍhitattā evaṃladdhanāmo thero.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ಅತೀತೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕೇ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಮತ್ಥಕೇ ಅನೋಮದಸ್ಸಿದಸಬಲಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ವಯಂ ಆಗಮ್ಮ ಉಗ್ಗಹಿತವೇದೋ ವೇದತ್ತಯೇ ಸಾರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಸಮ್ಪರಾಯಿಕತ್ಥಂ ಗವೇಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾ-ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಹುತ್ವಾ ಝಾನಕೀಳಿತಾಯ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಅರಿಯಗಣಪರಿವುತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರತಿ। ತಾಪಸೋ ‘‘ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಅತ್ತನೋ ಠಾನಂ ಪನ ವಿಜಹಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಸೋ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಸತ್ಥು ದಸ್ಸನಾಯ ಚೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸುಣಾತಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayaṃ kira atīte ito kappasatasahassādhike asaṅkhyeyyamatthake anomadassidasabalassa nibbattito puretarameva brāhmaṇakule paṭisandhiṃ gaṇhitvā vayaṃ āgamma uggahitavedo vedattaye sāraṃ apassanto ‘‘samparāyikatthaṃ gavesissāmī’’ti pabbatapāde isipabbajjaṃ pabbajitvā pañcābhiññā-aṭṭhasamāpattilābhī hutvā jhānakīḷitāya vītināmesi. Tasmiṃ samaye anomadassī bodhisatto sabbaññutaṃ patvā ariyagaṇaparivuto cārikaṃ carati. Tāpaso ‘‘tīṇi ratanāni uppannānī’’ti sutvā satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā desanāpariyosāne saraṇesu patiṭṭhito, attano ṭhānaṃ pana vijahituṃ nāsakkhi. So kālena kālaṃ satthu dassanāya ceva gacchati, dhammañca suṇāti.
ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಉದರವಾತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ತಾಪಸೋ ಸತ್ಥು ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಆಗತೋ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಗಿಲಾನೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕೋ, ಭನ್ತೇ, ಆಬಾಧೋ’’ತಿ। ‘‘ಉದರವಾತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಯಂ ಕಾಲೋ ಮಯ್ಹಂ ಪುಞ್ಞಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಸತ್ಥು ಉಪನೇಥಾ’’ತಿ ಉಪಟ್ಠಾಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅದಾಸಿ। ಸಹ ಭೇಸಜ್ಜಸ್ಸ ಉಪಯೋಗೇನ ಉದರವಾತೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭಿ। ಸೋ ಸತ್ಥು ಫಾಸುಕಕಾಲೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯದಿದಂ ಮಮ ಭೇಸಜ್ಜೇನ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಫಾಸುಕಂ ಜಾತಂ, ತಸ್ಸ ಮೇ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಭವೇ ಗದ್ದೂಹನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸರೀರೇ ಬ್ಯಾಧಿ ನಾಮ ಮಾ ಹೋತೂ’’ತಿ। ಇದಮಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ।
Athekasmiṃ samaye tathāgatassa udaravāto uppajji. Tāpaso satthu dassanatthāya āgato ‘‘satthā gilāno’’ti sutvā ‘‘ko, bhante, ābādho’’ti. ‘‘Udaravāto’’ti vutte ‘‘ayaṃ kālo mayhaṃ puññaṃ kātu’’nti pabbatapādaṃ gantvā nānāvidhāni bhesajjāni samodhānetvā ‘‘idaṃ bhesajjaṃ satthu upanethā’’ti upaṭṭhākattherassa adāsi. Saha bhesajjassa upayogena udaravāto paṭippassambhi. So satthu phāsukakāle gantvā evamāha – ‘‘bhante, yadidaṃ mama bhesajjena tathāgatassa phāsukaṃ jātaṃ, tassa me nissandena nibbattanibbattabhave gaddūhanamattampi sarīre byādhi nāma mā hotū’’ti. Idamassa tasmiṃ attabhāve kalyāṇakammaṃ.
ಸೋ ತತೋ ಚುತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅಪ್ಪಾಬಾಧಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸೀದಸಬಲಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಬನ್ಧುಮತೀನಗರೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಝಾನಲಾಭೀ ಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ವಸತಿ।
So tato cuto brahmaloke nibbattitvā ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ devamanussesu saṃsaranto padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ appābādhānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So yāvatāyukaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto vipassīdasabalassa nibbattito puretarameva bandhumatīnagare brāhmaṇakule nibbatto purimanayeneva isipabbajjaṃ pabbajitvā jhānalābhī hutvā pabbatapāde vasati.
ವಿಪಸ್ಸೀಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಬನ್ಧುಮತೀನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಪಿತು ಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಖೇಮೇ ಮಿಗದಾಯೇ ವಿಹರತಿ। ಅಥಾಯಂ ತಾಪಸೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಅತ್ತನೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಜಹಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಪನ ಸತ್ಥು ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ।
Vipassībodhisattopi sabbaññutaṃ patvā aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaparivāro bandhumatīnagaraṃ upanissāya pitu mahārājassa saṅgahaṃ karonto kheme migadāye viharati. Athāyaṃ tāpaso dasabalassa loke nibbattabhāvaṃ ñatvā āgantvā satthu dhammakathaṃ sutvā saraṇesu patiṭṭhāsi, attano pabbajjaṃ jahituṃ nāsakkhi, kālena kālaṃ pana satthu upaṭṭhānaṃ gacchati.
ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಞ್ಚೇವ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಚ ಹಿಮವತಿ ಪುಪ್ಫಿತಾನಂ ವಿಸರುಕ್ಖಾನಂ ವಾತಸಮ್ಫಸ್ಸೇನ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಂ ಮತ್ಥಕರೋಗೋ ನಾಮ ಉದಪಾದಿ। ತಾಪಸೋ ಸತ್ಥು ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಸೀಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೇ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಫಾಸುಕ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಿಣಪುಪ್ಫಕರೋಗೋ, ಆವುಸೋತಿ। ತಾಪಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಕಾಲೋ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಾಯವೇಯ್ಯಾವತಿಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತು’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಸಂಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಸಬ್ಬಭಿಕ್ಖೂನಂ ರೋಗೋ ತಂಖಣಂಯೇವ ವೂಪಸನ್ತೋ।
Athekasmiṃ samaye ṭhapetvā satthārañceva dve aggasāvake ca himavati pupphitānaṃ visarukkhānaṃ vātasamphassena sesabhikkhūnaṃ matthakarogo nāma udapādi. Tāpaso satthu upaṭṭhānaṃ āgato bhikkhū sasīsaṃ pārupitvā nipanne disvā – ‘‘kiṃ, bhante, bhikkhusaṅghassa aphāsuka’’nti pucchi. Bhikkhūnaṃ tiṇapupphakarogo, āvusoti. Tāpaso cintesi – ‘‘ayaṃ kālo mayhaṃ bhikkhusaṅghassa kāyaveyyāvatikakammaṃ katvā puññaṃ nibbattetu’’nti attano ānubhāvena nānāvidhāni bhesajjāni saṃkaḍḍhitvā yojetvā adāsi. Sabbabhikkhūnaṃ rogo taṃkhaṇaṃyeva vūpasanto.
ಸೋ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಘರಾವಾಸಂ ವಸನ್ತೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ವಸನಗೇಹಂ ದುಬ್ಬಲಂ, ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಡ್ಢಕೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಏಕಂ ಜಿಣ್ಣಂ ಮಹಾವಿಹಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತಿಟ್ಠತು ತಾವ ಮಯ್ಹಂ ಗೇಹಕಮ್ಮಂ, ನ ತಂ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಪನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮನಕಮ್ಮಮೇವ ಪುರೇತರಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ತೇಹೇವ ವಡ್ಢಕೀಹಿ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ಕಾರೇಸಿ, ಭೋಜನಸಾಲಂ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಂ ದೀಘಚಙ್ಕಮಂ ಜನ್ತಾಘರಂ ಕಪ್ಪಿಯಕುಟಿಂ ವಚ್ಚಕುಟಿಂ ಆರೋಗ್ಯಸಾಲಂ ಕಾರೇಸಿ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ।
So yāvatāyukaṃ ṭhatvā brahmaloke nibbattitvā ekanavutikappe devamanussesu saṃsaranto kassapabuddhakāle bārāṇasiyaṃ kulagehe nibbatto gharāvāsaṃ vasanto ‘‘mayhaṃ vasanagehaṃ dubbalaṃ, paccantaṃ gantvā dabbasambhāraṃ āharitvā gehaṃ karissāmī’’ti vaḍḍhakīhi saddhiṃ gacchanto antarāmagge ekaṃ jiṇṇaṃ mahāvihāraṃ disvā ‘‘tiṭṭhatu tāva mayhaṃ gehakammaṃ, na taṃ mayā saddhiṃ gamissati, yaṃkiñci katvā pana saddhiṃ gamanakammameva puretaraṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti teheva vaḍḍhakīhi dabbasambhāraṃ gāhāpetvā tasmiṃ vihāre uposathāgāraṃ kāresi, bhojanasālaṃ aggisālaṃ dīghacaṅkamaṃ jantāgharaṃ kappiyakuṭiṃ vaccakuṭiṃ ārogyasālaṃ kāresi, yaṃkiñci bhikkhusaṅghassa upabhogaparibhogaṃ bhesajjaṃ nāma sabbaṃ paṭiyādetvā ṭhapesi.
ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲಂ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ದಾರಕೋ ಪುಞ್ಞವಾ ಕತಾಧಿಕಾರೋ, ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅರೋಗೋ ದೀಘಾಯುಕೋ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತತ್ತಕಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿದಾಯಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಜಾತದಿವಸೇಯೇವ ಮಹಾಯಮುನಾಯ ನ್ಹಾತದಾರಕಾ ನಿರೋಗಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ನ್ಹಾಪನತ್ಥಾಯ ನಂ ಪೇಸೇಸಿ। ‘‘ಪಞ್ಚಮೇ ದಿವಸೇ ಸೀಸಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ನದೀಕೀಳನತ್ಥಾಯ ನಂ ಪೇಸೇಸೀ’’ತಿ ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕಾ। ತತ್ಥ ಧಾತಿಯಾ ದಾರಕಂ ನಿಮುಜ್ಜನುಮ್ಮುಜ್ಜನವಸೇನ ಕೀಳಾಪೇನ್ತಿಯಾ ಏಕೋ ಮಚ್ಛೋ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭಕ್ಖೋ ಮೇ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಉಪಗತೋ। ಧಾತೀ ದಾರಕಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾತಾ, ಮಚ್ಛೋ ತಂ ಗಿಲಿ। ಪುಞ್ಞವಾ ಸತ್ತೋ ದುಕ್ಖಂ ನ ಪಾಪುಣಿ, ಸಯನಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಮಚ್ಛೋ ದಾರಕಸ್ಸ ತೇಜೇನ ತತ್ತಫಾಲಂ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಡಯ್ಹಮಾನೋ ವಿಯ ವೇಗೇನ ತಿಂಸಯೋಜನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿನಗರವಾಸಿನೋ ಮಚ್ಛಬನ್ಧಸ್ಸ ಜಾಲಂ ಪಾವಿಸಿ। ಮಹಾಮಚ್ಛಾ ನಾಮ ಜಾಲೇನ ಬದ್ಧಾ ಮಾರಿಯಮಾನಾವ ಮರನ್ತಿ, ಅಯಂ ಪನ ದಾರಕಸ್ಸ ತೇಜೇನ ಜಾಲತೋ ನೀಹಟಮತ್ತೋವ ಮತೋ। ಮಚ್ಛಬನ್ಧಾ ಚ ಮಹಾಮಚ್ಛಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಫಾಲೇತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣನ್ತಿ, ತಂ ಪನ ದಾರಕಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ಅಫಾಲೇತ್ವಾ ಸಕಲಮೇವ ಕಾಜೇನ ಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಸಹಸ್ಸೇನ ದೇಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಾ ನಗರೇ ವಿಚರಿಂಸು, ಕೋಚಿ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ।
So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ dasabalassa nibbattito puretarameva kosambiyaṃ seṭṭhigehe paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa paṭisandhiggahaṇadivasato paṭṭhāya taṃ seṭṭhikulaṃ lābhaggayasaggappattaṃ ahosi. Athassa mātā puttaṃ vijāyitvā cintesi – ‘‘ayaṃ dārako puññavā katādhikāro, yattakaṃ kālaṃ arogo dīghāyuko hutvā tiṭṭhati, tattakaṃ amhākaṃ sampattidāyako bhavissati. Jātadivaseyeva mahāyamunāya nhātadārakā nirogā hontī’’ti nhāpanatthāya naṃ pesesi. ‘‘Pañcame divase sīsaṃ nhāpetvā nadīkīḷanatthāya naṃ pesesī’’ti majjhimabhāṇakā. Tattha dhātiyā dārakaṃ nimujjanummujjanavasena kīḷāpentiyā eko maccho dārakaṃ disvā ‘‘bhakkho me aya’’nti maññamāno mukhaṃ vivaritvā upagato. Dhātī dārakaṃ chaḍḍetvā palātā, maccho taṃ gili. Puññavā satto dukkhaṃ na pāpuṇi, sayanagabbhaṃ pavisitvā nipanno viya ahosi. Maccho dārakassa tejena tattaphālaṃ gilitvā ḍayhamāno viya vegena tiṃsayojanaṃ gantvā bārāṇasinagaravāsino macchabandhassa jālaṃ pāvisi. Mahāmacchā nāma jālena baddhā māriyamānāva maranti, ayaṃ pana dārakassa tejena jālato nīhaṭamattova mato. Macchabandhā ca mahāmacchaṃ labhitvā phāletvā vikkiṇanti, taṃ pana dārakassa ānubhāvena aphāletvā sakalameva kājena haritvā ‘‘sahassena demā’’ti vadantā nagare vicariṃsu, koci na gaṇhāti.
ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ನಗರೇ ಅಪುತ್ತಕಂ ಅಸೀತಿಕೋಟಿವಿಭವಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲಂ ಅತ್ಥಿ। ತಸ್ಸ ದ್ವಾರಮೂಲಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ‘‘ಕಹಾಪಣ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು। ತೇಹಿ ಕಹಾಪಣಂ ದತ್ವಾ ಗಹಿತೋ। ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾಪಿ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಮಚ್ಛೇ ನ ಕೇಳಾಯತಿ, ತಂದಿವಸಂ ಪನ ಮಚ್ಛಂ ಫಲಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಫಾಲೇಸಿ। ಮಚ್ಛಞ್ಚ ನಾಮ ಕುಚ್ಛಿತೋ ಫಾಲೇನ್ತಿ, ಸಾ ಪನ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಫಾಲೇನ್ತೀ ಮಚ್ಛಕುಚ್ಛಿಯಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಚ್ಛಕುಚ್ಛಿಯಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ದಾರಕಂ ಆದಾಯ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ತಾವದೇವ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ದಾರಕಮಾದಾಯ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಚ್ಛಕುಚ್ಛಿಯಂ ಮೇ, ದೇವ, ದಾರಕೋ ಲದ್ಧೋ, ಕಿಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಪುಞ್ಞವಾ ಏಸ, ಯೋ ಮಚ್ಛಕುಚ್ಛಿಯಂ ಆರೋಗೋ ವಸಿ, ಪೋಸೇಹಿ ನನ್ತಿ ।
Tasmiṃ pana nagare aputtakaṃ asītikoṭivibhavaṃ seṭṭhikulaṃ atthi. Tassa dvāramūlaṃ patvā ‘‘kiṃ gahetvā dethā’’ti vuttā ‘‘kahāpaṇa’’nti āhaṃsu. Tehi kahāpaṇaṃ datvā gahito. Seṭṭhibhariyāpi aññesu divasesu macche na keḷāyati, taṃdivasaṃ pana macchaṃ phalake ṭhapetvā sayameva phālesi. Macchañca nāma kucchito phālenti, sā pana piṭṭhito phālentī macchakucchiyaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ dārakaṃ disvā ‘‘macchakucchiyaṃ me putto laddho’’ti nādaṃ naditvā dārakaṃ ādāya sāmikassa santikaṃ agamāsi. Seṭṭhi tāvadeva bheriṃ carāpetvā dārakamādāya rañño santikaṃ gantvā ‘‘macchakucchiyaṃ me, deva, dārako laddho, kiṃ karomā’’ti āha. Puññavā esa, yo macchakucchiyaṃ ārogo vasi, posehi nanti .
ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋ ಇತರಂ ಕುಲಂ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕಿರ ಏಕಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲಂ ಮಚ್ಛಕುಚ್ಛಿಯಂ ದಾರಕಂ ಲಭೀ’’ತಿ। ತೇ ತತ್ಥ ಅಗಮಂಸು। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ದಾರಕಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಕೀಳಾಪಿಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮನಾಪೋ ವತಾಯಂ ದಾರಕೋ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಇತರಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ। ಕಹಂ ತೇ ಲದ್ಧೋತಿ। ಮಚ್ಛಕುಚ್ಛಿಯನ್ತಿ। ನ ತುಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ, ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋತಿ। ಕಹಂ ತೇ ಲದ್ಧೋತಿ। ಮಯಾ ದಸ ಮಾಸೇ ಕುಚ್ಛಿಯಾ ಧಾರಿತೋ, ಅಥ ನಂ ನದಿಯಾ ಕೀಳಾಪಿಯಮಾನಂ ಮಚ್ಛೋ ಗಿಲೀತಿ। ತುಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಮಚ್ಛೇನ ಗಿಲಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಮಯಾ ಮಚ್ಛಕುಚ್ಛಿಯಂ ಲದ್ಧೋತಿ ಉಭೋಪಿ ರಾಜಕುಲಂ ಅಗಮಂಸು। ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಅಯಂ ದಸ ಮಾಸೇ ಕುಚ್ಛಿಯಾ ಧಾರಿತತ್ತಾ ಅಮಾತಾ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಮಚ್ಛಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾಪಿ ವಕ್ಕಯಕನಾದೀನಿ ಬಹಿ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಮಚ್ಛಕುಚ್ಛಿಯಂ ಲದ್ಧತ್ತಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಅಮಾತಾ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ದಾರಕೋ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕುಲಾನಂ ದಾಯಾದೋ ಹೋತೂ’’ತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದ್ವೇಪಿ ಕುಲಾನಿ ಅತಿವಿಯ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ತಸ್ಸ ದ್ವೀಹಿ ಕುಲೇಹಿ ವಡ್ಢಿತತ್ತಾ ಬಾಕುಲಕುಮಾರೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು।
Assosi kho itaraṃ kulaṃ ‘‘bārāṇasiyaṃ kira ekaṃ seṭṭhikulaṃ macchakucchiyaṃ dārakaṃ labhī’’ti. Te tattha agamaṃsu. Athassa mātā dārakaṃ alaṅkaritvā kīḷāpiyamānaṃ disvā ‘‘manāpo vatāyaṃ dārako’’ti gahetvā pakatiṃ ācikkhi. Itarā ‘‘mayhaṃ putto’’ti āha. Kahaṃ te laddhoti. Macchakucchiyanti. Na tuyhaṃ putto, mayhaṃ puttoti. Kahaṃ te laddhoti. Mayā dasa māse kucchiyā dhārito, atha naṃ nadiyā kīḷāpiyamānaṃ maccho gilīti. Tuyhaṃ putto aññena macchena gilito bhavissati, ayaṃ pana mayā macchakucchiyaṃ laddhoti ubhopi rājakulaṃ agamaṃsu. Rājā āha – ‘‘ayaṃ dasa māse kucchiyā dhāritattā amātā kātuṃ na sakkā, macchaṃ gaṇhantāpi vakkayakanādīni bahi katvā gaṇhantā nāma natthīti macchakucchiyaṃ laddhattā ayampi amātā kātuṃ na sakkā, dārako ubhinnampi kulānaṃ dāyādo hotū’’ti. Tato paṭṭhāya dvepi kulāni ativiya lābhaggayasaggappattāni ahesuṃ. Tassa dvīhi kulehi vaḍḍhitattā bākulakumāroti nāmaṃ kariṃsu.
ತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ದ್ವೀಸುಪಿ ನಗರೇಸು ತಯೋ ತಯೋ ಪಾಸಾದೇ ಕಾರೇತ್ವಾ ನಾಟಕಾನಿ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಪೇಸುಂ। ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ವಸತಿ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ವುತ್ಥಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾಟನಾವಾಸು ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಂ ಸದ್ಧಿಂ ನಾಟಕೇಹಿ ಆರೋಪೇನ್ತಿ। ಸೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಇತರಂ ನಗರಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತಂನಗರವಾಸೀನಿ ನಾಟಕಾನಿ ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಉಪಡ್ಢಮಗ್ಗಂ ಆಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ನಗರಂ ನೇನ್ತಿ, ಇತರಾನಿ ನಾಟಕಾನಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಗರಮೇವ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ವಸಿತ್ವಾ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಪುನ ಇತರಂ ನಗರಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಮಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸ ಅಸೀತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ।
Tassa viññutaṃ pattassa dvīsupi nagaresu tayo tayo pāsāde kāretvā nāṭakāni paccupaṭṭhapesuṃ. Ekekasmiṃ nagare cattāro cattāro māse vasati. Ekasmiṃ nagare cattāro māse vutthassa saṅghāṭanāvāsu maṇḍapaṃ kāretvā tattha naṃ saddhiṃ nāṭakehi āropenti. So sampattiṃ anubhavamāno catūhi māsehi itaraṃ nagaraṃ gacchati. Taṃnagaravāsīni nāṭakāni ‘‘dvīhi māsehi upaḍḍhamaggaṃ āgato bhavissatī’’ti paccuggantvā taṃ parivāretvā dvīhi māsehi attano nagaraṃ nenti, itarāni nāṭakāni nivattitvā attano nagarameva gacchanti. Tattha cattāro māse vasitvā teneva niyāmena puna itaraṃ nagaraṃ gacchati. Evamassa sampattiṃ anubhavantassa asīti vassāni paripuṇṇāni.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಪಾಪುಣಿ, ಬಾರಾಣಸಿನ್ತಿ ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕಾ। ಬಾಕುಲೋ ಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಖೋ ‘‘ದಸಬಲೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಬಹುಂ ಗನ್ಧಮಾಲಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ಸತ್ತಾಹಮೇವ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ಅರುಣೇ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥಸ್ಸ ದ್ವೀಸು ನಗರೇಸು ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಪರಿಚಾರಿಕಮಾತುಗಾಮಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಘರಾನಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸಮಾನಾ ಚೀವರಾನಿ ಕತ್ವಾ ಪಹಿಣಿಂಸು। ಥೇರೋ ಏಕಂ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಕೋಸಮ್ಬಿವಾಸಿಕೇಹಿ ಪಹಿತಂ ಚೀವರಂ ಭುಞ್ಜತಿ, ಏಕಂ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸಿಕೇಹೀತಿ। ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ದ್ವೀಸುಪಿ ನಗರೇಸು ಯಂ ಯಂ ಉತ್ತಮಂ, ತಂ ತಂ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಆಹರಿಯತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಅಸೀತಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ದ್ವೀಹಙ್ಗುಲೇಹಿ ಗನ್ಧಪಿಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಸಿಙ್ಘನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಕಾಲಂ ನ ಕೋಚಿ ಆಬಾಧೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ಆಸೀತಿಮೇ ವಸ್ಸೇ ಸುಖೇನೇವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಉಪಗತೋ। ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸಾಪಿಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ ಆಬಾಧೋ ವಾ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ವೇಕಲ್ಲಂ ವಾ ನಾಹೋಸಿ। ಸೋ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಕಾಲೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸಮಯೇಪಿ ಪುರಾಣಗಿಹಿಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಅಚೇಲಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖದೀಪನವಸೇನೇವ ಸಕಲಂ ಬಾಕುಲಸುತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೦೯ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ। ಏವಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ಧರಮಾನಕಾಲೇಯೇವ ಥೇರೇ ಯಥಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಬಾಕುಲತ್ಥೇರಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಅಪ್ಪಾಬಾಧಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Tasmiṃ samaye amhākaṃ bodhisatto sabbaññutaṃ patvā pavattitavaradhammacakko anukkamena cārikaṃ caramāno kosambiṃ pāpuṇi, bārāṇasinti majjhimabhāṇakā. Bākulo seṭṭhipi kho ‘‘dasabalo āgato’’ti sutvā bahuṃ gandhamālaṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā dhammakathaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji. So sattāhameva puthujjano hutvā aṭṭhame aruṇe saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Athassa dvīsu nagaresu gihikāle paricārikamātugāmā attano kulagharāni āgantvā tattha vasamānā cīvarāni katvā pahiṇiṃsu. Thero ekaṃ addhamāsaṃ kosambivāsikehi pahitaṃ cīvaraṃ bhuñjati, ekaṃ addhamāsaṃ bārāṇasivāsikehīti. Eteneva niyāmena dvīsupi nagaresu yaṃ yaṃ uttamaṃ, taṃ taṃ therasseva āhariyati. Therassa asīti vassāni agāramajjhe vasantassa dvīhaṅgulehi gandhapiṇḍaṃ gahetvā upasiṅghanamattampi kālaṃ na koci ābādho nāma ahosi. Āsītime vasse sukheneva pabbajjaṃ upagato. Pabbajitassāpissa appamattakopi ābādho vā catūhi paccayehi vekallaṃ vā nāhosi. So pacchime kāle parinibbānasamayepi purāṇagihisahāyakassa acelakassapassa attano kāyikacetasikasukhadīpanavaseneva sakalaṃ bākulasuttaṃ (ma. ni. 3.209 ādayo) kathetvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi. Evaṃ aṭṭhuppatti samuṭṭhitā. Satthā pana therassa dharamānakāleyeva there yathā paṭipāṭiyā ṭhānantare ṭhapento bākulattheraṃ imasmiṃ sāsane appābādhānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಸೋಭಿತತ್ಥೇರವತ್ಥು
Sobhitattheravatthu
೨೨೭. ಪಞ್ಚಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಾನನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ನಿವುತ್ಥಕ್ಖನ್ಧಸನ್ತಾನಂ ಅನುಸ್ಸರಣಸಮತ್ಥಾನಂ ಸೋಭಿತತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋ ಕಿರ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅನುಸ್ಸರಮಾನೋ ಪಞ್ಚ ಕಪ್ಪಸತಾನಿ ಅಸಞ್ಞಿಭವೇ ಅಚಿತ್ತಕಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ನಯತೋ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ ಆಕಾಸೇ ಪದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಿಯ। ತಸ್ಮಾ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
227. Pañcame pubbenivāsaṃ anussarantānanti pubbe nivutthakkhandhasantānaṃ anussaraṇasamatthānaṃ sobhitatthero aggoti dasseti. So kira pubbenivāsaṃ anupaṭipāṭiyā anussaramāno pañca kappasatāni asaññibhave acittakapaṭisandhiṃ nayato aggahesi ākāse padaṃ dassento viya. Tasmā pubbenivāsaṃ anussarantānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಲಾಭೀನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸೋಭಿತೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā vayappatto satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ pubbenivāsañāṇalābhīnaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So yāvajīvaṃ kusalakammaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti, sobhitotissa nāmaṃ akaṃsu.
ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣೇ ಚಿಣ್ಣವಸೀ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಯಾವ ಅಸಞ್ಞಿಭವೇ ಅಚಿತ್ತಕಪಟಿಸನ್ಧಿ, ತಾವ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಅದ್ದಸ। ತತೋ ಪರಂ ಅನ್ತರೇ ಪಞ್ಚ ಕಪ್ಪಸತಾನಿ ಪವತ್ತಿಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಅವಸಾನೇ ಚುತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ ಆವಜ್ಜಮಾನೋ ನಯವಸೇನ ‘‘ಅಸಞ್ಞಿಭವೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿಟ್ಠಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
So aparena samayena satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patvā pubbenivāsañāṇe ciṇṇavasī ahosi. So anupaṭipāṭiyā attano nibbattaṭṭhānaṃ anussaranto yāva asaññibhave acittakapaṭisandhi, tāva paṭisandhiṃ addasa. Tato paraṃ antare pañca kappasatāni pavattiṃ adisvā avasāne cutiṃ disvā ‘‘kiṃ nāmeta’’nti āvajjamāno nayavasena ‘‘asaññibhavo bhavissatī’’ti niṭṭhaṃ agamāsi. Satthā imaṃ kāraṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā theraṃ pubbenivāsaṃ anussarantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರವತ್ಥು
Upālittheravatthu
೨೨೮. ಛಟ್ಠೇ ವಿನಯಧರಾನಂ ಯದಿದಂ ಉಪಾಲೀತಿ ವಿನಯಧರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಥೇರೋ ಕಿರ ತಥಾಗತಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತಥಾಗತಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಭಾರುಕಚ್ಛಕವತ್ಥುಂ, ಅಜ್ಜುಕವತ್ಥುಂ, (ಪಾರಾ॰ ೧೫೮) ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪವತ್ಥುನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ವತ್ಥೂನಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದೇತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಾ ವಿನಯಧರಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
228. Chaṭṭhe vinayadharānaṃ yadidaṃ upālīti vinayadharānaṃ bhikkhūnaṃ upālitthero aggoti dasseti. Thero kira tathāgatasseva santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tathāgatasseva santike vinayapiṭakaṃ uggaṇhitvā bhārukacchakavatthuṃ, ajjukavatthuṃ, (pārā. 158) kumārakassapavatthunti imāni tīṇi vatthūni sabbaññutaññāṇena saddhiṃ saṃsandetvā kathesi. Tasmā vinayadharānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿರೇಸ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ವಿನಯಧರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕಪ್ಪಕಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ , ಉಪಾಲಿದಾರಕೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಛನ್ನಂ ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಪಸಾಧಕೋ ಹುತ್ವಾ ತಥಾಗತೇ ಅನುಪಿಯಮ್ಬವನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜತ್ಥಾಯ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೇಹಿ ತೇತಿ ಛಹಿ ಖತ್ತಿಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವಿಧಾನಂ ಪಾಳಿಯಂ (ಚೂಳವ॰ ೩೩೦) ಆಗತಮೇವ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – padumuttarabuddhakāle kiresa haṃsavatiyaṃ kulaghare nibbatto ekadivasaṃ satthu dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ vinayadharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kappakagehe paṭisandhiṃ gaṇhi , upālidārakotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto channaṃ khattiyānaṃ pasādhako hutvā tathāgate anupiyambavane viharante pabbajjatthāya nikkhamantehi teti chahi khattiyehi saddhiṃ nikkhamitvā pabbaji. Tassa pabbajjāvidhānaṃ pāḷiyaṃ (cūḷava. 330) āgatameva.
ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಅರಞ್ಞವಾಸಂ ಅನುಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಭಿಕ್ಖು ತವ ಅರಞ್ಞೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಏಕಮೇವ ಧುರಂ ವಡ್ಢಿಸ್ಸತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಞ್ಚ ಗನ್ಥಧುರಞ್ಚ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸತೀತಿ। ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಸಯಮೇವ ಸಕಲಂ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾನಿ ತೀಣಿ ವತ್ಥೂನಿ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿ। ಸತ್ಥಾ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ವಿನಿಚ್ಛಿತೇ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ತಯೋಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ವಿನಯಧರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
So pabbajitvā upasampanno satthāraṃ kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā ‘‘mayhaṃ, bhante, araññavāsaṃ anujānāthā’’ti āha. Bhikkhu tava araññe vasantassa ekameva dhuraṃ vaḍḍhissati, amhākaṃ pana santike vasantassa vipassanādhurañca ganthadhurañca paripūressatīti. Thero satthu vacanaṃ sampaṭicchitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Atha naṃ satthā sayameva sakalaṃ vinayapiṭakaṃ uggaṇhāpesi. So aparabhāge heṭṭhā vuttāni tīṇi vatthūni vinicchini. Satthā ekekasmiṃ vinicchite sādhukāraṃ datvā tayopi vinicchaye aṭṭhuppattiṃ katvā theraṃ vinayadharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ನನ್ದಕತ್ಥೇರವತ್ಥು
Nandakattheravatthu
೨೨೯. ಸತ್ತಮೇ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕಾನಂ ಯದಿದಂ ನನ್ದಕೋತಿ ಅಯಂ ಹಿ ಥೇರೋ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಏಕಸಮೋಧಾನೇ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀಸತಾನಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
229. Sattame bhikkhunovādakānaṃ yadidaṃ nandakoti ayaṃ hi thero dhammakathaṃ kathento ekasamodhāne pañca bhikkhunīsatāni arahattaṃ pāpesi. Tasmā bhikkhunovādakānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಞ್ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣೇ ಚ ಚಿಣ್ಣವಸೀ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಚತೂಸು ಪರಿಸಾಸು ಸಮ್ಪತ್ತಾಸು ‘‘ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಮನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ ಧಮ್ಮಕಥಿಕನನ್ದಕೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ತಥಾಗತೋಪಿ ಖೋ ರೋಹಿಣೀನದೀತೀರೇ ಚುಮ್ಬಟಕಕಲಹೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸಾಕಿಯಕುಮಾರಸತಾನಂ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆದಾಯ ಕುಣಾಲದಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಣಾಲಜಾತಕಕಥಾಯ (ಜಾ॰ ೨.೨೧.ಕುಣಾಲಜಾತಕ) ನೇಸಂ ಸಂವಿಗ್ಗಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಚತುಸಚ್ಚಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಮಹಾಸಮಯಸುತ್ತಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೩೧ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಫಲಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇಸಿ। ತೇಸಂ ಥೇರಾನಂ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ‘‘ಅಮ್ಹೇ ದಾನಿ ಇಧ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾವ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿಂಸು। ತಾಪಿ ಪಞ್ಚಸತಾ ಥೇರಿಯಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭಿಂಸು। ಅತೀತಾನನ್ತರಾಯ ಪನ ಜಾತಿಯಾ ಸಬ್ಬಾವ ತಾ ನನ್ದಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ರಾಜಪುತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಅಹೇಸುಂ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayañhi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ bhikkhunovādakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā vayappatto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho satthu santike pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi, pubbenivāsañāṇe ca ciṇṇavasī ahosi. So catūsu parisāsu sampattāsu ‘‘sabbesaṃyeva manaṃ gahetvā kathetuṃ sakkotī’’ti dhammakathikanandako nāma jāto. Tathāgatopi kho rohiṇīnadītīre cumbaṭakakalahe nikkhamitvā pabbajitānaṃ pañcannaṃ sākiyakumārasatānaṃ anabhiratiyā uppannāya te bhikkhū ādāya kuṇāladahaṃ gantvā kuṇālajātakakathāya (jā. 2.21.kuṇālajātaka) nesaṃ saṃviggabhāvaṃ ñatvā catusaccakathaṃ kathetvā sotāpattiphale patiṭṭhāpesi. Aparabhāge mahāsamayasuttaṃ (dī. ni. 2.331 ādayo) kathetvā aggaphalaṃ arahattaṃ pāpesi. Tesaṃ therānaṃ purāṇadutiyikā ‘‘amhe dāni idha kiṃ karissāmā’’ti vatvā sabbāva ekacittā hutvā mahāpajāpatiṃ upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yāciṃsu. Tāpi pañcasatā theriyā santike pabbajjañca upasampadañca labhiṃsu. Atītānantarāya pana jātiyā sabbāva tā nandakattherassa rājaputtabhāve ṭhitassa pādaparicārikā ahesuṃ.
ತೇನ ಸಮಯೇನ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಓವದನ್ತೂ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ವಾರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ತಾಸಂ ಪುರಿಮಭವೇ ಅತ್ತನೋ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಂ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೀಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಉಪಮಾಯೋ ಚ ಕಾರಣಾನಿ ಚ ಆಹರಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಲಾಭೀ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘ಆಯಸ್ಮಾ ನನ್ದಕೋ ಯಾವಜ್ಜದಿವಸಾ ಓರೋಧೇ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಸೋಭತಾಯಮಾಯಸ್ಮಾ ಓರೋಧಪರಿವುತೋ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಯಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪೇಸೇಸಿ। ತಾ ಪನ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಓವಾದಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಿ। ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಭಗವಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ವಾರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅಞ್ಞಂ ಅಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀಸಙ್ಘಂ ಓವದಾಹೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ಆಹ। ಸೋ ಸತ್ಥು ಕಥಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ವಾರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಚಾತುದ್ದಸೇ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾವ ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಸಳಾಯತನಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾಯ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
Tena samayena satthā ‘‘bhikkhū bhikkhuniyo ovadantū’’ti āha. Thero attano vāre sampatte tāsaṃ purimabhave attano pādaparicārikabhāvaṃ ñatvā cintesi – ‘‘maṃ imassa bhikkhunīsaṅghassa majjhe nisinnaṃ upamāyo ca kāraṇāni ca āharitvā dhammaṃ kathayamānaṃ disvā añño pubbenivāsañāṇalābhī bhikkhu imaṃ kāraṇaṃ oloketvā ‘āyasmā nandako yāvajjadivasā orodhe na vissajjeti, sobhatāyamāyasmā orodhaparivuto’ti vattabbaṃ maññeyyā’’ti. Tasmā sayaṃ agantvā aññaṃ bhikkhuṃ pesesi. Tā pana pañcasatā bhikkhuniyo therasseva ovādaṃ paccāsīsanti. Iminā kāraṇena bhagavā ‘‘attano vāre sampatte aññaṃ apesetvā sayameva gantvā bhikkhunīsaṅghaṃ ovadāhī’’ti theraṃ āha. So satthu kathaṃ paṭibāhituṃ asakkonto attano vāre sampatte cātuddase bhikkhunisaṅghassa ovādaṃ datvā sabbāva tā bhikkhuniyo saḷāyatanapaṭimaṇḍitāya dhammadesanāya sotāpattiphale patiṭṭhāpesi.
ತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಅತ್ತಮನಾ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿವಿದ್ಧಗುಣಂ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಸ್ಮಿಂ ನು ಖೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ಇಮಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಉಪರಿಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಪುನ ‘‘ತಂಯೇವ ನನ್ದಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ಏತಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇಪಿ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ಪೇಸೇಸಿ। ತಾ ಪುನದಿವಸೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ। ತಂದಿವಸಂ ಭಗವಾ ತಾಸಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಸಫಲಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ ನನ್ದಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಚಾತುದ್ದಸಿಯಂ ಚನ್ದಸದಿಸೀ ಅಹೋಸಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ್ನರಸಿಯಂ ಚನ್ದಸದಿಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ತದೇವ ಚ ಕಾರಣಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಭಿಕ್ಖುನೋವಾದಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Tā bhikkhuniyo therassa dhammadesanāya attamanā hutvā satthu santikaṃ gantvā attano paṭividdhaguṇaṃ ārocesuṃ. Satthā ‘‘kasmiṃ nu kho dhammaṃ desente imā bhikkhuniyo uparimaggaphalāni pāpuṇeyyu’’nti āvajjento puna ‘‘taṃyeva nandakassa dhammadesanaṃ sutvā pañcasatāpi etā arahattaṃ pāpuṇissantī’’ti disvā punadivasepi therasseva santikaṃ dhammassavanatthāya pesesi. Tā punadivase dhammaṃ sutvā sabbāva arahattaṃ pattā. Taṃdivasaṃ bhagavā tāsaṃ bhikkhunīnaṃ attano santikaṃ āgatakāle dhammadesanāya saphalabhāvaṃ ñatvā ‘‘hiyyo nandakassa dhammadesanā cātuddasiyaṃ candasadisī ahosi, ajja pannarasiyaṃ candasadisī’’ti vatvā therassa sādhukāraṃ datvā tadeva ca kāraṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā theraṃ bhikkhunovādakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ನನ್ದತ್ಥೇರವತ್ಥು
Nandattheravatthu
೨೩೦. ಅಟ್ಠಮೇ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರಾನನ್ತಿ ಛಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಪಿಹಿತದ್ವಾರಾನಂ ನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಸತ್ಥುಸಾವಕಾ ಅಗುತ್ತದ್ವಾರಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಪನ ದಸಸು ದಿಸಾಸು ಯಂ ಯಂ ದಿಸಂ ಓಲೋಕೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ನ ತಂ ಚತುಸಮ್ಪಜಞ್ಞವಸೇನ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
230. Aṭṭhame indriyesu guttadvārānanti chasu indriyesu pihitadvārānaṃ nandatthero aggoti dasseti. Kiñcāpi hi satthusāvakā aguttadvārā nāma natthi, nandatthero pana dasasu disāsu yaṃ yaṃ disaṃ oloketukāmo hoti, na taṃ catusampajaññavasena aparicchinditvā oloketi. Tasmā indriyesu guttadvārānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಪಿಲವತ್ಥುಪುರೇ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಅಥಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಞಾತಿಸಙ್ಘಂ ನನ್ದಯನ್ತೋ ತೋಸೇನ್ತೋ ಜಾತೋತಿ ನನ್ದಕುಮಾರೋತೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā vayappatto satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ indriyesu guttadvārānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto kapilavatthupure mahāpajāpatigotamiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Athassa nāmaggahaṇadivase ñātisaṅghaṃ nandayanto tosento jātoti nandakumāroteva nāmaṃ akaṃsu.
ಮಹಾಸತ್ತೋಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಲೋಕಾನುಗ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ರಾಜಗಹತೋ ಕಪಿಲವತ್ಥುಪುರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಠಮದಸ್ಸನೇನೇವ ಪಿತರಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಪುನದಿವಸೇ ಪಿತು ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಹುಲಮಾತಾಯ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಸೇಸಜನಸ್ಸಪಿ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸಿ। ಪುನದಿವಸೇ ನನ್ದಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಭಿಸೇಕಗೇಹಪವೇಸನಆವಾಹಮಙ್ಗಲೇಸು ವತ್ತಮಾನೇಸು ತಸ್ಸ ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಮಾರಂ ಪತ್ತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಿಹಾರಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ। ನನ್ದಕುಮಾರಂ ಅಭಿಸೇಕಮಙ್ಗಲಂ ನ ತಥಾ ಪೀಳೇಸಿ, ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಗಮನಕಾಲೇ ಪನ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ಉಪರಿಪಾಸಾದವರಗತಾ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ ‘‘ತುವಟಂ ಖೋ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಯಂ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಗೇಹಸಿತಛನ್ದರಾಗವಸೇನ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪನೇಸ ಸತ್ಥರಿ ಗಾರವೇನ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಹೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ತೇನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾಪೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ನಂ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿವತ್ತೇಸ್ಸತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿವತ್ತೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಮೇವ ಸತ್ಥಾ ವಿಹಾರಂ ನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಯಾ ವುತ್ತವಚನಮೇವ ಸರತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಠಿತಾ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತೋ ಥೋಕಂ ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ಗುಮ್ಬಂ ವಾ ಗಚ್ಛಂ ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸೇವ ದಸಬಲೋ ಪುರತೋ ಠಿತಕೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಕುಕ್ಕುಟಪತ್ತಂ ವಿಯ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಪವಿಸತಿ।
Mahāsattopi sabbaññutaṃ patvā pavattitavaradhammacakko lokānuggahaṃ karonto rājagahato kapilavatthupuraṃ gantvā paṭhamadassaneneva pitaraṃ sotāpattiphale patiṭṭhāpesi. Punadivase pitu nivesanaṃ gantvā rāhulamātāya ovādaṃ datvā sesajanassapi dhammaṃ kathesi. Punadivase nandakumārassa abhisekagehapavesanaāvāhamaṅgalesu vattamānesu tassa nivesanaṃ gantvā kumāraṃ pattaṃ gāhāpetvā pabbājetuṃ vihārābhimukho pāyāsi. Nandakumāraṃ abhisekamaṅgalaṃ na tathā pīḷesi, pattaṃ ādāya gamanakāle pana janapadakalyāṇī uparipāsādavaragatā sīhapañjaraṃ ugghāṭetvā ‘‘tuvaṭaṃ kho, ayyaputta, āgaccheyyāsī’’ti yaṃ vācaṃ nicchāresi. Taṃ sutvā gehasitachandarāgavasena olokento panesa satthari gāravena yathāruciyā nimittaṃ gahetuṃ nāsakkhi, tenassa cittasantāpo ahosi. Atha naṃ ‘‘imasmiṃ ṭhāne nivattessati, imasmiṃ ṭhāne nivattessatī’’ti cintentameva satthā vihāraṃ netvā pabbājesi. Pabbajitopi paṭibāhituṃ asakkonto tuṇhī ahosi. Pabbajitadivasato paṭṭhāya pana janapadakalyāṇiyā vuttavacanameva sarati. Athassa sā āgantvā avidūre ṭhitā viya ahosi. So anabhiratiyā pīḷito thokaṃ ṭhānaṃ gacchati, tassa gumbaṃ vā gacchaṃ vā atikkamantasseva dasabalo purato ṭhitako viya ahosi. So aggimhi pakkhittaṃ kukkuṭapattaṃ viya paṭinivattitvā attano vasanaṭṭhānameva pavisati.
ಸತ್ಥಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನನ್ದೋ ಅತಿವಿಯ ಪಮತ್ತೋ ವಿಹರತಿ, ಅನಭಿರತಿಂ ವೂಪಸಮೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏತಸ್ಸ ಚಿತ್ತನಿಬ್ಬಾಪನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ತತೋ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಏಹಿ, ನನ್ದ, ದೇವಚಾರಿಕಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಭಗವಾ ಕಥಾಹಂ ಇದ್ಧಿಮನ್ತೇಹಿ ಗನ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ತ್ವಂ ಕೇವಲಂ ಗಮನಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಹಿ, ಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಸೀತಿ। ಸೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ತಥಾಗತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ದೇವಚಾರಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಿ ಅದ್ದಸ। ಸತ್ಥಾ ನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಸುಭನಿಮಿತ್ತವಸೇನ ತಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ನನ್ದ, ಇಮಾ ನು ಖೋ ಅಚ್ಛರಾ ಮನಾಪಾ, ಅಥ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಭನ್ತೇ, ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ಇಮಾ ಅಚ್ಛರಾ ಉಪನಿಧಾಯ ಕಣ್ಣನಾಸಚ್ಛಿನ್ನಕಾ ಮಕ್ಕಟೀ ವಿಯ ಖಾಯತೀತಿ। ನನ್ದ, ಏವರೂಪಾ ಅಚ್ಛರಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ನ ದುಲ್ಲಭಾತಿ। ಸಚೇ ಮೇ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಹೋತಿ, ಅಹಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ತ್ವಂ, ನನ್ದ, ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಹಿ। ಸಚೇ ತೇ ಸಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಂ ಏತಾಸಂ ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯ ಪಾಟಿಭೋಗೋತಿ। ಇತಿ ಸತ್ಥಾ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ದೇವಚಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ಜೇತವನಮೇವ ಪಚ್ಚಾಗಞ್ಛಿ।
Satthā cintesi – ‘‘nando ativiya pamatto viharati, anabhiratiṃ vūpasametuṃ na sakkoti, etassa cittanibbāpanaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti. Tato naṃ āha – ‘‘ehi, nanda, devacārikaṃ gacchissāmā’’ti. Bhagavā kathāhaṃ iddhimantehi gantabbaṭṭhānaṃ gamissāmīti. Tvaṃ kevalaṃ gamanacittaṃ uppādehi, gantvā passissasīti. So dasabalassa ānubhāvena tathāgateneva saddhiṃ devacārikaṃ gantvā sakkassa devarañño nivesanaṃ oloketvā pañca accharāsatāni addasa. Satthā nandattheraṃ subhanimittavasena tā olokentaṃ disvā, ‘‘nanda, imā nu kho accharā manāpā, atha janapadakalyāṇī’’ti pucchi. Bhante, janapadakalyāṇī imā accharā upanidhāya kaṇṇanāsacchinnakā makkaṭī viya khāyatīti. Nanda, evarūpā accharā samaṇadhammaṃ karontānaṃ na dullabhāti. Sace me, bhante bhagavā, pāṭibhogo hoti, ahaṃ samaṇadhammaṃ karissāmīti. Vissattho tvaṃ, nanda, samaṇadhammaṃ karohi. Sace te sappaṭisandhikā kālakiriyā bhavissati, ahaṃ etāsaṃ paṭilābhatthāya pāṭibhogoti. Iti satthā yathāruciyā devacārikaṃ caritvā jetavanameva paccāgañchi.
ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಅಚ್ಛರಾನಂ ಹೇತು ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ। ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ನನ್ದಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ‘ಏಕೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ದಸಬಲಂ ಪಾಟಿಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಅಚ್ಛರಾನಂ ಹೇತು ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತೀ’ತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಥೇನ್ತಾ ವಿಚರಥಾ’’ತಿ। ತೇ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಭತಕೋ ಕಿರಾಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ, ಉಪಕ್ಕಿತಕೋ ಕಿರಾಯಸ್ಮಾ ನನ್ದೋ, ಅಚ್ಛರಾನಂ ಹೇತು ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರತಿ, ಭಗವಾ ಕಿರಸ್ಸ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದೀನ’’ನ್ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಸವನೂಪಚಾರೇ ಕಥೇನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ನನ್ದತ್ಥೇರೋ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನ ಅಞ್ಞಂ ಕಥೇನ್ತಿ, ಮಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇನ್ತಿ, ಅಯುತ್ತಂ ಮಮ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಪತ್ತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಅಞ್ಞತರಾ ದೇವತಾ ಭಗವತೋ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ, ಸಯಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಅಞ್ಞಾಸಿಯೇವ। ಪುನದಿವಸೇ ನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ , ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದೀನಂ, ಮುಞ್ಚಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಏತಸ್ಮಾ ಪಟಿಸ್ಸವಾ’’ತಿ। ಏವಂ ವತ್ಥು (ಉದಾ॰ ೨೨) ಸಮುಟ್ಠಿತಂ । ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನವಿಹಾರೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಥೇರಂ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Tato paṭṭhāya nandatthero accharānaṃ hetu rattindivaṃ samaṇadhammaṃ karoti. Satthā bhikkhū āṇāpesi – ‘‘tumhe nandassa vasanaṭṭhāne ‘eko kira bhikkhu dasabalaṃ pāṭibhogaṃ katvā accharānaṃ hetu samaṇadhammaṃ karotī’ti tattha tattha kathentā vicarathā’’ti. Te satthu vacanaṃ sampaṭicchitvā ‘‘bhatako kirāyasmā nando, upakkitako kirāyasmā nando, accharānaṃ hetu brahmacariyaṃ carati, bhagavā kirassa pāṭibhogo pañcannaṃ accharāsatānaṃ paṭilābhāya kakuṭapādīna’’nti therassa savanūpacāre kathentā vicaranti. Nandatthero taṃ kathaṃ sutvā ‘‘ime bhikkhū na aññaṃ kathenti, maṃ ārabbha kathenti, ayuttaṃ mama kamma’’nti paṭisaṅkhānaṃ uppādetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Athassa arahattapattakkhaṇeyeva aññatarā devatā bhagavato etamatthaṃ ārocesi, sayampi bhagavā aññāsiyeva. Punadivase nandatthero bhagavantaṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘‘yaṃ me, bhante bhagavā , pāṭibhogo pañcannaṃ accharāsatānaṃ paṭilābhāya kakuṭapādīnaṃ, muñcāmahaṃ, bhante, bhagavantaṃ etasmā paṭissavā’’ti. Evaṃ vatthu (udā. 22) samuṭṭhitaṃ . Satthā aparabhāge jetavanavihāre viharanto theraṃ indriyesu guttadvārānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರವತ್ಥು
Mahākappinattheravatthu
೨೩೧. ನವಮೇ ಭಿಕ್ಖುಓವಾದಕಾನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಓವದನ್ತಾನಂ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಥೇರೋ ಏಕಸಮೋಧಾನಸ್ಮಿಂಯೇವ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖುಓವಾದಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
231. Navame bhikkhuovādakānanti bhikkhū ovadantānaṃ mahākappinatthero aggoti dasseti. Ayaṃ kira thero ekasamodhānasmiṃyeva dhammakathaṃ kathento bhikkhusahassaṃ arahattaṃ pāpesi. Tasmā bhikkhuovādakānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭಿಕ್ಖುಓವಾದಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಗಣಜೇಟ್ಠಕೋ ಹುತ್ವಾ ಗಬ್ಭಸಹಸ್ಸಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಮಹಾಪರಿವೇಣಂ ಕಾರೇಸಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಜನಾ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿನಉಪಾಸಕಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಪುತ್ತದಾರಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿಂಸು।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulaghare nibbattitvā aparabhāge satthu dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ bhikkhuovādakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto kassapasammāsambuddhakāle bārāṇasiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā purisasahassassa gaṇajeṭṭhako hutvā gabbhasahassapaṭimaṇḍitaṃ mahāpariveṇaṃ kāresi. Te sabbepi janā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā kappinaupāsakaṃ jeṭṭhakaṃ katvā saputtadārā devaloke nibbattā. Ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsariṃsu.
ಅಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಅಯಂ ಕಪ್ಪಿನೋ ಪಚ್ಚನ್ತದೇಸೇ ಕುಕ್ಕುಟವತೀನಗರೇ ರಾಜಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ಸೇಸಪುರಿಸಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ತೇಸು ಕಪ್ಪಿನಕುಮಾರೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನರಾಜಾ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಪುಬ್ಬೇ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಕರಣಕಾಲೇ ತಸ್ಸ ಘರಸಾಮಿನೀ ಇತ್ಥೀ ಸಮಾನಜಾತಿಕೇ ರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಜಾತಾ, ಅನೋಜಾಪುಪ್ಫಸದಿಸವಣ್ಣತಾಯ ಪನಸ್ಸಾ ಅನೋಜಾದೇವೀತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಮಹಾಕಪ್ಪಿನರಾಜಾಪಿ ಸುತವಿತ್ತಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ಚತೂಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಸೀಘಂ ದೂತೇ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಯತ್ಥ ಬಹುಸ್ಸುತೇ ಸುತಧರೇ ಪಸ್ಸಥ, ತತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಆರೋಚೇಥಾ’’ತಿ।
Atha amhākaṃ satthu nibbattito puretarameva ayaṃ kappino paccantadese kukkuṭavatīnagare rājagehe paṭisandhiṃ gaṇhi, sesapurisā tasmiṃyeva nagare amaccakulesu nibbattiṃsu. Tesu kappinakumāro pitu accayena chattaṃ ussāpetvā mahākappinarājā nāma jāto. Pubbe kalyāṇakammakaraṇakāle tassa gharasāminī itthī samānajātike rājakule nibbattitvā mahākappinarañño aggamahesī jātā, anojāpupphasadisavaṇṇatāya panassā anojādevītveva nāmaṃ ahosi. Mahākappinarājāpi sutavittako ahosi. So pātova uṭṭhāya catūhi dvārehi sīghaṃ dūte pesesi – ‘‘yattha bahussute sutadhare passatha, tato nivattitvā mayhaṃ ārocethā’’ti.
ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಪಟಿವಸತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿನಗರವಾಸಿನೋ ವಾಣಿಜಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಉಟ್ಠಾನಕಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ತಂ ನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಭಣ್ಡಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ, ‘‘ರಾಜಾನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ, ರಾಜಕುಲದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ, ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ದ್ವಾರೇ ಠಿತಾ ಪಟಿಹಾರಕಸ್ಸ ಆರೋಚಯಿಂಸು। ಅಥ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇದಿ, ತೇ ರಾಜಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾತಿತಪಣ್ಣಾಕಾರೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತೇ, ‘‘ತಾತಾ, ಕುತೋ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಾವತ್ಥಿತೋ, ದೇವಾತಿ। ಕಚ್ಚಿ ವೋ ರಟ್ಠಂ ಸುಭಿಕ್ಖಂ, ಧಮ್ಮಿಕೋ ರಾಜಾತಿ? ಆಮ, ದೇವಾತಿ। ಅತ್ಥಿ ಪನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದೇಸೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಾಸನನ್ತಿ? ಅತ್ಥಿ ದೇವ, ನ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಮುಖೇಹಿ ಕಥೇತುನ್ತಿ। ರಾಜಾ ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಗಾರೇನ ಉದಕಂ ದಾಪೇಸಿ। ತೇ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ ದಸಬಲಾಭಿಮುಖಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇಸೇ ಬುದ್ಧರತನಂ ನಾಮ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು। ರಞ್ಞೋ ‘‘ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ವಚನೇ ಸುತಮತ್ತೇಯೇವ ಸಕಲಸರೀರಂ ಫರಮಾನಾ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ತತೋ ‘‘ಬುದ್ಧೋತಿ, ತಾತಾ, ವದಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಬುದ್ಧೋತಿ, ದೇವ, ವದಾಮಾತಿ। ಏವಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋತಿಪದಂ ಅಪರಿಮಾಣಂ, ನಾಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾ ಪರಿಮಾಣಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪದೇ ಪಸನ್ನೋ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಪರಂ ಕಿಂ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ದೇವ ಧಮ್ಮರತನಂ ನಾಮ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ। ತಮ್ಪಿ ಸುತ್ವಾ ತಥೇವ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪರಮ್ಪಿ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಙ್ಘರತನಂ ದೇವ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ। ತಮ್ಪಿ ಸುತ್ವಾ ತಥೇವ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪರಮ್ಪಿ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ದಿನ್ನಭಾವಂ ಪಣ್ಣೇ ಲಿಖಿತ್ವಾ, ‘‘ತಾತಾ, ದೇವಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ। ತೇಸು ಗತೇಸು ಅಮಚ್ಚೇ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತಾತಾ, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ದೇವ ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕತ್ತುಕಾಮಾತಿ? ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಮಯಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಘರಂ ವಾ ಕುಟುಮ್ಬಂ ವಾ ಅನಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಯೇ ಅಸ್ಸೇ ಆರುಯ್ಹ ಗತಾ ತೇಹೇವ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು।
Tena kho pana samayena amhākaṃ satthā loke nibbattitvā sāvatthiṃ upanissāya paṭivasati. Tasmiṃ kāle sāvatthinagaravāsino vāṇijā sāvatthiyaṃ uṭṭhānakabhaṇḍaṃ gahetvā, taṃ nagaraṃ gantvā, bhaṇḍaṃ paṭisāmetvā, ‘‘rājānaṃ passissāmā’’ti paṇṇākāraṃ gahetvā, rājakuladvāraṃ gantvā, ‘‘rājā uyyānaṃ gato’’ti sutvā, uyyānaṃ gantvā, dvāre ṭhitā paṭihārakassa ārocayiṃsu. Atha rañño nivedi, te rājā pakkosāpetvā niyyātitapaṇṇākāre vanditvā ṭhite, ‘‘tātā, kuto āgacchathā’’ti pucchi. Sāvatthito, devāti. Kacci vo raṭṭhaṃ subhikkhaṃ, dhammiko rājāti? Āma, devāti. Atthi pana tumhākaṃ dese kiñci sāsananti? Atthi deva, na pana sakkā ucchiṭṭhamukhehi kathetunti. Rājā suvaṇṇabhiṅgārena udakaṃ dāpesi. Te mukhaṃ vikkhāletvā dasabalābhimukhā añjaliṃ paggahetvā, ‘‘deva, amhākaṃ dese buddharatanaṃ nāma uppanna’’nti āhaṃsu. Rañño ‘‘buddho’’ti vacane sutamatteyeva sakalasarīraṃ pharamānā pīti uppajji. Tato ‘‘buddhoti, tātā, vadathā’’ti āha. Buddhoti, deva, vadāmāti. Evaṃ tikkhattuṃ vadāpetvā ‘‘buddhotipadaṃ aparimāṇaṃ, nāssa sakkā parimāṇaṃ kātu’’nti tasmiṃyeva pade pasanno satasahassaṃ datvā ‘‘aparaṃ kiṃ sāsana’’nti pucchi. Deva dhammaratanaṃ nāma uppannanti. Tampi sutvā tatheva tikkhattuṃ paṭiññaṃ gahetvā aparampi satasahassaṃ datvā puna ‘‘aññaṃ kiṃ sāsana’’nti pucchi. Saṅgharatanaṃ deva uppannanti. Tampi sutvā tatheva paṭiññaṃ gahetvā aparampi satasahassaṃ datvā dinnabhāvaṃ paṇṇe likhitvā, ‘‘tātā, deviyā santikaṃ gacchathā’’ti pesesi. Tesu gatesu amacce pucchi – ‘‘tātā, buddho loke uppanno, tumhe kiṃ karissathā’’ti? Deva tumhe kiṃ kattukāmāti? Ahaṃ pabbajissāmīti. Mayampi pabbajissāmāti. Te sabbepi gharaṃ vā kuṭumbaṃ vā anapaloketvā ye asse āruyha gatā teheva nikkhamiṃsu.
ವಾಣಿಜಾ ಅನೋಜಾದೇವಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ದಸ್ಸೇಸುಂ। ಸಾ ತಂ ವಾಚೇತ್ವಾ ‘‘ರಞ್ಞಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬಹೂ ಕಹಾಪಣಾ ದಿನ್ನಾ, ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕತಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಪಿಯಸಾಸನಂ, ದೇವಿ, ಆನೀತನ್ತಿ। ಅಮ್ಹೇಪಿ ಸಕ್ಕಾ, ತಾತಾ, ಸುಣಾಪೇತುನ್ತಿ? ಸಕ್ಕಾ, ದೇವಿ, ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಮುಖೇಹಿ ಪನ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ। ಸಾ ಸುವಣ್ಣಭಿಙ್ಗಾರೇನ ಉದಕಂ ದಾಪೇಸಿ। ತೇ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಸಾಪಿ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಪಾಮೋಜ್ಜಾ ತೇನೇವ ನಯೇನ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಞ್ಞಾಗಣನಾಯ ತೀಣಿ ತೀಣಿ ಕತ್ವಾ ನವ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅದಾಸಿ। ವಾಣಿಜಾ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ದ್ವಾದಸ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಲಭಿಂಸು। ಅಥ ನೇ ‘‘ರಾಜಾ ಕಹಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ದೇವೀತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ತಾತಾ, ತುಮ್ಹೇ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ತೇ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗತಾನಂ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ಮಾತುಗಾಮೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಗತಟ್ಠಾನಂ ಜಾನಾಥ ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಜಾನಾಮ, ಅಯ್ಯೇ, ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಯ್ಯಾನಕೀಳಂ ಗತಾತಿ। ಆಮ, ಅಮ್ಮಾ ಗತಾ, ತತ್ಥ ಪನ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಸಙ್ಘೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗತಾ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾತಿ? ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ಅಯ್ಯೇ, ಕಿಂ ಕತ್ತುಕಾಮಾತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ನ ತೇಹಿ ವನ್ತವಮನಂ ಜಿವ್ಹಗ್ಗೇ ಠಪೇಯ್ಯನ್ತಿ। ‘‘ಯದಿ ಏವಂ, ಮಯಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ರಥೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು।
Vāṇijā anojādeviyā santikaṃ gantvā paṇṇaṃ dassesuṃ. Sā taṃ vācetvā ‘‘raññā tumhākaṃ bahū kahāpaṇā dinnā, kiṃ tumhehi kataṃ, tātā’’ti pucchi. Piyasāsanaṃ, devi, ānītanti. Amhepi sakkā, tātā, suṇāpetunti? Sakkā, devi, ucchiṭṭhamukhehi pana vattuṃ na sakkāti. Sā suvaṇṇabhiṅgārena udakaṃ dāpesi. Te mukhaṃ vikkhāletvā rañño ārocitaniyāmeneva ārocesuṃ. Sāpi taṃ sutvā uppannapāmojjā teneva nayena ekekasmiṃ pade tikkhattuṃ paṭiññaṃ gahetvā paṭiññāgaṇanāya tīṇi tīṇi katvā nava satasahassāni adāsi. Vāṇijā sabbānipi dvādasa satasahassāni labhiṃsu. Atha ne ‘‘rājā kahaṃ, tātā’’ti pucchi. Pabbajissāmīti nikkhanto, devīti. ‘‘Tena hi, tātā, tumhe gacchathā’’ti te uyyojetvā raññā saddhiṃ gatānaṃ amaccānaṃ mātugāme pakkosāpetvā ‘‘tumhe attano sāmikānaṃ gataṭṭhānaṃ jānātha ammā’’ti pucchi. Jānāma, ayye, raññā saddhiṃ uyyānakīḷaṃ gatāti. Āma, ammā gatā, tattha pana gantvā ‘‘buddho uppanno, dhammo uppanno, saṅgho uppanno’’ti sutvā ‘‘dasabalassa santike pabbajissāmā’’ti gatā, tumhe kiṃ karissathāti? Tumhe pana, ayye, kiṃ kattukāmāti? ‘‘Ahaṃ pabbajissāmi, na tehi vantavamanaṃ jivhagge ṭhapeyyanti. ‘‘Yadi evaṃ, mayampi pabbajissāmā’’ti sabbāpi rathe yojetvā nikkhamiṃsu.
ರಾಜಾಪಿ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಙ್ಗಾತೀರಂ ಪಾಪುಣಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಗಙ್ಗಾ ಪೂರಾ ಹೋತಿ। ಅಥ ನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಗಙ್ಗಾ ಪೂರಾ ಹೋತಿ ಚಣ್ಡಮಚ್ಛಾಕಿಣ್ಣಾ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತಾ ದಾಸಾ ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಯೇ ನೋ ನಾವಂ ವಾ ಉಳುಮ್ಪಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ದದೇಯ್ಯುಂ। ಏತಸ್ಸ ಪನ ಸತ್ಥು ಗುಣಾ ನಾಮ ಹೇಟ್ಠಾ ಅವೀಚಿತೋ ಉಪರಿ ಯಾವ ಭವಗ್ಗಾ ಪತ್ಥಟಾ। ಸಚೇ ಏಸ ಸತ್ಥಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಇಮೇಸಂ ಅಸ್ಸಾನಂ ಖುರಪಿಟ್ಠಾನಿ ಮಾ ತೇಮೇನ್ತೂ’’ತಿ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇನ ಅಸ್ಸೇ ಪಕ್ಖನ್ದಾಪೇಸುಂ। ಏಕಸ್ಸ ಅಸ್ಸಸ್ಸಾಪಿ ಖುರಪಿಟ್ಠಮತ್ತಂ ನ ತೇಮಿ, ರಾಜಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ವಿಯ ಪರತೀರಂ ಪತ್ವಾ ಪರತೋ ಅಞ್ಞಂ ಮಹಾನದಿಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ‘‘ದುತಿಯಾ ಕಿನ್ನಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ನೀಲವಾಹಿನೀ ನಾಮ ಗಮ್ಭೀರತೋಪಿ ಪುಥುಲತೋಪಿ ಅಡ್ಢಯೋಜನಮತ್ತಾ ದೇವಾತಿ। ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಾ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಾ ನತ್ಥಿ, ತಾಯ ಏವ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಾಯ ತಮ್ಪಿ ಅಡ್ಢಯೋಜನವಿತ್ಥಾರಂ ನದಿಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿಂಸು। ಅಥ ತತಿಯಂ ಚನ್ದಭಾಗಂ ನಾಮ ಮಹಾನದಿಂ ಪತ್ವಾ ತಮ್ಪಿ ತಾಯ ಏವ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಾಯ ಅತಿಕ್ಕಮಿಂಸು।
Rājāpi amaccasahassehi saddhiṃ gaṅgātīraṃ pāpuṇi, tasmiṃ samaye gaṅgā pūrā hoti. Atha naṃ disvā ‘‘ayaṃ gaṅgā pūrā hoti caṇḍamacchākiṇṇā, amhehi ca saddhiṃ āgatā dāsā vā manussā vā natthi, ye no nāvaṃ vā uḷumpaṃ vā katvā dadeyyuṃ. Etassa pana satthu guṇā nāma heṭṭhā avīcito upari yāva bhavaggā patthaṭā. Sace esa satthā sammāsambuddho, imesaṃ assānaṃ khurapiṭṭhāni mā tementū’’ti udakapiṭṭhena asse pakkhandāpesuṃ. Ekassa assassāpi khurapiṭṭhamattaṃ na temi, rājamaggena gacchantā viya paratīraṃ patvā parato aññaṃ mahānadiṃ pāpuṇiṃsu. ‘‘Dutiyā kinnamā’’ti pucchi. Nīlavāhinī nāma gambhīratopi puthulatopi aḍḍhayojanamattā devāti. Tattha aññā saccakiriyā natthi, tāya eva saccakiriyāya tampi aḍḍhayojanavitthāraṃ nadiṃ atikkamiṃsu. Atha tatiyaṃ candabhāgaṃ nāma mahānadiṃ patvā tampi tāya eva saccakiriyāya atikkamiṃsu.
ಸತ್ಥಾಪಿ ತಂದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಲೋಕಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ತಿಯೋಜನಸತಿಕಂ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕಾತುಂ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಸಯಮೇವ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಚನ್ದಭಾಗಾಯ ತೀರೇ ತೇಸಂ ಉತ್ತರಣತಿತ್ಥಅಭಿಮುಖಟ್ಠಾನೇ ಮಹಾನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖೋ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ತೇ ತೇನ ತಿತ್ಥೇನ ಉತ್ತರನ್ತಾ ಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಧಾವನ್ತಿಯೋ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಸಸ್ಸಿರಿಕಂ ಮುಖಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಯಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಮಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಅದ್ಧಾ ಸೋ ಏಸೋ’’ತಿ ದಸ್ಸನೇನೇವ ನಿಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಓಣಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಮಾನಾ ಆಗಮ್ಮ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿಂಸು। ರಾಜಾ ಗೋಪ್ಫಕೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸೇನ। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಬ್ಬೇವ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಇಮೇ ಚೀವರದಾನಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾವ ಆಗತಾ’’ತಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಏಥ ಭಿಕ್ಖವೋ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ, ಚರಥ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾವ ತೇಸಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ ಅಹೋಸಿ, ವಸ್ಸಸಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು।
Satthāpi taṃdivasaṃ paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ olokento ‘‘ajja mahākappino tiyojanasatikaṃ rajjaṃ pahāya amaccasahassaparivāro mama santike pabbajituṃ āgacchatī’’ti disvā ‘‘mayā tesaṃ paccuggamanaṃ kātuṃ yutta’’nti pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā bhikkhusaṅghaparivāro sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto sayameva pattacīvaraṃ gahetvā ākāse uppatitvā candabhāgāya tīre tesaṃ uttaraṇatitthaabhimukhaṭṭhāne mahānigrodharukkho atthi, tattha pallaṅkena nisīditvā parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā chabbaṇṇabuddharasmiyo vissajjesi. Te tena titthena uttarantā buddharasmiyo ito cito ca dhāvantiyo oloketvā dasabalassa puṇṇacandasassirikaṃ mukhaṃ disvā ‘‘yaṃ satthāraṃ uddissa mayaṃ pabbajitā, addhā so eso’’ti dassaneneva niṭṭhaṃ gantvā diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya oṇamitvā vandamānā āgamma satthāraṃ vandiṃsu. Rājā gopphakesu gahetvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi saddhiṃ amaccasahassena. Satthā tesaṃ dhammakathaṃ kathesi. Desanāpariyosāne sabbeva arahatte patiṭṭhāya satthāraṃ pabbajjaṃ yāciṃsu. Satthā ‘‘pubbe ime cīvaradānassa dinnattā attano pattacīvarāni gahetvāva āgatā’’ti suvaṇṇavaṇṇaṃ hatthaṃ pasāretvā ‘‘etha bhikkhavo, svākkhāto dhammo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti āha. Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ pabbajjā ca upasampadā ca ahosi, vassasaṭṭhikattherā viya satthāraṃ parivārayiṃsu.
ಅನೋಜಾಪಿ ದೇವೀ ರಥಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಾ ಗಙ್ಗಾತೀರಂ ಪತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಅತ್ಥಾಯ ಆಭತಂ ನಾವಂ ವಾ ಉಳುಮ್ಪಂ ವಾ ಅದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಬ್ಯತ್ತತಾಯ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ರಾಜಾ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಪನ ಸತ್ಥಾ ನ ಕೇವಲಂ ತೇಸಂಯೇವ ಅತ್ಥಾಯ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಸಚೇ ಸೋ ಸತ್ಥಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಥಾ ಮಾ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜಿಂಸೂ’’ತಿ ಉದಕಪಿಟ್ಠೇನ ರಥೇ ಪಕ್ಖನ್ದಾಪೇಸಿ। ರಥಾನಂ ನೇಮಿವಟ್ಟಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ತೇಮಿ। ದುತಿಯನದಿಮ್ಪಿ ತತಿಯನದಿಮ್ಪಿ ತೇನೇವ ಸಚ್ಚಕಾರೇನ ಉತ್ತರಿ। ಉತ್ತರಮಾನಾ ಏವ ಚ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಅದ್ದಸ। ಸತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಇಮಾಸಂ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕೇ ಪಸ್ಸನ್ತೀನಂ ಛನ್ದರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಂ ಚ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಯಥಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತಿತ್ಥತೋ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತಾಸಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಬ್ಬಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಸ್ಸಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಥೇರೀ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಉಪಸ್ಸಯಂ ಗತಾ, ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಜೇತವನಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Anojāpi devī rathasahassaparivārā gaṅgātīraṃ patvā rañño atthāya ābhataṃ nāvaṃ vā uḷumpaṃ vā adisvā attano byattatāya cintesi – ‘‘rājā saccakiriyaṃ katvā gato bhavissati, so pana satthā na kevalaṃ tesaṃyeva atthāya nibbatto, sace so satthā sammāsambuddho, amhākaṃ rathā mā udake nimujjiṃsū’’ti udakapiṭṭhena rathe pakkhandāpesi. Rathānaṃ nemivaṭṭimattampi na temi. Dutiyanadimpi tatiyanadimpi teneva saccakārena uttari. Uttaramānā eva ca nigrodharukkhamūle satthāraṃ addasa. Satthāpi ‘‘imāsaṃ attano sāmike passantīnaṃ chandarāgo uppajjitvā maggaphalānaṃ antarāyaṃ kareyya, dhammaṃ sotuṃ ca na sakkhissantī’’ti. Yathā aññamaññaṃ na passanti, tathā akāsi. Tā sabbāpi titthato uttaritvā dasabalaṃ vanditvā nisīdiṃsu. Satthā tāsaṃ dhammakathaṃ kathesi. Desanāpariyosāne sabbā sotāpattiphale patiṭṭhāya aññamaññaṃ passiṃsu. Satthā ‘‘uppalavaṇṇā āgacchatū’’ti cintesi. Therī āgantvā sabbā pabbājetvā ādāya bhikkhuniupassayaṃ gatā, satthā bhikkhusahassaṃ gahetvā ākāsena jetavanaṃ agamāsi.
ಅಥಾಯಂ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ಹುತ್ವಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತೋ ಅರಞ್ಞಗತೋಪಿ ರುಕ್ಖಮೂಲಗತೋಪಿ ಸುಞ್ಞಾಗಾರಗತೋಪಿ ‘‘ಅಹೋ ಸುಖಂ ಅಹೋ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಕಥಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸುಂ ‘‘ಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರೋ ರಜ್ಜಸುಖಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತೀ’’ತಿ। ತೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಭಗವಾ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಮಗ್ಗಸುಖಂ ಫಲಸುಖಂ ಆರಬ್ಭ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಪದೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
Athāyaṃ mahākappinatthero attano kiccaṃ matthakappattaṃ ñatvā appossukko hutvā phalasamāpattisukhena vītināmento araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’nti abhiṇhaṃ udānaṃ udānesi. Bhikkhū kathaṃ uppādesuṃ ‘‘kappinatthero rajjasukhaṃ anussaranto udānaṃ udānetī’’ti. Te tathāgatassa ārocesuṃ. Bhagavā ‘‘mama putto maggasukhaṃ phalasukhaṃ ārabbha udānaṃ udānesī’’ti vatvā dhammapade imaṃ gāthamāha –
‘‘ಧಮ್ಮಪೀತಿ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ।
‘‘Dhammapīti sukhaṃ seti, vippasannena cetasā;
ಅರಿಯಪ್ಪವೇದಿತೇ ಧಮ್ಮೇ, ಸದಾ ರಮತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೭೯)।
Ariyappavedite dhamme, sadā ramati paṇḍito’’ti. (dha. pa. 79);
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಕಚ್ಚಿ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಚರಿಯೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀ’’ತಿ। ನ ಭಗವಾ ದೇಸೇತಿ, ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರತಿ, ಕಸ್ಸಚಿ ಓವಾದಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ದೇತೀತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಕಪ್ಪಿನ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಓವಾದಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ದೇಸೀ’’ತಿ? ಸಚ್ಚಂ ಭಗವಾತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ಅಜ್ಜ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಹೀತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ಕಥಂ ಸಿರವರೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಏಕಸಮೋಧಾನೇಯೇವ ಸಮಣಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇಸಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಥೇರೇ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರಂ ಭಿಕ್ಖುಓವಾದಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Athekadivasaṃ satthā tassa antevāsikabhikkhusahassaṃ āmantetvā āha – ‘‘kacci vo, bhikkhave, ācariyo dhammaṃ desetī’’ti. Na bhagavā deseti, appossukko diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharati, kassaci ovādamattampi na detīti. Satthā taṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, kappina, antevāsikānaṃ ovādamattampi na desī’’ti? Saccaṃ bhagavāti. Brāhmaṇa, mā evaṃ kari, ajja paṭṭhāya antevāsikānaṃ dhammaṃ desehīti. ‘‘Sādhu, bhante’’ti thero satthu kathaṃ siravarena sampaṭicchitvā ekasamodhāneyeva samaṇasahassassa dhammaṃ desetvā sabbe arahattaṃ pāpesi. Aparabhāge satthā saṅghamajjhe nisinno paṭipāṭiyā there ṭhānantaresu ṭhapento mahākappinattheraṃ bhikkhuovādakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಸಾಗತತ್ಥೇರವತ್ಥು
Sāgatattheravatthu
೨೩೨. ದಸಮೇ ತೇಜೋಧಾತುಕುಸಲಾನನ್ತಿ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಂ ಕುಸಲಾನಂ ಸಾಗತತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಥೇರೋ ತೇಜೋಧಾತುಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಮ್ಬತಿತ್ಥನಾಗಸ್ಸ ತೇಜಸಾ ತೇಜಂ ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾ ತಂ ನಾಗಂ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಅಕಾಸಿ। ತಸ್ಮಾ ತೇಜೋಧಾತುಕುಸಲಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
232. Dasame tejodhātukusalānanti tejodhātuṃ samāpajjituṃ kusalānaṃ sāgatatthero aggoti dasseti. Ayañhi thero tejodhātusamāpattiyā ambatitthanāgassa tejasā tejaṃ pariyādiyitvā taṃ nāgaṃ nibbisevanaṃ akāsi. Tasmā tejodhātukusalānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥುಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ತೇಜೋಧಾತುಕುಸಲಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸಾಗತಮಾಣವೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸೀಭಾವಂ ಪಾಪುಣಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā aparabhāge satthudhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ tejodhātukusalānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti, sāgatamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu. So aparabhāge satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā tattha vasībhāvaṃ pāpuṇi.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಕೋಸಮ್ಬಿನಗರಸಮೀಪಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ನದೀತಿತ್ಥೇ ಪೋರಾಣಕನಾವಿಕಸ್ಸ ಬಹೂ ಆಗನ್ತುಕಗಮಿಕಾ ವೇರಿನೋ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಮಾರಯಿಂಸು। ಸೋ ವಿರುದ್ಧೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ತಿತ್ಥೇ ಮಹಾನುಭಾವೋ ನಾಗರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಸೋ ವಿರುದ್ಧಚಿತ್ತತ್ತಾ ಅಕಾಲೇಯೇವ ವಸ್ಸಾಪೇತಿ, ಕಾಲೇ ಪನ ನ ವಸ್ಸಾಪೇತಿ, ಸಸ್ಸಾನಿ ನ ಸಮ್ಮಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಸಕಲರಟ್ಠವಾಸಿನೋ ಚ ತಸ್ಸ ವೂಪಸಮನತ್ಥಂ ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ವಸನತ್ಥಾಯ ಚಸ್ಸ ಏಕಂ ಗೇಹಂ ಅಕಂಸು। ಸತ್ಥಾಪಿ ತೇನೇವ ತಿತ್ಥೇನ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ‘‘ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪದೇಸೇ ರತ್ತಿಂ ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಗಮಾಸಿ।
Athekadivasaṃ satthā cārikaṃ caramāno kosambinagarasamīpaṃ agamāsi. Tena ca samayena nadītitthe porāṇakanāvikassa bahū āgantukagamikā verino hutvā taṃ pothetvā mārayiṃsu. So viruddhena cittena patthanaṃ paṭṭhapetvā tasmiṃyeva titthe mahānubhāvo nāgarājā hutvā nibbatto. So viruddhacittattā akāleyeva vassāpeti, kāle pana na vassāpeti, sassāni na sammā sampajjanti. Sakalaraṭṭhavāsino ca tassa vūpasamanatthaṃ anusaṃvaccharaṃ balikammaṃ karonti, vasanatthāya cassa ekaṃ gehaṃ akaṃsu. Satthāpi teneva titthena uttaritvā bhikkhusaṅghaparivuto ‘‘tasmiṃyeva padese rattiṃ vasissāmī’’ti agamāsi.
ಅಥಾಯಂ ಥೇರೋ ‘‘ಚಣ್ಡೋ ಕಿರೇತ್ಥ ನಾಗರಾಜಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ನಾಗರಾಜಾನಂ ದಮೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥು ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಯಾದೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ನಾಗರಾಜಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ನಾಗೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಕೋನಾಮಾಯಂ ಮುಣ್ಡಕೋ ಮಯ್ಹಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ ಧೂಪಾಯಿ, ಥೇರೋ ಉತ್ತರಿತರಂ ಧೂಪಾಯಿ। ನಾಗೋ, ಪಜ್ಜಲಿ, ಥೇರೋಪಿ ಉತ್ತರಿತರಂ ಪಜ್ಜಲಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ತೇಜಂ ಪರಿಯಾದಿಯಿ। ಸೋ ‘‘ಮಹನ್ತೋ ವತಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪತಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಮಯ್ಹಂ ಸರಣಗಮನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ದಸಬಲಸ್ಸ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸರಣಗತೋ ಹುತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ಕಞ್ಚಿ ವಿಹೇಠೇತಿ, ದೇವಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮಾ ವಸ್ಸಾಪೇತಿ, ಸಸ್ಸಾನಿ ಸಮ್ಮಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ।
Athāyaṃ thero ‘‘caṇḍo kirettha nāgarājā’’ti sutvā ‘‘imaṃ nāgarājānaṃ dametvā nibbisevanaṃ katvā satthu vasanaṭṭhānaṃ pariyādetuṃ vaṭṭatī’’ti nāgarājassa vasanaṭṭhānaṃ pavisitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi. Nāgo kujjhitvā ‘‘konāmāyaṃ muṇḍako mayhaṃ vasanaṭṭhānaṃ pavisitvā nisinno’’ti dhūpāyi, thero uttaritaraṃ dhūpāyi. Nāgo, pajjali, theropi uttaritaraṃ pajjalitvā tassa tejaṃ pariyādiyi. So ‘‘mahanto vatāyaṃ bhikkhū’’ti therassa pādamūle nipatitvā, ‘‘bhante, tumhākaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti āha. Mayhaṃ saraṇagamanakiccaṃ natthi, dasabalassa saraṇaṃ gacchāti. So ‘‘sādhū’’ti saraṇagato hutvā tato paṭṭhāya na kañci viheṭheti, devampi sammā vassāpeti, sassāni sammā sampajjanti.
ಕೋಸಮ್ಬಿವಾಸಿನೋ ‘‘ಅಯ್ಯೇನ ಕಿರ ಸಾಗತೇನ ಅಮ್ಬತಿತ್ಥಕನಾಗೋ ದಮಿತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆಗಮನಂ ಉದಿಕ್ಖಮಾನಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಸಜ್ಜಯಿಂಸು। ತೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾನಂ ವಚನೇನ ಸಬ್ಬಗೇಹೇಸು ಕಾಪೋತಿಕಂ ಪಸನ್ನಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸಾಗತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಗೇಹೇ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಅದಂಸು। ಥೇರೋ ಅಪಞ್ಞತ್ತೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಯಾಚಿಯಮಾನೋ ಗೇಹೇ ಗೇಹೇ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಅವಿದೂರಂ ಗನ್ತ್ವಾವ ಅನಾಹಾರಿಕಭಾವೇನ ಸತಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನೇ ಪತಿ।
Kosambivāsino ‘‘ayyena kira sāgatena ambatitthakanāgo damito’’ti sutvā satthu āgamanaṃ udikkhamānā dasabalassa mahāsakkāraṃ sajjayiṃsu. Te dasabalassa mahāsakkāraṃ katvā chabbaggiyānaṃ vacanena sabbagehesu kāpotikaṃ pasannaṃ paṭiyādetvā punadivase sāgatattherassa piṇḍāya carantassa gehe gehe thokaṃ thokaṃ adaṃsu. Thero apaññatte sikkhāpade manussehi yāciyamāno gehe gehe thokaṃ thokaṃ pivitvā avidūraṃ gantvāva anāhārikabhāvena satiṃ vissajjetvā saṅkāraṭṭhāne pati.
ಸತ್ಥಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಗರಹಿತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ಸತಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಾರಣಂ ಸುತ್ವಾ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಏವಂ ವತ್ಥು ವಿನಯೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ತಂ ತತ್ಥ ಆಗತನಯೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ಮಹಾವಿಹಾರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಥೇರೇ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಸಾಗತತ್ಥೇರಂ ತೇಜೋಧಾತುಕುಸಲಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Satthā katabhattakicco nikkhamanto taṃ disvā gāhāpetvā vihāraṃ gantvā vigarahitvā sikkhāpadaṃ paññāpesi. So punadivase satiṃ labhitvā attanā katakāraṇaṃ sutvā accayaṃ desetvā dasabalaṃ khamāpetvā uppannasaṃvego vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Evaṃ vatthu vinaye samuṭṭhitaṃ. Taṃ tattha āgatanayeneva vitthārato veditabbaṃ. Aparabhāge pana satthā jetavane mahāvihāre nisīditvā paṭipāṭiyā there ṭhānantaresu ṭhapento sāgatattheraṃ tejodhātukusalānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ರಾಧತ್ಥೇರವತ್ಥು
Rādhattheravatthu
೨೩೩. ಏಕಾದಸಮೇ ಪಟಿಭಾನೇಯ್ಯಕಾನನ್ತಿ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಾಪಟಿಭಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭೂತಾನಂ ಪಟಿಭಾನಜನಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ರಾಧತ್ಥೇರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಹಿ ದಿಟ್ಠಿಸಮುದಾಚಾರಞ್ಚ ಓಕಪ್ಪನಿಯಸದ್ಧಞ್ಚ ಆಗಮ್ಮ ದಸಬಲಸ್ಸ ನವನವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಪಟಿಭಾತಿ। ತಸ್ಮಾ ಥೇರೋ ಪಟಿಭಾನೇಯ್ಯಕಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
233. Ekādasame paṭibhāneyyakānanti satthu dhammadesanāpaṭibhānassa paccayabhūtānaṃ paṭibhānajanakānaṃ bhikkhūnaṃ rādhatthero aggoti dasseti. Therassa hi diṭṭhisamudācārañca okappaniyasaddhañca āgamma dasabalassa navanavā dhammadesanā paṭibhāti. Tasmā thero paṭibhāneyyakānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಟಿಭಾನೇಯ್ಯಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ತಥಾಗತಂ ಪರಿಚರಿತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ರಾಧಮಾಣವೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattitvā aparabhāge satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭibhāneyyakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So yāvajīvaṃ tathāgataṃ paricaritvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagare brāhmaṇakule paṭisandhiṃ gaṇhi, rādhamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu.
ಸೋ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತದಾರೇನ ಅಬಹುಮತೋ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ। ‘‘ಜಿಣ್ಣೋ ಮಹಲ್ಲಕಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’’ತಿ ನ ಕೋಚಿ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ಇಚ್ಛಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಕಿಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪುತ್ತದಾರಾ ತಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೀ’’ತಿ? ಕುತೋ, ಭೋ ಗೋತಮ, ಪಟಿಜಗ್ಗನಂ, ಮಹಲ್ಲಕೋತಿ ಮಂ ಬಹಿ ನೀಹರಿಂಸು। ಕಿಂ ಪನ ತೇ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ? ಕೋ ಮಂ, ಭೋ ಗೋತಮ, ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸತಿ, ಮಹಲ್ಲಕಭಾವೇನ ಮಂ ನ ಕೋಚಿ ಇಚ್ಛತೀತಿ। ಸತ್ಥಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ। ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸಿರಸಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ರಾಧಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಸಾದರೇನ ಪಬ್ಬಜಾಪೇಸಿ, ನ ಖೋ ಮೇ ಏತಂ ಅನಾದರೇನ ಪರಿಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ರಾಧತ್ಥೇರಂ ಆದಾಯ ಗಾಮಕಾವಾಸಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ರಸ್ಸ ಅಧುನಾ ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಕಿಚ್ಛಲಾಭಿಸ್ಸ ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಂ ಆವಾಸಂ ದೇತಿ, ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಂ ಪಣೀತಪಿಣ್ಡಪಾತಮ್ಪಿ ತಸ್ಸೇವ ದತ್ವಾ ಸಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತಿ। ರಾಧತ್ಥೇರೋ ಸೇನಾಸನಸಪ್ಪಾಯಞ್ಚ ಭೋಜನಸಪ್ಪಾಯಞ್ಚ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ।
So mahallakakāle attano puttadārena abahumato ‘‘pabbajitvā kālaṃ vītināmessāmī’’ti vihāraṃ gantvā there pabbajjaṃ yāci. ‘‘Jiṇṇo mahallakabrāhmaṇo’’ti na koci pabbājetuṃ icchi. Athekadivasaṃ brāhmaṇo satthu santikaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ nisīdi. Satthā tassa upanissayasampattiṃ disvā kathaṃ samuṭṭhāpetukāmo ‘‘kiṃ, brāhmaṇa, puttadārā taṃ paṭijaggantī’’ti? Kuto, bho gotama, paṭijagganaṃ, mahallakoti maṃ bahi nīhariṃsu. Kiṃ pana te, brāhmaṇa, pabbajituṃ na vaṭṭatīti? Ko maṃ, bho gotama, pabbājessati, mahallakabhāvena maṃ na koci icchatīti. Satthā sāriputtattherassa saññaṃ adāsi. Thero satthu vacanaṃ sirasā sampaṭicchitvā rādhabrāhmaṇaṃ pabbājetvā cintesi – ‘‘satthā imaṃ brāhmaṇaṃ sādarena pabbajāpesi, na kho me etaṃ anādarena pariharituṃ vaṭṭatī’’ti rādhattheraṃ ādāya gāmakāvāsaṃ agamāsi. Tatrassa adhunā pabbajitattā kicchalābhissa thero attano pattaṃ āvāsaṃ deti, attano pattaṃ paṇītapiṇḍapātampi tasseva datvā sayaṃ piṇḍāya carati. Rādhatthero senāsanasappāyañca bhojanasappāyañca labhitvā sāriputtattherassa santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಆಗತೋ। ಸತ್ಥಾ ಜಾನನ್ತೋವ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಯೋ ತೇ ಮಯಾ , ಸಾರಿಪುತ್ತ, ನಿಸ್ಸಿತಕೋ ದಿನ್ನೋ, ಕೀದಿಸಂ ತಸ್ಸ, ನ ಉಕ್ಕಣ್ಠತೀ’’ತಿ? ಭನ್ತೇ, ಸಾಸನೇ ಅಭಿರಮಿತಭಿಕ್ಖು ನಾಮ ಏವರೂಪೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ। ಅಥಾಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಕತಞ್ಞೂ ಕತವೇದೀ’’ತಿ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅನಚ್ಛರಿಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಇದಾನಿ ಕತಞ್ಞೂಕತವೇದಿತಾ, ಸೋ ಅತೀತೇ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಪಿ ಕತಞ್ಞೂಕತವೇದೀಯೇವ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ। ಕತರಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಭಗವಾತಿ?
Atha naṃ thero gahetvā dasabalaṃ passituṃ āgato. Satthā jānantova pucchi – ‘‘yo te mayā , sāriputta, nissitako dinno, kīdisaṃ tassa, na ukkaṇṭhatī’’ti? Bhante, sāsane abhiramitabhikkhu nāma evarūpo bhaveyyāti. Athāyasmato sāriputtassa ‘‘sāriputtatthero kataññū katavedī’’ti saṅghamajjhe kathā udapādi. Taṃ sutvā satthā bhikkhū āmantesi – ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, sāriputtassa idāni kataññūkataveditā, so atīte ahetukapaṭisandhiyaṃ nibbattopi kataññūkatavedīyeva ahosī’’ti. Katarasmiṃ kāle bhagavāti?
ಅತೀತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಬ್ಬತಪಾದಮ್ಹಿ ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾ ವಡ್ಢಕಿಪುರಿಸಾ ಮಹಾಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಹಾಉಳುಮ್ಪಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನದಿಯಾ ಓತಾರೇನ್ತಿ। ಅಥೇಕೋ ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಿಸಮಟ್ಠಾನೇ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಸಾಖಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸಾಖಾಭಙ್ಗವೇಗಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತಿಖಿಣಖಾಣುಕೇ ಪಾದೇನ ಅವತ್ಥಾಸಿ, ಪಾದೋ ವಿದ್ಧೋ, ದುಕ್ಖವೇದನಾ ವತ್ತನ್ತಿ। ಸೋ ಗಮನಂ ಅಭಿನೀಹರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತತ್ಥೇವ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ತೇ ವಡ್ಢಕೀ ಅತ್ತನೋ ಸಮೀಪೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ನಿಸ್ಸಾಯಾಹಂ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ಅನುಪದಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಭೀತಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ। ಸೋ ತೇಸಂ ಪಲಾಯನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಪುನ ಠಿತಕಾಲೇ ಅನುಬನ್ಧಿ।
Atīte, bhikkhave, pabbatapādamhi pañcasatamattā vaḍḍhakipurisā mahāaraññaṃ pavisitvā dabbasambhāre chinditvā mahāuḷumpaṃ bandhitvā nadiyā otārenti. Atheko hatthināgo ekasmiṃ visamaṭṭhāne soṇḍāya sākhaṃ gaṇhanto sākhābhaṅgavegaṃ sandhāretuṃ asakkonto tikhiṇakhāṇuke pādena avatthāsi, pādo viddho, dukkhavedanā vattanti. So gamanaṃ abhinīharituṃ asakkonto tattheva nipajji. So katipāhaccayena te vaḍḍhakī attano samīpena gacchante disvā ‘‘ime nissāyāhaṃ jīvitaṃ labhissāmī’’ti tesaṃ anupadaṃ agamāsi. Te nivattitvā hatthiṃ disvā bhītā palāyanti. So tesaṃ palāyanabhāvaṃ ñatvā aṭṭhāsi, puna ṭhitakāle anubandhi.
ವಡ್ಢಕಿಜೇಟ್ಠಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಹತ್ಥಿ ಅಮ್ಹೇಸು ತಿಟ್ಠನ್ತೇಸು ಅನುಬನ್ಧತಿ, ಪಲಾಯನ್ತೇಸು ತಿಟ್ಠತಿ, ಭವಿಸ್ಸತಿ ತತ್ಥ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇ ತಂ ತಂ ರುಕ್ಖಂ ಆರುಯ್ಹ ತಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಪಟಿಮಾನೇನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸೋ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿ। ತದಾ ವಡ್ಢಕೀನಂ ಸಞ್ಞಾ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ಗಿಲಾನಭಾವೇನ, ಭೋ, ಏಸ ಆಗಚ್ಛತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇನ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾದೇ ಪವಿಟ್ಠಖಾಣುಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಏಸ ಆಗತೋ’’ತಿ ತಿಖಿಣವಾಸಿಯಾ ಖಾಣುಕಕೋಟಿಯಂ ಓಧಿಂ ದತ್ವಾ ದಳ್ಹಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ನೀಹರಿಂಸು। ಅಥಸ್ಸ ವಣಮುಖಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಲೋಹಿತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಕಸಾವೋದಕೇನ ಧೋವಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಜಾನನಭೇಸಜ್ಜಂ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಫಾಸುಕಂ ಅಕಂಸು।
Vaḍḍhakijeṭṭhako cintesi – ‘‘ayaṃ hatthi amhesu tiṭṭhantesu anubandhati, palāyantesu tiṭṭhati, bhavissati tattha kāraṇa’’nti. Sabbe taṃ taṃ rukkhaṃ āruyha tassa āgamanaṃ paṭimānentā nisīdiṃsu. So tesaṃ santikaṃ āgantvā attano pādaṃ dassento parivattetvā nipajji. Tadā vaḍḍhakīnaṃ saññā udapādi – ‘‘gilānabhāvena, bho, esa āgacchati, na aññena kāraṇenā’’ti tassa santikaṃ gantvā pāde paviṭṭhakhāṇukaṃ disvā ‘‘iminā kāraṇena esa āgato’’ti tikhiṇavāsiyā khāṇukakoṭiyaṃ odhiṃ datvā daḷhāya rajjuyā bandhitvā kaḍḍhitvā nīhariṃsu. Athassa vaṇamukhaṃ pīḷetvā pubbalohitaṃ nīharitvā kasāvodakena dhovitvā attano jānanabhesajjaṃ makkhetvā nacirasseva phāsukaṃ akaṃsu.
ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಗಿಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಮಯ್ಹಂ ಬಹುಪಕಾರಾ, ಇಮೇ ಮಯಾ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧಂ, ಮಯಾ ಇಮೇಸಂ ಕತಞ್ಞುನಾ ಕತವೇದಿನಾ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇತಂ ಗನ್ಧಹತ್ಥಿಪೋತಕಂ ಆನೇಸಿ। ವಡ್ಢಕಿನೋ ಹತ್ಥಿಪೋತಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಹತ್ಥೀ ಪುತ್ತಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಅತಿವಿಯ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯಿ ತಿಟ್ಠನ್ತೇ ‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಆಗತೋ’ತಿ ಮಮ ಆಗತಕಾರಣಂ ನ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಹತ್ಥಿಪೋತಕೋ ಪಿತು ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಅನುಪಾಯಾಸಿ। ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ತಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ನಿವತ್ತನತ್ಥಾಯ ಸದ್ದಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಪಿತು ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಕೀನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ। ವಡ್ಢಕಿನೋ ‘‘ಇಮಂ ಹತ್ಥಿಪೋತಕಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಾತುಂ ಆಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಏಸೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ತಯಾ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂಯೇವ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಪಹಿಣಿಂಸು। ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಯಾವತತಿಯಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಮ್ಪಿ ಪುನ ವಡ್ಢಕೀನಂಯೇವ ಸಮೀಪಂ ಪೇಸೇಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಡ್ಢಕಿನೋ ಹತ್ಥಿಪೋತಕಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಿ। ಭೋಜನಕಾಲೇ ಏಕೇಕಂ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಂ ದೇನ್ತಿ, ಭತ್ತಂ ತಸ್ಸ ಯಾವದತ್ಥಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಡ್ಢಕೀಹಿ ಅನ್ತೋಗಹನೇ ಕೋಟ್ಟಿತಂ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಣಟ್ಠಾನೇ ರಾಸಿಂ ಕರೋತಿ। ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಉಪಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ।
Hatthināgo gilānā vuṭṭhito cintesi – ‘‘ime mayhaṃ bahupakārā, ime mayā nissāya jīvitaṃ laddhaṃ, mayā imesaṃ kataññunā katavedinā bhavituṃ vaṭṭatī’’ti attano vasanaṭṭhānaṃ gantvā setaṃ gandhahatthipotakaṃ ānesi. Vaḍḍhakino hatthipotakaṃ disvā ‘‘amhākaṃ hatthī puttampi gahetvā āgato’’ti ativiya tuṭṭhacittā ahesuṃ. Hatthināgo cintesi – ‘‘mayi tiṭṭhante ‘kiṃ nu kho ayaṃ āgato’ti mama āgatakāraṇaṃ na jānissantī’’ti ṭhitaṭṭhānato pakkāmi. Hatthipotako pitu pacchato pacchato anupāyāsi. Hatthināgo tassa āgatabhāvaṃ ñatvā nivattanatthāya saddasaññaṃ adāsi. So pitu kathaṃ sutvā nivattitvā vaḍḍhakīnaṃ santikaṃ gato. Vaḍḍhakino ‘‘imaṃ hatthipotakaṃ amhākaṃ dātuṃ āgato bhavissati eso’’ti ñatvā ‘‘amhākaṃ santike tayā kattabbakiccaṃ natthi, pitu santikaṃyeva gacchā’’ti pahiṇiṃsu. Hatthināgo yāvatatiyaṃ attano santikaṃ āgatampi puna vaḍḍhakīnaṃyeva samīpaṃ pesesi. Tato paṭṭhāya vaḍḍhakino hatthipotakaṃ attano santike katvā paṭijagganti. Bhojanakāle ekekaṃ bhattapiṇḍaṃ denti, bhattaṃ tassa yāvadatthaṃ ahosi. So vaḍḍhakīhi antogahane koṭṭitaṃ dabbasambhāraṃ āharitvā aṅgaṇaṭṭhāne rāsiṃ karoti. Eteneva niyāmena aññampi upakārakammaṃ karoti.
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಕತಞ್ಞೂಕತವೇದಿಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ। ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಹಿ ತದಾ ಮಹಾಹತ್ಥೀ ಅಹೋಸಿ, ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಆಗತೋ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಹತ್ಥಿಪೋತಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಸಕಲಂ ರಾಧಸಂಯುತ್ತಂ, ಧಮ್ಮಪದೇ ಚ –
Satthā imaṃ kāraṇaṃ āharitvā pubbepi sāriputtassa kataññūkatavedibhāvaṃ dīpeti. Sāriputtatthero hi tadā mahāhatthī ahosi, aṭṭhuppattiyaṃ āgato ossaṭṭhavīriyo bhikkhu hatthipotako ahosi. Saṃyuttanikāyaṃ pana patvā sakalaṃ rādhasaṃyuttaṃ, dhammapade ca –
‘‘ನಿಧೀನಂವ ಪವತ್ತಾರಂ, ಯಂ ಪಸ್ಸೇ ವಜ್ಜದಸ್ಸಿನಂ।
‘‘Nidhīnaṃva pavattāraṃ, yaṃ passe vajjadassinaṃ;
ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದಿಂ ಮೇಧಾವಿಂ, ತಾದಿಸಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಭಜೇ।
Niggayhavādiṃ medhāviṃ, tādisaṃ paṇḍitaṃ bhaje;
ತಾದಿಸಂ ಭಜಮಾನಸ್ಸ, ಸೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ ನ ಪಾಪಿಯೋ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೭೬) –
Tādisaṃ bhajamānassa, seyyo hoti na pāpiyo’’ti. (dha. pa. 76) –
ಗಾಥಾ ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ನಾಮ। ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಥೇರೇ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ರಾಧತ್ಥೇರಂ ಪಟಿಭಾನೇಯ್ಯಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Gāthā therassa dhammadesanā nāma. Aparabhāge pana satthā paṭipāṭiyā there ṭhānantaresu ṭhapento rādhattheraṃ paṭibhāneyyakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಮೋಘರಾಜತ್ಥೇರವತ್ಥು
Mogharājattheravatthu
೨೩೪. ದ್ವಾದಸಮೇ ಲೂಖಚೀವರಧರಾನನ್ತಿ ಲೂಖಚೀವರಂ ಧಾರೇನ್ತಾನಂ ಮೋಘರಾಜಾ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಂ ಹಿ ಥೇರೋ ಸತ್ಥಲೂಖಂ ಸುತ್ತಲೂಖಂ ರಜನಲೂಖನ್ತಿ ತಿವಿಧೇನಪಿ ಲೂಖೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಧಾರೇಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಲೂಖಚೀವರಧರಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
234. Dvādasame lūkhacīvaradharānanti lūkhacīvaraṃ dhārentānaṃ mogharājā aggoti dasseti. Ayaṃ hi thero satthalūkhaṃ suttalūkhaṃ rajanalūkhanti tividhenapi lūkhena samannāgataṃ paṃsukūlaṃ dhāresi. Tasmā lūkhacīvaradharānaṃ aggo nāma jāto.
ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಲೂಖಚೀವರಧರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಕಟ್ಠವಾಹನನಗರೇ ಅಮಚ್ಚಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಕಟ್ಠವಾಹನರಾಜಾನಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ಅಮಚ್ಚಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ।
Tassa pañhakamme ayamanupubbikathā – ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā nibbatti, tato aparabhāge satthu dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto kassapadasabalassa nibbattito puretarameva kaṭṭhavāhananagare amaccagehe paṭisandhiṃ gaṇhi. Aparabhāge vayappatto kaṭṭhavāhanarājānaṃ upaṭṭhahanto amaccaṭṭhānaṃ labhi.
ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಕಟ್ಠವಾಹನರಾಜಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಕಿರ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಬುದ್ಧೋ ಕಿರ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಇಮಂ ಪಚ್ಚನ್ತನಗರಂ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಉಭೋಹಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ತುಚ್ಛಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತ್ವಂ ತಾವ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ಇಮಂ ನಗರಂ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ತತ್ಥೇವ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ। ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗತಪುರಿಸಾ ಪನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪುನ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಾ।
Tasmiṃ kāle kassapadasabalo loke uppajji. Kaṭṭhavāhanarājā ‘‘buddho kira loke uppanno’’ti sutvā taṃ pakkosāpetvā āha – ‘‘tāta, buddho kira loke uppanno, imaṃ paccantanagaraṃ ekappahāreneva ubhohi amhehi tucchaṃ kātuṃ na sakkā, tvaṃ tāva majjhimadesaṃ gantvā buddhassa uppannabhāvaṃ ñatvā dasabalaṃ imaṃ nagaraṃ ānehī’’ti purisasahassena saddhiṃ pesesi. So anupubbena satthu santikaṃ gantvā dhammakathaṃ sutvā paṭiladdhasaddho tattheva pabbajitvā vīsati vassasahassāni samaṇadhammaṃ akāsi. Tena saddhiṃ gatapurisā pana sabbepi nivattitvā puna rañño santikaṃ āgatā.
ಅಯಂ ಥೇರೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಸೀಲೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ಮೋಘರಾಜಮಾಣವೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಕಟ್ಠವಾಹನರಾಜಾಪಿ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ಸಪರಿವಾರೋ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪುರೋಹಿತಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ಬಾವರಿಮಾಣವೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಮಾಣವಕಸಹಸ್ಸಾನಂ ಸಿಪ್ಪಂ ವಾಚೇನ್ತೋ ಚರತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಕಾಲೇ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಪುರೋಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಅದಂಸು। ತದಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಮೋಘರಾಜಮಾಣವೋ ಬಾವರಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಗಣ್ಹಾತಿ।
Ayaṃ thero paripuṇṇasīlo kālaṃ katvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ dasabalassa nibbattito puretarameva sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule paṭisandhiṃ gaṇhi, mogharājamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu. Kaṭṭhavāhanarājāpi kassapassa bhagavato adhikārakammaṃ katvā ekaṃ buddhantaraṃ saparivāro devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ dasabalassa nibbattito puretarameva sāvatthiyaṃ purohitagehe paṭisandhiṃ gaṇhi, bāvarimāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu. So aparena samayena tayo vede uggaṇhitvā soḷasannaṃ māṇavakasahassānaṃ sippaṃ vācento carati. Athassa pasenadikosalarañño kāle pitu accayena purohitaṭṭhānaṃ adaṃsu. Tadā ayampi mogharājamāṇavo bāvaribrāhmaṇassa santike sippaṃ gaṇhāti.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಬಾವರಿಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ರಹೋಗತೋ ಅತ್ತನೋ ಸಿಪ್ಪೇ ಸಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಂ ಸಾರಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಂ ಗವೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕೋಸಲರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಾಪೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಅನುಞ್ಞಾತೋ ಸೋಳಸಹಿ ಮಾಣವಕಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜತ್ಥಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಕೋಸಲರಾಜಾಪಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಏಕಂ ಅಮಚ್ಚಂ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಆಚರಿಯೋ ಪಬ್ಬಜತಿ, ತತ್ರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿ। ಬಾವರಿಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮ್ಮ ಅಸ್ಸಕರಞ್ಞೋ ಚ ಮುಳ್ಹಕರಞ್ಞೋ ಚ ಸೀಮನ್ತರೇ ಗೋಧಾವರಿತೀರೇ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕಾರೇಸಿ।
Athekadivasaṃ bāvaribrāhmaṇo rahogato attano sippe sāraṃ olokento samparāyikaṃ sāraṃ adisvā ‘‘ekaṃ pabbajjaṃ pabbajitvā samparāyikaṃ gavesessāmī’’ti kosalarājānaṃ upasaṅkamitvā attano pabbajjaṃ anujānāpesi. So tena anuññāto soḷasahi māṇavakasahassehi parivuto pabbajjatthāya nikkhami. Kosalarājāpi tena saddhiṃyeva ekaṃ amaccaṃ kahāpaṇasahassaṃ datvā pesesi – ‘‘yasmiṃ ṭhāne ācariyo pabbajati, tatrassa vasanaṭṭhānaṃ gahetvā dethā’’ti. Bāvaribrāhmaṇo phāsukaṭṭhānaṃ olokento majjhimadesato paṭikkamma assakarañño ca muḷhakarañño ca sīmantare godhāvaritīre attano vasanaṭṭhānaṃ kāresi.
ಅಥೇಕೋ ಪುರಿಸೋ ಜಟಿಲಾನಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಗತೋ ತೇಸಂ ಸನ್ತಕೇ ಭೂಮಿಟ್ಠಾನೇ ತೇಹಿ ಅನುಞ್ಞಾತೋ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಕಾಸಿ। ತೇನ ಕತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಪರಂ ಕುಲಸತಂ ಗೇಹಸತಂ ಕಾರೇಸಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ಅಯ್ಯಾನಂ ಸನ್ತಕೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ವಸಾಮ, ಮುಧಾ ವಸಿತುಂ ನ ಕಾರಣಂ, ಸುಖವಾಸಂ ವೋ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕೇಕೋ ಏಕೇಕಂ ಕಹಾಪಣಂ ಬಾವರಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಆಭತಕಹಾಪಣಾ ಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಬಾವರಿಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಕಿಮತ್ಥಂ ಏತೇ ಆಭತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸುಖವಾಸದಾನತ್ಥಾಯ, ಭನ್ತೇತಿ। ಸಚಾಹಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣೇನ ಅತ್ಥಿಕೋ ಅಸ್ಸಂ, ಅಹಂ ಮಹನ್ತಂ ಧನರಾಸಿಂ ಪಹಾಯ ನ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯಂ। ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಹಾಪಣೇ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾತಿ। ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ನ ಪುನ ಗಣ್ಹಾಮ, ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ಪನ ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮ, ಇಮೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಯ್ಯೋ ದಾನಂ ದೇತೂತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಪಣದ್ಧಿಕವಣಿಬ್ಬಕಯಾಚಕಾನಂ ದಾನಮುಖೇ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಅಪರಾಪರಂ ದಾಯಕಭಾವೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ।
Atheko puriso jaṭilānaṃ dassanāya gato tesaṃ santake bhūmiṭṭhāne tehi anuññāto attano vasanaṭṭhānaṃ akāsi. Tena kataṃ disvā aparaṃ kulasataṃ gehasataṃ kāresi. Te sabbepi sannipatitvā ‘‘mayaṃ ayyānaṃ santake bhūmibhāge vasāma, mudhā vasituṃ na kāraṇaṃ, sukhavāsaṃ vo dassāmā’’ti ekeko ekekaṃ kahāpaṇaṃ bāvaribrāhmaṇassa vasanaṭṭhāne ṭhapesi. Sabbehipi ābhatakahāpaṇā satasahassamattā ahesuṃ. Bāvaribrāhmaṇo ‘‘kimatthaṃ ete ābhatā’’ti āha. Sukhavāsadānatthāya, bhanteti. Sacāhaṃ hiraññasuvaṇṇena atthiko assaṃ, ahaṃ mahantaṃ dhanarāsiṃ pahāya na pabbajeyyaṃ. Tumhākaṃ kahāpaṇe gaṇhitvā gacchathāti. Amhehi ayyassa pariccattaṃ na puna gaṇhāma, anusaṃvaccharaṃ pana eteneva niyāmena āharissāma, ime gahetvā ayyo dānaṃ detūti. Brāhmaṇo adhivāsetvā kapaṇaddhikavaṇibbakayācakānaṃ dānamukhe niyyātesi. Tassa aparāparaṃ dāyakabhāvo sakalajambudīpe paññāyittha.
ತತೋ ಕಾಲಿಙ್ಗರಟ್ಠೇ ದುನ್ನಿವಿಟ್ಠೇ ನಾಮ ಗಾಮೇ ಜೂಜಕಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ವಂಸೇ ಜಾತಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಚೋದೇತಿ – ‘‘ಬಾವರೀ, ಕಿರ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಗನ್ತ್ವಾ ತತೋ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಆಹರಾ’’ತಿ। ಸೋ ತಾಯ ಚೋದಿಯಮಾನೋ ಸಣ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಬಾವರಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಮಾನೋ ಬಾವರಿಮ್ಹಿ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ದಾನಂ ಅನುಸ್ಸರಮಾನೇ ಗತೋ। ಗನ್ತ್ವಾ ಚ ‘‘ದಾನಂ ಮೇ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ದೇಹಿ, ದಾನಂ ಮೇ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಕಾಲೇ ತ್ವಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಆಗತೋ, ಸಮ್ಪತ್ತಯಾಚಕಾನಂ ಮೇ ದಿನ್ನಂ, ಇದಾನಿ ಕಹಾಪಣಂ ನತ್ಥೀತಿ। ನ ಮಯ್ಹಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಬಹೂಹಿ ಕಹಾಪಣೇಹಿ ಅತ್ಥೋ, ತವ ಏತ್ತಕಂ ದಾನಂ ದದನ್ತಸ್ಸ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಹಾಪಣೇಹಿ ವಿನಾ ಭವಿತುಂ, ಮಯ್ಹಂ ಪಞ್ಚ ಕಹಾಪಣಸತಾನಿ ದೇಹೀತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪಞ್ಚಪಿ ಸತಾನಿ ನತ್ಥಿ, ಪುನ ದಾನಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಲಭಿಸ್ಸಸೀತಿ। ಕಿಂ ಪನಾಹಂ ತವ ದಾನಕಾಲೇ ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ? ಬಾವರಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲದ್ವಾರೇ ವಾಲುಕಂ ಥೂಪಂ ಕತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ರತ್ತವಣ್ಣಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಮನ್ತಂ ಜಪ್ಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಓಟ್ಠೇ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಚಾಲೇತ್ವಾ ‘‘ಮುದ್ಧಾ ಫಲತು ಸತ್ತಧಾ’’ತಿ ವದತಿ।
Tato kāliṅgaraṭṭhe dunniviṭṭhe nāma gāme jūjakabrāhmaṇassa vaṃse jātabrāhmaṇassa brāhmaṇī uṭṭhāya samuṭṭhāya brāhmaṇaṃ codeti – ‘‘bāvarī, kira dānaṃ deti, gantvā tato hiraññasuvaṇṇaṃ āharā’’ti. So tāya codiyamāno saṇṭhātuṃ asakkonto bāvarissa santikaṃ gacchamāno bāvarimhi dānaṃ datvā paṇṇasālaṃ pavisitvā nipajjitvā dānaṃ anussaramāne gato. Gantvā ca ‘‘dānaṃ me, brāhmaṇa, dehi, dānaṃ me, brāhmaṇa, dehī’’ti āha. Akāle tvaṃ, brāhmaṇa, āgato, sampattayācakānaṃ me dinnaṃ, idāni kahāpaṇaṃ natthīti. Na mayhaṃ, brāhmaṇa, bahūhi kahāpaṇehi attho, tava ettakaṃ dānaṃ dadantassa na sakkā kahāpaṇehi vinā bhavituṃ, mayhaṃ pañca kahāpaṇasatāni dehīti. Brāhmaṇa, pañcapi satāni natthi, puna dānakāle sampatte labhissasīti. Kiṃ panāhaṃ tava dānakāle āgamissāmīti? Bāvaribrāhmaṇassa paṇṇasāladvāre vālukaṃ thūpaṃ katvā samantato rattavaṇṇāni pupphāni vikiritvā mantaṃ jappento viya oṭṭhe cāletvā cāletvā ‘‘muddhā phalatu sattadhā’’ti vadati.
ಬಾವರಿಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾತಪೋ ತಪಚಾರಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಚರಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಕೋ ಮಯ್ಹಂ ಸತ್ತದಿವಸಮತ್ಥಕೇ ‘ಸತ್ತಧಾ ಮುದ್ಧಾ ಫಾಲತೂ’ತಿ ವದತಿ, ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಇಮಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಾನಿ ಪಞ್ಚ ಕಹಾಪಣಸತಾನಿ ನತ್ಥಿ, ಏಕಂಸೇನ ಮಂ ಏಸ ಘಾತೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸೋಕಸಲ್ಲಸಮಪ್ಪಿತೇ ನಿಪನ್ನೇ ರತ್ತಿಭಾಗಸಮನನ್ತರೇ ಅನನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಬಾವರಿಸ್ಸ ಮಾತಾ ದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸೋಕಸಲ್ಲಸಮಪ್ಪಿತಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ತಾತ , ಏಸ ಮುದ್ಧಂ ವಾ ಮುದ್ಧಫಾಲನಂ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಲೋಕೇ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ನ ಜಾನಾಸಿ। ಸಚೇ ತೇ ಸಂಸಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛ, ಸೋ ತೇ ಏತಂ ಕಾರಣಂ ಕಥೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ದೇವತಾಯ ಕಥಂ ಸುತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ಅರುಣೇ ಸಬ್ಬೇವ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ, ‘‘ತಾತಾ, ಬುದ್ಧೋ ಕಿರ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತುಮ್ಹೇ ಸೀಘಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಬುದ್ಧೋ ವಾ ನೋ ವಾ’ತಿ ಞತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಆರೋಚೇಥ, ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ। ಅಪಿಚ ಖೋ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಮಹಲ್ಲಕಭಾವೇನ ಜೀವಿತನ್ತರಾಯೋ ದುಜ್ಜಾನೋ, ತುಮ್ಹೇ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ನಿಯಾಮೇನ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಮುದ್ಧಫಾಲನಪಞ್ಹಂ ನಾಮ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ।
Bāvaribrāhmaṇo cintesi – ‘‘ayaṃ mahātapo tapacāraṃ gaṇhitvā caraṇabrāhmaṇako mayhaṃ sattadivasamatthake ‘sattadhā muddhā phālatū’ti vadati, mayhañca imassa dātabbāni pañca kahāpaṇasatāni natthi, ekaṃsena maṃ esa ghātessatī’’ti. Evaṃ tasmiṃ sokasallasamappite nipanne rattibhāgasamanantare anantarattabhāve bāvarissa mātā devatā hutvā nibbatti. Sā puttassa sokasallasamappitabhāvaṃ disvā āgantvā āha – ‘‘tāta , esa muddhaṃ vā muddhaphālanaṃ vā na jānāti, tvampi loke buddhānaṃ uppannabhāvaṃ na jānāsi. Sace te saṃsayo atthi, satthu santikaṃ gantvā puccha, so te etaṃ kāraṇaṃ kathessatī’’ti. Brāhmaṇo devatāya kathaṃ sutakālato paṭṭhāya assāsaṃ labhitvā punadivase uṭṭhite aruṇe sabbeva antevāsike pakkositvā, ‘‘tātā, buddho kira loke uppanno, tumhe sīghaṃ gantvā ‘buddho vā no vā’ti ñatvā āgantvā mayhaṃ ārocetha, ahaṃ satthu santikaṃ gamissāmi. Apica kho pana mayhaṃ mahallakabhāvena jīvitantarāyo dujjāno, tumhe tassa santikaṃ gantvā iminā ca iminā ca niyāmena pañhe pucchathā’’ti muddhaphālanapañhaṃ nāma abhisaṅkharitvā adāsi.
ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಇಮೇ ಮಾಣವಾ ಪಣ್ಡಿತಾ, ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚೇ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೇ ಪುನ ಮಯ್ಹಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ ವಾ ನೋ ವಾ’’ತಿ। ಅಥ ಅತ್ತನೋ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅಜಿತಮಾಣವಸ್ಸ ನಾಮ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ತ್ವಂ ಪನ ಏಕನ್ತೇನೇವ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತುಂ ಅರಹಸಿ, ತಯಾ ಪಟಿಲದ್ಧಗುಣಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಕಥೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ಅಥ ತೇ ಸೋಳಸಸಹಸ್ಸಜಟಿಲಾ ಅಜಿತಮಾಣವಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಸೋಳಸಹಿ ಜೇಟ್ಠನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಾ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ, ‘‘ಅಯ್ಯಾ, ಕಹಂ ಗಚ್ಛಥ, ಕಹಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಾ ‘‘ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಕೋಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಸಂ ಸಂಕಡ್ಢನ್ತಾ ಅನೇಕಯೋಜನಸತಂ ಮಗ್ಗಂ ಗತಾ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ತೇಸಂ ಆಗಮನದಿವಸೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಓಕಾಸೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇದಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪರಿಸಾಯ ಅನುಚ್ಛವಿಕಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಸಾಣಚೇತಿಯೇ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ನಿಸೀದಿ। ಸೋ ಅಜಿತಮಾಣವೋಪಿ ಸಪರಿಸೋ ತಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣಂ ಆರುಯ್ಹ ಸತ್ಥು ಸರೀರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ವಿವಟಚ್ಛದೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಚರಿಯೇನ ಪಹಿತೇ ಪಞ್ಹೇ ಮನಸಾ ಪುಚ್ಛನ್ತೋವ ಗತೋ।
Tato cintesi – ‘‘sabbe ime māṇavā paṇḍitā, satthu dhammakathaṃ sutvā attano kicce matthakaṃ patte puna mayhaṃ santikaṃ āgaccheyyuṃ vā no vā’’ti. Atha attano bhāgineyyassa ajitamāṇavassa nāma saññaṃ adāsi – ‘‘tvaṃ pana ekanteneva mama santikaṃ āgantuṃ arahasi, tayā paṭiladdhaguṇaṃ āgantvā mayhaṃ katheyyāsī’’ti. Atha te soḷasasahassajaṭilā ajitamāṇavaṃ jeṭṭhakaṃ katvā soḷasahi jeṭṭhantevāsikehi saddhiṃ ‘‘satthāraṃ pañhaṃ pucchissāmā’’ti cārikaṃ carantā gatagataṭṭhāne, ‘‘ayyā, kahaṃ gacchatha, kahaṃ gacchathā’’ti pucchitā ‘‘dasabalassa santikaṃ pañhaṃ pucchituṃ gacchāmā’’ti koṭito paṭṭhāya parisaṃ saṃkaḍḍhantā anekayojanasataṃ maggaṃ gatā. Satthā ‘‘tesaṃ āgamanadivase aññassa okāso na bhavissati, idaṃ imissā parisāya anucchavikaṭṭhāna’’nti gantvā pāsāṇacetiye piṭṭhipāsāṇe nisīdi. So ajitamāṇavopi sapariso taṃ piṭṭhipāsāṇaṃ āruyha satthu sarīrasampattiṃ disvā ‘‘ayaṃ puriso imasmiṃ loke vivaṭacchado buddho bhavissatī’’ti attano ācariyena pahite pañhe manasā pucchantova gato.
ತಂದಿವಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕಾ ಅಹೋಸಿ। ತೇಸಂ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಮೋಘರಾಜಮಾಣವೋ ‘‘ಅಹಂ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಪಣ್ಡಿತತರೋ’’ತಿ ಮಾನತ್ಥದ್ಧೋ, ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಅಜಿತಮಾಣವೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ, ಏತಸ್ಸ ಪಠಮತರಂ ಮಮ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ನ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ । ತಸ್ಸ ಲಜ್ಜಾಯನ್ತೋ ಪಠಮತರಂ ಪಞ್ಹಂ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇನ ಪುಚ್ಛಿತೇ ದುತಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಮಾನತ್ಥದ್ಧೋ ಮೋಘರಾಜಮಾಣವಾ, ನ ತಾವಸ್ಸ ಞಾಣಂ ಪರಿಪಾಕಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಸ್ಸ ಮಾನಂ ನಿವಾರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ತಿಟ್ಠ ತ್ವಂ, ಮೋಘರಾಜ, ಅಞ್ಞೇ ತಾವ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ। ಸೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಾ ಅಪಸಾದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಮಯಾ ಪಣ್ಡಿತತರೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ವಿಚರಾಮಿ, ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ನ ಕಥೇನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾರಾ ಮಮ ಪುಚ್ಛಾಯ ದೋಸೋ ದಿಟ್ಠೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಅಟ್ಠಹಿ ಜನೇಹಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ನವಮೋ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ಉಟ್ಠಾಸಿ। ಪುನಪಿ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಅಪಸಾದೇಸಿ।
Taṃdivasaṃ tasmiṃ ṭhāne sampattaparisā dvādasayojanikā ahosi. Tesaṃ soḷasannaṃ antevāsikānaṃ antare mogharājamāṇavo ‘‘ahaṃ sabbehi paṇḍitataro’’ti mānatthaddho, tassa etadahosi – ‘‘ayaṃ ajitamāṇavo sabbesaṃ jeṭṭhako, etassa paṭhamataraṃ mama pañhaṃ pucchituṃ na yutta’’nti . Tassa lajjāyanto paṭhamataraṃ pañhaṃ apucchitvā tena pucchite dutiyo hutvā satthāraṃ pañhaṃ pucchi. Satthā ‘‘mānatthaddho mogharājamāṇavā, na tāvassa ñāṇaṃ paripākaṃ gacchati, assa mānaṃ nivārituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā āha – ‘‘tiṭṭha tvaṃ, mogharāja, aññe tāva pañhe pucchantū’’ti. So satthu santikā apasādaṃ labhitvā cintesi – ‘‘ahaṃ ettakaṃ kālaṃ mayā paṇḍitataro nāma natthīti vicarāmi, buddhā ca nāma ajānitvā na kathenti. Satthārā mama pucchāya doso diṭṭho bhavissatī’’ti tuṇhī ahosi. So aṭṭhahi janehi paṭipāṭiyā pañhe pucchite adhivāsetuṃ asakkonto navamo hutvā puna uṭṭhāsi. Punapi naṃ satthā apasādesi.
ಸೋ ಪುನಪಿ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಸಙ್ಘನವಕೋ ದಾನಿ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಞ್ಚದಸಮೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಞಾಣಸ್ಸ ಪರಿಪಾಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇನ ಜಟಿಲಸಹಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಸೇಸಾನಿಪಿ ಪನ್ನರಸ ಜಟಿಲಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂವ ಅಹೇಸುಂ। ಸೇಸಜನಾ ಪನ ನ ಕಥಿಯನ್ತಿ। ಅಯಂ ಮೋಘರಾಜತ್ಥೇರೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೀಹಿ ಲೂಖೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಚೀವರಂ ಧಾರೇತಿ। ಏವಂ ಪಾರಾಯನೇ (ಸು॰ ನಿ॰ ೯೮೨ ಆದಯೋ) ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಥೇರೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಮೋಘರಾಜತ್ಥೇರಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಲೂಖಚೀವರಧರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತೋ ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಲೂಖಚೀವರಧರಾನಂ ಯದಿದಂ ಮೋಘರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ।
So punapi tuṇhī hutvā ‘‘saṅghanavako dāni bhavituṃ na sakkhissāmī’’ti pañcadasamo hutvā pañhaṃ pucchi. Atha satthā ñāṇassa paripākabhāvaṃ ñatvā pañhaṃ kathesi. So desanāpariyosāne attano parivārena jaṭilasahassena saddhiṃ arahattaṃ pāpuṇi. Imināva niyāmena sesānipi pannarasa jaṭilasahassāni arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Sabbepi iddhimayapattacīvaradharā ehibhikkhūva ahesuṃ. Sesajanā pana na kathiyanti. Ayaṃ mogharājatthero tato paṭṭhāya tīhi lūkhehi samannāgataṃ cīvaraṃ dhāreti. Evaṃ pārāyane (su. ni. 982 ādayo) vatthu samuṭṭhitaṃ. Satthā pana aparabhāge jetavane nisinno there paṭipāṭiyā ṭhānantaresu ṭhapento mogharājattheraṃ imasmiṃ sāsane lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapento ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ lūkhacīvaradharānaṃ yadidaṃ mogharājā’’ti āha.
ಚತುತ್ಥವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Catutthavaggavaṇṇanā.
ಏಕಚತ್ತಾಲೀಸಸುತ್ತಮತ್ತಾಯ ಥೇರಪಾಳಿಯಾ ವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ekacattālīsasuttamattāya therapāḷiyā vaṇṇanā niṭṭhitā.
೧೪. ಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
14. Etadaggavaggo
(೧೪) ೫. ಪಞ್ಚಮಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
(14) 5. Pañcamaetadaggavaggo
ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀಥೇರೀವತ್ಥು
Mahāpajāpatigotamītherīvatthu
೨೩೫. ಥೇರಿಪಾಳಿಯಾ ಪಠಮೇ ಯದಿದಂ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀತಿ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀ ಥೇರೀ ರತ್ತಞ್ಞೂನಂ ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
235. Theripāḷiyā paṭhame yadidaṃ mahāpajāpatigotamīti mahāpajāpatigotamī therī rattaññūnaṃ aggāti dasseti.
ತಸ್ಸಾ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಪನ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ರತ್ತಞ್ಞೂನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಯಾವಜೀವಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧನ್ತರೇ ದೇವಲೋಕತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ದಾಸಿಸತಾನಂ ಜೇಟ್ಠಕದಾಸೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಥ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಸಮಯೇ ಪಞ್ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರತೋ ಇಸಿಪತನೇ ಓತರಿತ್ವಾ ನಗರೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಇಸಿಪತನಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಕುಟಿಯಾ ಅತ್ಥಾಯ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸುಂ। ಕಸ್ಮಾ? ವಸ್ಸಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಹಿ ನಾಲಕಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೇನಾಪಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಛದನಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಛದನೇನ ಛನ್ನೇ ಸದ್ವಾರಬದ್ಧೇ ಸೇನಾಸನೇ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬಂ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಸೇನಾಸನಿಕೇನ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೦೪)। ತಸ್ಮಾ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ಉಪಕಟ್ಠೇ ಸಚೇ ಸೇನಾಸನಂ ಲಭತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ। ನೋ ಚೇ ಲಭತಿ, ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾಪಿ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಅಲಭನ್ತೇನ ಸಾಮಮ್ಪಿ ಕಾತಬ್ಬಂ, ನ ತ್ವೇವ ಅಸೇನಾಸನಿಕೇನ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಅಯಮನುಧಮ್ಮತಾ। ತಸ್ಮಾ ತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ‘‘ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಘರದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಂಸು। ಜೇಟ್ಠಕದಾಸೀ ಕುಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉದಕತಿತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತೇ ಅದ್ದಸ। ಸೇಟ್ಠಿ ತೇಸಂ ಆಗತಕಾರಣಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಓಕಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಆಹ।
Tassā pañhakamme pana ayamanupubbikathā – ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā aparena samayena satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ rattaññūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā yāvajīvaṃ dānaṃ datvā sīlaṃ rakkhitvā tato cuto devaloke nibbattitvā pana ekasmiṃ buddhantare devalokato cavitvā bārāṇasiyaṃ pañcannaṃ dāsisatānaṃ jeṭṭhakadāsī hutvā nibbatti. Atha vassūpanāyikasamaye pañca paccekabuddhā nandamūlakapabbhārato isipatane otaritvā nagare piṇḍāya caritvā isipatanameva gantvā ‘‘vassūpanāyikakuṭiyā atthāya hatthakammaṃ yācissāmā’’ti cintesuṃ. Kasmā? Vassaṃ upagacchantena hi nālakapaṭipadaṃ paṭipannenāpi pañcannaṃ chadanānaṃ aññatarena chadanena channe sadvārabaddhe senāsane upagantabbaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘na, bhikkhave, asenāsanikena vassaṃ upagantabbaṃ, yo upagaccheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 204). Tasmā vassakāle upakaṭṭhe sace senāsanaṃ labhati, iccetaṃ kusalaṃ. No ce labhati, hatthakammaṃ pariyesitvāpi kātabbaṃ. Hatthakammaṃ alabhantena sāmampi kātabbaṃ, na tveva asenāsanikena vassaṃ upagantabbaṃ. Ayamanudhammatā. Tasmā te paccekabuddhā ‘‘hatthakammaṃ yācissāmā’’ti cīvaraṃ pārupitvā sāyanhasamaye nagaraṃ pavisitvā seṭṭhissa gharadvāre aṭṭhaṃsu. Jeṭṭhakadāsī kuṭaṃ gahetvā udakatitthaṃ gacchantī paccekabuddhe nagaraṃ pavisante addasa. Seṭṭhi tesaṃ āgatakāraṇaṃ sutvā ‘‘amhākaṃ okāso natthi, gacchantū’’ti āha.
ಅಥ ತೇ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಜೇಟ್ಠಕದಾಸೀ ಕುಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವಿಸನ್ತೀ ದಿಸ್ವಾ ಕುಟಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಓನಮಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯಾ, ನಗರಂ ಪವಿಟ್ಠಮತ್ತಾವ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ಕಿಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಕುಟಿಯಾ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಿತುಂ ಆಗತಮ್ಹಾತಿ। ಲದ್ಧಂ, ಭನ್ತೇತಿ? ನ ಲದ್ಧಂ ಉಪಾಸಿಕೇತಿ। ಕಿಂ ಪನೇಸಾ ಕುಟಿ ಇಸ್ಸರೇಹೇವ ಕಾತಬ್ಬಾ, ಉದಾಹು ದುಗ್ಗತೇಹಿಪಿ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುನ್ತಿ? ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುನ್ತಿ। ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಮಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಸ್ವೇ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾತಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನ ಕುಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಮನತಿತ್ಥಮಗ್ಗೇ ಠತ್ವಾ ಆಗತಾಗತಾ ಅವಸೇಸದಾಸಿಯೋ ‘‘ಏತ್ಥೇವ ಹೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಸಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ಕಿಂ ನಿಚ್ಚಮೇವ ಪರಸ್ಸ ದಾಸಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಥ, ಉದಾಹು ದಾಸಿಭಾವತೋ ಮುಚ್ಚಿತುಂ ಇಚ್ಛಥಾ’’ತಿ। ಅಜ್ಜೇವ ಮುಚ್ಚಿತುಂ ಇಚ್ಛಾಮ, ಅಯ್ಯೇತಿ। ಯದಿ ಏವಂ, ಮಯಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತಿತಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಿಕೇಹಿ ಏಕದಿವಸಂ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ದಾಪೇಥಾತಿ। ತಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಅಟವಿತೋ ಆಗತಕಾಲೇ ಸಾಮಿಕಾನಂ ಆರೋಚೇಸುಂ। ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಜೇಟ್ಠಕದಾಸಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು।
Atha te nagarā nikkhante jeṭṭhakadāsī kuṭaṃ gahetvā pavisantī disvā kuṭaṃ otāretvā vanditvā onamitvā mukhaṃ ukkhipitvā, ‘‘ayyā, nagaraṃ paviṭṭhamattāva nikkhantā, kiṃ nu kho’’ti pucchi. Vassūpanāyikakuṭiyā hatthakammaṃ yācituṃ āgatamhāti. Laddhaṃ, bhanteti? Na laddhaṃ upāsiketi. Kiṃ panesā kuṭi issareheva kātabbā, udāhu duggatehipi sakkā kātunti? Yena kenaci sakkā kātunti. Sādhu, bhante, mayaṃ karissāma, sve mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathāti nimantetvā puna kuṭaṃ gahetvā āgamanatitthamagge ṭhatvā āgatāgatā avasesadāsiyo ‘‘ettheva hothā’’ti vatvā sabbāsaṃ āgatakāle āha – ‘‘ammā, kiṃ niccameva parassa dāsikammaṃ karissatha, udāhu dāsibhāvato muccituṃ icchathā’’ti. Ajjeva muccituṃ icchāma, ayyeti. Yadi evaṃ, mayā paccekabuddhā hatthakammaṃ alabhantā svātanāya nimantitā, tumhākaṃ sāmikehi ekadivasaṃ hatthakammaṃ dāpethāti. Tā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā sāyaṃ aṭavito āgatakāle sāmikānaṃ ārocesuṃ. Te ‘‘sādhū’’ti jeṭṭhakadāsassa gehadvāre sannipatiṃsu.
ಅಥ ನೇ ಜೇಟ್ಠಕದಾಸೀ ‘‘ಸ್ವೇ, ತಾತಾ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆನಿಸಂಸಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಯೇಪಿ ನ ಕಾತುಕಾಮಾ, ತೇ ಗಾಳ್ಹೇನ ಓವಾದೇನ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ। ಸಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಭತ್ತಂ ದತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ದಾಸಪುತ್ತಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ। ತೇ ತಾವದೇವ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರೇ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಸತಂ ಸತಂ ಹುತ್ವಾ ಏಕೇಕಂ ಕುಟಿಂ ಚಙ್ಕಮನಾದಿಪರಿವಾರಂ ಕತ್ವಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಪಾನೀಯ-ಪರಿಭೋಜನೀಯಾದೀನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ತೇಮಾಸಂ ತತ್ಥೇವ ವಸನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಾರಭಿಕ್ಖಂ ಪಟ್ಠಪೇಸುಂ। ಯಾ ಅತ್ತನೋ ವಾರದಿವಸೇ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಸಾ ಜೇಟ್ಠಕದಾಸೀ ಸಕಗೇಹತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದೇತಿ। ಏವಂ ತೇಮಾಸಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಕದಾಸೀ ಏಕೇಕಂ ದಾಸಿಂ ಏಕೇಕಂ ಸಾಟಕಂ ಸಜ್ಜಾಪೇಸಿ, ಪಞ್ಚ ಥೂಲಸಾಟಕಸತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ತಾನಿ ಪರಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ತಿಚೀವರಾನಿ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ತಾಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತೀನಂಯೇವ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ಧಮಾದನಪಬ್ಬತಂ ಅಗಮಂಸು।
Atha ne jeṭṭhakadāsī ‘‘sve, tātā, paccekabuddhānaṃ hatthakammaṃ dethā’’ti ānisaṃsaṃ ācikkhitvā yepi na kātukāmā, te gāḷhena ovādena tajjetvā sabbepi sampaṭicchāpesi. Sā punadivase paccekabuddhānaṃ bhattaṃ datvā sabbesaṃ dāsaputtānaṃ saññaṃ adāsi. Te tāvadeva araññaṃ pavisitvā dabbasambhāre samodhānetvā sataṃ sataṃ hutvā ekekaṃ kuṭiṃ caṅkamanādiparivāraṃ katvā mañcapīṭhapānīya-paribhojanīyādīni ṭhapetvā paccekabuddhānaṃ temāsaṃ tattheva vasanatthāya paṭiññaṃ kāretvā vārabhikkhaṃ paṭṭhapesuṃ. Yā attano vāradivase na sakkoti, tassā jeṭṭhakadāsī sakagehato nīharitvā deti. Evaṃ temāsaṃ paṭijaggitvā jeṭṭhakadāsī ekekaṃ dāsiṃ ekekaṃ sāṭakaṃ sajjāpesi, pañca thūlasāṭakasatāni ahesuṃ. Tāni parivattāpetvā pañcannaṃ paccekabuddhānaṃ ticīvarāni katvā adāsi. Paccekabuddhā tāsaṃ passantīnaṃyeva ākāsena gandhamādanapabbataṃ agamaṃsu.
ತಾಪಿ ಸಬ್ಬಾ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ತಾಸು ಜೇಟ್ಠಿಕಾ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಾ ಅವಿದೂರೇ ಪೇಸಕಾರಗಾಮೇ ಪೇಸಕಾರಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಪದುಮವತಿಯಾ ಪುತ್ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞಾ ನಿಮನ್ತಿತಾ ರಾಜದ್ವಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕಞ್ಚಿ ಓಲೋಕೇನ್ತಮ್ಪಿ ಅದಿಸ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ನಗರದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತಂ ಪೇಸಕಾರಗಾಮಂ ಅಗಮಂಸು । ಸಾ ಇತ್ಥೀ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನಾ ಸಬ್ಬೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಅದಾಸಿ। ತೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾದನಮೇವ ಅಗಮಂಸು।
Tāpi sabbā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbattiṃsu. Tāsu jeṭṭhikā tato cavitvā bārāṇasiyā avidūre pesakāragāme pesakārajeṭṭhakassa gehe nibbatti. Athekadivasaṃ padumavatiyā puttā pañcasatā paccekabuddhā bārāṇasiraññā nimantitā rājadvāraṃ āgantvā kañci olokentampi adisvā nivattitvā nagaradvārena nikkhamitvā taṃ pesakāragāmaṃ agamaṃsu . Sā itthī paccekabuddhe disvā sampiyāyamānā sabbe vanditvā bhikkhaṃ adāsi. Te bhattakiccaṃ katvā gandhamādanameva agamaṃsu.
ಸಾಪಿ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೀ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ದೇವದಹನಗರೇ ಮಹಾಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ಗೋತಮೀತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಮಹಾಮಾಯಾಯ ಕನಿಟ್ಠಭಗಿನೀ ಹೋತಿ। ಮನ್ತಜ್ಝಾಯಕಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಾ ‘‘ಇಮಾಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ವಸಿತದಾರಕಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿಂಸು। ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ತಾ ದ್ವೇಪಿ ಮಙ್ಗಲಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಘರಂ ಆನೇಸಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತುಸಿತಪುರಾ ಚವಿತ್ವಾ ಮಹಾಮಾಯಾಯ ದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಮಹಾಮಾಯಾ ತಸ್ಸ ಜಾತದಿವಸತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಮಾತುಚ್ಛಂ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮಿಂ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ನನ್ದಕುಮಾರೋ ಜಾತೋ। ಅಯಂ ಮಹಾಪಜಾಪತಿ ನನ್ದಕುಮಾರಂ ಧಾತೀನಂ ದತ್ವಾ ಸಯಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪರಿಹರಿ।
Sāpi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsarantī amhākaṃ satthu nibbattito puretarameva devadahanagare mahāsuppabuddhassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi, gotamītissā nāmaṃ akaṃsu. Mahāmāyāya kaniṭṭhabhaginī hoti. Mantajjhāyakā brāhmaṇā lakkhaṇāni pariggaṇhantā ‘‘imāsaṃ dvinnampi kucchiyaṃ vasitadārakā cakkavattino bhavissantī’’ti byākariṃsu. Suddhodanamahārājā vayappattakāle tā dvepi maṅgalaṃ katvā attano gharaṃ ānesi. Aparabhāge amhākaṃ bodhisatto tusitapurā cavitvā mahāmāyāya deviyā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Mahāmāyā tassa jātadivasato sattame divase kālaṃ katvā tusitapure nibbatti. Suddhodanamahārājā mahāsattassa mātucchaṃ mahāpajāpatigotamiṃ aggamahesiṭṭhāne ṭhapesi. Tasmiṃ kāle nandakumāro jāto. Ayaṃ mahāpajāpati nandakumāraṃ dhātīnaṃ datvā sayaṃ bodhisattaṃ parihari.
ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಲೋಕಾನುಗ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಪತ್ವಾ ನಗರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂಯೇವ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ದುತಿಯದಿವಸೇ ನನ್ದೋ ಪಬ್ಬಜಿ, ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ರಾಹುಲೋ। ಸತ್ಥಾ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ವೇಸಾಲಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯಂ ವಿಹರತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ। ತದಾ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ತತೋ ರೋಹಿಣೀನದೀತೀರೇ ಕಲಹವಿವಾದಸುತ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ (ಸು॰ ನಿ॰ ೮೬೮ ಆದಯೋ) ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಕುಮಾರಸತಾನಂ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಸಬ್ಬಾವ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಪಜಾಪತಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಂ ಜೇಟ್ಠಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮಾ ಅಹೇಸುಂ। ಅಯಞ್ಚ ಮಹಾಪಜಾಪತಿ ಪಠಮಮೇವ ಏಕವಾರಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಮಾನಾ ನಾಲತ್ಥ, ತಸ್ಮಾ ಕಪ್ಪಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಕೇಸೇ ಛಿನ್ನಾಪೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾ ತಾ ಸಾಕಿಯಾನಿಯೋ ಆದಾಯ ವೇಸಾಲಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ದಸಬಲಂ ಯಾಚಾಪೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಹಿ ಗರುಧಮ್ಮೇಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಅಲತ್ಥ। ಇತರಾ ಪನ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಏಕತೋವ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇತಂ ವತ್ಥು ಪಾಳಿಯಂ (ಚೂಳವ॰ ೪೦೨ ಆದಯೋ) ಆಗತಮೇವ।
Aparena samayena bodhisatto mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā sabbaññutaṃ patvā lokānuggahaṃ karonto anukkamena kapilavatthuṃ patvā nagaraṃ piṇḍāya pāvisi. Athassa pitā suddhodanamahārājā antaravīthiyaṃyeva dhammakathaṃ sutvā sotāpanno ahosi. Atha dutiyadivase nando pabbaji, sattame divase rāhulo. Satthā aparena samayena vesāliṃ upanissāya kūṭāgārasālāyaṃ viharati. Tasmiṃ samaye suddhodanamahārājā setacchattassa heṭṭhā arahattaṃ sacchikatvā parinibbāyi. Tadā mahāpajāpatigotamī pabbajjāya cittaṃ uppādesi. Tato rohiṇīnadītīre kalahavivādasuttapariyosāne (su. ni. 868 ādayo) nikkhamitvā pabbajitānaṃ pañcannaṃ kumārasatānaṃ pādaparicārikā sabbāva ekacittā hutvā ‘‘mahāpajāpatiyā santikaṃ gantvā sabbāva satthu santike pabbajissāmā’’ti mahāpajāpatiṃ jeṭṭhikaṃ katvā satthu santikaṃ gantvā pabbajitukāmā ahesuṃ. Ayañca mahāpajāpati paṭhamameva ekavāraṃ satthāraṃ pabbajjaṃ yācamānā nālattha, tasmā kappakaṃ pakkosāpetvā kese chinnāpetvā kāsāyāni acchādetvā sabbā tā sākiyāniyo ādāya vesāliṃ gantvā ānandattherena dasabalaṃ yācāpetvā aṭṭhahi garudhammehi pabbajjañca upasampadañca alattha. Itarā pana sabbāpi ekatova upasampannā ahesuṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panetaṃ vatthu pāḷiyaṃ (cūḷava. 402 ādayo) āgatameva.
ಏವಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಪನ ಮಹಾಪಜಾಪತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಅಥಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಸಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೇಸಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ನನ್ದಕೋವಾದಸುತ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೯೮ ಆದಯೋ) ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಏವಮೇತಂ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಂ ರತ್ತಞ್ಞೂನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Evaṃ upasampannā pana mahāpajāpati satthāraṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi, athassā satthā dhammaṃ desesi. Sā satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā arahattaṃ pāpuṇi. Sesā pañcasatā bhikkhuniyo nandakovādasuttapariyosāne (ma. ni. 3.398 ādayo) arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Aparabhāge satthā jetavane nisinno bhikkhuniyo ṭhānantare ṭhapento mahāpajāpatiṃ rattaññūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಖೇಮಾಥೇರೀವತ್ಥು
Khemātherīvatthu
೨೩೬. ದುತಿಯೇ ಖೇಮಾತಿ ಏವಂನಾಮಿಕಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ। ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ಪನಸ್ಸಾ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮೇ ಅಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾತಿ ಅವತ್ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ವಕ್ಖಾಮ।
236. Dutiye khemāti evaṃnāmikā bhikkhunī. Ito paṭṭhāya ca panassā pañhakamme ayamanupubbikathāti avatvā sabbattha abhinīhāraṃ ādiṃ katvā vattabbameva vakkhāma.
ಅತೀತೇ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಅಯಂ ಪರಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಂ ಸುಜಾತತ್ಥೇರಿಂ ನಾಮ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಯೋ ಮೋದಕೇ ದತ್ವಾ ತಂದಿವಸಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಕೇಸೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಥೇರಿಯಾ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ತುಮ್ಹೇ ವಿಯ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮೇಸು ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೀ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿಕಿಸ್ಸ ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ತನ್ನಂ ಭಗಿನೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಾ ಹುತ್ವಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗೇಹೇಯೇವ ಕೋಮಾರಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿತ್ವಾ ತಾಹಿ ಭಗಿನೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ವಸನಪರಿವೇಣಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೀ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಮದ್ದರಟ್ಠೇ ಸಾಗಲನಗರೇ ರಾಜಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ಖೇಮಾತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತಸ್ಸಾ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ಸುವಣ್ಣರಸಪಿಞ್ಜರೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞೋ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Atīte kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ ayaṃ parapariyāpannā hutvā nibbatti. Athekadivasaṃ tassa bhagavato aggasāvikaṃ sujātattheriṃ nāma piṇḍāya carantaṃ disvā tayo modake datvā taṃdivasameva attano kese vissajjetvā theriyā dānaṃ datvā ‘‘anāgate buddhuppāde tumhe viya mahāpaññā bhaveyya’’nti patthanaṃ katvā yāvajīvaṃ kusalakammesu appamattā hutvā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsarantī kassapabuddhakāle kikissa kāsirañño gehe paṭisandhiṃ gahetvā sattannaṃ bhaginīnaṃ abbhantarā hutvā vīsativassasahassāni geheyeva komāribrahmacariyaṃ caritvā tāhi bhaginīhi saddhiṃ dasabalassa vasanapariveṇaṃ kāretvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde maddaraṭṭhe sāgalanagare rājakule paṭisandhiṃ gaṇhi, khemātissā nāmaṃ akaṃsu. Tassā sarīravaṇṇo suvaṇṇarasapiñjaro viya ahosi. Sā vayappattā bimbisārarañño gehaṃ agamāsi.
ಸಾ ತಥಾಗತೇ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ರೂಪೇ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ರೂಪಮದಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ರೂಪೇ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಭಯೇನ ದಸಬಲಂ ದಸ್ಸನಾಯ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಚ ನಾಮ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ದಸಬಲಂ ದಸ್ಸನಾಯ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ಮೇ ಏತಂ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಕವೀಹಿ ವೇಳುವನುಯ್ಯಾನಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಖೇಮಾಯ ದೇವಿಯಾ ಸವನೂಪಚಾರೇ ಗಾಯಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ಉಯ್ಯಾನಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛ, ಸತ್ಥಾರಂ ಪನ ಅದಿಸ್ವಾ ಆಗನ್ತುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿವಚನಂ ಅದತ್ವಾವ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ರಾಜಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಪುರಿಸೇ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ ದೇವೀ ಉಯ್ಯಾನತೋ ನಿವತ್ತಮಾನಾ ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ। ಸಚೇ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ರಾಜಾಣಾಯ ನಂ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸಾ ದೇವೀ ದಿವಸಭಾಗಂ ಉಯ್ಯಾನೇ ಚರಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತನ್ತೀ ದಸಬಲಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಗನ್ತುಂ ಆರದ್ಧಾ। ಅಥ ನಂ ರಾಜಪುರಿಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅರುಚಿಯಾವ ದೇವಿಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನಯಿಂಸು।
Sā tathāgate rājagahaṃ upanissāya veḷuvane viharante ‘‘satthā kira rūpe dosaṃ dassetī’’ti rūpamadamattā hutvā ‘‘mayhampi rūpe dosaṃ dasseyyā’’ti bhayena dasabalaṃ dassanāya na gacchati. Rājā cintesi – ‘‘ahaṃ satthu aggupaṭṭhāko, mādisassa ca nāma ariyasāvakassa aggamahesī dasabalaṃ dassanāya na gacchati, na me etaṃ ruccatī’’ti. So kavīhi veḷuvanuyyānassa vaṇṇaṃ bandhāpetvā ‘‘khemāya deviyā savanūpacāre gāyathā’’ti āha. Sā uyyānassa vaṇṇaṃ sutvā gantukāmā hutvā rājānaṃ paṭipucchi. Rājā ‘‘uyyānaṃ gaccha, satthāraṃ pana adisvā āgantuṃ na labhissasī’’ti āha. Sā rañño paṭivacanaṃ adatvāva maggaṃ paṭipajji. Rājā tāya saddhiṃ gacchante purise āha – ‘‘sace devī uyyānato nivattamānā dasabalaṃ passati, iccetaṃ kusalaṃ. Sace na passati, rājāṇāya naṃ dassethā’’ti. Atha kho sā devī divasabhāgaṃ uyyāne caritvā nivattantī dasabalaṃ adisvāva gantuṃ āraddhā. Atha naṃ rājapurisā attano aruciyāva deviṃ satthu santikaṃ nayiṃsu.
ಸತ್ಥಾ ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಇದ್ಧಿಯಾ ಏಕಂ ದೇವಚ್ಛರಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ತಾಲವಣ್ಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೀಜಮಾನಂ ವಿಯ ಅಕಾಸಿ। ಖೇಮಾ ದೇವೀ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಾನಮ್ಹಿ ನಟ್ಠಾ, ಏವರೂಪಾ ನಾಮ ದೇವಚ್ಛರಪ್ಪಟಿಭಾಗಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಅಹಂ ಏತಾಸಂ ಪರಿಚಾರಿಕಾಪಿ ನಪ್ಪಹೋಮಿ, ಮಾನಮದಂ ಹಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಾಪಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ನಟ್ಠಾ’’ತಿ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಮೇವ ಇತ್ಥಿಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಬಲೇನ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ಪಠಮವಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಠಿತಾ ವಿಯ ಮಜ್ಝಿಮವಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಠಿತಾ ವಿಯ ಚ ವಲಿತ್ತಚಾ ಪಲಿತಕೇಸಾ ಖಣ್ಡವಿರಳದನ್ತಾ ಅಹೋಸಿ। ತತೋ ತಸ್ಸಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾವ ಸದ್ಧಿಂ ತಾಲವಣ್ಟೇನ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿಪತಿ। ತತೋ ಖೇಮಾ ಪುಬ್ಬಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನತ್ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಆಪಾಥಗತೇ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏವಂವಿಧಮ್ಪಿ ನಾಮ ಸರೀರಂ ಏವರೂಪಂ ವಿಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಸರೀರಂ ಏವಂಗತಿಕಮೇವ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಏವಂ ಚಿನ್ತಿತಕ್ಖಣೇ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಪದೇ ಗಾಥಮಾಹ –
Satthā taṃ āgacchantiṃ disvā iddhiyā ekaṃ devaccharaṃ nimminitvā tālavaṇṭaṃ gahetvā bījamānaṃ viya akāsi. Khemā devī taṃ disvā cintesi – ‘‘mānamhi naṭṭhā, evarūpā nāma devaccharappaṭibhāgā itthiyo dasabalassa avidūre tiṭṭhanti, ahaṃ etāsaṃ paricārikāpi nappahomi, mānamadaṃ hi nissāya pāpacittassa vasena naṭṭhā’’ti taṃ nimittaṃ gahetvā tameva itthiṃ olokayamānā aṭṭhāsi. Athassā passantiyāva tathāgatassa adhiṭṭhānabalena sā itthī paṭhamavayaṃ atikkamma majjhimavaye ṭhitā viya majjhimavayaṃ atikkamma pacchimavaye ṭhitā viya ca valittacā palitakesā khaṇḍaviraḷadantā ahosi. Tato tassā passantiyāva saddhiṃ tālavaṇṭena parivattitvā paripati. Tato khemā pubbahetusampannattā tasmiṃ ārammaṇe āpāthagate evaṃ cintesi – ‘‘evaṃvidhampi nāma sarīraṃ evarūpaṃ vipattiṃ pāpuṇāti, mayhampi sarīraṃ evaṃgatikameva bhavissatī’’ti. Athassā evaṃ cintitakkhaṇe satthā imaṃ dhammapade gāthamāha –
‘‘ಯೇ ರಾಗರತ್ತಾನುಪತನ್ತಿ ಸೋತಂ,
‘‘Ye rāgarattānupatanti sotaṃ,
ಸಯಂಕತಂ ಮಕ್ಕಟಕೋವ ಜಾಲಂ।
Sayaṃkataṃ makkaṭakova jālaṃ;
ಏತಮ್ಪಿ ಛೇತ್ವಾನ ವಜನ್ತಿ ಧೀರಾ,
Etampi chetvāna vajanti dhīrā,
ಅನಪೇಕ್ಖಿನೋ ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಂ ಪಹಾಯಾ’’ತಿ॥
Anapekkhino sabbadukkhaṃ pahāyā’’ti.
ಸಾ ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಠಿತಪದೇ ಠಿತಾಯೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಗಾರಮಜ್ಝೇ ವಸನ್ತೇನ ನಾಮ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೇನ ತಂದಿವಸಮೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿತಬ್ಬಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಬ್ಬಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಸಾ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಆಯುಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪವತ್ತನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ರಾಜನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಅನಭಿವಾದೇತ್ವಾವ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ರಾಜಾ ಇಙ್ಗಿತೇನೇವ ಅಞ್ಞಾಸಿ – ‘‘ಅರಿಯಧಮ್ಮಂ ಪತ್ತಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ಆಹ – ‘‘ದೇವಿ ಗತಾ ನು ಖೋ ಸತ್ಥುದಸ್ಸನಾಯಾ’’ತಿ। ಮಹಾರಾಜ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠದಸ್ಸನಂ ಪರಿತ್ತಂ, ಅಹಂ ಪನ ದಸಬಲಂ ಸುದಿಟ್ಠಮಕಾಸಿಂ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಮೇ ಅನುಜಾನಾಥಾತಿ । ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧು, ದೇವೀ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಸಿವಿಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಉಪಸ್ಸಯಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ‘‘ಖೇಮಾಥೇರೀ ನಾಮ ಗಿಹಿಭಾವೇ ಠತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ ಮಹಾಪಞ್ಞಭಾವೋ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ಇದಮೇತ್ಥ ವತ್ಥು। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಖೇಮಾಥೇರಿಂ ಮಹಾಪಞ್ಞಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Sā gāthāpariyosāne ṭhitapade ṭhitāyeva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Agāramajjhe vasantena nāma arahattaṃ pattena taṃdivasameva parinibbāyitabbaṃ vā pabbajitabbaṃ vā hoti, sā pana attano āyusaṅkhārānaṃ pavattanabhāvaṃ ñatvā ‘‘attano pabbajjaṃ anujānāpessāmī’’ti satthāraṃ vanditvā rājanivesanaṃ gantvā rājānaṃ anabhivādetvāva aṭṭhāsi. Rājā iṅgiteneva aññāsi – ‘‘ariyadhammaṃ pattā bhavissatī’’ti. Atha naṃ āha – ‘‘devi gatā nu kho satthudassanāyā’’ti. Mahārāja, tumhehi diṭṭhadassanaṃ parittaṃ, ahaṃ pana dasabalaṃ sudiṭṭhamakāsiṃ, pabbajjaṃ me anujānāthāti . Rājā ‘‘sādhu, devī’’ti sampaṭicchitvā suvaṇṇasivikāya bhikkhuniupassayaṃ upanetvā pabbājesi. Athassā ‘‘khemātherī nāma gihibhāve ṭhatvā arahattaṃ pattā’’ti mahāpaññabhāvo pākaṭo ahosi. Idamettha vatthu. Atha satthā aparabhāge jetavane nisinno bhikkhuniyo paṭipāṭiyā ṭhānantare ṭhapento khemātheriṃ mahāpaññānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾಥೇರೀವತ್ಥು
Uppalavaṇṇātherīvatthu
೨೩೭. ತತಿಯೇ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾತಿ ನೀಲುಪ್ಪಲಗಬ್ಭಸದಿಸೇನೇವ ವಣ್ಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮಾ ಥೇರೀ। ಸಾ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಇದ್ಧಿಮನ್ತೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೀ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿನಗರೇ ಕಿಕಿಸ್ಸ ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸತ್ತನ್ನಂ ಭಗಿನೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಾ ಹುತ್ವಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿವೇಣಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ।
237. Tatiye uppalavaṇṇāti nīluppalagabbhasadiseneva vaṇṇena samannāgatattā evaṃladdhanāmā therī. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā aparabhāge mahājanena saddhiṃ satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ iddhimantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsarantī kassapabuddhakāle bārāṇasinagare kikissa kāsirañño gehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā sattannaṃ bhaginīnaṃ abbhantarā hutvā vīsati vassasahassāni brahmacariyaṃ caritvā bhikkhusaṅghassa pariveṇaṃ katvā devaloke nibbattā.
ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಪುನ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಸಹತ್ಥಾ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವನಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ಖೇತ್ತಕುಟಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸರೇ ಪಾತೋವ ಪುಪ್ಫಿತಂ ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಸರಂ ಓರುಯ್ಹ ತಞ್ಚೇವ ಪುಪ್ಫಂ ಲಾಜಪಕ್ಖಿಪನತ್ಥಾಯ ಪದುಮಿನಿಯಾ ಪತ್ತಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೇದಾರೇ ಸಾಲಿಸೀಸಾನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕುಟಿಕಾಯ ನಿಸಿನ್ನಾ ಲಾಜೇ ಭಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಲಾಜಸತಾನಿ ಗಣೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಗನ್ಧಮಾದನಪಬ್ಬತೇ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತೋ ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅವಿದೂರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ಲಾಜೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕುಟಿತೋ ಓರುಯ್ಹ ಲಾಜೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪದುಮಪುಪ್ಫೇನ ಪತ್ತಂ ಪಿಧಾಯ ಅದಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಥೋಕಂ ಗತೇ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತಾ ನಾಮ ಪುಪ್ಫೇನ ಅನತ್ಥಿಕಾ, ಅಹಂ ಪುಪ್ಫಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿಳನ್ಧಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪುಪ್ಫಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ, ಅಯ್ಯೋ, ಪುಪ್ಫೇನ ಅನತ್ಥಿಕೋ ಅಭವಿಸ್ಸ, ಪತ್ತಮತ್ಥಕೇ ಠಪೇತುಂ ನ ಅದಸ್ಸ, ಅದ್ಧಾ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ಪತ್ತಮತ್ಥಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ , ಇಮೇಸಂ ಮೇ ಲಾಜಾನಂ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಲಾಜಗಣನಾಯ ಪುತ್ತಾ ಅಸ್ಸು, ಪದುಮಪುಪ್ಫಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಮೇ ಪದೇ ಪದೇ ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ಉಟ್ಠಹತೂ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ತಸ್ಸಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾವ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ಧಮಾದನಪಬ್ಬತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪದುಮಂ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಅಕ್ಕಮನಸೋಪಾನಸಮೀಪೇ ಪಾದಪುಞ್ಛನಂ ಕತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ।
Tato cavitvā puna manussalokaṃ āgacchantī ekasmiṃ gāme sahatthā kammaṃ katvā jīvanakaṭṭhāne nibbattā. Sā ekadivasaṃ khettakuṭiṃ gacchantī antarāmagge ekasmiṃ sare pātova pupphitaṃ padumapupphaṃ disvā taṃ saraṃ oruyha tañceva pupphaṃ lājapakkhipanatthāya paduminiyā pattañca gahetvā kedāre sālisīsāni chinditvā kuṭikāya nisinnā lāje bhajjitvā pañca lājasatāni gaṇesi. Tasmiṃ khaṇe gandhamādanapabbate nirodhasamāpattito vuṭṭhito eko paccekabuddho āgantvā tassā avidūre aṭṭhāsi. Sā paccekabuddhaṃ disvā lājehi saddhiṃ padumapupphaṃ gahetvā kuṭito oruyha lāje paccekabuddhassa patte pakkhipitvā padumapupphena pattaṃ pidhāya adāsi. Athassā paccekabuddhe thokaṃ gate etadahosi – ‘‘pabbajitā nāma pupphena anatthikā, ahaṃ pupphaṃ gahetvā piḷandhissāmī’’ti gantvā paccekabuddhassa hatthato pupphaṃ gahetvā puna cintesi – ‘‘sace, ayyo, pupphena anatthiko abhavissa, pattamatthake ṭhapetuṃ na adassa, addhā ayyassa attho bhavissatī’’ti puna gantvā pattamatthake ṭhapetvā paccekabuddhaṃ khamāpetvā, ‘‘bhante , imesaṃ me lājānaṃ nissandena lājagaṇanāya puttā assu, padumapupphassa nissandena nibbattanibbattaṭṭhāne me pade pade padumapupphaṃ uṭṭhahatū’’ti patthanaṃ akāsi. Paccekabuddho tassā passantiyāva ākāsena gandhamādanapabbataṃ gantvā taṃ padumaṃ nandamūlakapabbhāre paccekabuddhānaṃ akkamanasopānasamīpe pādapuñchanaṃ katvā ṭhapesi.
ಸಾಪಿ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ದೇವಲೋಕೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚಸ್ಸಾ ಪದೇ ಪದೇ ಮಹಾಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ಉಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪದುಮಸ್ಸರೇ ಪದುಮಗಬ್ಭೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏಕೋ ತಾಪಸೋ ವಸತಿ, ಸೋ ಪಾತೋವ ಮುಖಧೋವನತ್ಥಾಯ ಸರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪುಪ್ಫಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇದಂ ಪುಪ್ಫಂ ಸೇಸೇಹಿ ಮಹನ್ತತರಂ, ಸೇಸಾನಿ ಚ ಪುಪ್ಫಿತಾನಿ, ಇದಂ ಮಕುಳಿತಮೇವ, ಭವಿತಬ್ಬಮೇತ್ಥ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ಉದಕಂ ಓತರಿತ್ವಾ ತಂ ಪುಪ್ಫಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಂ ತೇನ ಗಹಿತಮತ್ತಮೇವ ಪುಪ್ಫಿತಂ। ತಾಪಸೋ ಅನ್ತೋಪದುಮಗಬ್ಭೇ ನಿಪನ್ನದಾರಿಕಂ ಅದ್ದಸ। ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ಧೀತುಸಿನೇಹಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪದುಮೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ನೇತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವೇನ ಅಙ್ಗುಟ್ಠಕೇ ಖೀರಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಪ್ಫೇ ಮಿಲಾತೇ ಅಞ್ಞಂ ನವಪುಪ್ಫಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಆಧಾವನವಿಧಾವನೇನ ಕೀಳಿತುಂ ಸಮತ್ಥಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪದವಾರೇ ಪದವಾರೇ ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ಉಟ್ಠಾಸಿ, ಕುಙ್ಕುಮರಾಸಿಸ್ಸ ವಿಯಸ್ಸಾ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ಅಪ್ಪತ್ತಾ ದೇವವಣ್ಣಂ, ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ ಮಾನುಸವಣ್ಣಂ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ಪಿತರಿ ಫಲಾಫಲತ್ಥಾಯ ಗತೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯಂ ಓಹೀಯತಿ।
Sāpi tassa kammassa nissandena devaloke paṭisandhiṃ gaṇhi, nibbattakālato paṭṭhāya cassā pade pade mahāpadumapupphaṃ uṭṭhāsi. Sā tato cavitvā pabbatapāde ekasmiṃ padumassare padumagabbhe nibbatti. Taṃ nissāya eko tāpaso vasati, so pātova mukhadhovanatthāya saraṃ gantvā taṃ pupphaṃ disvā cintesi – ‘‘idaṃ pupphaṃ sesehi mahantataraṃ, sesāni ca pupphitāni, idaṃ makuḷitameva, bhavitabbamettha kāraṇenā’’ti udakaṃ otaritvā taṃ pupphaṃ gaṇhi. Taṃ tena gahitamattameva pupphitaṃ. Tāpaso antopadumagabbhe nipannadārikaṃ addasa. Diṭṭhakālato paṭṭhāya ca dhītusinehaṃ labhitvā padumeneva saddhiṃ paṇṇasālaṃ netvā mañcake nipajjāpesi. Athassā puññānubhāvena aṅguṭṭhake khīraṃ nibbatti. So tasmiṃ pupphe milāte aññaṃ navapupphaṃ āharitvā taṃ nipajjāpesi. Athassā ādhāvanavidhāvanena kīḷituṃ samatthakālato paṭṭhāya padavāre padavāre padumapupphaṃ uṭṭhāsi, kuṅkumarāsissa viyassā sarīravaṇṇo ahosi. Sā appattā devavaṇṇaṃ, atikkantā mānusavaṇṇaṃ ahosi. Sā pitari phalāphalatthāya gate paṇṇasālāyaṃ ohīyati.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತಸ್ಸಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಪಿತರಿ ಫಲಾಫಲತ್ಥಾಯ ಗತೇ ಏಕೋ ವನಚರಕೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮನುಸ್ಸಾನಂ ನಾಮ ಏವಂವಿಧಂ ರೂಪಂ ನತ್ಥಿ, ವೀಮಂಸಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ತಾಪಸಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಉದಿಕ್ಖನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ಸಾ ಪಿತರಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ಪಟಿಪಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಕಾಜಕಮಣ್ಡಲುಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಚಸ್ಸ ಅತ್ತನಾ ಕರಣವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತದಾ ಸೋ ವನಚರಕೋ ಮನುಸ್ಸಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಾಪಸಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ತಾಪಸೋ ತಂ ವನಚರಕಂ ವನಮೂಲಫಲಾಫಲೇಹಿ ಚ ಪಾನೀಯೇನ ಚ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಭೋ ಪುರಿಸ, ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ವಸಿಸ್ಸಸಿ, ಉದಾಹು ಗಮಿಸಸ್ಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ, ಇಧ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಇದಂ ತಯಾ ದಿಟ್ಠಕಾರಣಂ ಏತ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಕಥೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀತಿ। ಸಚೇ, ಅಯ್ಯೋ, ನ ಇಚ್ಛತಿ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ತಾಪಸಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುನ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಮಗ್ಗಸಞ್ಜಾನನತ್ಥಂ ಸಾಖಾಸಞ್ಞಞ್ಚ ರುಕ್ಖಸಞ್ಞಞ್ಚ ಕರೋನ್ತೋ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
Athekadivasaṃ tassā vayappattakāle pitari phalāphalatthāya gate eko vanacarako taṃ disvā cintesi – ‘‘manussānaṃ nāma evaṃvidhaṃ rūpaṃ natthi, vīmaṃsissāmi na’’nti tāpasassa āgamanaṃ udikkhanto nisīdi. Sā pitari āgacchante paṭipathaṃ gantvā tassa hatthato kājakamaṇḍaluṃ aggahesi, āgantvā nisinnassa cassa attanā karaṇavattaṃ dassesi. Tadā so vanacarako manussabhāvaṃ ñatvā tāpasaṃ abhivādetvā nisīdi. Tāpaso taṃ vanacarakaṃ vanamūlaphalāphalehi ca pānīyena ca nimantetvā, ‘‘bho purisa, imasmiṃyeva ṭhāne vasissasi, udāhu gamisassī’’ti pucchi. Gamissāmi, bhante, idha kiṃ karissāmīti. Idaṃ tayā diṭṭhakāraṇaṃ etto gantvā akathetuṃ sakkhissasīti. Sace, ayyo, na icchati, kiṃ kāraṇā kathessāmīti tāpasaṃ vanditvā puna āgamanakāle maggasañjānanatthaṃ sākhāsaññañca rukkhasaññañca karonto pakkāmi.
ಸೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಅದ್ದಸ, ರಾಜಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅಹಂ, ದೇವ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ವನಚರಕೋ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಇತ್ಥಿರತನಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪವತ್ತಿಂ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಪಬ್ಬತಪಾದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ ವನಚರಕೇನ ಚೇವ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಪುರಿಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತಾಪಸಸ್ಸ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನವೇಲಾಯ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ರಾಜಾ ತಾಪಸಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಪರಿಕ್ಖಾರಭಣ್ಡಂ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಿಂ ಕರೋಮ, ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಗಚ್ಛ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ। ಆಮ, ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಭನ್ತೇ। ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಪನ ಸಮೀಪೇ ವಿಸಭಾಗಪರಿಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಸ್ಸುಮ್ಹ, ಅಸಾರುಪ್ಪಾ ಏಸಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ, ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛತು, ಭನ್ತೇತಿ। ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮ ದುತ್ತೋಸಯಂ, ಕಥಂ ಬಹೂನಂ ಮಜ್ಝೇ ವಸಿಸ್ಸತೀತಿ । ಅಮ್ಹಾಕಂ ರುಚಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೇಸಾನಂ ಜೇಟ್ಠಕಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇತಿ।
So bārāṇasiṃ gantvā rājānaṃ addasa, rājā ‘‘kasmā āgatosī’’ti pucchi. ‘‘Ahaṃ, deva, tumhākaṃ vanacarako pabbatapāde acchariyaṃ itthiratanaṃ disvā āgatomhī’’ti sabbaṃ pavattiṃ kathesi. So tassa vacanaṃ sutvā vegena pabbatapādaṃ gantvā avidūre ṭhāne khandhāvāraṃ nivesetvā vanacarakena ceva aññehi ca purisehi saddhiṃ tāpasassa bhattakiccaṃ katvā nisinnavelāya tattha gantvā abhivādetvā paṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ nisīdi. Rājā tāpasassa pabbajitaparikkhārabhaṇḍaṃ pādamūle ṭhapetvā, ‘‘bhante, imasmiṃ ṭhāne kiṃ karoma, gacchāmā’’ti āha. Gaccha, mahārājāti. Āma, gacchāmi, bhante. Ayyassa pana samīpe visabhāgaparisā atthīti assumha, asāruppā esā pabbajitānaṃ, mayā saddhiṃ gacchatu, bhanteti. Manussānaṃ cittaṃ nāma duttosayaṃ, kathaṃ bahūnaṃ majjhe vasissatīti . Amhākaṃ rucitakālato paṭṭhāya sesānaṃ jeṭṭhakaṭṭhāne ṭhapetvā paṭijaggissāmi, bhanteti.
ಸೋ ರಞ್ಞೋ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ದಹರಕಾಲೇ ಗಹಿತನಾಮವಸೇನೇವ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಪದುಮವತೀ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಪಕ್ಕೋಸಿ। ಸಾ ಏಕವಚನೇನೇವ ಪಣ್ಣಸಾಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಪಿತಾ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ, ಅಮ್ಮ, ವಯಪ್ಪತ್ತಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ರಞ್ಞಾ ದಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಸಿತುಂ ಅಯುತ್ತಾ, ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತಾ’’ತಿ ಪಿತು ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪರೋದಮಾನಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪಿತು ಚಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಕಹಾಪಣರಾಸಿಮ್ಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಭಿಸೇಕಂ ಅಕಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಗರಂ ಆನೇತ್ವಾ ಆಗತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೇಸಇತ್ಥಿಯೋ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ರಮತಿ। ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಇಸ್ಸಾಪಕತಾ ತಂ ರಞ್ಞೋ ಅನ್ತರೇ ಪರಿಭಿನ್ದಿತುಕಾಮಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ನಾಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾ, ಕಹಂ ನಾಮ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಿಚರಣಟ್ಠಾನೇ ಪದುಮಾನಿ ಉಟ್ಠಹನ್ತಾನಿ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಾನಿ, ಅದ್ಧಾ ಅಯಂ ಯಕ್ಖಿನೀ, ನೀಹರಥ ನಂ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಾಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ।
So rañño kathaṃ sutvā daharakāle gahitanāmavaseneva, ‘‘amma, padumavatī’’ti dhītaraṃ pakkosi. Sā ekavacaneneva paṇṇasālato nikkhamitvā pitaraṃ abhivādetvā aṭṭhāsi. Atha naṃ pitā āha – ‘‘tvaṃ, amma, vayappattā, imasmiṃ ṭhāne raññā diṭṭhakālato paṭṭhāya vasituṃ ayuttā, raññā saddhiṃ gaccha, ammā’’ti. Sā ‘‘sādhu, tātā’’ti pitu vacanaṃ sampaṭicchitvā abhivādetvā parodamānā aṭṭhāsi. Rājā ‘‘imissā pitu cittaṃ gaṇhāmī’’ti tasmiṃyeva ṭhāne kahāpaṇarāsimhi ṭhapetvā abhisekaṃ akāsi. Atha naṃ gahetvā attano nagaraṃ ānetvā āgatakālato paṭṭhāya sesaitthiyo anoloketvā tāya saddhiṃyeva ramati. Tā itthiyo issāpakatā taṃ rañño antare paribhinditukāmā evamāhaṃsu – ‘‘nāyaṃ, mahārāja, manussajātikā, kahaṃ nāma tumhehi manussānaṃ vicaraṇaṭṭhāne padumāni uṭṭhahantāni diṭṭhapubbāni, addhā ayaṃ yakkhinī, nīharatha naṃ mahārājā’’ti. Rājā tāsaṃ kathaṃ sutvā tuṇhī ahosi.
ಅಥಸ್ಸ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಪಚ್ಚನ್ತೋ ಕುಪಿತೋ। ಸೋ ‘‘ಗರುಗಬ್ಭಾ ಪದುಮವತೀ’’ತಿ ತಂ ನಗರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ತಸ್ಸಾ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾಯ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ದಾರಕಂ ಜಾತಮತ್ತಮೇವ ಅಪನೇತ್ವಾ ಏಕಂ ದಾರುಘಟಿಕಂ ಲೋಹಿತೇನ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಪದುಮವತಿಯಾಪಿ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ। ಮಹಾಪದುಮಕುಮಾರೋ ಏಕಕೋವ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಅವಸೇಸಾ ಏಕೂನಪಞ್ಚಸತಾ ದಾರಕಾ ಮಹಾಪದುಮಕುಮಾರಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನಕಾಲೇ ಸಂಸೇದಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ಅಥಸ್ಸ ‘‘ನ ತಾವಾಯಂ ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಏಕಂ ದಾರುಘಟಿಕಂ ಲೋಹಿತೇನ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತಾಸಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ। ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ಇತ್ಥಿಯೋ ಏಕೇಕಾ ಏಕೇಕಂ ದಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚುನ್ದಕಾರಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಕರಣ್ಡಕೇ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತದಾರಕೇ ತತ್ಥ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಲಞ್ಛನಂ ಕತ್ವಾ ಠಪಯಿಂಸು।
Athassa aparena samayena paccanto kupito. So ‘‘garugabbhā padumavatī’’ti taṃ nagare ṭhapetvā paccantaṃ agamāsi. Atha tā itthiyo tassā upaṭṭhāyikāya lañjaṃ datvā ‘‘imissā dārakaṃ jātamattameva apanetvā ekaṃ dārughaṭikaṃ lohitena makkhetvā santike ṭhapehī’’ti āhaṃsu. Padumavatiyāpi nacirasseva gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Mahāpadumakumāro ekakova kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Avasesā ekūnapañcasatā dārakā mahāpadumakumārassa mātukucchito nikkhamitvā nipannakāle saṃsedajā hutvā nibbattiṃsu. Athassa ‘‘na tāvāyaṃ satiṃ paṭilabhatī’’ti ñatvā upaṭṭhāyikā ekaṃ dārughaṭikaṃ lohitena makkhetvā samīpe ṭhapetvā tāsaṃ itthīnaṃ saññaṃ adāsi. Tā pañcasatāpi itthiyo ekekā ekekaṃ dārakaṃ gahetvā cundakārakānaṃ santikaṃ pesetvā karaṇḍake āharāpetvā attanā attanā gahitadārake tattha nipajjāpetvā bahi lañchanaṃ katvā ṭhapayiṃsu.
ಪದುಮವತೀಪಿ ಖೋ ಸಞ್ಞಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಂ ‘‘ಕಿಂ ವಿಜಾತಮ್ಹಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಾ ತಂ ಸನ್ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ತ್ವಂ ದಾರಕಂ ಲಭಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತದಾರಕೋ’’ತಿ ಲೋಹಿತಮಕ್ಖಿತಂ ದಾರುಘಟಿಕಂ ಪುರತೋ ಠಪೇಸಿ। ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಾ ‘‘ಸೀಘಂ ನಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಅಪನೇಹಿ, ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ ಲಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ತಸ್ಸಾ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ಥಕಾಮಾ ವಿಯ ದಾರುಘಟಿಕಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಉದ್ಧನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿ।
Padumavatīpi kho saññaṃ labhitvā taṃ upaṭṭhāyikaṃ ‘‘kiṃ vijātamhi, ammā’’ti pucchi. Sā taṃ santajjetvā ‘‘kuto tvaṃ dārakaṃ labhissasī’’ti vatvā ‘‘ayaṃ te kucchito nikkhantadārako’’ti lohitamakkhitaṃ dārughaṭikaṃ purato ṭhapesi. Sā taṃ disvā domanassappattā ‘‘sīghaṃ naṃ phāletvā apanehi, sace koci passeyya lajjitabbaṃ bhaveyyā’’ti āha. Sā tassā kathaṃ sutvā atthakāmā viya dārughaṭikaṃ phāletvā uddhane pakkhipi.
ರಾಜಾಪಿ ಪಚ್ಚನ್ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಪಟಿಮಾನೇನ್ತೋ ಬಹಿನಗರೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ರಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸದ್ದಹಸಿ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತಂ ಅಕಾರಣಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ತ್ವಂ ಮಹೇಸಿಯಾ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಪುಚ್ಛ, ದಾರುಘಟಿಕಂ ತೇ ದೇವೀ ವಿಜಾತಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ನ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾವ ‘‘ಅಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಗೇಹತೋ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿ। ತಸ್ಸಾ ರಾಜಗೇಹತೋ ಸಹ ನಿಕ್ಖಮನೇನೇವ ಪದುಮಪುಪ್ಫಾನಿ ಅನ್ತರಧಾಯಿಂಸು, ಸರೀರಚ್ಛವಿಪಿ ವಿವಣ್ಣಾ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ಏಕಿಕಾವ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಾ ಪಾಯಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಮಹಲ್ಲಿಕಾ ಇತ್ಥೀ ದಿಸ್ವಾ ಧೀತುಸಿನೇಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ಗಚ್ಛಸಿ ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಆಗನ್ತುಕಮ್ಹಿ, ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ವಿಚರಾಮೀತಿ। ಇಧಾಗಚ್ಛ, ಅಮ್ಮಾತಿ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಭೋಜನಂ ಪಟಿಯಾದೇಸಿ।
Rājāpi paccantato āgantvā nakkhattaṃ paṭimānento bahinagare khandhāvāraṃ bandhitvā nisīdi. Atha tā pañcasatā itthiyo rañño paccuggamanaṃ āgantvā āhaṃsu – ‘‘tvaṃ, mahārāja, na amhākaṃ saddahasi, amhehi vuttaṃ akāraṇaṃ viya hoti. Tvaṃ mahesiyā upaṭṭhāyikaṃ pakkosāpetvā paṭipuccha, dārughaṭikaṃ te devī vijātā’’ti. Rājā taṃ kāraṇaṃ na upaparikkhitvāva ‘‘amanussajātikā bhavissatī’’ti taṃ gehato nikkaḍḍhi. Tassā rājagehato saha nikkhamaneneva padumapupphāni antaradhāyiṃsu, sarīracchavipi vivaṇṇā ahosi. Sā ekikāva antaravīthiyā pāyāsi. Atha naṃ ekā vayappattā mahallikā itthī disvā dhītusinehaṃ uppādetvā ‘‘kahaṃ gacchasi ammā’’ti āha. Āgantukamhi, vasanaṭṭhānaṃ olokentī vicarāmīti. Idhāgaccha, ammāti vasanaṭṭhānaṃ datvā bhojanaṃ paṭiyādesi.
ತಸ್ಸಾ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ತತ್ಥ ವಸಮಾನಾಯ ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಏಕಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ತುಮ್ಹೇಸು ಯುದ್ಧಂ ಗತೇಸು ಅಮ್ಹೇಹಿ ಗಙ್ಗಾದೇವತಾಯ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವೇ ವಿಜಿತಸಙ್ಗಾಮೇ ಆಗತೇ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಉದಕಕೀಳಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಪತ್ಥಿತಂ ಅತ್ಥಿ, ಏತಮತ್ಥಂ , ದೇವ, ಜಾನಾಪೇಮಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಾಸಂ ವಚನೇನ ತುಟ್ಠೋ ಗಙ್ಗಾಯಂ ಉದಕಕೀಳಂ ಕಾತುಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಾಪಿ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತಂ ಕರಣ್ಡಕಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಕತ್ವಾ ಆದಾಯ ನದಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಕರಣ್ಡಕಾನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಉದಕೇ ಪತಿತ್ವಾ ಕರಣ್ಡಕೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸುಂ। ತೇಪಿ ಖೋ ಕರಣ್ಡಕಾ ಸಬ್ಬೇ ಸಹ ಗನ್ತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಸೋತೇ ಪಸಾರಿತಜಾಲಮ್ಹಿ ಲಗ್ಗಿಂಸು। ತತೋ ಉದಕಕೀಳಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಉತ್ತಿಣ್ಣಕಾಲೇ ಜಾಲಂ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಾ ತೇ ಕರಣ್ಡಕೇ ದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆನಯಿಂಸು। ರಾಜಾ ಕರಣ್ಡಕೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತಾ, ಕರಣ್ಡಕೇಸೂ’’ತಿ ಆಹ। ನ ಜಾನಾಮ, ದೇವಾತಿ। ಸೋ ತೇ ಕರಣ್ಡಕೇ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪಠಮಂ ಮಹಾಪದುಮಕುಮಾರಸ್ಸ ಕರಣ್ಡಕಂ ವಿವರಾಪೇಸಿ। ತೇಸಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಕರಣ್ಡಕೇಸು ನಿಪಜ್ಜಾಪಿತದಿವಸೇಯೇವ ಪುಞ್ಞಿದ್ಧಿಯಾ ಅಙ್ಗುಟ್ಠತೋ ಖೀರಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ನಿಕ್ಕಙ್ಖಭಾವತ್ಥಂ ಅನ್ತೋಕರಣ್ಡಕೇ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಲಿಖಾಪೇಸಿ ‘‘ಇಮೇ ಕುಮಾರಾ ಪದುಮವತಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತಾ, ಅಥ ನೇ ಪದುಮವತಿಯಾ ಸಪತ್ತಿಯೋ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಕರಣ್ಡಕೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉದಕೇ ಖಿಪಿಂಸು, ರಾಜಾ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಜಾನಾತೂ’’ತಿ। ಕರಣ್ಡಕೇ ವಿವರಿತಮತ್ತೇ ರಾಜಾ ಅಕ್ಖರಾನಿ ವಾಚೇತ್ವಾ ದಾರಕೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಪದುಮಕುಮಾರಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ವೇಗೇನ ರಥೇ ಯೋಜೇಥ, ಅಸ್ಸೇ ಕಪ್ಪೇಥ, ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ಪಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾಸಾದಂ ಆರುಯ್ಹ ಹತ್ಥಿಗೀವಾಯ ಸಹಸ್ಸಭಣ್ಡಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ ‘‘ಯೋ ಪದುಮವತಿಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಇಮಂ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಣ್ಹತೂ’’ತಿ।
Tassā imināva niyāmena tattha vasamānāya tā pañcasatā itthiyo ekacittā hutvā rājānaṃ āhaṃsu – ‘‘mahārāja, tumhesu yuddhaṃ gatesu amhehi gaṅgādevatāya ‘amhākaṃ deve vijitasaṅgāme āgate balikammaṃ katvā udakakīḷaṃ karissāmā’ti patthitaṃ atthi, etamatthaṃ , deva, jānāpemā’’ti. Rājā tāsaṃ vacanena tuṭṭho gaṅgāyaṃ udakakīḷaṃ kātuṃ agamāsi. Tāpi attanā attanā gahitaṃ karaṇḍakaṃ paṭicchannaṃ katvā ādāya nadiṃ gantvā tesaṃ karaṇḍakānaṃ paṭicchādanatthaṃ pārupitvā pārupitvā udake patitvā karaṇḍake vissajjesuṃ. Tepi kho karaṇḍakā sabbe saha gantvā heṭṭhāsote pasāritajālamhi laggiṃsu. Tato udakakīḷaṃ kīḷitvā rañño uttiṇṇakāle jālaṃ ukkhipantā te karaṇḍake disvā rañño santikaṃ ānayiṃsu. Rājā karaṇḍake disvā ‘‘kiṃ, tātā, karaṇḍakesū’’ti āha. Na jānāma, devāti. So te karaṇḍake vivarāpetvā olokento paṭhamaṃ mahāpadumakumārassa karaṇḍakaṃ vivarāpesi. Tesaṃ pana sabbesampi karaṇḍakesu nipajjāpitadivaseyeva puññiddhiyā aṅguṭṭhato khīraṃ nibbatti. Sakko devarājā tassa rañño nikkaṅkhabhāvatthaṃ antokaraṇḍake akkharāni likhāpesi ‘‘ime kumārā padumavatiyā kucchimhi nibbattā bārāṇasirañño puttā, atha ne padumavatiyā sapattiyo pañcasatā itthiyo karaṇḍakesu pakkhipitvā udake khipiṃsu, rājā imaṃ kāraṇaṃ jānātū’’ti. Karaṇḍake vivaritamatte rājā akkharāni vācetvā dārake disvā mahāpadumakumāraṃ ukkhipitvā ‘‘vegena rathe yojetha, asse kappetha, ahaṃ ajja antonagaraṃ pavisitvā ekaccānaṃ mātugāmānaṃ piyaṃ karissāmī’’ti pāsādaṃ āruyha hatthigīvāya sahassabhaṇḍikaṃ ṭhapetvā bheriṃ carāpesi ‘‘yo padumavatiṃ passati, so imaṃ sahassaṃ gaṇhatū’’ti.
ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪದುಮವತೀ ಮಾತುಯಾ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ಹತ್ಥಿಗೀವತೋ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಣ್ಹ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ। ಅಹಂ ಏವರೂಪಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ವಿಸಹಾಮೀತಿ। ಸಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತತಿಯಮ್ಪಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕಿಂ ವತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಮಿ ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಮಮ ಧೀತಾ, ಪದುಮವತಿಂ ದೇವಿಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀತಿ। ಸಾ ‘‘ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಹೋತೂ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಚಙ್ಕೋಟಕಂ ಗಣ್ಹಿ। ಅಥ ನಂ ಮನುಸ್ಸಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಪದುಮವತಿಂ ದೇವಿಂ ಪಸ್ಸಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಹಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಧೀತಾ ಕಿರ ಮೇ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ‘‘ಕಹಂ ಪನ ಸಾ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪದುಮವತಿಂ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಾ ‘‘ಪದುಮವತೀ ದೇವೀ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಯಾ ಏವಂವಿಧಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಮಹೇಸೀ ಸಮಾನಾ ಏವರೂಪೇ ಠಾನೇ ನಿರಾರಕ್ಖಾ ವಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ತೇಪಿ ರಾಜಪುರಿಸಾ ಪದುಮವತಿಯಾ ನಿವೇಸನಂ ಸೇತಸಾಣೀಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ದ್ವಾರೇ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ಸುವಣ್ಣಸಿವಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಾ ‘‘ಅಹಂ ಏವಂ ನ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಮ ವಸನಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ರಾಜಗೇಹಂ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ವರಪೋತ್ಥಕಚಿತ್ತತ್ಥರಣೇ ಅತ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಸುವಣ್ಣತಾರಕವಿಚಿತ್ತಂ ಚೇಲವಿತಾನಂ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಪಸಾಧನತ್ಥಾಯ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರೇಸು ಪಹಿತೇಸು ಪದಸಾವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏವಂ ಮೇ ನಾಗರಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ‘‘ಪದುಮವತಿಯಾ ಯಥಾರುಚಿಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಪದುಮವತೀ ಸಬ್ಬಪಸಾಧನಂ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ‘‘ರಾಜಗೇಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಅಕ್ಕನ್ತಅಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನೇ ವರಪೋತ್ಥಕಚಿತ್ತತ್ಥರಣಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪದುಮಪುಪ್ಫಾನಿ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ಸಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ರಾಜನಿವೇಸನಂ ಆರುಯ್ಹ ಸಬ್ಬೇ ಚಿತ್ತತ್ಥರಣೇ ತಸ್ಸಾ ಮಹಲ್ಲಿಕಾಯ ಪೋಸಾವನಿಕಮೂಲಂ ಕತ್ವಾ ದಾಪೇಸಿ।
Taṃ kathaṃ sutvā padumavatī mātuyā saññaṃ adāsi – ‘‘hatthigīvato sahassaṃ gaṇha, ammā’’ti. Ahaṃ evarūpaṃ gaṇhituṃ na visahāmīti. Sā dutiyampi tatiyampi vutte, ‘‘kiṃ vatvā gaṇhāmi ammā’’ti āha. ‘‘Mama dhītā, padumavatiṃ deviṃ passatī’’ti vatvā gaṇhāhīti. Sā ‘‘yaṃ vā taṃ vā hotū’’ti gantvā sahassacaṅkoṭakaṃ gaṇhi. Atha naṃ manussā pucchiṃsu – ‘‘padumavatiṃ deviṃ passasi, ammā’’ti. ‘‘Ahaṃ na passāmi, dhītā kira me passatī’’ti āha. Te ‘‘kahaṃ pana sā, ammā’’ti vatvā tāya saddhiṃ gantvā padumavatiṃ sañjānitvā pādesu nipatiṃsu. Tasmiṃ kāle sā ‘‘padumavatī devī aya’’nti ñatvā ‘‘bhāriyaṃ vata itthiyā kammaṃ kataṃ, yā evaṃvidhassa rañño mahesī samānā evarūpe ṭhāne nirārakkhā vasī’’ti āha. Tepi rājapurisā padumavatiyā nivesanaṃ setasāṇīhi parikkhipāpetvā dvāre ārakkhaṃ ṭhapetvā rañño ārocesuṃ. Rājā suvaṇṇasivikaṃ pesesi. Sā ‘‘ahaṃ evaṃ na gamissāmi, mama vasanaṭṭhānato paṭṭhāya yāva rājagehaṃ etthantare varapotthakacittattharaṇe attharāpetvā upari suvaṇṇatārakavicittaṃ celavitānaṃ bandhāpetvā pasādhanatthāya sabbālaṅkāresu pahitesu padasāva gamissāmi, evaṃ me nāgarā sampattiṃ passissantī’’ti āha. Rājā ‘‘padumavatiyā yathāruciṃ karothā’’ti āha. Tato padumavatī sabbapasādhanaṃ pasādhetvā ‘‘rājagehaṃ gamissāmī’’ti maggaṃ paṭipajji. Athassā akkantaakkantaṭṭhāne varapotthakacittattharaṇāni bhinditvā padumapupphāni uṭṭhahiṃsu. Sā mahājanassa attano sampattiṃ dassetvā rājanivesanaṃ āruyha sabbe cittattharaṇe tassā mahallikāya posāvanikamūlaṃ katvā dāpesi.
ರಾಜಾಪಿ ಖೋ ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯೋ ತೇ ದೇವಿ ದಾಸಿಯೋ ಕತ್ವಾ ದೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ, ಏತಾಸಂ ಮಯ್ಹಂ ದಿನ್ನಭಾವಂ ಸಕಲನಗರೇ ಜಾನಾಪೇಹೀತಿ । ರಾಜಾ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ – ‘‘ಪದುಮವತಿಯಾ ದೂಬ್ಭಿಕಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಏತಿಸ್ಸಾ ಏವ ದಾಸಿಯೋ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನಾ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ತಾಸಂ ಸಕಲನಗರೇನ ದಾಸಿಭಾವೋ ಸಲ್ಲಕ್ಖಿತೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಮಮ ದಾಸಿಯೋ ಭುಜಿಸ್ಸಾ ಕಾತುಂ ಲಭಾಮಿ ದೇವಾ’’ತಿ ರಾಜಾನಂ ಪುಚ್ಛಿ। ತವ ಇಚ್ಛಾ ದೇವೀತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತಮೇವ ಭೇರಿಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪದುಮವತಿದೇವಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ದಾಸಿಯೋ ಕತ್ವಾ ದಿನ್ನಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಸಬ್ಬಾವ ಭುಜಿಸ್ಸಾ ಕತಾತಿ ಪುನ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ತಾಸಂ ಭುಜಿಸ್ಸಭಾವೇ ಕತೇ ಏಕೂನಾನಿ ಪಞ್ಚಸತ್ತಪುತ್ತಾನಿ ತಾಸಂಯೇವ ಹತ್ಥೇ ಪೋಸನತ್ಥಾಯ ದತ್ವಾ ಸಯಂ ಮಹಾಪದುಮಕುಮಾರಂಯೇವ ಗಣ್ಹಿ।
Rājāpi kho tā pañcasatā itthiyo pakkosāpetvā ‘‘imāyo te devi dāsiyo katvā demī’’ti āha. Sādhu, mahārāja, etāsaṃ mayhaṃ dinnabhāvaṃ sakalanagare jānāpehīti . Rājā nagare bheriṃ carāpesi – ‘‘padumavatiyā dūbbhikā pañcasatā itthiyo etissā eva dāsiyo katvā dinnā’’ti. Sā ‘‘tāsaṃ sakalanagarena dāsibhāvo sallakkhito’’ti ñatvā ‘‘ahaṃ mama dāsiyo bhujissā kātuṃ labhāmi devā’’ti rājānaṃ pucchi. Tava icchā devīti. Evaṃ sante tameva bhericārikaṃ pakkosāpetvā ‘‘padumavatideviyā attano dāsiyo katvā dinnā pañcasatā itthiyo sabbāva bhujissā katāti puna bheriṃ carāpethā’’ti āha. Sā tāsaṃ bhujissabhāve kate ekūnāni pañcasattaputtāni tāsaṃyeva hatthe posanatthāya datvā sayaṃ mahāpadumakumāraṃyeva gaṇhi.
ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ ತೇಸಂ ಕುಮಾರಾನಂ ಕೀಳನವಯೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ರಾಜಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ನಾನಾವಿಧಂ ಕೀಳನಟ್ಠಾನಂ ಕಾರೇಸಿ। ತೇ ಅತ್ತನೋ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಕಾಲೇ ಸಬ್ಬೇವ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ಪದುಮಸಞ್ಛನ್ನಾಯ ಮಙ್ಗಲಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಕೀಳನ್ತಾ ನವಪದುಮಾನಿ ಪುಪ್ಫಿತಾನಿ ಪುರಾಣಪದುಮಾನಿ ಚ ವಣ್ಟತೋ ಪತನ್ತಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ತಾವ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಸ್ಸ ಏವರೂಪಾ ಜರಾ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸರೀರಸ್ಸ। ಇದಮ್ಪಿ ಹಿ ಏವಂಗತಿಕಮೇವ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯುಟ್ಠಾಯ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾಸು ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿಂಸು।
Atha aparabhāge tesaṃ kumārānaṃ kīḷanavaye sampatte rājā uyyāne nānāvidhaṃ kīḷanaṭṭhānaṃ kāresi. Te attano soḷasavassuddesikakāle sabbeva ekato hutvā uyyāne padumasañchannāya maṅgalapokkharaṇiyā kīḷantā navapadumāni pupphitāni purāṇapadumāni ca vaṇṭato patantāni disvā ‘‘imassa tāva anupādinnakassa evarūpā jarā pāpuṇāti, kimaṅgaṃ pana amhākaṃ sarīrassa. Idampi hi evaṃgatikameva bhavissatī’’ti ārammaṇaṃ gahetvā sabbeva paccekabodhiñāṇaṃ nibbattetvā uṭṭhāyuṭṭhāya padumakaṇṇikāsu pallaṅkena nisīdiṃsu.
ಅಥ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತಾ ರಾಜಪುರಿಸಾ ಬಹುಗತಂ ದಿವಸಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವೇಲಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ತೇ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ। ತೇ ಪುರಿಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಕುಮಾರಾ ದೇವ, ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾಸು ನಿಸಿನ್ನಾ, ಅಮ್ಹೇಸು ಕಥೇನ್ತೇಸುಪಿ ವಚೀಭೇದಂ ನ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ। ಯಥಾರುಚಿಯಾ ತೇಸಂ ನಿಸೀದಿತುಂ ದೇಥಾತಿ। ತೇ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಗಹಿತಾರಕ್ಖಾ ಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಾಸು ನಿಸಿನ್ನನಿಯಾಮೇನೇವ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇಸುಂ। ಪುರಿಸಾ ಪುನದಿವಸೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ದೇವಾ ವೇಲಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ನ ಮಯಂ ದೇವಾ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಮಯನ್ತಿ। ಅಯ್ಯಾ, ತುಮ್ಹೇ ಭಾರಿಯಂ ಕಥಂ ಕಥೇಥ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ತುಮ್ಹಾದಿಸಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವಙ್ಗುಲಕೇಸಮಸ್ಸುಧರಾ ಕಾಯೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಹೋನ್ತೀತಿ। ತೇ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ಸೀಸಂ ಪರಾಮಸಿಂಸು। ತಾವದೇವ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಅಟ್ಠ ಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಕಾಯೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕಾವ ಅಹೇಸುಂ। ತತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಆಕಾಸೇನ ನನ್ದಮೂಲಕಪಬ್ಭಾರಂ ಅಗಮಂಸು।
Atha tehi saddhiṃ āgatā rājapurisā bahugataṃ divasaṃ ñatvā ‘‘ayyaputtā tumhākaṃ velaṃ jānāthā’’ti āhaṃsu. Te tuṇhī ahesuṃ. Te purisā gantvā rañño ārocesuṃ – ‘‘kumārā deva, padumakaṇṇikāsu nisinnā, amhesu kathentesupi vacībhedaṃ na karontī’’ti. Yathāruciyā tesaṃ nisīdituṃ dethāti. Te sabbarattiṃ gahitārakkhā padumakaṇṇikāsu nisinnaniyāmeneva aruṇaṃ uṭṭhāpesuṃ. Purisā punadivase upasaṅkamitvā ‘‘devā velaṃ jānāthā’’ti āhaṃsu. Na mayaṃ devā, paccekabuddhā nāma mayanti. Ayyā, tumhe bhāriyaṃ kathaṃ kathetha, paccekabuddhā nāma tumhādisā na honti, dvaṅgulakesamassudharā kāye paṭimukkaaṭṭhaparikkhārā hontīti. Te dakkhiṇahatthena sīsaṃ parāmasiṃsu. Tāvadeva gihiliṅgaṃ antaradhāyi, aṭṭha parikkhārā kāye paṭimukkāva ahesuṃ. Tato passantasseva mahājanassa ākāsena nandamūlakapabbhāraṃ agamaṃsu.
ಸಾಪಿ ಖೋ, ಪದುಮವತೀ ದೇವೀ, ‘‘ಅಹಂ ಬಹುಪುತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಪುತ್ತಾ ಜಾತಾ’’ತಿ ಹದಯಸೋಕಂ ಪತ್ವಾ ತೇನೇವ ಸೋಕೇನ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ರಾಜಗಹನಗರದ್ವಾರಗಾಮಕೇ ಸಹತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವನಕಟ್ಠಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಕುಲಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಖೇತ್ತಂ ಯಾಗುಂ ಹರಮಾನಾ ತೇಸಂ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಅಟ್ಠ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸ, ಅಯ್ಯ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ, ಏತೇ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಸಮಣಸಕುಣಾ ನಾಮೇತೇ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಏವಂ ಚರನ್ತಿ, ನ ಏತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ’’ತಿ। ತೇ ತೇಸಂ ಕಥೇನ್ತಾನಂಯೇವ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಓತರಿಂಸು। ಸಾ ಇತ್ಥೀ ತಂದಿವಸಂ ಅತ್ತನೋ ಭತ್ತಖಜ್ಜಭೋಜನಂ ತೇಸಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇಪಿ ಅಟ್ಠ ಜನಾ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾಧು, ಉಪಾಸಿಕೇ, ತವ ಸಕ್ಕಾರೋ ಏತ್ತಕೋವ ಹೋತು, ಆಸನಾನಿ ಚ ಅಟ್ಠೇವ ಹೋನ್ತು, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಬಹೂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ದಿಸ್ವಾ ತವ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇಯ್ಯಾಸೀತಿ। ಸಾ ಪುನದಿವಸೇ ಅಟ್ಠ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ।
Sāpi kho, padumavatī devī, ‘‘ahaṃ bahuputtā hutvā niputtā jātā’’ti hadayasokaṃ patvā teneva sokena kālaṃ katvā rājagahanagaradvāragāmake sahatthena kammaṃ katvā jīvanakaṭṭhāne nibbatti. Aparabhāge kulagharaṃ gantvā ekadivasaṃ sāmikassa khettaṃ yāguṃ haramānā tesaṃ attano puttānaṃ antare aṭṭha paccekabuddhe bhikkhācāravelāya ākāsena gacchante disvā sīghaṃ sīghaṃ gantvā sāmikassa ārocesi – ‘‘passa, ayya, paccekabuddhe, ete nimantetvā bhojessāmā’’ti. So āha – ‘‘samaṇasakuṇā nāmete aññatthāpi evaṃ caranti, na ete paccekabuddhā’’ti. Te tesaṃ kathentānaṃyeva avidūre ṭhāne otariṃsu. Sā itthī taṃdivasaṃ attano bhattakhajjabhojanaṃ tesaṃ datvā ‘‘svepi aṭṭha janā mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti āha. Sādhu, upāsike, tava sakkāro ettakova hotu, āsanāni ca aṭṭheva hontu, aññepi bahū paccekabuddhe disvā tava cittaṃ pasādeyyāsīti. Sā punadivase aṭṭha āsanāni paññāpetvā aṭṭhannaṃ sakkārasammānaṃ paṭiyādetvā nisīdi.
ನಿಮನ್ತಿತಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಸೇಸಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ಅದಂಸು – ‘‘ಮಾರಿಸಾ, ಅಜ್ಜ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತು ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ। ತೇ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ಏಕತೋ ಆಕಾಸೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಾತು-ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಪಾತುರಹೇಸುಂ। ಸಾಪಿ ಪಠಮಂ ಲದ್ಧಸಞ್ಞತಾಯ ಬಹೂಪಿ ದಿಸ್ವಾ ನ ಕಮ್ಪಿತ್ಥ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಗೇಹಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಆಸನೇಸು ನಿಸೀದಾಪೇಸಿ। ತೇಸು ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ನಿಸೀದನ್ತೇಸು ನವಮೋ ಅಞ್ಞಾನಿ ಅಟ್ಠ ಆಸನಾನಿ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಧುರಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ಯಾವ ಆಸನಾನಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ತಾವ ಗೇಹಂ ವಡ್ಢತಿ। ಏವಂ ತೇಸು ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಸಾ ಇತ್ಥೀ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಪಟಿಯಾದಿತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಪಞ್ಚಸತಾನಮ್ಪಿ ಯಾವದತ್ಥಂ ದತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ನೀಲುಪ್ಪಲಹತ್ಥಕೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ನಿಮನ್ತಿತಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ಇಮೇಸಂ ನೀಲುಪ್ಪಲಾನಂ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭವಣ್ಣೋ ವಿಯ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಮಾತು ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾದನಂಯೇವ ಅಗಮಂಸು।
Nimantitapaccekabuddhā sesānaṃ saññaṃ adaṃsu – ‘‘mārisā, ajja aññattha agantvā sabbeva tumhākaṃ mātu saṅgahaṃ karothā’’ti. Te tesaṃ vacanaṃ sutvā sabbeva ekato ākāsena āgantvā mātu-gehadvāre pāturahesuṃ. Sāpi paṭhamaṃ laddhasaññatāya bahūpi disvā na kampittha, sabbepi te gehaṃ pavesetvā āsanesu nisīdāpesi. Tesu paṭipāṭiyā nisīdantesu navamo aññāni aṭṭha āsanāni māpetvā sayaṃ dhurāsane nisīdi. Yāva āsanāni vaḍḍhanti, tāva gehaṃ vaḍḍhati. Evaṃ tesu sabbesupi nisinnesu sā itthī aṭṭhannaṃ paccekabuddhānaṃ paṭiyāditaṃ sakkāraṃ pañcasatānampi yāvadatthaṃ datvā aṭṭha nīluppalahatthake āharitvā nimantitapaccekabuddhānaṃyeva pādamūle ṭhapetvā āha – ‘‘mayhaṃ, bhante, nibbattanibbattaṭṭhāne sarīravaṇṇo imesaṃ nīluppalānaṃ antogabbhavaṇṇo viya hotū’’ti patthanaṃ akāsi. Paccekabuddhā mātu anumodanaṃ katvā gandhamādanaṃyeva agamaṃsu.
ಸಾಪಿ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ನೀಲುಪ್ಪಲಗಬ್ಭಸಮಾನವಣ್ಣತಾಯ ಚಸ್ಸಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಅಥಸ್ಸಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪರಾಜಾನೋ ಚ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಚ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣಿಂಸು – ‘‘ಧೀತರಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇತೂ’’ತಿ । ಅಪಹಿಣನ್ತೋ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ। ತತೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮನಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಉಪಾಯಂ ಪನೇಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಅಮ್ಮ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸಾ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕತ್ತಾ ಪಿತುವಚನಂ ಸೀಸೇ ಆಸಿತ್ತಸತಪಾಕತೇಲಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಿತರಂ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಉಪಸ್ಸಯಂ ನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ತಸ್ಸಾ ಅಚಿರಪಬ್ಬಜಿತಾಯ ಏವ ಉಪೋಸಥಾಗಾರೇ ಕಾಲವಾರೋ ಪಾಪುಣಿ। ಸಾ ದೀಪಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ದೀಪಸಿಖಾಯ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ತೇಜೋಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಂ ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತದೇವ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅರಹತ್ತಫಲೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಚ ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನೇ ಚಿಣ್ಣವಸೀ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣದಿವಸೇ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿ। ಸತ್ಥಾ ಇದಂ ಕಾರಣಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೇತವನವಿಹಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಥೇರಿಂ ಇದ್ಧಿಮನ್ತೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Sāpi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā tato cutā devaloke nibbattitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhikule paṭisandhiṃ gaṇhi, nīluppalagabbhasamānavaṇṇatāya cassā uppalavaṇṇātveva nāmaṃ akaṃsu. Athassā vayappattakāle sakalajambudīparājāno ca seṭṭhino ca seṭṭhissa santikaṃ pahiṇiṃsu – ‘‘dhītaraṃ amhākaṃ detū’’ti . Apahiṇanto nāma nāhosi. Tato seṭṭhi cintesi – ‘‘ahaṃ sabbesaṃ manaṃ gahetuṃ na sakkhissāmi, upāyaṃ panekaṃ karissāmī’’ti dhītaraṃ pakkosāpetvā ‘‘pabbajituṃ amma sakkhissasī’’ti āha. Tassā pacchimabhavikattā pituvacanaṃ sīse āsittasatapākatelaṃ viya ahosi, tasmā pitaraṃ ‘‘pabbajissāmi, tātā’’ti āha. So tassā sakkāraṃ katvā bhikkhuniupassayaṃ netvā pabbājesi. Tassā acirapabbajitāya eva uposathāgāre kālavāro pāpuṇi. Sā dīpaṃ jāletvā uposathāgāraṃ sammajjitvā dīpasikhāya nimittaṃ gaṇhitvā punappunaṃ olokayamānā tejokasiṇārammaṇaṃ jhānaṃ nibbattetvā tadeva pādakaṃ katvā arahattaṃ pāpuṇi. Arahattaphalena saddhiṃyeva ca iddhivikubbane ciṇṇavasī ahosi. Sā aparabhāge satthu yamakapāṭihāriyakaraṇadivase ‘‘ahaṃ, bhante, pāṭihāriyaṃ karissāmī’’ti sīhanādaṃ nadi. Satthā idaṃ kāraṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā jetavanavihāre nisinno paṭipāṭiyā bhikkhuniyo ṭhānantare ṭhapento imaṃ theriṃ iddhimantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಪಟಾಚಾರಾಥೇರೀವತ್ಥು
Paṭācārātherīvatthu
೨೩೮. ಚತುತ್ಥೇ ವಿನಯಧರಾನಂ ಯದಿದಂ ಪಟಾಚಾರಾತಿ ಪಟಾಚಾರಾ ಥೇರೀ ವಿನಯಧರಾನಂ ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ವಿನಯಧರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿಕಿಸ್ಸ ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸತ್ತನ್ನಂ ಭಗಿನೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಾ ಹುತ್ವಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪರಿವೇಣಂ ಕತ್ವಾ ಪುನ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ।
238. Catutthe vinayadharānaṃ yadidaṃ paṭācārāti paṭācārā therī vinayadharānaṃ aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā aparabhāge satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ vinayadharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaritvā kassapabuddhakāle kikissa kāsirañño gehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā sattannaṃ bhaginīnaṃ abbhantarā hutvā vīsati vassasahassāni brahmacariyaṃ caritvā bhikkhusaṅghassa pariveṇaṃ katvā puna devaloke nibbattitvā ekaṃ buddhantaraṃ sampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhigehe paṭisandhiṃ gaṇhi.
ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ಏಕೇನ ಕಮ್ಮಕಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ಕತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅತ್ತನೋ ಸಮಾನಜಾತಿಕಂ ಕುಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಕತಸನ್ಥವಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ನ ತ್ವಂ ಸ್ವೇ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಂ ಪಟಿಹಾರಸತೇನಪಿ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ, ಸಚೇ ತೇ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಿ, ಇದಾನಿ ಮಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಹತ್ಥಸಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ನಗರತೋ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಯೋಜನಾನಿ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಕೇ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ।
Sā aparabhāge vayappattā attano gehe ekena kammakārena saddhiṃ santhavaṃ katvā aparabhāge attano samānajātikaṃ kulaṃ gacchantī katasanthavassa purisassa saññaṃ adāsi – ‘‘na tvaṃ sve paṭṭhāya maṃ paṭihārasatenapi daṭṭhuṃ labhissasi, sace te kammaṃ atthi, idāni maṃ gaṇhitvā gacchāhī’’ti. So ‘‘evaṃ hotū’’ti anucchavikaṃ hatthasāraṃ gahetvā taṃ ādāya nagarato tīṇi cattāri yojanāni paṭikkamitvā ekasmiṃ gāmake vāsaṃ kappesi.
ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ಗಬ್ಭೇ ಪರಿಪಕ್ಕೇ ‘‘ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನಾಥಟ್ಠಾನಂ, ಕುಲಗೇಹಂ ಗಚ್ಛಾಮ ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಗಚ್ಛಾಮ, ಸ್ವೇ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಕಾಲಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ಸಾ ತಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ನಾಯಂ ಬಾಲೋ ಮಂ ನೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಬಹಿ ಗತೇ ‘‘ಏಕಿಕಾವ ಕುಲಗೇಹಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಗೇಹೇ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಕುಲಗೇಹಂ ಗತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕುಲಧೀತಾ ಅನಾಥಾ ಜಾತಾ’’ತಿ ಪದಾನುಪದಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ತಸ್ಸಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇವ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ। ತತೋ ‘‘ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಮಯಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ, ಸೋ ಅತ್ಥೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇವ ನಿಪ್ಫನ್ನೋ, ಇದಾನಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಟಿನಿವತ್ತಿಂಸು। ಪುನ ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಾಸೀತಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ।
Atha aparabhāge tassā kucchiyaṃ gabbho patiṭṭhāsi. Sā gabbhe paripakke ‘‘idaṃ amhākaṃ anāthaṭṭhānaṃ, kulagehaṃ gacchāma sāmī’’ti āha. So ‘‘ajja gacchāma, sve gacchāmā’’ti gantuṃ asakkonto kālaṃ vītināmesi. Sā tassa kāraṇaṃ ñatvā ‘‘nāyaṃ bālo maṃ nessatī’’ti tasmiṃ bahi gate ‘‘ekikāva kulagehaṃ gamissāmī’’ti maggaṃ paṭipajji. So āgantvā taṃ gehe apassanto paṭivissake pucchitvā ‘‘kulagehaṃ gatā’’ti sutvā ‘‘maṃ nissāya kuladhītā anāthā jātā’’ti padānupadikaṃ gantvā sampāpuṇi. Tassā antarāmaggeva gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Tato ‘‘yassatthāya mayaṃ gaccheyyāma, so attho antarāmaggeva nipphanno, idāni gantvā kiṃ karissāmā’’ti paṭinivattiṃsu. Puna tassā kucchiyaṃ gabbho patiṭṭhāsīti purimanayeneva vitthāretabbaṃ.
ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪನಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನೇ ಜಾತಮತ್ತೇಯೇವ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಮಹಾಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿ। ಸಾ ತಂ ಪುರಿಸಂ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಅವೇಲಾಯ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಿತೋ, ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕಾತುಂ ವಾಯಮಾಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಣ್ಡಕೇಹಿ ಕುಟಿಕಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಛದನತ್ಥಾಯ ತಿಣಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮಹಾವಮ್ಮಿಕಪಾದೇ ತಿಣಂ ಛಿನ್ದತಿ। ಅಥ ನಂ ವಮ್ಮಿಕೇ ನಿಪನ್ನೋ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪೋ ಪಾದೇ ಡಂಸಿ, ಸೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಪತಿತೋ। ಸಾಪಿ ‘‘ಇದಾನಿ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಮಂ ಸೋ ‘ಅನಾಥಾ ಏಸಾ’ತಿ ಮಗ್ಗೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಲೋಕೇ ಸಞ್ಜಾತೇ ಪದಾನುಸಾರೇನ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ವಮ್ಮಿಕಪಾದೇ ಪತಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನಟ್ಠೋ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ದಹರದಾರಕಂ ಪಸ್ಸೇನಾದಾಯ ಮಹಲ್ಲಕಂ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಏಕಂ ಉತ್ತಾನನದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ದ್ವೇಪಿ ದಾರಕೇ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಆದಾಯ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಓರಿಮತೀರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದಹರಂ ಪರತೀರಂ ನೇತ್ವಾ ಪಿಲೋತಿಕಚುಮ್ಬಟಕೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ‘‘ಇತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನದಿಂ ಓತರಿ।
Antarāmagge panassā gabbhavuṭṭhāne jātamatteyeva catūsu disāsu mahāmegho uṭṭhahi. Sā taṃ purisaṃ āha – ‘‘sāmi, avelāya catūsu disāsu megho uṭṭhito, attano vasanaṭṭhānaṃ kātuṃ vāyamāhī’’ti. So ‘‘evaṃ karissāmī’’ti daṇḍakehi kuṭikaṃ katvā ‘‘chadanatthāya tiṇaṃ āharissāmī’’ti ekasmiṃ mahāvammikapāde tiṇaṃ chindati. Atha naṃ vammike nipanno kaṇhasappo pāde ḍaṃsi, so tasmiṃyeva ṭhāne patito. Sāpi ‘‘idāni āgamissati, idāni āgamissatī’’ti sabbarattiṃ khepetvā ‘‘addhā maṃ so ‘anāthā esā’ti magge chaḍḍetvā gato bhavissatī’’ti āloke sañjāte padānusārena olokentī vammikapāde patitaṃ disvā ‘‘maṃ nissāya naṭṭho puriso’’ti paridevitvā daharadārakaṃ passenādāya mahallakaṃ aṅgulīhi gāhāpetvā maggena gacchantī antarāmagge ekaṃ uttānanadiṃ disvā ‘‘dvepi dārake ekappahāreneva ādāya gantuṃ na sakkhissāmī’’ti jeṭṭhakaṃ orimatīre ṭhapetvā daharaṃ paratīraṃ netvā pilotikacumbaṭake nipajjāpetvā puna nivattitvā ‘‘itaraṃ gahetvā gamissāmī’’ti nadiṃ otari.
ಅಥಸ್ಸಾ ನದೀಮಜ್ಝಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ ಏಕೋ ಸೇನೋ ‘‘ಮಂಸಪಿಣ್ಡೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ದಾರಕಂ ವಿಜ್ಝಿತುಂ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಸಾ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಸೇನಂ ಪಲಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಸಾ ತಂ ಹತ್ಥವಿಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಲ್ಲಕದಾರಕೋ ‘‘ಮಂ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ನದಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಸೋತೇ ಪತಿತೋ ಯಥಾಸೋತಂ ಅಗಮಾಸಿ । ಸೋಪಿ ಸೇನೋ ತಸ್ಸಾ ಅಸಮ್ಪತ್ತಾಯ ಏವ ತಂ ದಹರದಾರಕಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ಸಾ ಬಲವಸೋಕಾಭಿಭೂತಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಇಮಂ ವಿಲಾಪಗೀತಂ ಗಾಯನ್ತೀ ಗಚ್ಛತಿ –
Athassā nadīmajjhaṃ pattakāle eko seno ‘‘maṃsapiṇḍo aya’’nti saññāya dārakaṃ vijjhituṃ āgacchati. Sā hatthaṃ pasāretvā senaṃ palāpesi. Tassā taṃ hatthavikāraṃ disvā mahallakadārako ‘‘maṃ pakkosatī’’ti saññāya nadiṃ otaritvā sote patito yathāsotaṃ agamāsi . Sopi seno tassā asampattāya eva taṃ daharadārakaṃ gaṇhitvā agamāsi. Sā balavasokābhibhūtā antarāmagge imaṃ vilāpagītaṃ gāyantī gacchati –
‘‘ಉಭೋ ಪುತ್ತಾ ಕಾಲಙ್ಕತಾ, ಪನ್ಥೇ ಮಯ್ಹಂ ಪತೀ ಮತೋ’’ತಿ॥
‘‘Ubho puttā kālaṅkatā, panthe mayhaṃ patī mato’’ti.
ಸಾ ಏವಂ ವಿಲಪಮಾನಾವ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪತ್ವಾ ಕುಲಸಭಾಗಂ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಸೋಕವಸೇನೇವ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ವವತ್ಥಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏವಂವಿಧಂ ನಾಮ ಕುಲಂ ಅತ್ಥಿ, ಕತರಂ ತಂ ಗೇಹ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿ। ತ್ವಂ ತಂ ಕುಲಂ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ? ತೇಸಂ ವಸನಗೇಹಂ ವಾತಪ್ಪಹಾರೇನ ಪತಿತಂ, ತತ್ಥೇವ ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತಾ, ಅಥ ನೇ ಖುದ್ದಕಮಹಲ್ಲಕೇ ಏಕಚಿತಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಝಾಪೇನ್ತಿ, ಪಸ್ಸ ಏಸಾ ಧೂಮವಟ್ಟಿ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ। ಸಾ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾವ ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇ ವದಥಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ನಿವತ್ಥಸಾಟಕಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಜಾತನಿಯಾಮೇನೇವ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದಮಾನಾ ಞಾತೀನಂ ಚಿತಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ವಿಲಾಪಗೀತಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿದೇವಮಾನಾ –
Sā evaṃ vilapamānāva sāvatthiṃ patvā kulasabhāgaṃ gantvāpi sokavaseneva attano gehaṃ vavatthapetuṃ asakkontī ‘‘imasmiṃ ṭhāne evaṃvidhaṃ nāma kulaṃ atthi, kataraṃ taṃ geha’’nti paṭipucchi. Tvaṃ taṃ kulaṃ paṭipucchitvā kiṃ karissasi? Tesaṃ vasanagehaṃ vātappahārena patitaṃ, tattheva te sabbepi jīvitakkhayaṃ pattā, atha ne khuddakamahallake ekacitakasmiṃyeva jhāpenti, passa esā dhūmavaṭṭi paññāyatīti. Sā taṃ kathaṃ sutvāva kiṃ tumhe vadathā’’ti attano nivatthasāṭakaṃ sandhāretuṃ asakkontī jātaniyāmeneva bāhā paggayha kandamānā ñātīnaṃ citakaṭṭhānaṃ gantvā taṃ vilāpagītaṃ paripuṇṇaṃ katvā paridevamānā –
‘‘ಉಭೋ ಪುತ್ತಾ ಕಾಲಙ್ಕತಾ, ಪನ್ಥೇ ಮಯ್ಹಂ ಪತೀ ಮತೋ।
‘‘Ubho puttā kālaṅkatā, panthe mayhaṃ patī mato;
ಮಾತಾ ಪಿತಾ ಚ ಭಾತಾ ಚ, ಏಕಚಿತಕಸ್ಮಿಂ ಡಯ್ಹರೇ’’ತಿ॥ –
Mātā pitā ca bhātā ca, ekacitakasmiṃ ḍayhare’’ti. –
ಆಹ। ಅಞ್ಞೇನ ಜನೇನ ಸಾಟಕಂ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತಿ। ಅಥ ನಂ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಮಹಾಜನೋ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಚರತಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ‘‘ಅಯಂ ಪಟಾಚಾರಂ ಪಟಪರಿಹರಣಂ ವಿನಾ ಚರತೀ’’ತಿ ಪಟಾಚಾರಾತೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಯಸ್ಮಾ ಚಸ್ಸಾ ಸೋ ನಗ್ಗಭಾವೇನ ಅಲಜ್ಜೀಆಚಾರೋ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಪತಿತೋ ಆಚಾರೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಟಾಚಾರಾತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
Āha. Aññena janena sāṭakaṃ dinnampi phāletvā phāletvā chaḍḍeti. Atha naṃ diṭṭhadiṭṭhaṭṭhāne mahājano parivāretvā carati. Athassā ‘‘ayaṃ paṭācāraṃ paṭapariharaṇaṃ vinā caratī’’ti paṭācārāteva nāmaṃ akaṃsu. Yasmā cassā so naggabhāvena alajjīācāro pākaṭo ahosi, tasmā patito ācāro assāti paṭācārātveva nāmaṃ akaṃsu.
ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥರಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಮೇತ್ತಾಫರಣೇನ ಫರಿತ್ವಾ ‘‘ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭ, ಭಗಿನಿ, ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭ, ಭಗಿನೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸಾ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಬಲವಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಆಗತಂ, ಸಾ ತತ್ಥೇವ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಸೀದಿ। ಅವಿದೂರೇ ಠಿತೋ ಪುರಿಸೋ ಉತ್ತರಿಸಾಟಕಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಸಾ ತಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ಚರಿಯವಸೇನ ಇಮಾ ಧಮ್ಮಪದೇ ಗಾಥಾ ಆಹ –
Sā ekadivasaṃ satthari mahājanassa dhammaṃ desente vihāraṃ pavisitvā parisapariyante aṭṭhāsi. Satthā mettāpharaṇena pharitvā ‘‘satiṃ paṭilabha, bhagini, satiṃ paṭilabha, bhaginī’’ti āha. Tassā satthu vacanaṃ sutvā balavahirottappaṃ āgataṃ, sā tattheva bhūmiyaṃ nisīdi. Avidūre ṭhito puriso uttarisāṭakaṃ khipitvā adāsi. Sā taṃ nivāsetvā dhammaṃ assosi. Satthā tassā cariyavasena imā dhammapade gāthā āha –
‘‘ನ ಸನ್ತಿ ಪುತ್ತಾ ತಾಣಾಯ, ನ ಪಿತಾ ನಾಪಿ ಬನ್ಧವಾ।
‘‘Na santi puttā tāṇāya, na pitā nāpi bandhavā;
ಅನ್ತಕೇನಾಧಿಪನ್ನಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಞಾತೀಸು ತಾಣತಾ॥
Antakenādhipannassa, natthi ñātīsu tāṇatā.
‘‘ಏತಮತ್ಥವಸಂ ಞತ್ವಾ, ಪಣ್ಡಿತೋ ಸೀಲಸಂವುತೋ।
‘‘Etamatthavasaṃ ñatvā, paṇḍito sīlasaṃvuto;
ನಿಬ್ಬಾನಗಮನಂ ಮಗ್ಗಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ವಿಸೋಧಯೇ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೨೮೮-೨೮೯)।
Nibbānagamanaṃ maggaṃ, khippameva visodhaye’’ti. (dha. pa. 288-289);
ಸಾ ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಯಥಾಠಿತಾವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ತಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಉಪಸ್ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಾ’’ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಸಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಚಿಣ್ಣವಸೀ ಅಹೋಸಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಪಟಾಚಾರಂ ವಿನಯಧರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Sā gāthāpariyosāne yathāṭhitāva sotāpattiphale patiṭṭhāya satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā pabbajjaṃ yāci. Satthā ‘‘tassā bhikkhuniupassayaṃ gantvā pabbajā’’ti pabbajjaṃ sampaṭicchi. Sā pabbajitvā nacirasseva arahattaṃ patvā buddhavacanaṃ gaṇhantī vinayapiṭake ciṇṇavasī ahosi. Aparabhāge satthā jetavane nisinno bhikkhuniyo paṭipāṭiyā ṭhānantare ṭhapento paṭācāraṃ vinayadharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾಥೇರೀವತ್ಥು
Dhammadinnātherīvatthu
೨೩೯. ಪಞ್ಚಮೇ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನನ್ತಿ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾ ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಪರಾಯತ್ತಟ್ಠಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕಸ್ಸ ಸುಜಾತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಖೇಮಾಥೇರಿಯಾ ಅಭಿನೀಹಾರವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಫುಸ್ಸಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪನೇಸಾ ಸತ್ಥು ವೇಮಾತಿಕಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಭಾತಿಕಾನಂ ದಾನಾಧಿಕಾರೇ ಠಪಿತಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ವಸಮಾನಾ ‘‘ಏಕಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ದ್ವೇ ಅದಾಸಿ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಪರಿಹಾಪೇನ್ತೀ ದತ್ವಾ ದ್ವೇನವುತಿಕಪ್ಪೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿಕಿಸ್ಸ ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸತ್ತನ್ನಂ ಭಗಿನೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಾ ಹುತ್ವಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಸನಪರಿವೇಣಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೀ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ವಿಸಾಖಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹಂ ಗತಾ। ವಿಸಾಖಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಸ್ಸ ಸಹಾಯಕೋ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಠಮದಸ್ಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಅಪರಭಾಗೇ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ।
239. Pañcame dhammakathikānanti dhammakathikānaṃ bhikkhunīnaṃ dhammadinnā aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ parāyattaṭṭhāne nibbattitvā padumuttarassa bhagavato aggasāvakassa sujātattherassa adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā sagge nibbatti. Sabbaṃ heṭṭhā khemātheriyā abhinīhāravaseneva veditabbaṃ. Phussabuddhakāle panesā satthu vemātikānaṃ tiṇṇaṃ bhātikānaṃ dānādhikāre ṭhapitakammikassa gehe vasamānā ‘‘ekaṃ dehī’’ti vuttā dve adāsi. Evaṃ sabbaṃ aparihāpentī datvā dvenavutikappe atikkamma kassapabuddhakāle kikissa kāsirañño gehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā sattannaṃ bhaginīnaṃ abbhantarā hutvā vīsati vassasahassāni brahmacariyaṃ caritvā bhikkhusaṅghassa vasanapariveṇaṃ kāretvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde kulagehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā aparabhāge visākhaseṭṭhino gehaṃ gatā. Visākhaseṭṭhi nāma bimbisārassa sahāyako raññā saddhiṃ dasabalassa paṭhamadassanaṃ gantvā dhammaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhito, aparabhāge anāgāmiphalaṃ sacchākāsi.
ಸೋ ತಂದಿವಸಂ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೋಪಾನಮತ್ಥಕೇ ಠಿತಾಯ ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾಯ ಹತ್ಥೇ ಪಸಾರಿತೇ ಹತ್ಥಂ ಅನಾಲಮ್ಬಿತ್ವಾವ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿ। ಭುಞ್ಜಮಾನೋಪಿ ‘‘ಇಮಂ ದೇಥ, ಇಮಂ ಹರಥಾ’’ತಿ ನ ಬ್ಯಾಹರಿ। ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾ ಕಟಚ್ಛುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿವಿಸಮಾನಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಹತ್ಥಾಲಮ್ಬಕಂ ದೇನ್ತಿಯಾಪಿ ಹತ್ಥಂ ನ ಆಲಮ್ಬಿ, ಭುಞ್ಜಮಾನೋಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಕಥೇತಿ, ಕೋ ನು ಖೋ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ’’ತಿ? ಅಥ ನಂ ಭುತ್ತಾವಿಂ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಮೇ, ಅಯ್ಯ, ದೋಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಧಮ್ಮದಿನ್ನೇ ತುಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಪನ ಅಜ್ಜ ಪಟ್ಠಾಯ ಸನ್ಥವವಸೇನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಾ ಠಾತುಂ ವಾ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಖಾದಿತುಂ ವಾ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಾ ಅಭಬ್ಬೋ। ತ್ವಂ ಸಚೇ ಇಚ್ಛಸಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ವಸ। ನೋ ಚೇ ಇಚ್ಛಸಿ, ಯತ್ತಕೇನ ತೇ ಧನೇನ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಕುಲಘರಂ ಗಚ್ಛಾಹೀತಿ। ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಛಡ್ಡಿತಖೇಳಂ ವಮಿತವಮನಂ ಸೀಸೇನ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನ ಚರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಮಯ್ಹಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಾಥಾತಿ। ವಿಸಾಖೋ ‘‘ಸಾಧು, ಧಮ್ಮದಿನ್ನೇ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮದಿನ್ನಂ ಸುವಣ್ಣಸಿವಿಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಉಪಸ್ಸಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಪೇಸೇಸಿ।
So taṃdivasaṃ gharaṃ gantvā sopānamatthake ṭhitāya dhammadinnāya hatthe pasārite hatthaṃ anālambitvāva pāsādaṃ abhiruhi. Bhuñjamānopi ‘‘imaṃ detha, imaṃ harathā’’ti na byāhari. Dhammadinnā kaṭacchuṃ gahetvā parivisamānā cintesi – ‘‘ayaṃ me hatthālambakaṃ dentiyāpi hatthaṃ na ālambi, bhuñjamānopi kiñci na katheti, ko nu kho mayhaṃ doso’’ti? Atha naṃ bhuttāviṃ ‘‘ko nu kho me, ayya, doso’’ti pucchi. Dhammadinne tuyhaṃ doso natthi, ahaṃ pana ajja paṭṭhāya santhavavasena tumhākaṃ santike nisīdituṃ vā ṭhātuṃ vā āharāpetvā khādituṃ vā bhuñjituṃ vā abhabbo. Tvaṃ sace icchasi, imasmiṃ gehe vasa. No ce icchasi, yattakena te dhanena attho, taṃ gaṇhitvā kulagharaṃ gacchāhīti. Ayyaputta, evaṃ sante ahaṃ tumhehi chaḍḍitakheḷaṃ vamitavamanaṃ sīsena ukkhipitvā na carissāmi, mayhaṃ pabbajjaṃ anujānāthāti. Visākho ‘‘sādhu, dhammadinne’’ti rañño ārocetvā dhammadinnaṃ suvaṇṇasivikāya bhikkhuniupassayaṃ pabbajjatthāya pesesi.
ಸಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ತಾವ ಸೇಟ್ಠಿ ಘರಮಜ್ಝೇ ಠಿತೋವ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಅಕಾಸಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಲದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಮಯಾಪಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಮಯ್ಹಂ ಆಕಿಣ್ಣಟ್ಠಾನೇ ಚಿತ್ತಂ ನ ರಮತಿ, ಗಾಮಕಾವಾಸಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರಿಯೋ ತಸ್ಸಾ ಮಹಾಕುಲಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವೇನ ಚಿತ್ತಂ ವಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಿಯೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಾಮಕಾವಾಸಂ ಅಗಮಂಸು। ಸಾ ಅತೀತೇ ಮದ್ದಿತಸಙ್ಖಾರತಾಯ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತಂ, ಇಧ ವಸಿತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ರಾಜಗಹಮೇವ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ತತ್ರ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬಹು ಞಾತಿಸಙ್ಘೋ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಥೇರಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ನಗರಮೇವ ಪಚ್ಚಾಗತಾ।
Sā pabbajitvā cintesi – ‘‘ayaṃ tāva seṭṭhi gharamajjhe ṭhitova dukkhassantaṃ akāsi, pabbajjaṃ laddhakālato paṭṭhāya pana mayāpi dukkhassantaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti ācariyupajjhāyānaṃ santikaṃ gantvā, ‘‘ayye, mayhaṃ ākiṇṇaṭṭhāne cittaṃ na ramati, gāmakāvāsaṃ gacchāmī’’ti āha. Theriyo tassā mahākulā nikkhamma pabbajitabhāvena cittaṃ vāretuṃ asakkontiyo taṃ gahetvā gāmakāvāsaṃ agamaṃsu. Sā atīte madditasaṅkhāratāya nacirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Athassā etadahosi – ‘‘mayhaṃ kiccaṃ matthakaṃ pattaṃ, idha vasitvā kiṃ karissāmi, rājagahameva gacchāmi, tatra maṃ nissāya bahu ñātisaṅgho puññāni karissatī’’ti theriyo gahetvā nagarameva paccāgatā.
ವಿಸಾಖೋ ತಸ್ಸಾ ಆಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸೀಘಂ ಆಗತಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಾ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಭಾವಂ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾದಿವಸೇನ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿ, ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾ ಖಗ್ಗೇನ ಉಪ್ಪಲನಾಲಂ ಛಿನ್ದನ್ತೀ ವಿಯ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಪುಚ್ಛಿತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಉಪಾಸಕೋ ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾಥೇರಿಯಾ ಞಾಣಸ್ಸ ಸೂರಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಗತಟ್ಠಾನೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ತೀಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಹವಸೇನ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇಪಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾಥೇರೀಪಿ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಯಾವ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಾವ ವಿಸಯಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಾವತೀ’’ತಿ ತಂ ನಿವತ್ತೇನ್ತೀ ‘‘ಅಚ್ಚಸರಾ, ಆವುಸೋ ವಿಸಾಖ, ಪಞ್ಹೇ, ನಾಸಕ್ಖಿ ಪಞ್ಹಾನಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಗಹೇತುಂ, ನಿಬ್ಬಾನೋಗಧಞ್ಹಿ , ಆವುಸೋ ವಿಸಾಖ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ನಿಬ್ಬಾನಪರಾಯಣಂ ನಿಬ್ಬಾನಪರಿಯೋಸಾನಂ। ಆಕಙ್ಖಮಾನೋ ಚ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ ವಿಸಾಖ, ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯಥಾ ಚ ತೇ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ತಥಾ ನಂ ಧಾರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೬೬) ಆಹ।
Visākho tassā āgatabhāvaṃ ñatvā ‘‘sīghaṃ āgatā ukkaṇṭhitā nu kho bhavissatī’’ti sāyanhasamaye tassā santikaṃ gantvā abhivādetvā ekamantaṃ nisinno ‘‘ukkaṇṭhitabhāvaṃ pucchituṃ ayutta’’nti pañcakkhandhādivasena pañhe pucchi, dhammadinnā khaggena uppalanālaṃ chindantī viya pucchitaṃ pucchitaṃ vissajjesi. Upāsako dhammadinnātheriyā ñāṇassa sūrabhāvaṃ ñatvā attano adhigataṭṭhāne paṭipāṭiyā tīsu maggesu sabbākārena pañhe pucchitvā uggahavasena arahattamaggepi pucchi. Dhammadinnātherīpi upāsakassa yāva anāgāmiphalāva visayabhāvaṃ ñatvā ‘‘idāni attano visayaṃ atikkamitvā dhāvatī’’ti taṃ nivattentī ‘‘accasarā, āvuso visākha, pañhe, nāsakkhi pañhānaṃ pariyantaṃ gahetuṃ, nibbānogadhañhi , āvuso visākha, brahmacariyaṃ nibbānaparāyaṇaṃ nibbānapariyosānaṃ. Ākaṅkhamāno ca tvaṃ, āvuso visākha, bhagavantaṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ puccheyyāsi. Yathā ca te bhagavā byākaroti, tathā naṃ dhāreyyāsī’’ti (ma. ni. 1.466) āha.
ವಿಸಾಖೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನನಯಂ ಕಥೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಧೀತಾಯ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಸು ಖನ್ಧೇಸು ತಣ್ಹಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಪದೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
Visākho satthu santikaṃ gantvā sabbaṃ pucchāvissajjananayaṃ kathesi. Satthā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘mama dhītāya atītānāgatapaccuppannesu khandhesu taṇhā natthī’’ti vatvā dhammapade imaṃ gāthamāha –
‘‘ಯಸ್ಸ ಪುರೇ ಚ ಪಚ್ಛಾ ಚ, ಮಜ್ಝೇ ಚ ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚನಂ।
‘‘Yassa pure ca pacchā ca, majjhe ca natthi kiñcanaṃ;
ಅಕಿಞ್ಚನಂ ಅನಾದಾನಂ, ತಮಹಂ ಬ್ರೂಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೪೨೧)।
Akiñcanaṃ anādānaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti. (dha. pa. 421);
ತತೋ ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾಯ ಸಾಧುಕಾರಂ ದತ್ವಾ ವಿಸಾಖಂ ಉಪಾಸಕಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಪಣ್ಡಿತಾ, ವಿಸಾಖ, ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ, ಮಹಾಪಞ್ಞಾ ವಿಸಾಖ, ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ। ಮಂ ಚೇಪಿ ತ್ವಂ, ವಿಸಾಖ, ಏತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ತಂ ಏವಮೇವ ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಂ, ಯಥಾ ತಂ ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಬ್ಯಾಕತಂ, ಏಸೋ ಚೇವೇತಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ, ಏವಞ್ಚ ನಂ ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ। ಏವಮೇತಂ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಇದಮೇವ ಚೂಳವೇದಲ್ಲಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಿಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Tato dhammadinnāya sādhukāraṃ datvā visākhaṃ upāsakaṃ etadavoca – ‘‘paṇḍitā, visākha, dhammadinnā bhikkhunī, mahāpaññā visākha, dhammadinnā bhikkhunī. Maṃ cepi tvaṃ, visākha, etamatthaṃ puccheyyāsi, ahampi taṃ evameva byākareyyaṃ, yathā taṃ dhammadinnāya bhikkhuniyā byākataṃ, eso cevetassa attho, evañca naṃ dhārehī’’ti. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Aparabhāge satthā jetavane nisinno paṭipāṭiyā bhikkhuniyo ṭhānantare ṭhapento idameva cūḷavedallaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā theriṃ imasmiṃ sāsane dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ನನ್ದಾಥೇರೀವತ್ಥು
Nandātherīvatthu
೨೪೦. ಛಟ್ಠೇ ಝಾಯೀನಂ ಯದಿದಂ ನನ್ದಾತಿ ಝಾನಾಭಿರತಾನಂ, ನನ್ದಾ ಥೇರೀ, ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಝಾನಾಭಿರತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ತತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ನನ್ದಾತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ರೂಪನನ್ದಾತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಉತ್ತಮರೂಪಭಾವೇನ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ ನಾಮ ಜಾತಾ।
240. Chaṭṭhe jhāyīnaṃ yadidaṃ nandāti jhānābhiratānaṃ, nandā therī, aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā aparabhāge satthu dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ jhānābhiratānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā tato kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ satthu nibbattito puretarameva mahāpajāpatigotamiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi, nandātissā nāmaṃ akaṃsu. Rūpanandātipi vuccati. Sā aparabhāge uttamarūpabhāvena janapadakalyāṇī nāma jātā.
ಸಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಸಬಲೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನನ್ದಞ್ಚ ರಾಹುಲಞ್ಚ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಕಾಲೇ ‘‘ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀ ಚ ರಾಹುಲಮಾತಾ ಚ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಸಂ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಯ್ಹಂ ಇಧ ಕಿಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಸತ್ಥಾ ರೂಪಂ ಗರಹತೀ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಉಪಟ್ಠಾನಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಓವಾದವಾರೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಅಞ್ಞಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಓವಾದಂ ಆಹರಾಪೇತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ರೂಪಮದಮತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಓವಾದಂ ಅತ್ತನಾವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತು, ನ ಭಿಕ್ಖುನೀಹಿ ಅಞ್ಞಾ ಪೇಸೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ರೂಪನನ್ದಾ ಅಞ್ಞಂ ಮಗ್ಗಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೀ ಅಕಾಮಾ ಓವಾದಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Sā amhākaṃ dasabale sabbaññutaṃ patvā anupubbena kapilavatthuṃ āgantvā nandañca rāhulañca pabbājetvā pakkante suddhodanamahārājassa parinibbutakāle ‘‘mahāpajāpatigotamī ca rāhulamātā ca nikkhamitvā satthu santike pabbajitā’’ti ñatvā ‘‘imāsaṃ pabbajitakālato paṭṭhāya mayhaṃ idha kiṃ kamma’’nti mahāpajāpatiyā santikaṃ gantvā pabbaji. Pabbajitadivasato paṭṭhāya ‘‘satthā rūpaṃ garahatī’’ti satthu upaṭṭhānaṃ na gacchati, ovādavāre sampatte aññaṃ pesetvā ovādaṃ āharāpeti. Satthā tassā rūpamadamattabhāvaṃ ñatvā ‘‘attano ovādaṃ attanāva āgantvā gaṇhantu, na bhikkhunīhi aññā pesetabbā’’ti āha. Tato rūpanandā aññaṃ maggaṃ apassantī akāmā ovādaṃ agamāsi.
ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ಚರಿತವಸೇನ ಇದ್ಧಿಯಾ ಏಕಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ತಾಲವಣ್ಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೀಜಮಾನಂ ವಿಯ ಅಕಾಸಿ। ರೂಪನನ್ದಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಅಕಾರಣೇನೇವ ಪಮತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ನಾಗಚ್ಛಾಮಿ, ಏವರೂಪಾಪಿ ಇತ್ಥಿಯೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ವಿಸ್ಸತ್ಥಾ ಚರನ್ತಿ। ಮಮ ರೂಪಂ ಏತಾಸಂ ರೂಪಸ್ಸ ಕಲಂ ನಾಗ್ಘತಿ ಸೋಳಸಿಂ, ಅಜಾನಿತ್ವಾವ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ನ ಆಗತಮ್ಹೀ’’ತಿ ತಮೇವ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ಪುಬ್ಬಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ‘‘ಅಟ್ಠೀನಂ ನಗರಂ ಕತ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೫೦) ಧಮ್ಮಪದೇ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ –
Satthā tassā caritavasena iddhiyā ekaṃ itthirūpaṃ nimminitvā tālavaṇṭaṃ gahetvā bījamānaṃ viya akāsi. Rūpanandā taṃ disvā cintesi – ‘‘ahaṃ akāraṇeneva pamattā hutvā nāgacchāmi, evarūpāpi itthiyo satthu santike vissatthā caranti. Mama rūpaṃ etāsaṃ rūpassa kalaṃ nāgghati soḷasiṃ, ajānitvāva ettakaṃ kālaṃ na āgatamhī’’ti tameva itthinimittaṃ gaṇhitvā olokentī aṭṭhāsi. Satthā tassā pubbahetusampannatāya ‘‘aṭṭhīnaṃ nagaraṃ kata’’nti (dha. pa. 150) dhammapade gāthaṃ vatvā –
‘‘ಚರಂ ವಾ ಯದಿ ವಾ ತಿಟ್ಠಂ, ನಿಸಿನ್ನೋ ಉದ ವಾ ಸಯ’’ನ್ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೯೫) –
‘‘Caraṃ vā yadi vā tiṭṭhaṃ, nisinno uda vā saya’’nti. (su. ni. 195) –
ಸುತ್ತಂ ಅಭಾಸಿ। ಸಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ರೂಪೇ ಖಯವಯಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಇದಂ ವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ಖೇಮಾಥೇರಿಯಾ ವತ್ಥುನಾ ಸದಿಸಮೇವಾತಿ ನ ವಿತ್ಥಾರಿತಂ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ರೂಪನನ್ದಾ, ಝಾನಾಭಿರತಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಧುರಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ನನ್ದಾಥೇರಿಂ ಝಾಯೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Suttaṃ abhāsi. Sā tasmiṃyeva rūpe khayavayaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇi. Imasmiṃ ṭhāne idaṃ vatthu heṭṭhā khemātheriyā vatthunā sadisamevāti na vitthāritaṃ. Tato paṭṭhāya, rūpanandā, jhānābhiratānaṃ antare dhurappattā ahosi. Satthā aparabhāge jetavane nisinno paṭipāṭiyā bhikkhuniyo ṭhānantare ṭhapento nandātheriṃ jhāyīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಸೋಣಾಥೇರೀವತ್ಥು
Soṇātherīvatthu
೨೪೧. ಸತ್ತಮೇ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾನನ್ತಿ ಪಗ್ಗಹಿತಪರಿಪುಣ್ಣವೀರಿಯಾನಂ ಸೋಣಾ ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಘರಾವಾಸೇ ವುತ್ಥಾ ಬಹೂ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಘರಾವಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ತೇ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಂ ‘‘ಮಾತಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞಮ್ಪಿ ನ ಕರಿಂಸು। ಬಹುಪುತ್ತಿಕಸೋಣಾ ತೇಸಂ ಅತ್ತನಿ ಅಗಾರವಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಘರಾವಾಸೇನ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ‘‘ಅಯಂ ವತ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಯುತ್ತಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಪುತ್ತಧೀತರೋ ತಂ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಆಹರನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಯಾವಜ್ಜದಿವಸಾ ಸಿಕ್ಖಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಉಪ್ಪಣ್ಡೇಸುಂ। ಸಾ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಗತಿವಿಸೋಧನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇಪಿ ಠಿತಟ್ಠಾನೇಪಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಸಜ್ಝಾಯತಿ। ಸಾ ಯಥೇವ ಪುಬ್ಬೇ ಬಹುಪುತ್ತಿಕಸೋಣತ್ಥೇರೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ, ಏವಂ ಪಚ್ಛಾ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸೋಣತ್ಥೇರೀತಿ ಪಾಕಟಾ ಜಾತಾ।
241. Sattame āraddhavīriyānanti paggahitaparipuṇṇavīriyānaṃ soṇā aggāti dasseti. Ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā aparabhāge dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ āraddhavīriyānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā aparabhāge gharāvāse vutthā bahū puttadhītaro labhitvā sabbepi visuṃ visuṃ gharāvāse patiṭṭhāpesi. Te tato paṭṭhāya ‘‘ayaṃ amhākaṃ kiṃ karissatī’’ti taṃ attano santikaṃ āgataṃ ‘‘mātā’’ti saññampi na kariṃsu. Bahuputtikasoṇā tesaṃ attani agāravabhāvaṃ ñatvā ‘‘gharāvāsena kiṃ karissāmī’’ti nikkhamitvā pabbaji. Atha naṃ bhikkhuniyo ‘‘ayaṃ vattaṃ na jānāti, ayuttaṃ karotī’’ti daṇḍakammaṃ karonti. Puttadhītaro taṃ daṇḍakammaṃ āharantiṃ disvā ‘‘ayaṃ yāvajjadivasā sikkhāmattampi na jānātī’’ti diṭṭhadiṭṭhaṭṭhāne uppaṇḍesuṃ. Sā tesaṃ vacanaṃ sutvā uppannasaṃvegā ‘‘attano gativisodhanaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti nisinnaṭṭhānepi ṭhitaṭṭhānepi dvattiṃsākāraṃ sajjhāyati. Sā yatheva pubbe bahuputtikasoṇattherīti paññāyittha, evaṃ pacchā āraddhavīriyasoṇattherīti pākaṭā jātā.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯೋ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉದಕಂ ತಾಪೇಯ್ಯಾಸಿ, ಸೋಣೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಗಮಂಸು। ಸಾಪಿ ಉದಕತಾಪನತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಾಯ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತೀ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಇಮಂ ಓಭಾಸಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ –
Athekadivasaṃ bhikkhuniyo vihāraṃ gacchantiyo ‘‘bhikkhunisaṅghassa udakaṃ tāpeyyāsi, soṇe’’ti vatvā agamaṃsu. Sāpi udakatāpanato puretarameva aggisālāya caṅkamitvā caṅkamitvā dvattiṃsākāraṃ sajjhāyantī vipassanaṃ vaḍḍhesi. Satthā gandhakuṭiyaṃ nisinnova imaṃ obhāsagāthaṃ abhāsi –
‘‘ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇ, ಅಪಸ್ಸಂ ಧಮ್ಮಮುತ್ತಮಂ।
‘‘Yo ca vassasataṃ jīve, apassaṃ dhammamuttamaṃ;
ಏಕಾಹಂ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಪಸ್ಸತೋ ಧಮ್ಮಮುತ್ತಮ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೧೫)।
Ekāhaṃ jīvitaṃ seyyo, passato dhammamuttama’’nti. (dha. pa. 115);
ಸಾ ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ, ಆಗನ್ತುಕಜನೋ ಚ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾವ ಮಯಿ ಅವಞ್ಞಾಯ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ವಾ ಬಹುಂ ಅಪುಞ್ಞಮ್ಪಿ ಪಸವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಸಂಲಕ್ಖಣಕಾರಣಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಸಾ ಉದಕಭಾಜನಂ ಉದ್ಧನಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಗ್ಗಿಂ ನ ಅಕಾಸಿ। ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉದ್ಧನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಿಯೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಮಹಲ್ಲಿಕಂ ‘ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉದಕಂ ತಾಪೇಹೀ’ತಿ ಅವೋಚುಮ್ಹ, ಅಜ್ಜಾಪಿ ಉದ್ಧನೇ ಅಗ್ಗಿಮ್ಪಿ ನ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಅಯ್ಯೇ, ಕಿಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಗ್ಗಿನಾ, ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ನ್ಹಾಯಿತುಕಾಮಾ ಭಾಜನತೋ ಉದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನ್ಹಾಯಥಾತಿ? ತಾಪಿ ‘‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಉದಕೇ ಹತ್ಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಉಣ್ಹಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಏಕಕುಟಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಉದಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಗಹಿತಗಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಪೂರತಿ। ತದಾ ಸಬ್ಬಾವ ತಸ್ಸಾ ಅರಹತ್ತೇ ಠಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದಹರತರಾ ತಾವ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ, ಅಯ್ಯೇ, ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತುಮ್ಹೇ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ಕಥಯಿಮ್ಹ, ಖಮಥ ನೋ’’ತಿ ಖಮಾಪೇಸುಂ। ವುದ್ಧತರಾಪಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಖಮ, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ಖಮಾಪೇಸುಂ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘‘ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾಪಿ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಭಾವೇನ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅಗ್ಗಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ ಥೇರಿಯಾ ಗುಣೋ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಸೋಣತ್ಥೇರಿಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Sā gāthāpariyosāne arahattaṃ patvā cintesi – ‘‘ahaṃ arahattaṃ pattā, āgantukajano ca anupadhāretvāva mayi avaññāya kiñci vatvā bahuṃ apuññampi pasaveyya, tasmā saṃlakkhaṇakāraṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti. Sā udakabhājanaṃ uddhanaṃ āropetvā heṭṭhā aggiṃ na akāsi. Bhikkhuniyo āgantvā uddhanaṃ olokentiyo aggiṃ adisvā ‘‘imaṃ mahallikaṃ ‘bhikkhunisaṅghassa udakaṃ tāpehī’ti avocumha, ajjāpi uddhane aggimpi na karotī’’ti āhaṃsu. Ayye, kiṃ tumhākaṃ agginā, uṇhodakena nhāyitukāmā bhājanato udakaṃ gahetvā nhāyathāti? Tāpi ‘‘bhavissati ettha kāraṇa’’nti gantvā udake hatthaṃ otāretvā uṇhabhāvaṃ ñatvā ekakuṭaṃ āharitvā udakaṃ gaṇhanti, gahitagahitaṭṭhānaṃ paripūrati. Tadā sabbāva tassā arahatte ṭhitabhāvaṃ ñatvā daharatarā tāva pañcapatiṭṭhitena pādesu patitvā ‘‘mayaṃ, ayye, ettakaṃ kālaṃ tumhe anupadhāretvā viheṭhetvā viheṭhetvā kathayimha, khamatha no’’ti khamāpesuṃ. Vuddhatarāpi ukkuṭikaṃ nisīditvā ‘‘khama, ayye’’ti khamāpesuṃ. Tato paṭṭhāya ‘‘mahallakakāle pabbajitvāpi āraddhavīriyabhāvena nacirasseva aggaphale patiṭṭhitā’’ti theriyā guṇo pākaṭo ahosi. Aparabhāge satthā jetavane nisīditvā bhikkhuniyo paṭipāṭiyā ṭhānantare ṭhapento soṇattheriṃ āraddhavīriyānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಬಕುಲಾಥೇರೀವತ್ಥು
Bakulātherīvatthu
೨೪೨. ಅಟ್ಠಮೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ ಯದಿದಂ ಬಕುಲಾತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ, ಬಕುಲಾ ಥೇರೀ, ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಚಿಣ್ಣವಸೀ ಅಹೋಸಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಥೇರಿಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
242. Aṭṭhame dibbacakkhukānaṃ yadidaṃ bakulāti dibbacakkhukānaṃ, bakulā therī, aggāti dasseti. Ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattitvā satthu dhammakathaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ dibbacakkhukānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devesu ca manussesu ca saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbattitvā aparabhāge satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā pabbajitvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Sā tato paṭṭhāya dibbacakkhumhi ciṇṇavasī ahosi. Aparabhāge satthā jetavane nisinno bhikkhuniyo paṭipāṭiyā ṭhānantare ṭhapento imaṃ theriṃ dibbacakkhukānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಾಥೇರೀವತ್ಥು
Kuṇḍalakesātherīvatthu
೨೪೩. ನವಮೇ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾನನ್ತಿ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ, ಭದ್ದಾ ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಾ, ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿಕಿಸ್ಸ ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ಸತ್ತನ್ನಂ ಭಗಿನೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಾ ಹುತ್ವಾ ವೀಸತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಸ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಾಯ ಕೋಮಾರಿಕಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತೀ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಸನಪರಿವೇಣಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ಭದ್ದಾತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
243. Navame khippābhiññānanti khippābhiññānaṃ bhikkhunīnaṃ, bhaddā kuṇḍalakesā, aggāti dasseti. Ayampi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā satthu dhammakathaṃ sutvā satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ khippābhiññānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā kassapabuddhakāle kikissa kāsirañño gehe sattannaṃ bhaginīnaṃ abbhantarā hutvā vīsati vassasahassāni dasa sīlāni samādāya komārikabrahmacariyaṃ carantī saṅghassa vasanapariveṇaṃ kāretvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagare seṭṭhikule paṭisandhiṃ gaṇhi, bhaddātissā nāmaṃ akaṃsu.
ತಂದಿವಸಂಯೇವ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ। ತಸ್ಸ ಜಾತವೇಲಾಯ ರಾಜನಿವೇಸನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಕಲನಗರೇ ಆವುಧಾನಿ ಪಜ್ಜಲಿಂಸು। ಪುರೋಹಿತೋ ಪಾತೋವ ರಾಜಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಸುಖಸೇಯ್ಯಂ ಪುಚ್ಛಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಕುತೋ ಮೇ, ಆಚರಿಯ, ಸುಖಸೇಯ್ಯಾ, ಅಜ್ಜ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ರಾಜನಿವೇಸನೇ ಆವುಧಾನಿ ಪಜ್ಜಲಿತಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಭಯಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹುಮ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹ। ಮಹಾರಾಜ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಗೇಹೇ ಆವುಧಾನಿ ಪಜ್ಜಲಿಂಸು, ಸಕಲನಗರೇ ಏವಂ ಅಹೋಸೀತಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ, ಆಚರಿಯಾತಿ? ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ಚೋರನಕ್ಖತ್ತೇನ ದಾರಕೋ ಜಾತೋ, ಸೋ ಸಕಲನಗರಸ್ಸ ಸತ್ತು ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಸ್ಸೇತಂ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉಪದ್ದವೋ ನತ್ಥಿ, ಸಚೇ ಪನ ಇಚ್ಛಥ, ಹಾರೇಮ ನನ್ತಿ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪೀಳಾಯ ಅಸತಿಯಾ ಹಾರಣಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥೀತಿ। ಪುರೋಹಿತೋ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸತ್ತುಕೋತೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿಗೇಹೇಪಿ ಭದ್ದಾ ವಡ್ಢತಿ, ಪುರೋಹಿತಗೇಹೇಪಿ ಸತ್ತುಕೋ ವಡ್ಢತಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಆಧಾವನವಿಧಾವನೇನ ಕೀಳಿತುಂ ಸಮತ್ಥಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ವಿಚರಣಟ್ಠಾನೇ ಯಂ ಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಂ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಗೇಹಂ ಪೂರೇತಿ। ಪಿತಾ ನಂ ಕಾರಣಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ವತ್ವಾ ವಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ।
Taṃdivasaṃyeva ca tasmiṃ nagare purohitaputto jāto. Tassa jātavelāya rājanivesanaṃ ādiṃ katvā sakalanagare āvudhāni pajjaliṃsu. Purohito pātova rājakulaṃ gantvā rājānaṃ sukhaseyyaṃ pucchi. Rājā ‘‘kuto me, ācariya, sukhaseyyā, ajja sabbarattiṃ rājanivesane āvudhāni pajjalitāni disvā bhayappattā ahumhā’’ti āha. Mahārāja, tappaccayā mā cintayittha, na tumhākaṃyeva gehe āvudhāni pajjaliṃsu, sakalanagare evaṃ ahosīti. Kiṃ kāraṇā, ācariyāti? Amhākaṃ gehe coranakkhattena dārako jāto, so sakalanagarassa sattu hutvā uppanno, tassetaṃ pubbanimittaṃ. Tumhākaṃ upaddavo natthi, sace pana icchatha, hārema nanti. Amhākaṃ pīḷāya asatiyā hāraṇakammaṃ natthīti. Purohito ‘‘mama putto attano nāmaṃ gahetvāva āgato’’ti sattukotevassa nāmaṃ akāsi. Seṭṭhigehepi bhaddā vaḍḍhati, purohitagehepi sattuko vaḍḍhati. So attano ādhāvanavidhāvanena kīḷituṃ samatthakālato paṭṭhāya attano vicaraṇaṭṭhāne yaṃ yaṃ passati, taṃ taṃ sabbaṃ āharitvā mātāpitūnaṃ gehaṃ pūreti. Pitā naṃ kāraṇasahassampi vatvā vāretuṃ nāsakkhi.
ಅಪರಭಾಗೇ ಪನಸ್ಸ ವಯಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನಾಪಿ ವಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದ್ವೇ ನೀಲಸಾಟಕೇ ದತ್ವಾ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದನಉಪಕರಣಞ್ಚ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಯನ್ತಞ್ಚ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಇಮಿನಾವ ಕಮ್ಮೇನ ಜೀವಾಹೀ’’ತಿ ನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಸೋ ತಂದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಯನ್ತಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕುಲಾನಂ ಪಾಸಾದೇ ಆರುಯ್ಹ ಸನ್ಧಿಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಕುಲೇಸು ನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಣ್ಡಂ ಅತ್ತನಾ ಠಪಿತಂ ವಿಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಸಕಲನಗರೇ ತೇನ ಅವಿಲುತ್ತಗೇಹಂ ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ। ಏಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ರಥೇನ ನಗರೇ ವಿಚರನ್ತೋ ಸಾರಥಿಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಘರೇ ಛಿದ್ದಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ। ದೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಸತ್ತುಕೋ ನಾಮ ಚೋರೋ ಭಿತ್ತಿಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕುಲಾನಂ ಸನ್ತಕಂ ಹರತೀತಿ। ರಾಜಾ ನಗರಗುತ್ತಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ನಗರೇ ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ಚೋರೋ ಅತ್ಥಿ, ಕಸ್ಮಾ ನಂ ನ ಗಣ್ಹಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಮಯಂ, ದೇವ, ತಂ ಚೋರಂ ಸಹೋಡ್ಢಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಾತಿ। ಸಚೇ ಅಜ್ಜ ನಂ ಚೋರಂ ಗಣ್ಹಸಿ, ಜೀವಸಿ। ಸಚೇ ನ ಗಣ್ಹಸಿ, ರಾಜಾಣಂ ತೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಏವಂ ದೇವಾತಿ ನಗರಗುತ್ತಿಕೋ ಸಕಲನಗರೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಚಾರೇತ್ವಾ ತಂ ಭಿತ್ತಿಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಭಣ್ಡಂ ಅವಹರನ್ತಂ ಸಹೋಡ್ಢಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಇಮಂ ಚೋರಂ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇನ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಘಾತೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ನಗರಗುತ್ತಿಕೋ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ತಂ ಚೋರಂ ಚತುಕ್ಕೇ ಚತುಕ್ಕೇ ಪಹಾರಸಹಸ್ಸೇನ ತಾಳೇನ್ತೋ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ।
Aparabhāge panassa vayappattassa sabbākārenāpi vāretuṃ asakkuṇeyyabhāvaṃ ñatvā dve nīlasāṭake datvā sandhicchedanaupakaraṇañca siṅghāṭakayantañca hatthe datvā ‘‘tvaṃ imināva kammena jīvāhī’’ti naṃ vissajjesi. So taṃdivasato paṭṭhāya siṅghāṭakayantaṃ khipitvā kulānaṃ pāsāde āruyha sandhiṃ chinditvā parakulesu nikkhittabhaṇḍaṃ attanā ṭhapitaṃ viya gahetvā gacchati. Sakalanagare tena aviluttagehaṃ nāma nāhosi. Ekadivasaṃ rājā rathena nagare vicaranto sārathiṃ pucchi – ‘‘kiṃ nu kho imasmiṃ nagare tasmiṃ tasmiṃ ghare chiddameva paññāyatī’’ti. Deva imasmiṃ nagare sattuko nāma coro bhittiṃ chinditvā kulānaṃ santakaṃ haratīti. Rājā nagaraguttikaṃ pakkosāpetvā ‘‘imasmiṃ kira nagare evarūpo nāma coro atthi, kasmā naṃ na gaṇhasī’’ti āha. Mayaṃ, deva, taṃ coraṃ sahoḍḍhaṃ passituṃ na sakkomāti. Sace ajja naṃ coraṃ gaṇhasi, jīvasi. Sace na gaṇhasi, rājāṇaṃ te karissāmīti. Evaṃ devāti nagaraguttiko sakalanagare manusse cāretvā taṃ bhittiṃ chinditvā parabhaṇḍaṃ avaharantaṃ sahoḍḍhameva gahetvā rañño dassesi. Rājā ‘‘imaṃ coraṃ dakkhiṇadvārena nīharitvā ghātethā’’ti āha. Nagaraguttiko rañño paṭissuṇitvā taṃ coraṃ catukke catukke pahārasahassena tāḷento gāhāpetvā dakkhiṇadvāraṃ gacchati.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಯಂ ಭದ್ದಾ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಕೋಲಾಹಲಸದ್ದೇನ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ಉಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ ತಂ ಸತ್ತುಕಂ ಚೋರಂ ತಥಾ ನೀಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಹದಯಂ ಸನ್ಧಾರೇನ್ತೀ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ಅಧೋಮುಖಾ ನಿಪಜ್ಜಿ । ಸಾ ಚ ತಸ್ಸ ಕುಲಸ್ಸ ಏಕಧೀತಾ, ತೇನಸ್ಸಾ ಞಾತಕಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಮುಖವಿಕಾರಂ ಸಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ಸಯನೇ ನಿಪನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಏತಂ ವಜ್ಝಂ ಕತ್ವಾ ನೀಯಮಾನಂ ಚೋರಂ ಅದ್ದಸ, ಅಮ್ಮಾತಿ? ಆಮ, ಅಮ್ಮಾತಿ। ಏತಂ ಲಭಮಾನಾ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಲಭಮಾನಾಯ ಮೇ ಮರಣಮೇವಾತಿ। ತೇ ತಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನಪಿ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ‘‘ಮರಣಾ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸುಂ। ಅಥಸ್ಸಾ ಪಿತಾ ನಗರಗುತ್ತಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಧೀತಾ ಚೋರೇ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ, ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ಇಮಂ ಮುಞ್ಚಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ಚೋರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾವ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಙ್ಗಮನಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಪಪಞ್ಚಾಪೇತ್ವಾ ಸೂರಿಯೇ ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಚಾರಕತೋ ಏಕಂ ಮನುಸ್ಸಂ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ತುಕಸ್ಸ ಬನ್ಧನಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಸತ್ತುಕಂ ಸೇಟ್ಠಿಗೇಹಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ತೇನ ಬನ್ಧನೇನ ಇತರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇನ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಘಾತೇಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿದಾಸಾಪಿ ಸತ್ತುಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ನಿವೇಸನಂ ಆಗಮಂಸು। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಧೀತು ಮನಂ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ತುಕಂ ಗನ್ಧೋದಕೇನ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಭದ್ದಾಪಿ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಮೇ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ಅನೇಕಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ತಂ ಪರಿಚರತಿ।
Tasmiṃ samaye ayaṃ bhaddā nāma seṭṭhidhītā mahājanassa kolāhalasaddena sīhapañjaraṃ ugghāṭetvā olokentī taṃ sattukaṃ coraṃ tathā nīyamānaṃ disvā ubhohi hatthehi hadayaṃ sandhārentī gantvā sirisayane adhomukhā nipajji . Sā ca tassa kulassa ekadhītā, tenassā ñātakā appamattakampi mukhavikāraṃ sahituṃ na sakkonti. Atha naṃ mātā sayane nipannaṃ disvā ‘‘kiṃ karosi, ammā’’ti pucchi. Etaṃ vajjhaṃ katvā nīyamānaṃ coraṃ addasa, ammāti? Āma, ammāti. Etaṃ labhamānā jīvissāmi, alabhamānāya me maraṇamevāti. Te taṃ nānappakārenapi saññāpetuṃ asakkontā ‘‘maraṇā jīvitaṃ seyyo’’ti sallakkhesuṃ. Athassā pitā nagaraguttikassa santikaṃ gantvā sahassaṃ lañjaṃ datvā ‘‘mayhaṃ dhītā core paṭibaddhacittā, yena kenaci upāyena imaṃ muñcā’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti seṭṭhissa paṭissuṇitvā coraṃ gahetvā yāva sūriyassa atthaṅgamanā ito cito ca papañcāpetvā sūriye atthaṅgate cārakato ekaṃ manussaṃ nīharāpetvā sattukassa bandhanaṃ mocetvā sattukaṃ seṭṭhigehaṃ pesetvā tena bandhanena itaraṃ bandhitvā dakkhiṇadvārena nīharitvā ghātesi. Seṭṭhidāsāpi sattukaṃ gahetvā seṭṭhino nivesanaṃ āgamaṃsu. Taṃ disvā seṭṭhi ‘‘dhītu manaṃ pūressāmī’’ti sattukaṃ gandhodakena nhāpetvā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitaṃ kāretvā pāsādaṃ pesesi. Bhaddāpi ‘‘paripuṇṇo me saṅkappo’’ti anekālaṅkārena alaṅkaritvā taṃ paricarati.
ಸತ್ತುಕೋ ಕತಿಪಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪಸಾಧನಭಣ್ಡಕಂ ಮಯ್ಹಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ಇಮಂ ಆಭರಣಂ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಸಮೀಪೇ ಸುಖೇನ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಭದ್ದಂ ಆಹ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏಕಂ ವಚನಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಸಹಸ್ಸಲಾಭಂ ಲಭಿತ್ವಾ ವಿಯ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ‘‘ವಿಸ್ಸತ್ಥಂ ವದೇಹಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ತ್ವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮಿನಾ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ, ಅಹಂ ಪನ ಗಹಿತಮತ್ತೋವ ಚೋರಪಪಾತಪಬ್ಬತೇ ಅಧಿವತ್ಥಾಯ ದೇವತಾಯ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಜೀವಿತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಯಾಚಿಂ। ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಯಾ ಜೀವಿತಂ ಲದ್ಧಂ , ಸೀಘಂ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಸಜ್ಜಾಪೇಹೀತಿ। ಭದ್ದಾ, ‘‘ಅಹಂ ತಸ್ಸ ಮನಂ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಸಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಪಸಾಧನಂ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ಏಕಯಾನೇ ಆರುಯ್ಹ ಸಾಮಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚೋರಪಪಾತಪಬ್ಬತಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಪಬ್ಬತದೇವತಾಯ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಭಿರುಹಿತುಂ ಆರದ್ಧಾ। ಸತ್ತುಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಬ್ಬೇಸು ಅಭಿರುಹನ್ತೇಸು ಮಮ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಆಭರಣಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಓಕಾಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಮೇವ ಬಲಿಭಾಜನಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿ।
Sattuko katipāhaṃ vītināmetvā cintesi – ‘‘imissā pasādhanabhaṇḍakaṃ mayhaṃ bhavissati, kenaci upāyena imaṃ ābharaṇaṃ gahetuṃ vaṭṭatī’’ti samīpe sukhena nisinnakāle bhaddaṃ āha – ‘‘mayhaṃ ekaṃ vacanaṃ vattabbaṃ atthī’’ti. Seṭṭhidhītā sahassalābhaṃ labhitvā viya tuṭṭhamānasā ‘‘vissatthaṃ vadehi, ayyā’’ti āha. Tvaṃ cintesi – ‘‘maṃ nissāya iminā jīvitaṃ laddha’’nti, ahaṃ pana gahitamattova corapapātapabbate adhivatthāya devatāya ‘‘sacāhaṃ jīvitaṃ labhissāmi, balikammaṃ te dassāmī’’ti āyāciṃ. Taṃ nissāya mayā jīvitaṃ laddhaṃ , sīghaṃ balikammaṃ sajjāpehīti. Bhaddā, ‘‘ahaṃ tassa manaṃ pūressāmī’’ti balikammaṃ sajjāpetvā sabbaṃ pasādhanaṃ pasādhetvā ekayāne āruyha sāmikena saddhiṃ corapapātapabbataṃ gantvā ‘‘pabbatadevatāya balikammaṃ karissāmī’’ti abhiruhituṃ āraddhā. Sattuko cintesi – ‘‘sabbesu abhiruhantesu mama imissā ābharaṇaṃ gahetuṃ na okāso bhavissatī’’ti tameva balibhājanaṃ gāhāpetvā pabbataṃ abhiruhi.
ಸೋ ಭದ್ದಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಪಿಯಕಥಂ ನ ಕಥೇತಿ। ಸಾ ಇಙ್ಗಿತೇನೇವ ತಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ತವ ಉತ್ತರಿಸಾಟಕಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಕಾಯಾರುಳ್ಹಂ ತೇ ಪಸಾಧನಂ ಏತ್ಥ ಭಣ್ಡಿಕಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ಸಾಮಿ ಮಯ್ಹಂ ಕೋ ಅಪರಾಧೋತಿ? ಕಿಂ ಪನಾಹಂ, ಬಾಲೇ, ಬಲಿಕಮ್ಮತ್ಥಂ ಆಗತೋತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರೋಸಿ? ಅಹಞ್ಹಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ದೇವತಾಯ ಯಕನಂ ಉಬ್ಬಟ್ಠೇತ್ವಾ ದದೇಯ್ಯಂ, ಬಲಿಕಮ್ಮಾಪದೇಸೇನ ಪನ ತವ ಆಭರಣಂ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀತಿ। ಕಸ್ಸ ಪನ, ಅಯ್ಯ, ಪಸಾಧನಂ, ಕಸ್ಸ ಅಹನ್ತಿ? ಮಯಂ ಏವರೂಪಂ ನ ಜಾನಾಮ, ಅಞ್ಞಂ ತವ ಸನ್ತಕಂ, ಅಞ್ಞಂ ಮಮ ಸನ್ತಕನ್ತಿ। ಸಾಧು, ಅಯ್ಯ, ಏಕಂ ಪನ ಮೇ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಪೂರೇಥ, ಅಲಙ್ಕತನಿಯಾಮೇನೇವ ಮೇ ಪುರತೋ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಆಲಿಙ್ಗಿತುಂ ದೇಥಾತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಸಾ ತೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪುರತೋ ಆಲಿಙ್ಗಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ಆಲಿಙ್ಗನ್ತೀ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಪಪಾತೇ ಪಾತೇಸಿ। ಸೋ ಪತನ್ತೋ ಆಕಾಸೇಯೇವ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ। ತಾಯ ಕತಂ ವಿಚಿತ್ರಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಬ್ಬತೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಗುಣಕಿತ್ತನವಸೇನ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಆಹ –
So bhaddāya saddhiṃ kathento piyakathaṃ na katheti. Sā iṅgiteneva tassa adhippāyaṃ aññāsi. Atha naṃ so āha – ‘‘bhadde, tava uttarisāṭakaṃ omuñcitvā kāyāruḷhaṃ te pasādhanaṃ ettha bhaṇḍikaṃ karohī’’ti. Sāmi mayhaṃ ko aparādhoti? Kiṃ panāhaṃ, bāle, balikammatthaṃ āgatoti saññaṃ karosi? Ahañhi imissā devatāya yakanaṃ ubbaṭṭhetvā dadeyyaṃ, balikammāpadesena pana tava ābharaṇaṃ gaṇhitukāmo hutvā āgatomhīti. Kassa pana, ayya, pasādhanaṃ, kassa ahanti? Mayaṃ evarūpaṃ na jānāma, aññaṃ tava santakaṃ, aññaṃ mama santakanti. Sādhu, ayya, ekaṃ pana me adhippāyaṃ pūretha, alaṅkataniyāmeneva me purato ca pacchato ca āliṅgituṃ dethāti. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Sā tena sampaṭicchitabhāvaṃ ñatvā purato āliṅgitvā pacchato āliṅgantī viya hutvā pabbatapapāte pātesi. So patanto ākāseyeva cuṇṇavicuṇṇo ahosi. Tāya kataṃ vicitrabhāvaṃ disvā pabbate adhivatthā devatā guṇakittanavasena imā gāthā āha –
‘‘ನ ಸೋ ಸಬ್ಬೇಸು ಠಾನೇಸು, ಪುರಿಸೋ ಹೋತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ।
‘‘Na so sabbesu ṭhānesu, puriso hoti paṇḍito;
ಇತ್ಥೀಪಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಚಕ್ಖಣಾ॥
Itthīpi paṇḍitā hoti, tattha tattha vicakkhaṇā.
‘‘ನ ಸೋ ಸಬ್ಬೇಸು ಠಾನೇಸು, ಪುರಿಸೋ ಹೋತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ।
‘‘Na so sabbesu ṭhānesu, puriso hoti paṇḍito;
ಇತ್ಥೀಪಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಹೋತಿ, ಮುಹುತ್ತಮಪಿ ಚಿನ್ತಯೇ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರೀ ೨.೩.೩೧-೩೨)।
Itthīpi paṇḍitā hoti, muhuttamapi cintaye’’ti. (apa. therī 2.3.31-32);
ತತೋ ಭದ್ದಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ಪುನ ಗೇಹಂ ಗನ್ತುಂ, ಇತೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ನಿಗಣ್ಠಾರಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಗಣ್ಠೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ। ಅಥ ನಂ ತೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ಕೇನ ನಿಯಾಮೇನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಹೋತೂ’’ತಿ? ಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಉತ್ತಮಂ, ತದೇವ ಕರೋಥಾತಿ। ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ತಾಲಟ್ಠಿನಾ ಕೇಸೇ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸುಂ। ಕೇಸಾ ಪುನ ವಡ್ಢನ್ತಾ ರಾಸಿರಾಸಿವಸೇನ ಕುಣ್ಡಲಾವತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ವಡ್ಢಿಂಸು। ಸಾ ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಾ ನಾಮ ಜಾತಾ। ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಪಬ್ಬಜಿತಟ್ಠಾನೇ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ‘‘ಏತೇಸಂ ಇತೋ ಉತ್ತರಿ ವಿಸೇಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನಿಯೋ ವಿಚರನ್ತೀ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅತ್ಥಿ , ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ಜಾನನಸಿಪ್ಪಂ ಸಬ್ಬಮೇವ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಬಹೂಸು ಠಾನೇಸು ಸಿಕ್ಖಿತಭಾವೇನ ಪಟಿವಾದಂ ದಾತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ನ ಹೋನ್ತಿ। ಸಾ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಯಂ ಗಾಮಂ ವಾ ನಿಗಮಂ ವಾ ಪವಿಸತಿ, ತಸ್ಸ ದ್ವಾರೇ ವಾಲುಕರಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ಜಮ್ಬುಸಾಖಂ ಠಪೇತಿ। ‘‘ಯೋ ಮಮ ವಾದಂ ಆರೋಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸೋ ಇಮಂ ಸಾಖಂ ಮದ್ದತೂ’’ತಿ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಾನಂ ದಾರಕಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ದೇತಿ। ತಂ ಸತ್ತಾಹಮ್ಪಿ ಮದ್ದನ್ತಾ ನ ಹೋನ್ತಿ। ಅಥ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮತಿ।
Tato bhaddā cintesi – ‘‘na sakkā mayā iminā niyāmena puna gehaṃ gantuṃ, itova gantvā ekaṃ pabbajjaṃ pabbajissāmī’’ti, nigaṇṭhārāmaṃ gantvā nigaṇṭhe pabbajjaṃ yāci. Atha naṃ te āhaṃsu – ‘‘kena niyāmena pabbajjā hotū’’ti? Yaṃ tumhākaṃ pabbajjāya uttamaṃ, tadeva karothāti. Te ‘‘sādhū’’ti tassā tālaṭṭhinā kese luñcitvā pabbājesuṃ. Kesā puna vaḍḍhantā rāsirāsivasena kuṇḍalāvattā hutvā vaḍḍhiṃsu. Sā teneva kāraṇena kuṇḍalakesā nāma jātā. Sā attano pabbajitaṭṭhāne sabbasippaṃ uggaṇhitvā ‘‘etesaṃ ito uttari viseso natthī’’ti ñatvā gāmanigamarājadhāniyo vicarantī yattha yattha paṇḍitā atthi , tattha tattha gantvā tesaṃ jānanasippaṃ sabbameva uggaṇhāti. Athassā bahūsu ṭhānesu sikkhitabhāvena paṭivādaṃ dātuṃ samatthā na honti. Sā attanā saddhiṃ kathetuṃ samatthaṃ adisvā yaṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā pavisati, tassa dvāre vālukarāsiṃ katvā tattha jambusākhaṃ ṭhapeti. ‘‘Yo mama vādaṃ āropetuṃ sakkoti, so imaṃ sākhaṃ maddatū’’ti samīpe ṭhitānaṃ dārakānaṃ saññaṃ deti. Taṃ sattāhampi maddantā na honti. Atha naṃ gahetvā pakkamati.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವಾ ಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಜೇತವನೇ ವಿಹರತಿ। ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಾಪಿ ಖೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಸಮಾನಾ ಪೋರಾಣಕನಿಯಾಮೇನೇವ ವಾಲುಕಾರಾಸಿಮ್ಹಿ ಸಾಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ದಾರಕಾನಂ ಸಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ಪಾವಿಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಪವಿಟ್ಠೇ ಏಕಕೋವ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ವಾಲುಕಾಥೂಪೇ ಜಮ್ಬುಸಾಖಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಠಪಿತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ದಾರಕಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಅಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ ಕಥೇಸುಂ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮದ್ದಥ, ದಾರಕಾತಿ। ತೇಸು ಥೇರಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಏಕಚ್ಚೇ ಮದ್ದಿತುಂ ನ ವಿಸಹಿಂಸು, ಏಕಚ್ಚೇ ತಂಖಣೇಯೇವ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಅಕಂಸು। ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೀ ತಂ ಸಾಖಂ ಮದ್ದಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸೇತಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ಕಾರಾಪಿತಭಾವಂ ಕಥಯಿಂಸು। ಸಾ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಥಾಮಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಇಮಂ ಸಾಖಂ ಮದ್ದಾಪೇತುಂ ನೋ ವಿಸಹಿಸ್ಸತಿ, ಅದ್ಧಾ ಮಹನ್ತೋ ಏಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ । ಅಹಮ್ಪಿ ಪನ ಖುದ್ದಿಕಾ ಭವನ್ತೀ ನ ಸೋಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನ್ತೋಗಾಮಮೇವ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪರಿಸಾಯ ಸಞ್ಞಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಅಸೀತಿಕುಲಸಹಸ್ಸನಿವಾಸೇ ನಗರೇ ಸಭಾಗಸಭಾಗವಸೇನ ಸಬ್ಬೇವ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Tasmiṃ samaye amhākaṃ bhagavā loke nibbattitvā sāvatthiṃ upanissāya jetavane viharati. Kuṇḍalakesāpi kho anupubbena sāvatthiṃ patvā antonagaraṃ pavisamānā porāṇakaniyāmeneva vālukārāsimhi sākhaṃ ṭhapetvā dārakānaṃ saññaṃ datvā pāvisi. Tasmiṃ samaye dhammasenāpati bhikkhusaṅghe paviṭṭhe ekakova nagaraṃ pavisanto vālukāthūpe jambusākhaṃ disvā ‘‘kasmā ayaṃ ṭhapitā’’ti pucchi. Dārakā taṃ kāraṇaṃ aparihāpetvā kathesuṃ. Evaṃ sante imaṃ gahetvā maddatha, dārakāti. Tesu therassa vacanaṃ sutvā ekacce maddituṃ na visahiṃsu, ekacce taṃkhaṇeyeva madditvā cuṇṇavicuṇṇaṃ akaṃsu. Kuṇḍalakesā bhattakiccaṃ katvā nikkhamantī taṃ sākhaṃ madditaṃ disvā ‘‘kassetaṃ kamma’’nti pucchi. Athassā dhammasenāpatinā kārāpitabhāvaṃ kathayiṃsu. Sā ‘‘attano thāmaṃ ajānanto imaṃ sākhaṃ maddāpetuṃ no visahissati, addhā mahanto eso bhavissati . Ahampi pana khuddikā bhavantī na sobhissāmi, antogāmameva pavisitvā parisāya saññaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā tathā akāsi. Asītikulasahassanivāse nagare sabhāgasabhāgavasena sabbeva sañjāniṃsūti veditabbaṃ.
ಥೇರೋಪಿ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ। ಅಥಾಯಂ ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಾ ಮಹಾಜನಪರಿವುತಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಾಖಾ ಮದ್ದಾಪಿತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಆಮ, ಮಯಾ ಮದ್ದಾಪಿತಾತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಾದೋ ಹೋತು, ಭನ್ತೇತಿ । ಹೋತು, ಭದ್ದೇತಿ। ಕಸ್ಸ ಪುಚ್ಛಾ ಹೋತು, ಕಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ? ಪುಚ್ಛಾ ನಾಮ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಾ, ತ್ವಂ ಪನ ತುಯ್ಹಂ ಜಾನನಕಂ ಪುಚ್ಛಾತಿ। ಸಾ ಥೇರೇನ ದಿನ್ನಅನುಮತಿಯಾ ಸಬ್ಬಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಜಾನನಕಂ ವಾದಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಥೇರೋ ಸಬ್ಬಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಸಾ ಸಬ್ಬಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ತಯಾ ಬಹುಂ ಪುಚ್ಛಿತಂ, ಮಯಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ। ಪುಚ್ಛಥ, ಭನ್ತೇತಿ। ಏಕಂ ನಾಮ ಕಿನ್ತಿ? ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಾ ‘‘ನ ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ। ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಅಞ್ಞಂ ಕಿಂ ಜಾನಿಸ್ಸಸೀತಿ? ಸಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ। ಮಮ ಸರಣಗಮನಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ ಧುರವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ತಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಹೀತಿ। ಸಾ ‘‘ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಾವೇಲಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ಮದ್ದಿತಸಙ್ಖಾರಾಯ ಚರಿಯಾವಸೇನ ಧಮ್ಮಪದೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
Theropi bhattakiccaṃ katvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. Athāyaṃ kuṇḍalakesā mahājanaparivutā therassa santikaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ ṭhatvā, ‘‘bhante, tumhehi sākhā maddāpitā’’ti pucchi. Āma, mayā maddāpitāti. Evaṃ sante tumhehi saddhiṃ amhākaṃ vādo hotu, bhanteti . Hotu, bhaddeti. Kassa pucchā hotu, kassa vissajjananti? Pucchā nāma amhākaṃ pattā, tvaṃ pana tuyhaṃ jānanakaṃ pucchāti. Sā therena dinnaanumatiyā sabbameva attano jānanakaṃ vādaṃ pucchi, thero sabbaṃ vissajjesi. Sā sabbaṃ pucchitvā tuṇhī ahosi. Atha naṃ thero āha – ‘‘tayā bahuṃ pucchitaṃ, mayampi ekaṃ pañhaṃ pucchāmā’’ti. Pucchatha, bhanteti. Ekaṃ nāma kinti? Kuṇḍalakesā ‘‘na jānāmi, bhante’’ti āha. Tvaṃ ettakampi na jānāsi, aññaṃ kiṃ jānissasīti? Sā therassa pādesu patitvā ‘‘tumhākaṃ saraṇaṃ gacchāmi, bhante’’ti āha. Mama saraṇagamanakammaṃ natthi, sadevake loke aggapuggalo dhuravihāre vasati, taṃ saraṇaṃ gacchāhīti. Sā ‘‘evaṃ karissāmi, bhante’’ti sāyanhasamaye satthu dhammadesanāvelāya satthu santikaṃ gantvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Satthā tassā madditasaṅkhārāya cariyāvasena dhammapade imaṃ gāthamāha –
‘‘ಸಹಸ್ಸಮಪಿ ಚೇ ಗಾಥಾ, ಅನತ್ಥಪದಸಂಹಿತಾ।
‘‘Sahassamapi ce gāthā, anatthapadasaṃhitā;
ಏಕಂ ಗಾಥಾಪದಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಯಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಮತೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೦೧)।
Ekaṃ gāthāpadaṃ seyyo, yaṃ sutvā upasammatī’’ti. (dha. pa. 101);
ಸಾ ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಯಥಾಠಿತಾವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನುಪಸ್ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ಮಹನ್ತಾ ವತಾಯಂ ಭದ್ದಾ ಕುಣ್ಡಲಕೇಸಾ, ಯಾ ಚತುಪ್ಪದಿಕಗಾಥಾವಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಿಂ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Sā gāthāpariyosāne yathāṭhitāva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā pabbajjaṃ yāci. Satthā tassā pabbajjaṃ sampaṭicchi. Sā bhikkhunupassayaṃ gantvā pabbaji. Aparabhāge catuparisamajjhe kathā udapādi – ‘‘mahantā vatāyaṃ bhaddā kuṇḍalakesā, yā catuppadikagāthāvasāne arahattaṃ pattā’’ti. Satthā taṃ kāraṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā theriṃ khippābhiññānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಭದ್ದಾಕಾಪಿಲಾನೀಥೇರೀವತ್ಥು
Bhaddākāpilānītherīvatthu
೨೪೪. ದಸಮೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ನಿವುತ್ಥಕ್ಖನ್ಧಸನ್ತಾನಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೀನಂ ಭದ್ದಾ ಕಾಪಿಲಾನೀ ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಭಗಿನಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತೀ ತಾಯ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ದಿನ್ನೇ, ‘‘ಅಯಂ ಇಮಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸಂ ವತ್ತೇತೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಕಲಲಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಮಹಾಜನೋ ‘‘ಬಾಲಾ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಗರಹಿತ್ವಾ, ‘‘ಯಾಯ ತೇ ಸದ್ಧಿಂ ಕಲಹೋ ಕತೋ, ತಸ್ಸಾ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಕರೋಸಿ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ತೇ ಕಿಂ ಅಪರಜ್ಝತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ತೇಸಂ ವಚನೇನ ಲಜ್ಜಾಯಮಾನಾ ಪುನ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಲಲಂ ಹಾರೇತ್ವಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಚುಣ್ಣೇನ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ಚತುಮಧುರಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಆಸಿತ್ತೇನ ಪದುಮಗಬ್ಭವಣ್ಣೇನ ಸಪ್ಪಿನಾ ವಿಜ್ಜೋತಮಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾ ಅಯಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಓಭಾಸಜಾತೋ, ಏವಂ ಓಭಾಸಜಾತಂ ಮೇ ಸರೀರಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
244. Dasame pubbenivāsanti pubbe nivutthakkhandhasantānaṃ anussarantīnaṃ bhaddā kāpilānī aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattitvā satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ pubbenivāsaṃ anussarantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā anuppanne buddhe bārāṇasiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā attano sāmibhaginiyā saddhiṃ kalahaṃ karontī tāya paccekabuddhassa piṇḍapāte dinne, ‘‘ayaṃ imassa piṇḍapātaṃ datvā attano vasaṃ vattetī’’ti paccekabuddhassa hatthato pattaṃ gaṇhitvā bhattaṃ chaḍḍetvā kalalassa pūretvā adāsi. Mahājano ‘‘bālā aya’’nti garahitvā, ‘‘yāya te saddhiṃ kalaho kato, tassā kiñci na karosi, paccekabuddho te kiṃ aparajjhatī’’ti āha. Sā tesaṃ vacanena lajjāyamānā puna pattaṃ gahetvā kalalaṃ hāretvā dhovitvā gandhacuṇṇena ubbaṭṭetvā catumadhurassa pūretvā upari āsittena padumagabbhavaṇṇena sappinā vijjotamānaṃ paccekabuddhassa hatthe ṭhapetvā ‘‘yathā ayaṃ piṇḍapāto obhāsajāto, evaṃ obhāsajātaṃ me sarīraṃ hotū’’ti patthanaṃ paṭṭhapesīti sabbaṃ mahākassapattherassa vatthumhi vuttanayeneva veditabbaṃ.
ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ಪನ ದಕ್ಖಿಣಮಗ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಬಹುಪುತ್ತಕನಿಗ್ರೋಧಮೂಲಂ ಗತೋ, ಅಯಂ ಭದ್ದಾ ಕಾಪಿಲಾನೀ ವಾಮಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅನನುಞ್ಞಾತಭಾವೇನ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾರಾಮಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಯದಾ ಪನ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭಿ, ತದಾ ಸಾ ಥೇರೀ ಥೇರಿಯಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೀ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣೇ ಚಿಣ್ಣವಸೀ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಥೇರಿಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Mahākassapatthero pana dakkhiṇamaggaṃ gahetvā dasabalassa santikaṃ bahuputtakanigrodhamūlaṃ gato, ayaṃ bhaddā kāpilānī vāmamaggaṃ gaṇhitvā mātugāmassa pabbajjāya ananuññātabhāvena paribbājikārāmaṃ agamāsi. Yadā pana mahāpajāpatigotamī pabbajjañca upasampadañca labhi, tadā sā therī theriyā santike pabbajjañca upasampadañca labhitvā aparabhāge vipassanāya kammaṃ karontī arahattaṃ patvā pubbenivāsañāṇe ciṇṇavasī ahosi. Atha satthā jetavane nisīditvā bhikkhuniyo paṭipāṭiyā ṭhānantaresu ṭhapento imaṃ theriṃ pubbenivāsaṃ anussarantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಭದ್ದಾಕಚ್ಚಾನಾಥೇರೀವತ್ಥು
Bhaddākaccānātherīvatthu
೨೪೫. ಏಕಾದಸಮೇ ಮಹಾಭಿಞ್ಞಾಪ್ಪತ್ತಾನನ್ತಿ ಮಹತಿಯೋ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಪತ್ತಾನಂ, ಭದ್ದಾ ಕಚ್ಚಾನಾ, ನಾಮ ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏಕಸ್ಸ ಹಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋವ ಜನಾ ಮಹಾಭಿಞ್ಞಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಅವಸೇಸಸಾವಕಾ। ಅವಸೇಸಸಾವಕಾ ಹಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮೇವ ಅನುಸ್ಸರಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ನ ತತೋ ಪರಂ। ಮಹಾಭಿಞ್ಞಾಪ್ಪತ್ತಾ ಪನ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ। ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಬಾಕುಲತ್ಥೇರೋ ಭದ್ದಾ ಕಚ್ಚಾನಾತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಏತ್ತಕಂ ಅನುಸ್ಸರಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಂಸು। ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಥೇರೀ ಮಹಾಭಿಞ್ಞಾಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಾ ನಾಮ ಜಾತಾ। ಭದ್ದಾ ಕಚ್ಚಾನಾತಿ ತಸ್ಸಾ ನಾಮಂ। ಭದ್ದಕಞ್ಚನಸ್ಸ ಹಿ ಉತ್ತಮಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ವಿಯ ತಸ್ಸಾ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ, ಸಾ ತಸ್ಮಾ ಭದ್ದಕಞ್ಚನಾತಿ ನಾಮಂ ಲಭಿ, ಸಾ ಪಚ್ಛಾ ಕಚ್ಚಾನಾತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗತಾ। ರಾಹುಲಮಾತಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ।
245. Ekādasame mahābhiññāppattānanti mahatiyo abhiññāyo pattānaṃ, bhaddā kaccānā, nāma aggāti dasseti. Ekassa hi buddhassa cattārova janā mahābhiññā honti, na avasesasāvakā. Avasesasāvakā hi kappasatasahassameva anussarituṃ sakkonti, na tato paraṃ. Mahābhiññāppattā pana kappasatasahassādhikaṃ asaṅkhyeyyaṃ anussaranti. Amhākampi satthu sāsane dve aggasāvakā bākulatthero bhaddā kaccānāti ime cattāro ettakaṃ anussarituṃ sakkhiṃsu. Tasmā ayaṃ therī mahābhiññāppattānaṃ aggā nāma jātā. Bhaddā kaccānāti tassā nāmaṃ. Bhaddakañcanassa hi uttamasuvaṇṇassa viya tassā sarīravaṇṇo ahosi, sā tasmā bhaddakañcanāti nāmaṃ labhi, sā pacchā kaccānātveva saṅkhaṃ gatā. Rāhulamātāyetaṃ adhivacanaṃ.
ಸಾ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಮಹಾಭಿಞ್ಞಾಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಸಕ್ಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ಭದ್ದಾ ಕಚ್ಚಾನಾತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
Sā hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā aparabhāge satthu dhammakathaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ mahābhiññāppattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde suppabuddhasakkassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi, bhaddā kaccānātissā nāmaṃ akaṃsu.
ಸಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ರಾಹುಲಕುಮಾರಂ ನಾಮ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ। ತಸ್ಸ ಜಾತದಿವಸೇವ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಲೋಕಾನುಗ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಆಗಮ್ಮ ಞಾತೀನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಅಕಾಸಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜೇ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀ ಪಞ್ಚಹಿ ಮಾತುಗಾಮಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿ। ರಾಹುಲಮಾತಾಪಿ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀಪಿ ಥೇರಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸಾ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭದ್ದಕಚ್ಚಾನತ್ಥೇರೀತ್ವೇವ ಪಾಕಟಾ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ಚಿಣ್ಣವಸೀ ಅಹೋಸಿ, ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಾ ಏಕಾವಜ್ಜನೇನ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅನುಸ್ಸರತಿ। ತಸ್ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಗುಣೇ ಪಾಕಟೇ ಜಾತೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಥೇರಿಂ ಮಹಾಭಿಞ್ಞಾಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Sā vayappattā bodhisattassa gehaṃ agamāsi. Sā aparabhāge rāhulakumāraṃ nāma puttaṃ vijāyi. Tassa jātadivaseva bodhisatto nikkhamitvā bodhimaṇḍe sabbaññutaṃ patvā lokānuggahaṃ karonto anupubbena kapilavatthuṃ āgamma ñātīnaṃ saṅgahaṃ akāsi. Aparabhāge parinibbute suddhodanamahārāje mahāpajāpatigotamī pañcahi mātugāmasatehi saddhiṃ satthu santike pabbaji. Rāhulamātāpi janapadakalyāṇīpi theriyā santikaṃ gantvā pabbaji. Sā pabbajitakālato paṭṭhāya bhaddakaccānattherītveva pākaṭā ahosi. Sā aparabhāge vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patvā abhiññāsu ciṇṇavasī ahosi, ekapallaṅkena nisinnā ekāvajjanena kappasatasahassādhikaṃ asaṅkhyeyyaṃ anussarati. Tassā tasmiṃ guṇe pākaṭe jāte satthā jetavane nisinno bhikkhuniyo paṭipāṭiyā ṭhānantare ṭhapento imaṃ theriṃ mahābhiññāppattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಕಿಸಾಗೋತಮೀಥೇರೀವತ್ಥು
Kisāgotamītherīvatthu
೨೪೬. ದ್ವಾದಸಮೇ ಲೂಖಚೀವರಧರಾನನ್ತಿ ತೀಹಿ ಲೂಖೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಧಾರೇನ್ತೀನಂ, ಕಿಸಾಗೋತಮೀ, ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಗೋತಮೀತಿ ತಸ್ಸಾ ನಾಮಂ, ಥೋಕಂ ಕಿಸಧಾತುಕತ್ತಾ ಪನ ಕಿಸಾಗೋತಮೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಲೂಖಚೀವರಧರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ದುಗ್ಗತಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಏಕಂ ಕುಲಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ನಂ ‘‘ದುಗ್ಗತಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ’’ತಿ ಪರಿಭವಿಂಸು।
246. Dvādasame lūkhacīvaradharānanti tīhi lūkhehi samannāgataṃ paṃsukūlaṃ dhārentīnaṃ, kisāgotamī, aggāti dasseti. Gotamīti tassā nāmaṃ, thokaṃ kisadhātukattā pana kisāgotamīti vuccati. Ayampi padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattitvā satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ duggatakule nibbattitvā vayappattakāle ekaṃ kulaṃ agamāsi. Tattha naṃ ‘‘duggatakulassa dhītā’’ti paribhaviṃsu.
ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ, ಅಥಸ್ಸಾ ಸಮ್ಮಾನಮಕಂಸು। ಸೋ ಪನಸ್ಸಾ ದಾರಕೋ ಆಧಾವಿತ್ವಾ ಪರಿಧಾವಿತ್ವಾ ಕೀಳನವಯೇ ಠಿತೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ, ತಸ್ಸಾ ಸೋಕೋ ಉದಪಾದಿ। ಸಾ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಗೇಹೇ ಹತಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ ಹುತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಜಾತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಕ್ಕಾರಂ ಪಾಪುಣಿಂ, ಇಮೇ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಂ ಬಹಿ ಛಡ್ಡೇತುಮ್ಪಿ ವಾಯಮೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಪುತ್ತಂ ಅಙ್ಕೇನಾದಾಯ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಭೇಸಜ್ಜಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಗೇಹದ್ವಾರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಿಚರತಿ। ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಕತ್ಥ ತೇ ಮತಕಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪಾಣಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪರಿಹಾಸಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಸಾ ತೇಸಂ ಕಥಾಯ ನೇವ ಸಞ್ಞತ್ತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಪುತ್ತಸೋಕೇನ ಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪತ್ತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏತಿಸ್ಸಾ ಪನ ಭೇಸಜ್ಜಂ ನ ಅಞ್ಞೋ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ದಸಬಲೋವ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ತವ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಅಞ್ಞೋ ಜಾನನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸದೇವಕೇ ಪನ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ ದಸಬಲೋ ಧುರವಿಹಾರೇ ವಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಪುರಿಸೋ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ಪುತ್ತಮಾದಾಯ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನವೇಲಾಯ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಭೇಸಜ್ಜಂ ದೇಥ ಭಗವಾ’’ತಿ ಆಹ।
Sā aparabhāge puttaṃ vijāyi, athassā sammānamakaṃsu. So panassā dārako ādhāvitvā paridhāvitvā kīḷanavaye ṭhito kālamakāsi, tassā soko udapādi. Sā ‘‘ahaṃ imasmiṃyeva gehe hatalābhasakkārā hutvā puttassa jātakālato paṭṭhāya sakkāraṃ pāpuṇiṃ, ime mayhaṃ puttaṃ bahi chaḍḍetumpi vāyameyyu’’nti puttaṃ aṅkenādāya ‘‘puttassa me bhesajjaṃ dethā’’ti gehadvārapaṭipāṭiyā vicarati. Diṭṭhadiṭṭhaṭṭhāne manussā ‘‘kattha te matakassa bhesajjaṃ diṭṭhapubba’’nti pāṇiṃ paharitvā parihāsaṃ karonti. Sā tesaṃ kathāya neva saññattiṃ gacchati. Atha naṃ eko paṇḍitapuriso disvā, ‘‘ayaṃ puttasokena cittavikkhepaṃ pattā bhavissati, etissā pana bhesajjaṃ na añño jānissati, dasabalova jānissatī’’ti cintetvā evamāha – ‘‘amma, tava puttassa bhesajjaṃ añño jānanto nāma natthi, sadevake pana loke aggapuggalo dasabalo dhuravihāre vasati, tassa santikaṃ gantvā pucchāhī’’ti. Sā ‘‘saccaṃ puriso kathetī’’ti puttamādāya tathāgatassa buddhāsane nisinnavelāya parisapariyante ṭhatvā ‘‘puttassa me bhesajjaṃ detha bhagavā’’ti āha.
ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದಕಂ ತೇ ಗೋತಮಿ ಕತಂ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಇಧಾಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ, ಗಚ್ಛ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕೋಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಕಲನಗರಂ ಚರಿತ್ವಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಕೋಚಿ ಮತಪುಬ್ಬೋ ನತ್ಥಿ, ತತೋ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕಂ ಆಹರಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಠಮಗೇಹೇಯೇವ ‘‘ದಸಬಲೋ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಸಿದ್ಧತ್ಥಕಂ ಆಹರಾಪೇತಿ, ಸಿದ್ಧತ್ಥಕಂ ಮೇ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಹನ್ದ ಗೋತಮೀ’’ತಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅದಂಸು। ಅಹಂ ಏವಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಕೋಚಿ ಮತಪುಬ್ಬೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ? ಕಿಂ ವದೇಸಿ ಗೋತಮಿ, ಕೋ ಇಧ ಮತಕೇ ಗಣೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ಅಲಂ ನಾಹಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ದಸಬಲೋ ಮಂ ಯತ್ಥ ಮತಪುಬ್ಬೋ ನತ್ಥಿ, ತತೋ ನಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ತತಿಯಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಕಲನಗರೇ ಅಯಮೇವ ನಿಯಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇದಂ ಹಿತಾನುಕಮ್ಪಕೇನ ಬುದ್ಧೇನ ದಿಟ್ಠಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಂವೇಗಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತತೋವ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಆಮಕಸುಸಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತಕ, ಅಹಂ ಇಮಂ ಮರಣಂ ತವೇವ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ, ನ ಪನೇತಂ ತವೇವ, ಮಹಾಜನಸಾಧಾರಣೋ ಏಸ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಆಮಕಸುಸಾನೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
Satthā tassā upanissayaṃ disvā ‘‘bhaddakaṃ te gotami kataṃ bhesajjatthāya idhāgacchantiyā, gaccha nagaraṃ pavisitvā koṭito paṭṭhāya sakalanagaraṃ caritvā yasmiṃ gehe koci matapubbo natthi, tato siddhatthakaṃ āharā’’ti āha. Sā ‘‘sādhu, bhante’’ti tuṭṭhamānasā antonagaraṃ pavisitvā paṭhamageheyeva ‘‘dasabalo mama puttassa bhesajjatthāya siddhatthakaṃ āharāpeti, siddhatthakaṃ me dethā’’ti āha. ‘‘Handa gotamī’’ti nīharitvā adaṃsu. Ahaṃ evaṃ gahetuṃ na sakkomi, imasmiṃ gehe koci matapubbo nāma natthīti? Kiṃ vadesi gotami, ko idha matake gaṇetuṃ sakkotīti? ‘‘Tena hi alaṃ nāhaṃ gaṇhissāmi, dasabalo maṃ yattha matapubbo natthi, tato naṃ gaṇhāpetī’’ti āha. Sā imināva niyāmena tatiyagharaṃ gantvā cintesi – ‘‘sakalanagare ayameva niyāmo bhavissati, idaṃ hitānukampakena buddhena diṭṭhaṃ bhavissatī’’ti saṃvegaṃ labhitvā tatova bahi nikkhamitvā āmakasusānaṃ gantvā puttaṃ hatthena gahetvā, ‘‘puttaka, ahaṃ imaṃ maraṇaṃ taveva uppannanti cintesiṃ, na panetaṃ taveva, mahājanasādhāraṇo esa dhammo’’ti vatvā puttaṃ āmakasusāne chaḍḍetvā imaṃ gāthamāha –
‘‘ನ ಗಾಮಧಮ್ಮೋ ನೋ ನಿಗಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋ,
‘‘Na gāmadhammo no nigamassa dhammo,
ನ ಚಾಪಿಯಂ ಏಕಕುಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋ।
Na cāpiyaṃ ekakulassa dhammo;
ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಸದೇವಕಸ್ಸ,
Sabbassa lokassa sadevakassa,
ಏಸೇವ ಧಮ್ಮೋ ಯದಿದಂ ಅನಿಚ್ಚತಾ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರೀ ೨.೩.೮೨)।
Eseva dhammo yadidaṃ aniccatā’’ti. (apa. therī 2.3.82);
ಏವಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಲದ್ಧೋ ತೇ, ಗೋತಮಿ, ಸಿದ್ಧತ್ಥಕೋ’’ತಿ ಆಹ। ನಿಟ್ಠಿತಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಿದ್ಧತ್ಥಕೇನ ಕಮ್ಮಂ, ಪತಿಟ್ಠಂ ಪನ ಮೇ ದೇಥಾತಿ ಆಹ। ಅಥಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಪದೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
Evañca pana vatvā satthu santikaṃ agamāsi. Atha naṃ satthā ‘‘laddho te, gotami, siddhatthako’’ti āha. Niṭṭhitaṃ, bhante, siddhatthakena kammaṃ, patiṭṭhaṃ pana me dethāti āha. Athassā satthā dhammapade imaṃ gāthamāha –
‘‘ತಂ ಪುತ್ತಪಸುಸಮ್ಮತ್ತಂ, ಬ್ಯಾಸತ್ತಮನಸಂ ನರಂ।
‘‘Taṃ puttapasusammattaṃ, byāsattamanasaṃ naraṃ;
ಸುತ್ತಂ ಗಾಮಂ ಮಹೋಘೋವ, ಮಚ್ಚು ಆದಾಯ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೨೮೭)।
Suttaṃ gāmaṃ mahoghova, maccu ādāya gacchatī’’ti. (dha. pa. 287);
ಸಾ ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಯಥಾಠಿತಾವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ, ಸತ್ಥಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಿ। ಸಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಉಪಸ್ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭಿತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೀ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಓಭಾಸಗಾಥಮಾಹ –
Sā gāthāpariyosāne yathāṭhitāva sotāpattiphale patiṭṭhāya pabbajjaṃ yāci, satthā pabbajjaṃ anujāni. Sā tikkhattuṃ satthāraṃ padakkhiṇaṃ katvā vanditvā bhikkhuniupassayaṃ gantvā pabbajjañca upasampadañca labhitvā nacirasseva yonisomanasikāre kammaṃ karontī vipassanaṃ vaḍḍhesi. Athassā satthā imaṃ obhāsagāthamāha –
‘‘ಯೋ ಚ ವಸ್ಸಸತಂ ಜೀವೇ, ಅಪಸ್ಸಂ ಅಮತಂ ಪದಂ।
‘‘Yo ca vassasataṃ jīve, apassaṃ amataṃ padaṃ;
ಏಕಾಹಂ ಜೀವಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಪಸ್ಸತೋ ಅಮತಂ ಪದ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೧೪)।
Ekāhaṃ jīvitaṃ seyyo, passato amataṃ pada’’nti. (dha. pa. 114);
ಸಾ ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ ಪರಿಕ್ಖಾರವಲಞ್ಜೇ ಪರಮುಕ್ಕಟ್ಠಾ ಹುತ್ವಾ ತೀಹಿ ಲೂಖೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ವಿಚರಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಥೇರಿಂ ಲೂಖಚೀವರಧರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Sā gāthāpariyosāne arahattaṃ pattā parikkhāravalañje paramukkaṭṭhā hutvā tīhi lūkhehi samannāgataṃ cīvaraṃ pārupitvā vicari. Aparabhāge satthā jetavane nisinno bhikkhuniyo paṭipāṭiyā ṭhānantare ṭhapento imaṃ theriṃ lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಸಿಙ್ಗಾಲಕಮಾತಾಥೇರೀವತ್ಥು
Siṅgālakamātātherīvatthu
೨೪೭. ತೇರಸಮೇ ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತಾನನ್ತಿ ಸದ್ಧಾಲಕ್ಖಣೇ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಾನಂ, ಸಿಙ್ಗಾಲಕಮಾತಾ, ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಸಮಾನಜಾತಿಕಂ ಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ, ತಸ್ಸ ಸಿಙ್ಗಾಲಕಕುಮಾರೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸಾಪಿ ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಸಿಙ್ಗಾಲಕಮಾತಾ ನಾಮ ಜಾತಾ। ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಮತ್ತಂ ಪಟಿಲಭಿ। ಸಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸರೀರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾವ ತಿಟ್ಠತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾ ಸದ್ಧಾಲಕ್ಖಣೇ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಪ್ಪಾಯಂ ಕತ್ವಾ ಪಸಾದನೀಯಮೇವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಸಾಪಿ ಥೇರೀ ಸದ್ಧಾಲಕ್ಖಣಮೇವ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಥೇರಿಂ ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
247. Terasame saddhādhimuttānanti saddhālakkhaṇe abhiniviṭṭhānaṃ, siṅgālakamātā, aggāti dasseti. Ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulaghare nibbattā satthu dhammakathaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ saddhādhimuttānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagare seṭṭhikule nibbattā samānajātikaṃ kulaṃ gantvā ekaṃ puttaṃ vijāyi, tassa siṅgālakakumāroti nāmaṃ akaṃsu. Sāpi teneva kāraṇena siṅgālakamātā nāma jātā. Sā ekadivasaṃ satthu dhammakathaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā satthu santikaṃ gantvā pabbaji. Pabbajitakālato paṭṭhāya saddhindriyaṃ adhimattaṃ paṭilabhi. Sā dhammassavanatthāya vihāraṃ gantvā dasabalassa sarīrasampattiṃ olokayamānāva tiṭṭhati. Satthā tassā saddhālakkhaṇe abhiniviṭṭhabhāvaṃ ñatvā sappāyaṃ katvā pasādanīyameva dhammaṃ desesi. Sāpi therī saddhālakkhaṇameva dhuraṃ katvā arahattaṃ pāpuṇi. Atha naṃ satthā aparabhāge jetavane nisīditvā bhikkhuniyo paṭipāṭiyā ṭhānantare ṭhapento imaṃ theriṃ saddhādhimuttānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಪಞ್ಚಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Pañcamavaggavaṇṇanā.
ತೇರಸಸುತ್ತಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾಯ ಥೇರಿಪಾಳಿಯಾ ವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Terasasuttapaṭimaṇḍitāya theripāḷiyā vaṇṇanā niṭṭhitā.
೧೪. ಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
14. Etadaggavaggo
(೧೪) ೬. ಛಟ್ಠಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
(14) 6. Chaṭṭhaetadaggavaggo
ತಪುಸ್ಸಭಲ್ಲಿಕವತ್ಥು
Tapussabhallikavatthu
೨೪೮. ಉಪಾಸಕಪಾಳಿಯಾ ಪಠಮೇ ಪಠಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ತಪುಸ್ಸೋ ಚ ಭಲ್ಲಿಕೋ ಚಾತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ವಾಣಿಜಾ ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇಮೇ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತಾ ಸತ್ಥಾರಂ ದ್ವೇ ಉಪಾಸಕೇ ಪಠಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥಯಿಂಸು। ತೇ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಪತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಅಸಿತಞ್ಜನನಗರೇ ಕುಟುಮ್ಬಿಯಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕೋ ತಪುಸ್ಸೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಕನಿಟ್ಠೋ ಭಲ್ಲಿಕೋ ನಾಮ।
248. Upāsakapāḷiyā paṭhame paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantānanti sabbapaṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantānaṃ tapusso ca bhalliko cāti ime dve vāṇijā aggāti dasseti. Ime kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā aparabhāge satthu dhammadesanaṃ suṇantā satthāraṃ dve upāsake paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthayiṃsu. Te kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bodhisattassa sabbaññutaññāṇapattito puretarameva asitañjananagare kuṭumbiyagehe nibbattiṃsu. Jeṭṭhabhātiko tapusso nāma ahosi, kaniṭṭho bhalliko nāma.
ತೇ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಘರಾವಾಸಂ ವಸನ್ತಾ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ವಾಣಿಜಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾ ಚರನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ಸತ್ತಾಹೇ ರಾಜಾಯತನಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ತೇ ವಾಣಿಜಾ ಪಞ್ಚಮತ್ತೇಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ತಂ ಠಾನಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ। ತೇಸಂ ಅನನ್ತರೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮಾತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇದಾನಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಆಹಾರೋ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ। ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಇತೋ ಪರಂ ನಿರಾಹಾರೇಹಿ ಯಾಪೇತುಂ। ಇಮೇ ಚ ಮೇ ಪುತ್ತಾ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಅಜ್ಜ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಞ್ಚಸು ಸಕಟಸತೇಸು ಯುತ್ತಗೋಣಾನಂ ಗಮನುಪಚ್ಛೇದಂ ಅಕಾಸಿ। ತೇ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ। ಅಥ ತೇಸಂ ಕಿಲಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಕಿಲಮಥ? ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಞ್ಞೋ ಯಕ್ಖಾವಟ್ಟೋ ವಾ ಭೂತಾವಟ್ಟೋ ವಾ ನಾಗಾವಟ್ಟೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಪನ ವೋ ಅತೀತತ್ತಭಾವೇ ಮಾತಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಭುಮ್ಮದೇವತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಏಸ ದಸಬಲೋ ರಾಜಾಯತನಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ತಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದೇಥಾ’’ತಿ।
Te aparena samayena gharāvāsaṃ vasantā kālena kālaṃ pañca sakaṭasatāni yojāpetvā vāṇijakammaṃ karontā caranti. Tasmiṃ samaye amhākaṃ bodhisatto sabbaññutaṃ patvā sattasattāhaṃ bodhimaṇḍe viharitvā aṭṭhame sattāhe rājāyatanamūle nisīdi. Tasmiṃ samaye te vāṇijā pañcamattehi sakaṭasatehi taṃ ṭhānaṃ anuppattā ahesuṃ. Tesaṃ anantare attabhāve mātā tasmiṃ padese devatā hutvā nibbatti. Sā cintesi – ‘‘idāni buddhānaṃ āhāro laddhuṃ vaṭṭati. Na hi sakkā ito paraṃ nirāhārehi yāpetuṃ. Ime ca me puttā iminā maggena gacchanti, tehi ajja buddhānaṃ piṇḍapātaṃ dāpetuṃ vaṭṭatī’’ti pañcasu sakaṭasatesu yuttagoṇānaṃ gamanupacchedaṃ akāsi. Te ‘‘kiṃ nāmeta’’nti nānāvidhāni nimittāni olokenti. Atha tesaṃ kilamanabhāvaṃ ñatvā ekassa purisassa sarīre adhimuccitvā ‘‘kiṃ kāraṇā kilamatha? Tumhākaṃ añño yakkhāvaṭṭo vā bhūtāvaṭṭo vā nāgāvaṭṭo vā natthi, ahaṃ pana vo atītattabhāve mātā imasmiṃ ṭhāne bhummadevatā hutvā nibbattā. Esa dasabalo rājāyatanamūle nisinno, tassa paṭhamaṃ piṇḍapātaṃ dethā’’ti.
ತೇ ತಸ್ಸಾ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಹುತ್ವಾ ಮನ್ಥಞ್ಚ ಮಧುಪಿಣ್ಡಿಕಞ್ಚ ಸುವಣ್ಣಥಾಲಕೇನ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಭೋಜನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಅತೀತಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣಂ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಅಥಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಸೇಲಮಯೇ ಪತ್ತೇ ಉಪನಾಮೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ತೇಸಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪತ್ತೇ ‘‘ಏಕೋವ ಪತ್ತೋ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ತೇ ವಾಣಿಜಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಮನ್ಥಞ್ಚ ಮಧುಪಿಣ್ಡಿಕಞ್ಚ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಪರಿಭುತ್ತಕಾಲೇ ಉದಕಂ ದತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಅಥ ನೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ದ್ವೇಪಿ ಜನಾ ದ್ವೇವಾಚಿಕೇ ಸರಣೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಗರಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ , ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪರಿಚರಣಚೇತಿಯಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ವದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ಸೀಸಂ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಜನಾನಂ ಅಟ್ಠ ಕೇಸಧಾತುಯೋ ಅದಾಸಿ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಜನಾ ಕೇಸಧಾತುಯೋ ಸುವಣ್ಣಸಮುಗ್ಗೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಗರಂ ನೇತ್ವಾ ಅಸಿತಞ್ಜನನಗರದ್ವಾರೇ ಜೀವಕೇಸಧಾತುಯಾ ಚೇತಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸುಂ। ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಚೇತಿಯತೋ ನೀಲಸ್ಮಿಯೋ ನಿಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಏವಮೇತಂ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಪಾಸಕೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಜನೇ ಪಠಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Te tassā kathaṃ sutvā tuṭṭhamānasā hutvā manthañca madhupiṇḍikañca suvaṇṇathālakena ādāya satthu santikaṃ gantvā ‘‘imaṃ bhojanaṃ paṭiggaṇhatha, bhante’’ti āhaṃsu. Satthā atītabuddhānaṃ āciṇṇaṃ olokesi, athassa cattāro mahārājāno selamaye patte upanāmesuṃ. Satthā ‘‘tesaṃ mahapphalaṃ hotū’’ti cattāropi patte ‘‘ekova patto hotū’’ti adhiṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe te vāṇijā tathāgatassa patte manthañca madhupiṇḍikañca patiṭṭhapetvā paribhuttakāle udakaṃ datvā bhattakiccapariyosāne satthāraṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Atha nesaṃ satthā dhammaṃ desesi, desanāpariyosāne dvepi janā dvevācike saraṇe patiṭṭhāya satthāraṃ abhivādetvā attano nagaraṃ gantukāmā , ‘‘bhante, amhākaṃ paricaraṇacetiyaṃ dethā’’ti vadiṃsu. Satthā dakkhiṇena hatthena sīsaṃ parāmasitvā dvinnampi janānaṃ aṭṭha kesadhātuyo adāsi. Te ubhopi janā kesadhātuyo suvaṇṇasamuggesu ṭhapetvā attano nagaraṃ netvā asitañjananagaradvāre jīvakesadhātuyā cetiyaṃ patiṭṭhāpesuṃ. Uposathadivase cetiyato nīlasmiyo niggacchanti. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Satthā pana aparabhāge jetavane nisīditvā upāsake paṭipāṭiyā ṭhānantaresu ṭhapento ime dve jane paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸೇಟ್ಠಿವತ್ಥು
Anāthapiṇḍikaseṭṭhivatthu
೨೪೯. ದುತಿಯೇ ದಾಯಕಾನನ್ತಿ ದಾನಾಭಿರತಾನಂ ಸುದತ್ತೋ, ಗಹಪತಿ, ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಕಂ ದಾಯಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸುದತ್ತೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
249. Dutiye dāyakānanti dānābhiratānaṃ sudatto, gahapati, anāthapiṇḍiko aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbatto satthu dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ upāsakaṃ dāyakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ sumanaseṭṭhissa gehe nibbatti, sudattotissa nāmaṃ akaṃsu.
ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಘರಾವಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ದಾಯಕೋ ದಾನಪತಿ ಹುತ್ವಾ ತೇನೇವ ಗುಣೇನ ಪತ್ಥಟನಾಮಧೇಯ್ಯೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ಭಣ್ಡಂ ಆದಾಯ ರಾಜಗಹೇ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಬಲವಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ದೇವತಾನುಭಾವೇನ ವಿವಟೇನ ದ್ವಾರೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಚ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥು ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನಮಗ್ಗೇ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಯೋಜನಿಕವಿಹಾರೇ ಕಾರೇತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಕೋಟಿಸನ್ಥಾರೇನ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಕೋಟೀಹಿ ಕಿಣಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಕೋಟೀಹಿ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವಿಹಾರೇ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಚತುನ್ನಂ ಪರಿಸಾನಂ ಪುರೇಭತ್ತಪಚ್ಛಾಭತ್ತೇಸು ಯದಿಚ್ಛಕಂ ದಾನಂ ದದನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಕೋಟೀಹಿ ವಿಹಾರಮಹಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ವಿಹಾರಮಹೋ ನವಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ , ‘‘ಪಞ್ಚಹೀ’’ತಿ ಅಪರೇ। ತೇಮಾಸೇ ಪನ ಸಬ್ಬಾಚರಿಯಾನಂ ವಿವಾದೋ ನತ್ಥಿ।
So aparabhāge gharāvāse patiṭṭhito dāyako dānapati hutvā teneva guṇena patthaṭanāmadheyyo anāthapiṇḍiko nāma ahosi. So pañcahi sakaṭasatehi bhaṇḍaṃ ādāya rājagahe attano piyasahāyakassa seṭṭhino gehaṃ gantvā tattha buddhassa bhagavato uppannabhāvaṃ sutvā balavapaccūsakāle devatānubhāvena vivaṭena dvārena satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāya dutiyadivase ca buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā sāvatthiṃ āgamanatthāya satthu paṭiññaṃ gahetvā antarāmagge pañcacattālīsayojanamagge satasahassaṃ satasahassaṃ datvā yojanikavihāre kāretvā jetavanaṃ koṭisanthārena santharitvā aṭṭhārasahi koṭīhi kiṇitvā aṭṭhārasahi koṭīhi vihāraṃ kāretvā vihāre niṭṭhite catunnaṃ parisānaṃ purebhattapacchābhattesu yadicchakaṃ dānaṃ dadanto aṭṭhārasahi koṭīhi vihāramahaṃ niṭṭhāpesi. Vihāramaho navahi māsehi niṭṭhānaṃ agamāsi , ‘‘pañcahī’’ti apare. Temāse pana sabbācariyānaṃ vivādo natthi.
ಏವಂ ಚತುಪಣ್ಣಾಸಕೋಟಿಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಗೇಹೇ ಏವರೂಪಂ ದಾನಂ ಪವತ್ತೇಸಿ। ದೇವಸಿಕಂ ಪಞ್ಚ ಸಲಾಕಭತ್ತಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಪಞ್ಚ ಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಸಲಾಕಯಾಗುಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಪಕ್ಖಿಕಯಾಗುಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಧುರಭತ್ತಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಗಮಿಕಭತ್ತಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಗಿಲಾನಭತ್ತಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕಭತ್ತಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಆಸನಸತಾನಿ ಗೇಹೇ ನಿಚ್ಚಪಞ್ಞತ್ತಾನೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಅಥ ನಂ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಉಪಾಸಕೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ದಾಯಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Evaṃ catupaṇṇāsakoṭidhanaṃ vissajjetvā niccakālaṃ gehe evarūpaṃ dānaṃ pavattesi. Devasikaṃ pañca salākabhattasatāni honti, pañca pakkhikabhattasatāni, pañca salākayāgusatāni, pañca pakkhikayāgusatāni, pañca dhurabhattasatāni, pañca āgantukabhattasatāni, pañca gamikabhattasatāni, pañca gilānabhattasatāni, pañca gilānupaṭṭhākabhattasatāni, pañca āsanasatāni gehe niccapaññattāneva hontīti. Atha naṃ aparabhāge satthā jetavane nisinno upāsake paṭipāṭiyā ṭhānantaresu ṭhapento dāyakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಚಿತ್ತಗಹಪತಿವತ್ಥು
Cittagahapativatthu
೨೫೦. ತತಿಯೇ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನನ್ತಿ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಉಪಾಸಕಾನಂ ಚಿತ್ತೋ, ಗಹಪತಿ, ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಕಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಮಿಗಲುದ್ದಕಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಅರಞ್ಞೇ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥಕಾಲೇ ಏಕದಿವಸಂ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಮಿಗಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಸತ್ತಿಂ ಆದಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಿಗರೂಪಾನಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಕತಪಬ್ಭಾರೇ ಸಸೀಸಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪಾಸಾಣಫಲಕೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಕೋ ಅಯ್ಯೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉದ್ಧನೇ ಹಿಯ್ಯೋ ಆಭತಮಂಸಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಭತ್ತಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಚಾರಿಕೇ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ತೇಸಂ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ಸಮಾದಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಪರಿವಿಸಥಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞೇ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಭತ್ತಂ ಕುಟೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣೇನ ಮುಖಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕುಟಂ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಪತ್ತಪುಟಕೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಟಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ , ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಭತ್ತಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಮಿಸ್ಸಕಪುಪ್ಫೇಹಿ ಥೇರಂ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಠಿತೋ ‘‘ಯಥಾಯಂ ರಸಪಿಣ್ಡಪಾತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪುಪ್ಫಪೂಜಾ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿತೋಸೇತಿ, ಏವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಮೇ ಪಣ್ಣಾಕಾರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚೇವ ಆಗಚ್ಛನ್ತು ಪಞ್ಚವಣ್ಣಕುಸುಮವಸ್ಸಞ್ಚ ವಸ್ಸತೂ’’ತಿ ಆಹ।
250. Tatiye dhammakathikānanti dhammakathikānaṃ upāsakānaṃ citto, gahapati, aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbatto aparabhāge dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ upāsakaṃ dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā kassapabuddhakāle migaluddakagehe nibbatto aparabhāge araññe kammaṃ kātuṃ samatthakāle ekadivasaṃ deve vassante migamāraṇatthāya sattiṃ ādāya araññaṃ gantvā migarūpāni olokento ekasmiṃ akatapabbhāre sasīsaṃ paṃsukūlaṃ pārupitvā pāsāṇaphalake nisinnaṃ ekaṃ bhikkhuṃ disvā ‘‘eko ayyo samaṇadhammaṃ karonto nisinno bhavissatī’’ti saññaṃ uppādetvā vegena gharaṃ gantvā ekasmiṃ uddhane hiyyo ābhatamaṃsaṃ, ekasmiṃ bhattaṃ pacāpetvā piṇḍācārike dve bhikkhū disvā tesaṃ pattaṃ ādāya paññattāsane nisīdāpetvā bhikkhaṃ samādāpetvā, ‘‘ayye, parivisathā’’ti aññe āṇāpetvā taṃ bhattaṃ kuṭe pakkhipitvā paṇṇena mukhaṃ bandhitvā kuṭaṃ ādāya gacchanto antarāmagge nānāvidhāni pupphāni ocinitvā pattapuṭakena gahetvā therassa nisinnaṭṭhānaṃ gantvā kuṭaṃ otāretvā ekamante ṭhapetvā ‘‘mayhaṃ , bhante, saṅgahaṃ karothā’’ti vatvā therassa pattaṃ ādāya bhattassa pūretvā therassa hatthe patiṭṭhapetvā tehi missakapupphehi theraṃ pūjetvā ekamante ṭhito ‘‘yathāyaṃ rasapiṇḍapātena saddhiṃ pupphapūjā cittaṃ paritoseti, evaṃ nibbattanibbattaṭṭhāne me paṇṇākārasahassāni ceva āgacchantu pañcavaṇṇakusumavassañca vassatū’’ti āha.
ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಜಣ್ಣುಮತ್ತೇನ ಓಧಿನಾ ದಿಬ್ಬಪುಪ್ಫವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ, ಸಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞಾಹಿ ದೇವತಾಹಿ ಅಧಿಕತರೇನ ರೂಪೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಮಚ್ಛಿಕಾಸಣ್ಡನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಜಾತಕಾಲೇವಸ್ಸ ಸಕಲನಗರೇ ಜಣ್ಣುಮತ್ತೇನ ಓಧಿನಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಕುಸುಮವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ, ಜಾತದಿವಸೇವಸ್ಸ ಸಕಲನಗರಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇಹಿ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ವಿಚಿತ್ತಂ ಜಾತ’’ನ್ತಿ ಚಿತ್ತಕುಮಾರೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
Thero tassa upanissayaṃ disvā dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ ācikkhitvā adāsi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbatti, nibbattaṭṭhāne jaṇṇumattena odhinā dibbapupphavassaṃ vassi, sayañca aññāhi devatāhi adhikatarena rūpena samannāgato ahosi. So ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe macchikāsaṇḍanagare seṭṭhikule nibbatti, jātakālevassa sakalanagare jaṇṇumattena odhinā pañcavaṇṇakusumavassaṃ vassi. Athassa mātāpitaro ‘‘amhākaṃ putto attanāva attano nāmaṃ gahetvā āgato, jātadivasevassa sakalanagaraṃ pañcavaṇṇehi pupphehi vicittaṃ jāta’’nti cittakumāroti nāmaṃ akaṃsu.
ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಘರಾವಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಪಾಪುಣಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯತ್ಥೇರಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೋ ಮಹಾನಾಮತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಮಚ್ಛಿಕಾಸಣ್ಡನಗರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಚಿತ್ತೋ ಗಹಪತಿ ತಸ್ಸ ಇರಿಯಾಪಥೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಗೇಹಂ ಆನೇತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇನ ಪತಿಮಾನೇತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಅಮ್ಬಾಟಕಾರಾಮಂ ನಾಮ ಉಯ್ಯಾನಂ ನೇತ್ವಾ ತತ್ಥಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ನಿಬದ್ಧಂ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಸನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಿ। ಥೇರೋಪಿ ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಸಳಾಯತನವಿಭತ್ತಿಮೇವ ದೇಸೇಸಿ। ಚಿತ್ತೋ ಗಹಪತಿ ಪುರಿಮಭವೇ ಮದ್ದಿತಸಙ್ಖಾರತಾಯ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಇಸಿದತ್ತತ್ಥೇರೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ನಿವೇಸನೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಆಯಸ್ಮತಾ ಥೇರೇನ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ಅಜ್ಝಿಟ್ಠೋ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತೇನ ಪುಬ್ಬೇ ಗಿಹಿಸಹಾಯಕಭಾವೇ ಞಾತೇ ‘‘ನ ಇದಾನಿ ಇಧ ವತ್ಥಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಯಥಾಸುಖಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಪುನೇಕದಿವಸಂ, ಸೇಟ್ಠಿ ಗಹಪತಿ, ಮಹಾನಾಮತ್ಥೇರಂ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣತ್ಥಂ ಯಾಚಿ । ಸೋಪಿ ತಸ್ಸ ತೇಜೋಸಮಾಪತ್ತಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಾನಿ ಇಧ ವಸಿತುಂ ನ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಯಥಾಸುಖಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
So aparabhāge gharāvāse patiṭṭhito pitu accayena tasmiṃ nagare seṭṭhiṭṭhānaṃ pāpuṇi. Tasmiṃ samaye pañcavaggiyattherānaṃ abbhantaro mahānāmatthero nāma macchikāsaṇḍanagaraṃ agamāsi. Citto gahapati tassa iriyāpathe pasīditvā pattaṃ ādāya gehaṃ ānetvā piṇḍapātena patimānetvā katabhattakiccaṃ ambāṭakārāmaṃ nāma uyyānaṃ netvā tatthassa vasanaṭṭhānaṃ kāretvā nibaddhaṃ attano gehe piṇḍapātaṃ gahetvā vasanatthāya paṭiññaṃ gaṇhi. Theropi tassa upanissayaṃ disvā dhammaṃ desento saḷāyatanavibhattimeva desesi. Citto gahapati purimabhave madditasaṅkhāratāya nacirasseva anāgāmiphalaṃ sampāpuṇi. Athekadivasaṃ isidattatthero tattha gantvā viharanto seṭṭhissa nivesane bhattakiccapariyosāne āyasmatā therena pañhaṃ vissajjetuṃ asakkontena ajjhiṭṭho upāsakassa pañhaṃ vissajjetvā tena pubbe gihisahāyakabhāve ñāte ‘‘na idāni idha vatthabba’’nti yathāsukhaṃ pakkāmi. Punekadivasaṃ, seṭṭhi gahapati, mahānāmattheraṃ iddhipāṭihāriyakaraṇatthaṃ yāci . Sopi tassa tejosamāpattipāṭihāriyaṃ dassetvā ‘‘idāni idha vasituṃ na yutta’’nti yathāsukhaṃ pakkāmi.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಾ ಅಮ್ಬಾಟಕಾರಾಮಂ ಅಗಮಂಸು। ಸೇಟ್ಠಿ ಗಹಪತಿ, ತೇಸಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಸುಧಮ್ಮತ್ಥೇರೋ ತಂ ಅಸಹಮಾನೋ ಸೇಟ್ಠಿಂ ತಿಲಸಙ್ಗುಲಿಕಾವಾದೇನ ಖುಂಸೇತ್ವಾ ತೇನ ಪಣಾಮಿತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಓವಾದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠಿತೋ ಚಿತ್ತಂ ಗಹಪತಿಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಅಮ್ಬಾಟಕಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತದಾ ಉಪಾಸಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ದಸಬಲಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಚಿರಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿಂ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಪನ ಅಯುತ್ತಂ ತುಚ್ಛಹತ್ಥೇನ ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಆದಾಯ ‘‘ಯೇ ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮಾ, ತೇ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇತ್ವಾ ದ್ವೀಹಿ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ತಿಂಸಯೋಜನೇ ಮಗ್ಗೇ ದೇವತಾ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಉಪಟ್ಠಪೇಸುಂ। ಸೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಆಕಾಸಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾನಂ ಪುಪ್ಫಾನಂ ವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ।
Athekadivasaṃ dve aggasāvakā bhikkhusahassaparivārā ambāṭakārāmaṃ agamaṃsu. Seṭṭhi gahapati, tesaṃ mahāsakkāraṃ sajjesi. Sudhammatthero taṃ asahamāno seṭṭhiṃ tilasaṅgulikāvādena khuṃsetvā tena paṇāmito satthu santikaṃ gantvā ovādaṃ labhitvā dasabalassa ovāde ṭhito cittaṃ gahapatiṃ khamāpetvā tattheva ambāṭakārāme viharanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tadā upāsako cintesi – ‘‘ahaṃ dasabalaṃ adisvāva ciraṃ vītināmesiṃ, satthu santikaṃ gacchantena pana ayuttaṃ tucchahatthena gantu’’nti pañcahi sakaṭasatehi telamadhuphāṇitādīni ādāya ‘‘ye dasabalaṃ passitukāmā, te mayā saddhiṃ āgacchantū’’ti nagare bheriṃ carāpetvā dvīhi purisasahassehi parivuto satthāraṃ passituṃ pakkāmi. Tiṃsayojane magge devatā paṇṇākāraṃ upaṭṭhapesuṃ. So satthu santikaṃ gantvā pañcapatiṭṭhitena satthāraṃ vandi, tasmiṃ khaṇe ākāsā pañcavaṇṇānaṃ pupphānaṃ vassaṃ vassi.
ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಸಳಾಯತನವಿಭತ್ತಿಮೇವ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ದಾನಂ ದೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಕನಿವೇಸನತೋ ನೀತಾನಿ ತಣ್ಡುಲತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಿ ನ ಖೀಯಿಂಸು। ರಾಜಗಹವಾಸಿಕೇಹಿ ಪಹಿತಪಣ್ಣಾಕಾರೋವ ಅಲಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಗರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಕಟೇಹಿ ಆಭತಂ ಸಬ್ಬಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅದಾಸಿ। ಸಕಟೇಸು ತುಚ್ಛೇಸು ಜಾತಮತ್ತೇಸ್ವೇವ ದೇವತಾ ಸತ್ತ ರತನಾನಿ ಪೂರಯಿಂಸು। ಮಹಾಜನನ್ತರೇ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ ‘‘ಯಾವ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಪ್ಪತ್ತೋ ವತಾಯಂ ಚಿತ್ತೋ ಗಹಪತೀ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಪದೇ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
Satthā tassa ajjhāsayavasena saḷāyatanavibhattimeva kathesi. Tassa aḍḍhamāsamattaṃ dasabalassa dānaṃ dentassāpi sakanivesanato nītāni taṇḍulatelamadhuphāṇitādīni na khīyiṃsu. Rājagahavāsikehi pahitapaṇṇākārova alaṃ ahosi. So satthāraṃ passitvā attano nagaraṃ gacchanto sakaṭehi ābhataṃ sabbaṃ bhikkhusaṅghassa adāsi. Sakaṭesu tucchesu jātamattesveva devatā satta ratanāni pūrayiṃsu. Mahājanantare kathā udapādi ‘‘yāva sakkārasammānappatto vatāyaṃ citto gahapatī’’ti. Taṃ sutvā satthā dhammapade imaṃ gāthamāha –
‘‘ಸದ್ಧೋ ಸೀಲೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಯಸೋ ಭೋಗಸಮಪ್ಪಿತೋ।
‘‘Saddho sīlena sampanno, yaso bhogasamappito;
ಯಂ ಯಂ ಪದೇಸಂ ಭಜತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಪೂಜಿತೋ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೦೩)।
Yaṃ yaṃ padesaṃ bhajati, tattha tattheva pūjito’’ti. (dha. pa. 303);
ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅರಿಯಸಾವಕಾನಂಯೇವ ಉಪಾಸಕಾನಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ವಿಚರತಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಉಪಾಸಕೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತೋ ಚಿತ್ತಸಂಯುತ್ತಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
So tato paṭṭhāya ariyasāvakānaṃyeva upāsakānaṃ pañcahi satehi parivuto vicarati. Atha naṃ satthā aparabhāge upāsake paṭipāṭiyā ṭhānantare ṭhapento cittasaṃyuttaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಹತ್ಥಕಆಳವಕವತ್ಥು
Hatthakaāḷavakavatthu
೨೫೧. ಚತುತ್ಥೇ ಚತೂಹಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹೀತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥುನಾ ಪರಿಸಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಹತ್ಥಕೋ ಆಳವಕೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಚತೂಹಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಕಂ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಆಳವಿರಟ್ಠೇ ಆಳವಿನಗರೇ ಆಳವಕಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ಸ್ವೇ ಭತ್ತಚಾಟಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಳವಕಸ್ಸ ಪೇಸೇತಬ್ಬೋ ಅಹೋಸಿ।
251. Catutthe catūhi saṅgahavatthūhīti catubbidhena saṅgahavatthunā parisaṃ saṅgaṇhantānaṃ hatthako āḷavako aggoti dasseti. Ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulaghare nibbatto aparabhāge satthu dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ catūhi saṅgahavatthūhi samannāgataṃ ekaṃ upāsakaṃ ṭhānantare ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde āḷaviraṭṭhe āḷavinagare āḷavakassa rañño gehe paṭisandhiṃ gaṇhi, sve bhattacāṭiyā saddhiṃ āḷavakassa pesetabbo ahosi.
ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಏಕದಿವಸಂ ಕಿರ ಆಳವಕೋ ರಾಜಾ ಮಿಗವತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಂ ಮಿಗಂ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಘಾತೇತ್ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಧನುಕೋಟಿಯಂ ಲಗೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಾತಾತಪೇನ ಕಿಲನ್ತಕಾಯೋ ಏಕಂ ಸನ್ದಚ್ಛಾಯಂ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ಮುಹುತ್ತಂ ದರಥಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ರುಕ್ಖೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ‘‘ತಿಟ್ಠ ತಿಟ್ಠ, ಭಕ್ಖೋಸಿ ಮೇ’’ತಿ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹಿ। ಸೋ ದಳ್ಹಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ಅಞ್ಞಂ ಉಪಾಯಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ದೇವಸಿಕಂ ತೇ ಏಕೇಕಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚಾಟಿಭತ್ತಂ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಗರಂ ಗತೋ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬನ್ಧನಾಗಾರತೋ ಏಕೇಕಮನುಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚಾಟಿಭತ್ತಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಖೀಣೇಸು ‘‘ಮಹಲ್ಲಕಮನುಸ್ಸೇಸು ಗಯ್ಹಮಾನೇಸು ರಟ್ಠಖೋಭೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ತೇ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ದಹರಕುಮಾರೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ಆರಭಿಂಸು। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಗರೇ ದಾರಕಮಾತರೋ ಚ ಗಬ್ಭಿನಿಯೋ ಚ ಅಞ್ಞಂ ರಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।
Tatrāyaṃ anupubbikathā – ekadivasaṃ kira āḷavako rājā migavatthāya araññaṃ gantvā ekaṃ migaṃ anubandhitvā ghātetvā chinditvā dhanukoṭiyaṃ lagetvā nivattetvā āgacchanto vātātapena kilantakāyo ekaṃ sandacchāyaṃ nigrodharukkhamūlaṃ pavisitvā nisīdi. Atha naṃ muhuttaṃ darathaṃ vinodetvā nikkhamantaṃ rukkhe adhivatthā devatā ‘‘tiṭṭha tiṭṭha, bhakkhosi me’’ti hatthe gaṇhi. So daḷhaṃ gahitattā aññaṃ upāyaṃ apassanto ‘‘devasikaṃ te ekekapurisena saddhiṃ cāṭibhattaṃ pesessāmī’’ti vatvā nagaraṃ gato. Tato paṭṭhāya bandhanāgārato ekekamanussena saddhiṃ cāṭibhattaṃ pesesi. Eteneva niyāmena bandhanāgāre manussesu khīṇesu ‘‘mahallakamanussesu gayhamānesu raṭṭhakhobho hotī’’ti te aggahetvā daharakumāre gaṇhituṃ ārabhiṃsu. Tato paṭṭhāya nagare dārakamātaro ca gabbhiniyo ca aññaṃ raṭṭhaṃ gacchanti.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯನ್ತೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಆಳವಕಕುಮಾರಸ್ಸ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಕುಮಾರೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥನೋ ದೇವಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾ ಆಳವಕರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಅಞ್ಞಂ ಕುಮಾರಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಸ್ವೇ ಕುಮಾರಂ ಚಾಟಿಭತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ಆಳವಕಸ್ಸ ಯಕ್ಖಸ್ಸ ಭವನದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದೋವಾರಿಕಂ ಗದ್ರಭಂ ನಾಮ ಯಕ್ಖಂ ಭವನಂ ಪವಿಸನತ್ಥಾಯ ಯಾಚಿ। ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಭಗವಾ ತುಮ್ಹೇ ಪವಿಸಥ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಆಳವಕಸ್ಸ ಅನಾರೋಚನಂ ನಾಮ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಹಿಮವನ್ತೇ ಯಕ್ಖಸಮಾಗಮಂ ಗತಸ್ಸ ಆಳವಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ತಂ ಭವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಆಳವಕಸ್ಸ ನಿಸೀದನಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿ।
Tasmiṃ samaye satthā paccūsasamayante lokaṃ volokento āḷavakakumārassa tiṇṇaṃ maggaphalānaṃ upanissayaṃ disvā ‘‘ayaṃ kumāro kappasatasahassaṃ patthitapatthano devalokā cavitvā āḷavakarañño gehe nibbatto, aññaṃ kumāraṃ alabhantā sve kumāraṃ cāṭibhattena saddhiṃ gahetvā gacchissantī’’ti cintetvā sāyanhasamaye aññātakavesena āḷavakassa yakkhassa bhavanadvāraṃ gantvā tassa dovārikaṃ gadrabhaṃ nāma yakkhaṃ bhavanaṃ pavisanatthāya yāci. So āha – ‘‘bhagavā tumhe pavisatha, mayhaṃ pana āḷavakassa anārocanaṃ nāma ayutta’’nti. So himavante yakkhasamāgamaṃ gatassa āḷavakassa santikaṃ agamāsi. Satthāpi taṃ bhavanaṃ pavisitvā āḷavakassa nisīdanapallaṅke nisīdi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಾತಾಗಿರಹೇಮವತಾ ಆಳವಕಸ್ಸ ಭವನಮತ್ಥಕೇನ ಯಕ್ಖಸಮಾಗಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಗಮನೇ ಅಸಮ್ಪಜ್ಜಮಾನೇ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಳವಕಸ್ಸ ಭವನೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಯಕ್ಖಸಮಾಗಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಳವಕಸ್ಸ ತುಟ್ಠಿಂ ಪವೇದಯಿಂಸು – ‘‘ಲಾಭಾ ತೇ, ಆವುಸೋ ಆಳವಕ, ಯಸ್ಸ ತೇ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ ಭವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ , ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಏಕಸ್ಸ ಮುಣ್ಡಕಸಮಣಸ್ಸ ಮಮ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನಭಾವಂ ಕಥೇನ್ತೀ’’ತಿ ಅನತ್ತಮನೋ ಕೋಧಾಭಿಭೂತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯ್ಹಂ ಏತೇನ ಸಮಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಗಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತತ್ಥ ಮೇ ಸಹಾಯಾ ನಾಮ ಹೋಥಾ’’ತಿ ದಕ್ಖಿಣಪಾದಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಮತ್ತಂ ಪಬ್ಬತಕೂಟಂ ಅಕ್ಕಮಿ, ತಂ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ದ್ವಿಧಾ ಅಹೋಸಿ। ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಳವಕಯುದ್ಧಂ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ। ಆಳವಕೋ ಪನ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ತಥಾಗತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಯುಜ್ಝನ್ತೋಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿ, ಸತ್ಥಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ । ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇತುಕಾಮೇನ ಆಳವಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೨೪೬) ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಾ।
Tasmiṃ samaye sātāgirahemavatā āḷavakassa bhavanamatthakena yakkhasamāgamaṃ gacchantā attano gamane asampajjamāne ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti āvajjentā satthāraṃ āḷavakassa bhavane nisinnaṃ disvā satthu santikaṃ gantvā vanditvā yakkhasamāgamaṃ gantvā āḷavakassa tuṭṭhiṃ pavedayiṃsu – ‘‘lābhā te, āvuso āḷavaka, yassa te sadevake loke aggapuggalo bhavane nisinno , gantvā satthu santike dhammaṃ suṇāhī’’ti. So tesaṃ kathaṃ sutvā cintesi – ‘‘ime ekassa muṇḍakasamaṇassa mama pallaṅke nisinnabhāvaṃ kathentī’’ti anattamano kodhābhibhūto hutvā ‘‘ajja mayhaṃ etena samaṇena saddhiṃ saṅgāmo bhavissati, tattha me sahāyā nāma hothā’’ti dakkhiṇapādaṃ ukkhipitvā saṭṭhiyojanamattaṃ pabbatakūṭaṃ akkami, taṃ bhijjitvā dvidhā ahosi. Ito paṭṭhāya āḷavakayuddhaṃ vitthāretabbaṃ. Āḷavako pana sabbarattiṃ tathāgatena saddhiṃ nānappakārena yujjhantopi kiñci kātuṃ asakkonto satthāraṃ upasaṅkamitvā aṭṭha pañhe pucchi, satthā vissajjesi . Desanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Vitthāretvā kathetukāmena āḷavakasuttavaṇṇanā (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.246) oloketabbā.
ಪುನದಿವಸೇ ಉಟ್ಠಿತೇ ಅರುಣೇ ಚಾಟಿಭತ್ತಾಹರಣವೇಲಾಯ ಸಕಲನಗರೇ ಗಹೇತಬ್ಬಯುತ್ತಂ ದಾರಕಂ ಅದಿಸ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಗಣ್ಹಿತುಂ ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪನ ಅತ್ಥಿ, ತಾತಾ’’ತಿ। ಆಮ, ದೇವ, ಅಜ್ಜ ರಾಜಕುಲೇ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋತಿ। ಗಚ್ಛಥ, ತಾತಾ, ಮಯಂ ಜೀವನ್ತಾ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮ, ಚಾಟಿಭತ್ತೇನ ನಂ ಪೇಸೇಥಾತಿ। ತೇ ದೇವಿಯಾ ವಿಕ್ಕನ್ದಮಾನಾಯ ದಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಟಿಭತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಳವಕಸ್ಸ ಭವನದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಹನ್ದ, ಅಯ್ಯ, ತವ ಭಾಗಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಆಳವಕೋ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಅರಿಯಸಾವಕತ್ತಾ ಲಜ್ಜಮಾನೋ ಅಧೋಮುಖೋ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಇದಾನಿ ತೇ, ಆಳವಕ, ಲಜ್ಜನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ದಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಮ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಹೀ’’ತಿ। ತೇ ರಾಜಪುರಿಸಾ ಆಳವಕಕುಮಾರಂ ಆಳವಕಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸುಂ, ಆಳವಕೋ ತಂ ಆದಾಯ ದಸಬಲಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ, ಸತ್ಥಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪುನ ಆಳವಕಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ, ಆಳವಕೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಪುರಿಸಾನಂ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ। ಇತಿಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಹತ್ಥಂ ಗತತ್ತಾ ‘‘ಹತ್ಥಕೋ ಆಳವಕೋ’’ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
Punadivase uṭṭhite aruṇe cāṭibhattāharaṇavelāya sakalanagare gahetabbayuttaṃ dārakaṃ adisvā rañño ārocesuṃ. Rājā āha – ‘‘gaṇhituṃ ayuttaṭṭhāne pana atthi, tātā’’ti. Āma, deva, ajja rājakule putto jātoti. Gacchatha, tātā, mayaṃ jīvantā puttaṃ labhissāma, cāṭibhattena naṃ pesethāti. Te deviyā vikkandamānāya dārakaṃ gahetvā cāṭibhattena saddhiṃ āḷavakassa bhavanadvāraṃ gantvā ‘‘handa, ayya, tava bhāgaṃ paṭicchāhī’’ti āhaṃsu. Āḷavako tesaṃ kathaṃ sutvā ariyasāvakattā lajjamāno adhomukho nisīdi. Atha naṃ satthā āha – ‘‘idāni te, āḷavaka, lajjanakiccaṃ natthi, dārakaṃ gahetvā mama hatthe ṭhapehī’’ti. Te rājapurisā āḷavakakumāraṃ āḷavakassa hatthe ṭhapesuṃ, āḷavako taṃ ādāya dasabalassa hatthe ṭhapesi, satthā paṭiggaṇhitvā puna āḷavakassa hatthe ṭhapesi, āḷavako taṃ gahetvā rājapurisānaṃ hatthe ṭhapesi. Itissa hatthato hatthaṃ gatattā ‘‘hatthako āḷavako’’tveva nāmaṃ akaṃsu.
ಅಥ ನಂ ತೇ ರಾಜಪುರಿಸಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ ಆದಾಯ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು। ರಾಜಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಚಾಟಿಭತ್ತಂ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ತಾತಾ, ಏವಮೇವ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ದೇವ, ರಾಜಕುಲಸ್ಸ ತುಟ್ಠಿ ಚ ವಡ್ಢಿ ಚ, ಸತ್ಥಾ ಆಳವಕಸ್ಸ ಭವನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಆಳವಕಂ ದಮೇತ್ವಾ ಉಪಾಸಕತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕುಮಾರಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಾಪೇಸೀತಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಆಳವಕಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಆಳವಿನಗರಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ। ಸೋ ನಗರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ ಲಜ್ಜಿತ್ವಾವ ಓಸಕ್ಕತಿ। ಸತ್ಥಾ ನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಲಜ್ಜಸಿ, ಆಳವಕಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ನಗರವಾಸಿನೋ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಾತಿಮರಣಂ ಪಿತಿಮರಣಂ ಪುತ್ತದಾರಮರಣಞ್ಚ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತೇ ಮಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ದಣ್ಡೇಹಿಪಿ ಲೇಡ್ಡೂಹಿಪಿ ಪಹರಿಸ್ಸನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಓಸಕ್ಕಾಮಿ, ಭನ್ತೇತಿ। ‘‘ಆಳವಕ, ನತ್ಥಿ ತೇ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಭಯಂ, ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ಏಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಗರಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ವನಸಣ್ಡೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಆಳವಕರಾಜಾಪಿ ನಾಗರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಗತೋ। ಸತ್ಥಾ ಸಮ್ಪತ್ತಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಮತಪಾನಂ ಪಿವಿಂಸು। ತೇ ಆಳವಕಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಪಟ್ಠಪೇಸುಂ।
Atha naṃ te rājapurisā tuṭṭhamānasā ādāya rañño santikaṃ agamaṃsu. Rājā taṃ disvā ‘‘ajja cāṭibhattaṃ na sampaṭicchatī’’ti saññaṃ katvā ‘‘kasmā, tātā, evameva āgatatthā’’ti āha. Deva, rājakulassa tuṭṭhi ca vaḍḍhi ca, satthā āḷavakassa bhavane nisīditvā āḷavakaṃ dametvā upāsakatte patiṭṭhāpetvā kumāraṃ amhākaṃ dāpesīti. Satthāpi āḷavakaṃ pattacīvaraṃ gāhāpetvā āḷavinagarābhimukho pāyāsi. So nagaraṃ upasaṅkamanto lajjitvāva osakkati. Satthā naṃ oloketvā ‘‘lajjasi, āḷavakā’’ti pucchi. Āma, bhante, nagaravāsino maṃ nissāya mātimaraṇaṃ pitimaraṇaṃ puttadāramaraṇañca pāpuṇiṃsu. Te maṃ passitvā daṇḍehipi leḍḍūhipi paharissanti. Tasmā osakkāmi, bhanteti. ‘‘Āḷavaka, natthi te mayā saddhiṃ gacchantassa bhayaṃ, vissattho ehī’’ti vatvā nagarassa avidūre ṭhāne vanasaṇḍe aṭṭhāsi. Āḷavakarājāpi nāgare gahetvā satthu paccuggamanaṃ gato. Satthā sampattaparisāya dhammaṃ desesi, desanāvasāne caturāsīti pāṇasahassāni amatapānaṃ piviṃsu. Te āḷavakassa tattheva vasanaṭṭhānaṃ katvā anusaṃvaccharaṃ balikammaṃ paṭṭhapesuṃ.
ಆಳವಕೋಪಿ ನಾಗರೇ ಧಮ್ಮಿಕಾಯ ರಕ್ಖಾಯ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿ। ಸೋಪಿ ಆಳವಕಕುಮಾರೋ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತೀಣಿ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿ। ಸೋ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಅರಿಯಸಾವಕಉಪಾಸಕಾನಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಸತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಚರತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತೇಹಿ ಉಪಾಸಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಸತ್ಥಾ ಸುವಿನೀತಂ ಪರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಹತೀ ತೇ, ಆಳವಕ, ಪರಿಸಾ, ಕಥಂ ತಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಭಗವಾ ದಾನೇನ ತುಸ್ಸನ್ತಂ ದಾನೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾಮಿ, ಪಿಯವಚನೇನ ತುಸ್ಸನ್ತಂ ಪಿಯವಚನೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾಮಿ, ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಕಿಚ್ಚೇಸು ತೇಸಂ ನಿತ್ಥರಣೇನ ತುಸ್ಸನ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಕಿಚ್ಚನಿತ್ಥರಣೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾಮಿ, ಸಮಾನತ್ತಟ್ಠಾನೇನ ತುಸ್ಸನ್ತಂ ಸಮಾನತ್ತತಾಯ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾಮೀತಿ। ಏವಮೇತಂ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಪಾಸಕೇ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಹತ್ಥಕಂ ಆಳವಕಂ ಚತೂಹಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹಿ ಪರಿಸಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Āḷavakopi nāgare dhammikāya rakkhāya saṅgaṇhi. Sopi āḷavakakumāro vuḍḍhippatto satthu dhammadesanaṃ sutvā tīṇi maggaphalāni paṭivijjhi. So sabbakālaṃ ariyasāvakaupāsakānaṃ pañcahi satehi parivuto carati. Athekadivasaṃ tehi upāsakehi saddhiṃ satthu santikaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Satthā suvinītaṃ parisaṃ disvā ‘‘mahatī te, āḷavaka, parisā, kathaṃ taṃ saṅgaṇhāsī’’ti āha. Bhagavā dānena tussantaṃ dānena saṅgaṇhāmi, piyavacanena tussantaṃ piyavacanena saṅgaṇhāmi, uppannesu kiccesu tesaṃ nittharaṇena tussantaṃ uppannakiccanittharaṇena saṅgaṇhāmi, samānattaṭṭhānena tussantaṃ samānattatāya saṅgaṇhāmīti. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Atha satthā aparabhāge jetavane nisīditvā upāsake ṭhānantaresu ṭhapento hatthakaṃ āḷavakaṃ catūhi saṅgahavatthūhi parisaṃ saṅgaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಮಹಾನಾಮಸಕ್ಕವತ್ಥು
Mahānāmasakkavatthu
೨೫೨. ಪಞ್ಚಮೇ ಪಣೀತದಾಯಕಾನನ್ತಿ ಪಣೀತರಸದಾಯಕಾನಂ ಮಹಾನಾಮೋ ಸಕ್ಕೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಕಂ ಪಣೀತರಸದಾಯಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುಪುರೇ ಸಕ್ಯರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಠಮದಸ್ಸನೇಯೇವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ।
252. Pañcame paṇītadāyakānanti paṇītarasadāyakānaṃ mahānāmo sakko aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbatto satthu dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ upāsakaṃ paṇītarasadāyakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthupure sakyarājakule nibbattitvā vayappatto dasabalassa paṭhamadassaneyeva sotāpattiphale patiṭṭhāsi.
ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ವೇರಞ್ಜಾಯಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಕಪಿಲವತ್ಥುಪುರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಗ್ರೋಧಾರಾಮೇ ಪಟಿವಸತಿ। ಮಹಾನಾಮೋ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭಗವಾ ಸುತಮೇತಂ ‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಕಿರ ವೇರಞ್ಜಾಯಂ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರೇನ ಕಿಲಮತೀ’ತಿ, ಮಮ ಚತುಮಾಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಟಿಜಗ್ಗನೇ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದೇಥ, ಅಹಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಓಜಂ ಪವೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ಸೋ ಸತ್ಥು ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪಣೀತರಸಭೋಜನಚತುಮಧುರಾದೀಹಿ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಪುನ ಚತುಮಾಸಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪುನ ಚತುಮಾಸಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಕಲಸಂವಚ್ಛರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ। ಸತ್ಥಾ ತತೋ ಪರಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ನಾದಾಸಿ। ಮಹಾನಾಮೋ ಪನ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪರಾಪರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋತಿ। ತಸ್ಸ ಸೋ ಗುಣೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ। ಏವಮೇತಂ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಹಾನಾಮಂ ಸಕ್ಕಂ ಪಣೀತದಾಯಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Athekasmiṃ samaye satthā verañjāyaṃ vassāvāsaṃ vasitvā anupubbena kapilavatthupuraṃ gantvā nigrodhārāme paṭivasati. Mahānāmo ‘‘satthā āgato’’ti sutvā satthu santikaṃ gantvā abhivādetvā ekamantaṃ nisinno satthāraṃ evamāha – ‘‘bhagavā sutametaṃ ‘bhikkhusaṅgho kira verañjāyaṃ bhikkhācārena kilamatī’ti, mama catumāsaṃ bhikkhusaṅghassa paṭijaggane paṭiññaṃ detha, ahaṃ bhikkhusaṅghassa sarīre ojaṃ pavesessāmī’’ti. Satthā adhivāsesi. So satthu adhivāsanaṃ viditvā punadivasato paṭṭhāya buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītarasabhojanacatumadhurādīhi paṭijaggitvā puna catumāsaṃ paṭiññaṃ gahetvā aṭṭha māse pūretvā puna catumāsaṃ paṭiññaṃ gahetvā sakalasaṃvaccharaṃ paṭijaggi. Satthā tato paraṃ paṭiññaṃ nādāsi. Mahānāmo pana tato paṭṭhāya aparāparaṃ sampattabhikkhusaṅghassa teneva niyāmena sakkāraṃ karoti. Tassa so guṇo sakalajambudīpe pākaṭo jāto. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Satthā pana aparabhāge jetavane nisīditvā mahānāmaṃ sakkaṃ paṇītadāyakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಉಗ್ಗಗಹಪತಿವತ್ಥು
Uggagahapativatthu
೨೫೩. ಛಟ್ಠೇ ಮನಾಪದಾಯಕಾನನ್ತಿ ಮನಾಪಂ ಚಿತ್ತರುಚಿತಭೋಜನಂ ದಾಯಕಾನಂ ಉಗ್ಗೋ ಗಹಪತಿ, ವೇಸಾಲಿಕೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಕಂ ಮನಾಪದಾಯಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ವೇಸಾಲಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಜಾತಕಾಲೇ ನಾಮಂ ಅನಿಯಾಮಿತಂ। ಅಪರಭಾಗೇ ಪನಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೋಪಿ ಉಗ್ಗತೋ ಅಹೋಸಿ ಸಮಿದ್ಧೋ, ಅಲಙ್ಕತತೋರಣಂ ವಿಯ ಉಸ್ಸಿತಚಿತ್ತಪಟೋ ವಿಯ ಚ ಅತಿವಿರೋಚಿತ್ಥ। ಗುಣಾಪಿಸ್ಸ ಉಗ್ಗತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಸೋ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಉಗ್ಗತತ್ತಾ ಉಗ್ಗಸೇಟ್ಠಿತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ। ಸೋ ಪನಾಯಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಠಮದಸ್ಸನೇಯೇವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಅಪರಭಾಗೇ ತೀಣಿಪಿ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ರಹೋಗತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಂ ಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಪಿಯಂ ಮನಾಪಂ, ತಂ ತದೇವ ದಸಬಲಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಂ ಮೇ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮುಖಾಪಿ ಸುತಂ ‘ಮನಾಪದಾಯೀ ಲಭತೇ ಮನಾಪ’’’ನ್ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಪಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾಪಿ ನಿವೇಸನದ್ವಾರಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ।
253. Chaṭṭhe manāpadāyakānanti manāpaṃ cittarucitabhojanaṃ dāyakānaṃ uggo gahapati, vesāliko aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbatto aparabhāge satthu dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ upāsakaṃ manāpadāyakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ seṭṭhikule nibbatti. Tassa jātakāle nāmaṃ aniyāmitaṃ. Aparabhāge panassa attabhāvopi uggato ahosi samiddho, alaṅkatatoraṇaṃ viya ussitacittapaṭo viya ca ativirocittha. Guṇāpissa uggatā ahesuṃ. So imesaṃ dvinnampi uggatattā uggaseṭṭhitveva saṅkhaṃ gato. So panāyaṃ dasabalassa paṭhamadassaneyeva sotāpattiphale patiṭṭhāya aparabhāge tīṇipi maggaphalāni sacchākāsi. So attano mahallakakāle rahogato nisīditvā cintesi – ‘‘yaṃ yaṃ mayhaṃ piyaṃ manāpaṃ, taṃ tadeva dasabalassa dassāmi, idaṃ me satthu sammukhāpi sutaṃ ‘manāpadāyī labhate manāpa’’’nti. Athassa etadahosi – ‘‘api nu kho me cittaṃ jānitvā satthāpi nivesanadvāraṃ āgaccheyyā’’ti.
ಸತ್ಥಾಪಿ ಖೋ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇಯೇವ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಸೋ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಅತಿವಿಯ ಉಸ್ಸಾಹಜಾತೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪತ್ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಘರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನೇ ಸತ್ಥಾರಂ, ಅವಸೇಸಆಸನೇಸು ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಾನಗ್ಗರಸೇಹಿ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಮ್ಮುಖಾ ಮೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೋ ಸುತಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ‘ಮನಾಪದಾಯೀ ಲಭತೇ ಮನಾಪ’’’ನ್ತಿ। ಯಂ ಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಮನಾಪಂ, ತಂ ತಂ ಮಯಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಿನ್ನಮೇವಾ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಂ ಯಂ ತಸ್ಸ ಮನಾಪಂ, ತಂ ತಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದೇತಿ। ತಂ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಪಞ್ಚಕನಿಪಾತೇ ಉಗ್ಗಸುತ್ತೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಏವಮೇತಂ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ತಂ ಉಪಾಸಕಂ ಮನಾಪದಾಯಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Satthāpi kho tassa cittaṃ ñatvā bhikkhusaṅghaparivuto nivesanadvāreyeva pāturahosi. So ‘‘satthā āgato’’ti sutvā ativiya ussāhajāto dasabalassa santikaṃ gantvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā satthu pattaṃ paṭiggahetvā gharaṃ pavesetvā paññattavarabuddhāsane satthāraṃ, avasesaāsanesu bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpetvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nānaggarasehi parivisitvā bhattakiccapariyosāne ekamantaṃ nisīditvā evamāha – ‘‘sammukhā metaṃ, bhante, bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ ‘manāpadāyī labhate manāpa’’’nti. Yaṃ yaṃ, bhante, mayhaṃ manāpaṃ, taṃ taṃ mayā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dinnamevā’’ti satthāraṃ jānāpetvā tato paṭṭhāya yaṃ yaṃ tassa manāpaṃ, taṃ taṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa deti. Taṃ pana sabbaṃ pañcakanipāte uggasutte vitthārato āgamissati. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Satthā aparabhāge jetavane viharanto taṃ upāsakaṃ manāpadāyakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಉಗ್ಗತಗಹಪತಿವತ್ಥು
Uggatagahapativatthu
೨೫೪. ಸತ್ತಮೇ ಸಙ್ಘುಪಟ್ಠಾಕಾನನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಹತ್ಥಿಗಾಮಕೋ ಉಗ್ಗತೋ ಗಹಪತಿ, ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋಪಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಕಂ ಸಙ್ಘುಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಹತ್ಥಿಗಾಮೇ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಉಗ್ಗತಕುಮಾರೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
254. Sattame saṅghupaṭṭhākānanti bhikkhusaṅghassa upaṭṭhākānaṃ hatthigāmako uggato gahapati, aggoti dasseti. Sopi padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbatto aparabhāge satthu dhammadesanaṃ sutvā satthāraṃ ekaṃ upāsakaṃ saṅghupaṭṭhākānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde hatthigāme seṭṭhikule nibbatti, tassa uggatakumāroti nāmaṃ akaṃsu.
ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಘರಾವಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ಸಮಯೇನ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಹತ್ಥಿಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ನಾಗವನುಯ್ಯಾನೇ ವಿಹರತಿ। ತದಾ ಅಯಂ ಉಗ್ಗತಸೇಟ್ಠಿ ಸತ್ತಾಹಂ ಪಾನಮದಮತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಾಟಕೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ನಾಗವನುಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಚಾರಯಮಾನೋ ದಸಬಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಬಲವಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬೋ ಸುರಾಮದೋ ಅಬ್ಭತ್ಥಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ತೀಣಿ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಾಟಕಾನಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಯಥಾಸುಖಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಾನಾಭಿರತೋ ಹುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಮೇವ ದೇತಿ। ದೇವತಾ ರತ್ತಿಭಾಗಸಮನನ್ತರೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಆರೋಚೇನ್ತಿ – ‘‘ಗಹಪತಿ, ಅಸುಕೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇವಿಜ್ಜೋ, ಅಸುಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಛಳಭಿಞ್ಞೋ, ಅಸುಕೋ ಸೀಲವಾ, ಅಸುಕೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ’’ತಿ। ಸೋ ತಾಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಗುಣಂ ತಾವ ಯಥಾಭೂತತೋ ಜಾನಾತಿ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಪನ ಸಮಚಿತ್ತೇನೇವ ದೇತಿ। ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾಪಿ ತಮೇವ ಗುಣಂ ಕಥೇತಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ತಂ ಗಹಪತಿಂ ಸಙ್ಘುಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
So aparabhāge gharāvāse patiṭṭhito pitu accayena seṭṭhiṭṭhānaṃ pāpuṇi. Tena samayena satthā bhikkhusaṅghaparivuto cārikaṃ caranto hatthigāmaṃ patvā nāgavanuyyāne viharati. Tadā ayaṃ uggataseṭṭhi sattāhaṃ pānamadamatto hutvā nāṭakehi parivuto nāgavanuyyānaṃ gantvā paricārayamāno dasabalaṃ disvā balavahirottappaṃ paccupaṭṭhāpesi. Athassa satthāraṃ upasaṅkamantassa sabbo surāmado abbhatthaṃ agamāsi. So satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Athassa satthā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne tīṇi maggaphalāni paṭivijjhi. Tato paṭṭhāya nāṭakāni ‘‘tumhe yathāsukhaṃ gacchathā’’ti vissajjetvā dānābhirato hutvā bhikkhusaṅghassa dānameva deti. Devatā rattibhāgasamanantare āgantvā seṭṭhissa ārocenti – ‘‘gahapati, asuko bhikkhu tevijjo, asuko bhikkhu chaḷabhiñño, asuko sīlavā, asuko dussīlo’’ti. So tāsaṃ vacanaṃ sutvāpi guṇaṃ tāva yathābhūtato jānāti, deyyadhammaṃ pana samacitteneva deti. Satthu santike nisīditvāpi tameva guṇaṃ katheti. Aparabhāge satthā jetavane nisīditvā taṃ gahapatiṃ saṅghupaṭṭhākānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠವತ್ಥು
Sūrambaṭṭhavatthu
೨೫೫. ಅಟ್ಠಮೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸನ್ನಾನನ್ತಿ ಅವಿಗಚ್ಛನಸಭಾವೇನ ಅಚಲೇನ ಪಸಾದೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಕಂ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸನ್ನಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
255. Aṭṭhame aveccappasannānanti avigacchanasabhāvena acalena pasādena samannāgatānaṃ sūrambaṭṭho aggoti dasseti. Ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbatto satthu dhammakathaṃ sutvā satthāraṃ ekaṃ upāsakaṃ aveccappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhikule nibbatti, sūrambaṭṭhotissa nāmaṃ akaṃsu.
ಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಘರಾವಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಹುತ್ವಾ ಚರತಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಹೇತುಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ನಿವೇಸನದ್ವಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ದಸಬಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಮಹಾಕುಲೇ ಚೇವ ಜಾತೋ, ಲೋಕೇ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾತೋ, ತೇನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮನಂ ನಾಮ ನ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾದೇಸು ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಘರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಮಹಾರಹೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಚರಿತವಸೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ತಂ ದಮೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಮೇವ ಗತೋ।
So aparabhāge vayappatto gharāvāse patiṭṭhāya aññatitthiyānaṃ upaṭṭhāko hutvā carati. Atha satthā paccūsasamaye lokaṃ volokento tassa sotāpattimaggahetuṃ disvā bhikkhācāravelāya nivesanadvāraṃ agamāsi. So dasabalaṃ disvā cintesi – ‘‘samaṇo gotamo mahākule ceva jāto, loke ca abhiññāto, tenassa santikaṃ agamanaṃ nāma na yutta’’nti satthu santikaṃ gantvā pādesu vanditvā pattaṃ gahetvā gharaṃ pavesetvā mahārahe pallaṅke nisīdāpetvā bhikkhaṃ datvā bhattakiccapariyosāne ekamantaṃ nisīdi. Satthā tassa caritavasena dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhahi. Satthāpi taṃ dametvā vihārameva gato.
ತತೋ ಮಾರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠೋ ನಾಮ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಕೋ, ಸತ್ಥಾ ಪನಸ್ಸ ಅಜ್ಜ ಗೇಹಂ ಗತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪಾತುಭಾವಂ ಅಕರಿತ್ಥಾತಿ ಯಾವಸ್ಸ ಮಮ ವಿಸಯಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಭಾವಂ ವಾ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತಭಾವಂ ವಾ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಾಮರೂಪಿತಾಯ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸರಿಕ್ಖಕಂ ರೂಪಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಚೀವರಗ್ಗಹಣಮ್ಪಿ ಪತ್ತಗ್ಗಹಣಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಾಕಪ್ಪೇನೇವ ಕತ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಲಕ್ಖಣಧರೋ ಹುತ್ವಾ ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠೋಪಿ ‘‘ಪುನ ದಸಬಲೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಗಮನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಕೇನ ನು ಖೋ ಕಾರಣೇನ ಆಗತೋ’’ತಿ ವೇಗೇನ ‘‘ದಸಬಲೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ಇದಾನೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಗತಾ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಪುನ ಆಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠ ಮಯಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೇನ ಏಕಂ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ಕಥಿತಂ। ಮಯಾ ಹಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ‘ಸಬ್ಬೇವ ಅನಿಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಾ ಅನತ್ತಾ’ತಿ ಕಥಿತಾ, ನ ಪನೇತೇ ಸಬ್ಬೇವ ಏವರೂಪಾ। ಏಕಚ್ಚೇ ಹಿ ಖನ್ಧಾ ನಿಚ್ಚಾ ಧುವಾ ಸಸ್ಸತಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹ।
Tato māro cintesi – ‘‘ayaṃ sūrambaṭṭho nāma amhākaṃ santako, satthā panassa ajja gehaṃ gato, kiṃ nu kho satthu dhammaṃ sutvā maggapātubhāvaṃ akaritthāti yāvassa mama visayā atikkantabhāvaṃ vā anatikkantabhāvaṃ vā jānāmī’’ti attano kāmarūpitāya dasabalassa sarikkhakaṃ rūpaṃ māpetvā cīvaraggahaṇampi pattaggahaṇampi buddhākappeneva katvā dvattiṃsalakkhaṇadharo hutvā sūrambaṭṭhassa gehadvāre aṭṭhāsi. Sūrambaṭṭhopi ‘‘puna dasabalo āgato’’ti sutvā ‘‘buddhānaṃ aniyyānikagamanaṃ nāma natthi, kena nu kho kāraṇena āgato’’ti vegena ‘‘dasabalo’’ti saññāya tassa santikaṃ gantvā abhivādetvā ekamantaṃ ṭhito, ‘‘bhante, tumhe idāneva imasmiṃ gehe bhattakiccaṃ katvā gatā, kiṃ nu kho kāraṇaṃ paṭicca puna āgatatthā’’ti āha. ‘‘Sūrambaṭṭha mayā dhammaṃ kathentena ekaṃ anupadhāretvā kathitaṃ. Mayā hi pañcakkhandhā ‘sabbeva aniccā dukkhā anattā’ti kathitā, na panete sabbeva evarūpā. Ekacce hi khandhā niccā dhuvā sassatā atthī’’ti āha.
ತತೋ ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಕಥಾ ಅತಿವಿಯ ಭಾರಿಯಾ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ಕಥನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ದಸಬಲಸ್ಸ ಮಾರೋ ಕಿರ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ, ಅದ್ಧಾ ಅಯಂ ಮಾರೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಮಾರೋಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅರಿಯಸಾವಕೇನ ಕಥಿತಕಥಾ ತಸ್ಸ ಫರಸುಪ್ಪಹಾರೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಕಭಾವೇನ ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಆಮ, ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠ, ಅಹಂ ಮಾರೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ತಾದಿಸಾನಂ ಮಾರಾನಂ ಸತಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಮ ಸದ್ಧಂ ಚಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಮಹಾಗೋತಮೋ ದಸಬಲೋ ಮಯ್ಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ‘ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾ’ತಿ ಬೋಧೇತ್ವಾ ದೇಸೇಸಿ, ಮಾ ಮೇ ಘರದ್ವಾರೇ ತಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ಅಚ್ಛರಂ ಪಹರಿ। ಮಾರೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಪ್ಫರಿತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತರಧಾಯಿ। ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠೋಪಿ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಾರೇನ ಕತಕಿರಿಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಮಾರೋ ಮಮ ಸದ್ಧಂ ಚಾಲೇತುಂ ವಾಯಮಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ಏತದೇವ ಕಾರಣಂ ಅಟ್ಠುಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠಂ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸನ್ನಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Tato sūrambaṭṭho cintesi – ‘‘ayaṃ kathā ativiya bhāriyā. Buddhānañhi anupadhāretvā kathanaṃ nāma natthi, dasabalassa māro kira paṭipakkho, addhā ayaṃ māro bhavissatī’’ti cintetvā – ‘‘mārosi tva’’nti āha. Ariyasāvakena kathitakathā tassa pharasuppahāro viya ahosi, tasmā sakabhāvena ṭhātuṃ asakkonto ‘‘āma, sūrambaṭṭha, ahaṃ māro’’ti āha. ‘‘Tādisānaṃ mārānaṃ satampi sahassampi āgantvā mama saddhaṃ cāletuṃ na sakkoti, mahāgotamo dasabalo mayhaṃ dhammaṃ desento ‘sabbe saṅkhārā aniccā’ti bodhetvā desesi, mā me gharadvāre tiṭṭhā’’ti accharaṃ pahari. Māro tassa vacanaṃ sutvā paṭippharitvā kathetuṃ asakkonto tattheva antaradhāyi. Sūrambaṭṭhopi sāyanhasamaye satthu santikaṃ gantvā mārena katakiriyaṃ kathetvā, ‘‘bhante, evaṃ māro mama saddhaṃ cāletuṃ vāyamitthā’’ti āha. Satthā etadeva kāraṇaṃ aṭṭhupattiṃ katvā imasmiṃ sāsane sūrambaṭṭhaṃ aveccappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಜೀವಕವತ್ಥು
Jīvakavatthu
೨೫೬. ನವಮೇ ಪುಗ್ಗಲಪ್ಪಸನ್ನಾನನ್ತಿ ಪುಗ್ಗಲಿಯಪ್ಪಸಾದೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ಉಪಾಸಕಾನಂ ಜೀವಕೋ ಕೋಮಾರಭಚ್ಚೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋ ಹಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ । ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಕಂ ಪುಗ್ಗಲಪ್ಪಸನ್ನಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಅಭಯರಾಜಕುಮಾರಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಾಲವತಿಯಾ ನಾಮ ರೂಪೂಪಜೀವಿನಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ರೂಪೂಪಜೀವಿನಿಯೋ ಚ ನಾಮ ವಿಜಾತಕಾಲೇ ಸಚೇ ಪುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಛಡ್ಡೇನ್ತಿ। ಸಚೇ ಧೀತಾ, ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಿ। ಇತಿ ಸಾ ತಂ ದಾರಕಂ ಕತ್ತರಸುಪ್ಪಕೇನ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟೇ ಛಡ್ಡಾಪೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಅಭಯೋ ರಾಜಕುಮಾರೋ ರಾಜುಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಣೇ, ಏತಂ ಕಾಕೇಹಿ ಸಮ್ಪರಿಕಿಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ದಾರಕೋ ದೇವಾ’’ತಿ। ಜೀವತಿ, ಭಣೇತಿ, ‘‘ಜೀವತಿ, ದೇವಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅನ್ತೇಪುರೇ ಪೋಸಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಜೀವತೀತಿ ಕಥಿತತ್ತಾ ಜೀವಕೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು, ಕುಮಾರೇನ ಪೋಸಾಪಿತೋತಿ ಕೋಮಾರಭಚ್ಚೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
256. Navame puggalappasannānanti puggaliyappasādena samannāgatānaṃ upāsakānaṃ jīvako komārabhacco aggoti dasseti. So hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbatto . Satthu dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ upāsakaṃ puggalappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagare abhayarājakumāraṃ paṭicca sālavatiyā nāma rūpūpajīviniyā kucchimhi nibbatto. Rūpūpajīviniyo ca nāma vijātakāle sace putto hoti, chaḍḍenti. Sace dhītā, paṭijagganti. Iti sā taṃ dārakaṃ kattarasuppakena saṅkārakūṭe chaḍḍāpesi. Atha naṃ abhayo rājakumāro rājupaṭṭhānaṃ gacchanto taṃ disvā ‘‘kiṃ, bhaṇe, etaṃ kākehi samparikiṇṇa’’nti manusse pesetvā ‘‘dārako devā’’ti. Jīvati, bhaṇeti, ‘‘jīvati, devā’’ti sutvā attano antepure posāpesi. Tassa jīvatīti kathitattā jīvakoti nāmaṃ akaṃsu, kumārena posāpitoti komārabhaccoti nāmaṃ akaṃsu.
ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಕಾಲೇ ತಕ್ಕಸಿಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವೇಜ್ಜಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ರೋಗಂ ಫಾಸುಕಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ತಣ್ಡುಲಸಕಟಸತಾನಿ ಸೋಳಸ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ದುಸ್ಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಂ ಅನಗ್ಘಂ ಸಿವೇಯ್ಯಕಂ ದುಸ್ಸಯುಗಞ್ಚ ಪೇಸೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ರಾಜಗಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ ಪಬ್ಬತೇ ವಿಹರತಿ। ಜೀವಕೋ ಸತ್ಥು ಉಸ್ಸನ್ನಧಾತುಕೇ ಕಾಯೇ ವಿರೇಚನಂ ದತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ ಮಮ ಸನ್ತಕಾವ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಅತ್ತನೋ ವಿಹಾರೇ ವಸಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ದುಸ್ಸಯುಗಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಪರಿಭೋಗಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಲದ್ಧಂ ದುಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅದಾಸಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೇನ ಪನ ಜೀವಕವತ್ಥು ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ॰ ೩೨೬ ಆದಯೋ) ಆಗತಮೇವ। ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಜೀವಕಂ ಕೋಮಾರಭಚ್ಚಂ ಪುಗ್ಗಲಪ್ಪಸನ್ನಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
So attano soḷasavassuddesikakāle takkasilaṃ gantvā vejjasippaṃ uggaṇhitvā bimbisārarañño santikā sakkāraṃ labhitvā caṇḍapajjotassa rañño rogaṃ phāsukaṃ akāsi. So tassa pañca taṇḍulasakaṭasatāni soḷasa kahāpaṇasahassāni dussasahassaparivāraṃ anagghaṃ siveyyakaṃ dussayugañca pesesi. Tasmiṃ samaye satthā rājagahaṃ upanissāya gijjhakūṭe pabbate viharati. Jīvako satthu ussannadhātuke kāye virecanaṃ datvā bhesajjaṃ karonto ‘‘cattāro paccayā mama santakāva hontū’’ti satthāraṃ attano vihāre vasāpetvā satthu bhesajjaṃ katvā taṃ dussayugaṃ upanetvā ‘‘idaṃ, bhante, tumheyeva paribhogaṃ karothā’’ti vatvā tena saddhiṃ laddhaṃ dussasahassaṃ bhikkhusaṅghassa adāsi. Ayamettha saṅkhepo, vitthārena pana jīvakavatthu khandhake (mahāva. 326 ādayo) āgatameva. Satthā aparabhāge jetavane viharanto jīvakaṃ komārabhaccaṃ puggalappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ನಕುಲಪಿತುಗಹಪತಿವತ್ಥು
Nakulapitugahapativatthu
೨೫೭. ದಸಮೇ ವಿಸ್ಸಾಸಕಾನನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಉಪಾಸಕಾನಂ ಅನ್ತರೇ, ನಕುಲಪಿತಾ ಗಹಪತಿ, ಅಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಕಂ ವಿಸ್ಸಾಸಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಭಗ್ಗರಟ್ಠೇ ಸುಸುಮಾರಗಿರಿನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ತಂ ನಗರಂ ಪತ್ವಾ ಭೇಸಕಳಾವನೇ ವಿಹರತಿ। ಅಥಾಯಂ, ನಕುಲಪಿತಾ ಗಹಪತಿ, ಸುಸುಮಾರಗಿರಿವಾಸೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಠಮದಸ್ಸನೇನೇವ ಸೋ ಚ ಭರಿಯಾ ಚಸ್ಸ ದಸಬಲಂ ‘‘ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ಸತ್ಥು ಪಾದೇಸು ನಿಪತಿತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಮ್ಹೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಕಹಂ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಅಯಂ ಕಿರ, ನಕುಲಪಿತಾ ಗಹಪತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಿತಾ ಅಹೋಸಿ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಚೂಳಪಿತಾ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಮಹಾಪಿತಾ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಮಾತುಲೋ, ನಕುಲಮಾತಾಪಿ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಮಾತಾ ಅಹೋಸಿ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಚೂಳಮಾತಾ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಮಹಾಮಾತಾ, ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಪಿತುಚ್ಛಾ। ಇತಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಅನುಗತಸಿನೇಹತ್ತಾ ದಸಬಲಂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ಸಣ್ಠಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಯಾವ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಸಞ್ಞತ್ತಿಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ತಾವ ‘‘ಅಪೇಥಾ’’ತಿ ನಾವೋಚ। ಅಥ ನೇಸಂ ಯಥಾಮನೇನೇವ ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝತ್ತಭೂತಾನಂ ಆಸಯಂ ಞತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಭೋಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು।
257. Dasame vissāsakānanti vissāsikakathaṃ kathentānaṃ upāsakānaṃ antare, nakulapitā gahapati, aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbatto satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ upāsakaṃ vissāsakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. So kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde bhaggaraṭṭhe susumāragirinagare seṭṭhikule nibbatti. Satthāpi bhikkhusaṅghaparivuto cārikaṃ caramāno taṃ nagaraṃ patvā bhesakaḷāvane viharati. Athāyaṃ, nakulapitā gahapati, susumāragirivāsīhi saddhiṃ satthu santikaṃ gantvā paṭhamadassaneneva so ca bhariyā cassa dasabalaṃ ‘‘ayaṃ amhākaṃ putto’’ti saññaṃ paṭṭhapetvā ubhopi satthu pādesu nipatitvā, ‘‘tāta, tvaṃ ettakaṃ kālaṃ amhe chaḍḍetvā kahaṃ vicarasī’’ti āhaṃsu. Ayaṃ kira, nakulapitā gahapati, pubbe pañca jātisatāni dasabalassa pitā ahosi, pañca jātisatāni cūḷapitā, pañca jātisatāni mahāpitā, pañca jātisatāni mātulo, nakulamātāpi pañca jātisatāni mātā ahosi, pañca jātisatāni cūḷamātā, pañca jātisatāni mahāmātā, pañca jātisatāni pitucchā. Iti dīgharattaṃ anugatasinehattā dasabalaṃ disvāva ‘‘putto’’ti saññaṃ katvā saṇṭhātuṃ nāsakkhiṃsu. Satthā yāva tesaṃ cittaṃ saññattiṃ na gacchati, tāva ‘‘apethā’’ti nāvoca. Atha nesaṃ yathāmaneneva satiṃ paṭilabhitvā majjhattabhūtānaṃ āsayaṃ ñatvā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne ubhopi sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu.
ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ತೇಸಂ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪುನ ತಂ ನಗರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಾನಗ್ಗರಸೇಹಿ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ನಕುಲಪಿತಾ ಗಹಪತಿ, ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯತೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ, ದಹರಸ್ಸೇವ ದಹರಾ ಆನೀತಾ, ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ ನಕುಲಮಾತರಂ ಗಹಪತಾನಿಂ ಮನಸಾಪಿ ಅತಿಚರಿತಾ, ಕುತೋ ಪನ ಕಾಯೇನ। ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ದಿಟ್ಠೇ ಚೇವ ಧಮ್ಮೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಸ್ಸಿತು’’ನ್ತಿ। ನಕುಲಮಾತಾಪಿ ಖೋ, ಗಹಪತಾನೀ, ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯತೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ನಕುಲಪಿತುನೋ ಗಹಪತಿಸ್ಸ ದಹರಸ್ಸೇವ ದಹರಾ ಆನೀತಾ, ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ ನಕುಲಪಿತರಂ ಗಹಪತಿಂ ಮನಸಾಪಿ ಅತಿಚರಿತಾ, ಕುತೋ ಪನ ಕಾಯೇನ। ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ದಿಟ್ಠೇ ಚೇವ ಧಮ್ಮೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಸ್ಸಿತು’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಪಾಸಕೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಕಥಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ನಕುಲಪಿತರಂ ಗಹಪತಿಂ ವಿಸ್ಸಾಸಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Satthā aparabhāge tesaṃ mahallakakāle puna taṃ nagaraṃ agamāsi. Te ‘‘satthā āgato’’ti sutvā satthu santikaṃ gantvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā svātanāya nimantetvā punadivase attano nivesane buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nānaggarasehi parivisitvā satthāraṃ katabhattakiccaṃ upasaṅkamitvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinno kho nakulapitā gahapati, bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yato me, bhante, nakulamātā gahapatānī, daharasseva daharā ānītā, nābhijānāmi nakulamātaraṃ gahapatāniṃ manasāpi aticaritā, kuto pana kāyena. Iccheyyāma mayaṃ, bhante, diṭṭhe ceva dhamme aññamaññaṃ passituṃ abhisamparāyañca aññamaññaṃ passitu’’nti. Nakulamātāpi kho, gahapatānī, bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yato ahaṃ, bhante, nakulapituno gahapatissa daharasseva daharā ānītā, nābhijānāmi nakulapitaraṃ gahapatiṃ manasāpi aticaritā, kuto pana kāyena. Iccheyyāma mayaṃ, bhante, diṭṭhe ceva dhamme aññamaññaṃ passituṃ abhisamparāyañca aññamaññaṃ passitu’’nti. Atha aparabhāge satthā jetavane nisīditvā upāsake paṭipāṭiyā ṭhānantaresu ṭhapento imaṃ imesaṃ dvinnampi kathaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā nakulapitaraṃ gahapatiṃ vissāsakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಛಟ್ಠವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Chaṭṭhavaggavaṇṇanā.
ದಸಸುತ್ತಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾಯ ಉಪಾಸಕಪಾಳಿಯಾ ವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dasasuttapaṭimaṇḍitāya upāsakapāḷiyā vaṇṇanā niṭṭhitā.
೧೪. ಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
14. Etadaggavaggo
(೧೪) ೭. ಸತ್ತಮಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ
(14) 7. Sattamaetadaggavaggo
ಸುಜಾತಾವತ್ಥು
Sujātāvatthu
೨೫೮. ಉಪಾಸಿಕಾಪಾಳಿಯಾ ಪಠಮೇ ಪಠಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ, ಸುಜಾತಾ ನಾಮ, ಸೇನಿಯಧೀತಾ ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾಪಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಪಠಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಉರುವೇಲಾಯಂ ಸೇನಾನಿಗಮೇ ಸೇನಿಯಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಿಗ್ರೋಧಮೂಲೇ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಸಮಜಾತಿಕಂ ಕುಲಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಠಮಗಬ್ಭೇ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತಸ್ಸಾ ಸಾ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝಿ।
258. Upāsikāpāḷiyā paṭhame paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantīnanti sabbapaṭhamaṃ saraṇesu patiṭṭhitānaṃ upāsikānaṃ, sujātā nāma, seniyadhītā aggāti dasseti. Sāpi padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā aparabhāge satthu dhammakathaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikāraṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ satthu nibbattito puretarameva uruvelāyaṃ senānigame seniyakuṭumbikassa gehe nibbattitvā vayappattā ekasmiṃ nigrodhamūle patthanaṃ akāsi – ‘‘sace samajātikaṃ kulagharaṃ gantvā paṭhamagabbhe puttaṃ labhissāmi, anusaṃvaccharaṃ balikammaṃ karissāmī’’ti. Tassā sā patthanā samijjhi.
ಸಾ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಛಟ್ಠೇ ವಸ್ಸೇ ಪರಿಪುಣ್ಣೇ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ‘‘ಪಾತೋವ ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯಂ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಯ ಧೇನುಯೋ ದುಹಾಪೇಸಿ। ವಚ್ಛಕಾ ಧೇನೂನಂ ಥನಮೂಲಂ ನ ಆಗಮಂಸು, ಥನಮೂಲೇ ನವಭಾಜನಮ್ಹಿ ಉಪನೀತಮತ್ತೇ ಅತ್ತನೋವ ಧಮ್ಮತಾಯ ಖೀರಧಾರಾ ಪತಿಂಸು। ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ಸುಜಾತಾ, ಸಹತ್ಥೇನೇವ ಖೀರಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ನವಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಹತ್ಥೇನೇವ ಅಗ್ಗಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಚಿತುಂ ಆರಭಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಯಾಸೇ ಪಚ್ಚಮಾನೇ ಮಹನ್ತಮಹನ್ತಾ ಬುಬ್ಬುಳಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಾವತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಸಞ್ಚರನ್ತಿ, ಏಕಫುಸಿತಮ್ಪಿ ಬಹಿ ನ ನಿಗ್ಗಚ್ಛತಿ। ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಛತ್ತಂ ಧಾರೇಸಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಲೋಕಪಾಲಾ ಖಗ್ಗಹತ್ಥಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಸಕ್ಕೋ ಅಲಾತಾನಿ ಸಮಾನೇನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇಸಿ। ದೇವತಾ ಚತೂಸು ದೀಪೇಸು ಓಜಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ಸುಜಾತಾ, ಏಕದಿವಸೇಯೇವ ಇಮಾನಿ ಅಚ್ಛರಿಯಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಪುಣ್ಣಾದಾಸಿಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಪುಣ್ಣೇ ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇವತಾ ಅತಿವಿಯ ಪಸನ್ನಾ, ಮಯಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಏವರೂಪಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ನಾಮ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ , ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ದೇವಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಹೀ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತುರಿತತುರಿತಾ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Sā mahāsattassa dukkarakārikaṃ karontassa chaṭṭhe vasse paripuṇṇe visākhapuṇṇamadivase ‘‘pātova balikammaṃ karissāmī’’ti rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya dhenuyo duhāpesi. Vacchakā dhenūnaṃ thanamūlaṃ na āgamaṃsu, thanamūle navabhājanamhi upanītamatte attanova dhammatāya khīradhārā patiṃsu. Taṃ acchariyaṃ disvā, sujātā, sahattheneva khīraṃ gaṇhitvā navabhājane pakkhipitvā sahattheneva aggiṃ katvā pacituṃ ārabhi. Tasmiṃ pāyāse paccamāne mahantamahantā bubbuḷā uṭṭhahitvā dakkhiṇāvattā hutvā sañcaranti, ekaphusitampi bahi na niggacchati. Mahābrahmā chattaṃ dhāresi, cattāro lokapālā khaggahatthā ārakkhaṃ gaṇhiṃsu, sakko alātāni samānento aggiṃ jālesi. Devatā catūsu dīpesu ojaṃ saṃharitvā tattha pakkhipiṃsu. Sujātā, ekadivaseyeva imāni acchariyāni disvā puṇṇādāsiṃ āmantesi – ‘‘amma, puṇṇe ajja amhākaṃ devatā ativiya pasannā, mayā ettakaṃ kālaṃ evarūpaṃ acchariyaṃ nāma na diṭṭhapubbaṃ , vegena gantvā devaṭṭhānaṃ paṭijaggāhī’’ti. Sā ‘‘sādhu, ayye’’ti tassā vacanaṃ sampaṭicchitvā turitaturitā rukkhamūlaṃ agamāsi.
ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಕಾಲಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ ಪಾತೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ। ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಸೋಧನತ್ಥಾಯ ಗತಾ ಪುಣ್ಣಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸುಜಾತಾಯ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ದೇವತಾ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ। ಸುಜಾತಾ, ‘‘ಸಚೇ ಜೇ ಸಚ್ಚಂ ಭಣಸಿ, ಅದಾಸಿಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪಸಾಧನಂ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕೇ ಸುವಣ್ಣಥಾಲೇ ಪಾಯಾಸಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅಪರಾಯ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಾ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಸೇತವತ್ಥೇನ ಸಮ್ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ಗನ್ಧದಾಮಮಾಲಾದಾಮಾನಿ ಓಸಾರೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಬಲವಪೀತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಓಣತೋಣತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೀಸತೋ ಥಾಲಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ವಿವರಿತ್ವಾ ಸಹೇವ ಪಾತಿಯಾ ಪಾಯಾಸಂ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾ ಮಯ್ಹಂ ಮನೋರಥೋ ನಿಪ್ಫನ್ನೋ, ಏವಂ ತುಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನೇರಞ್ಜರಾಯ ನದಿಯಾ ತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಥಾಲಂ ತೀರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ಏಕೂನಪಣ್ಣಾಸ ಪಿಣ್ಡೇ ಕರೋನ್ತೋ ಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ನದಿಯಾ ಸಮ್ಪವಾಹೇತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಂ ಆರುಯ್ಹ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಸುಜಾತಾಯ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಯಸದಾರಕಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ।
Bodhisattopi kho bhikkhācārakālaṃ āgamayamāno pātova gantvā rukkhamūle nisīdi. Rukkhamūlaṃ sodhanatthāya gatā puṇṇā āgantvā sujātāya ārocesi – ‘‘devatā rukkhamūle nisinnā’’ti. Sujātā, ‘‘sace je saccaṃ bhaṇasi, adāsiṃ karomī’’ti vatvā sabbapasādhanaṃ pasādhetvā satasahassagghanake suvaṇṇathāle pāyāsaṃ vaḍḍhetvā aparāya suvaṇṇapātiyā pidahitvā setavatthena sampaliveṭhetvā samantā gandhadāmamālādāmāni osāretvā ukkhipitvā gantvā mahāpurisaṃ disvā balavapītiṃ uppādetvā diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya oṇatoṇatā gantvā sīsato thālaṃ otāretvā vivaritvā saheva pātiyā pāyāsaṃ mahāpurisassa hatthe ṭhapetvā vanditvā ‘‘yathā mayhaṃ manoratho nipphanno, evaṃ tumhākampi nipphajjatū’’ti vatvā pakkāmi. Bodhisatto nerañjarāya nadiyā tīraṃ gantvā suvaṇṇathālaṃ tīre ṭhapetvā nhatvā paccuttaritvā ekūnapaṇṇāsa piṇḍe karonto pāyāsaṃ paribhuñjitvā suvaṇṇapātiṃ nadiyā sampavāhetvā anukkamena bodhimaṇḍaṃ āruyha sabbaññutaṃ patvā sattasattāhaṃ bodhimaṇḍe atikkamitvā isipatane migadāye pavattitavaradhammacakko sujātāya puttassa yasadārakassa upanissayaṃ disvā gantvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi.
ಯಸೋಪಿ ಕುಲಪುತ್ತೋ ರತ್ತಿಭಾಗಸಮನನ್ತರೇ ವಿವಟಂ ಇತ್ಥಾಗಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಞ್ಜಾತಸಂವೇಗೋ ‘‘ಉಪದ್ದುತಂ ವತ, ಭೋ, ಉಪಸಟ್ಠಂ ವತ, ಭೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನಿವೇಸನತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾವ ಬಹಿನಗರೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತೀಣಿ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಪದಾನುಪದಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಯಸಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಸತ್ಥಾ ಯಸಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿಗಹಪತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಯಸೋ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ। ತಂ ಭಗವಾ ‘‘ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಆಹ, ತಾವದೇವಸ್ಸ ಗಿಹಿಲಿಙ್ಗಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರೋ ಅಹೋಸಿ। ಪಿತಾಪಿಸ್ಸ ಸತ್ಥಾರಂ ನಿಮನ್ತೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಯಸಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಪಚ್ಛಾಸಮಣಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಯಸಸ್ಸ ಮಾತಾ, ಸುಜಾತಾ, ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ಚ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ತಂದಿವಸಂ ಅಯಂ, ಸುಜಾತಾ, ತೇವಾಚಿಕಸರಣೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸುಣಿಸಾಯ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ , ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇತಂ ವತ್ಥು ಖನ್ಧಕೇ (ಮಹಾವ॰ ೨೫-೨೮) ಆಗತಮೇವ । ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಪಠಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Yasopi kulaputto rattibhāgasamanantare vivaṭaṃ itthāgāraṃ disvā sañjātasaṃvego ‘‘upaddutaṃ vata, bho, upasaṭṭhaṃ vata, bho’’ti vatvā nivesanato nikkhamitvāva bahinagare satthu santikaṃ gantvā dhammadesanaṃ sutvā tīṇi maggaphalāni paṭivijjhi. Athassa pitā padānupadikaṃ gantvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā yasassa pavattiṃ pucchi. Satthā yasaṃ kulaputtaṃ paṭicchādetvā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne so seṭṭhigahapati sotāpattiphale patiṭṭhāsi, yaso arahattaphalaṃ pāpuṇi. Taṃ bhagavā ‘‘ehi bhikkhū’’ti āha, tāvadevassa gihiliṅgaṃ antaradhāyi, iddhimayapattacīvaradharo ahosi. Pitāpissa satthāraṃ nimantesi. Satthā yasaṃ kulaputtaṃ pacchāsamaṇaṃ katvā tassa gharaṃ gantvā katabhattakicco dhammaṃ desesi, desanāpariyosāne yasassa mātā, sujātā, purāṇadutiyikā ca sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Taṃdivasaṃ ayaṃ, sujātā, tevācikasaraṇe patiṭṭhāsi saddhiṃ suṇisāya. Ayamettha saṅkhepo , vitthārato panetaṃ vatthu khandhake (mahāva. 25-28) āgatameva . Satthā aparabhāge paṭipāṭiyā upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento imaṃ upāsikaṃ paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ವಿಸಾಖಾವತ್ಥು
Visākhāvatthu
೨೫೯. ದುತಿಯೇ ದಾಯಿಕಾನನ್ತಿ ದಾನಾಭಿರತಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ, ವಿಸಾಖಾ ಮಿಗಾರಮಾತಾ, ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ದಾಯಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿಕಿಸ್ಸ ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ಸತ್ತನ್ನಂ ಭಗಿನೀನಂ ಸಬ್ಬಕನಿಟ್ಠಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತದಾ ಕಿರ –
259. Dutiye dāyikānanti dānābhiratānaṃ upāsikānaṃ, visākhā migāramātā, aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā aparabhāge satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ dāyikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā kassapabuddhakāle kikissa kāsirañño gehe sattannaṃ bhaginīnaṃ sabbakaniṭṭhā hutvā nibbatti. Tadā kira –
‘‘ಸಮಣೀ ಸಮಣಗುತ್ತಾ ಚ, ಭಿಕ್ಖುನೀ ಭಿಕ್ಖುದಾಯಿಕಾ।
‘‘Samaṇī samaṇaguttā ca, bhikkhunī bhikkhudāyikā;
ಧಮ್ಮಾ ಚೇವ ಸುಧಮ್ಮಾ ಚ, ಸಙ್ಘದಾಸೀ ಚ ಸತ್ತಮಾ’’ತಿ॥
Dhammā ceva sudhammā ca, saṅghadāsī ca sattamā’’ti.
ಇಮಾ ಸತ್ತ ಭಗಿನಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ। ತಾ ಏತರಹಿ –
Imā satta bhaginiyo ahesuṃ. Tā etarahi –
‘‘ಖೇಮಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾ ಚ, ಪಟಾಚಾರಾ ಚ ಗೋತಮೀ।
‘‘Khemā uppalavaṇṇā ca, paṭācārā ca gotamī;
ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾ ಮಹಾಮಾಯಾ, ವಿಸಾಖಾ ಚೇವ ಸತ್ತಮೀ’’ತಿ॥ –
Dhammadinnā mahāmāyā, visākhā ceva sattamī’’ti. –
ಏವಂನಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಘದಾಸೀ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಅಙ್ಗರಟ್ಠೇ ಭದ್ದಿಯನಗರೇ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಸುಮನದೇವಿಯಾ ನಾಮ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ವಿಸಾಖಾತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತಸ್ಸಾ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ದಸಬಲೋ ಸೇಲಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಚ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಬೋಧನೇಯ್ಯಬನ್ಧವಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ತಸ್ಮಿಂ ರಟ್ಠೇ ತಂ ನಗರಂ ಪಾಪುಣಿ।
Evaṃnāmā hutvā nibbattā. Tatrāyaṃ saṅghadāsī ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde aṅgaraṭṭhe bhaddiyanagare meṇḍakaseṭṭhiputtassa dhanañcayaseṭṭhino aggamahesiyā sumanadeviyā nāma kucchismiṃ nibbatti, visākhātissā nāmaṃ akaṃsu. Tassā sattavassikakāle dasabalo selabrāhmaṇassa ca aññesañca bodhaneyyabandhavānaṃ upanissayasampattiṃ disvā mahābhikkhusaṅghaparivāro cārikaṃ caramāno tasmiṃ raṭṭhe taṃ nagaraṃ pāpuṇi.
ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಮೇಣ್ಡಕೋ ಗಹಪತಿ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾನಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಕಾರೇಸಿ। ಪಞ್ಚ ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ ನಾಮ ಮೇಣ್ಡಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ, ಚನ್ದಪದುಮಾ ನಾಮ ತಸ್ಸೇವ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ, ತಸ್ಸ ಚ ಪುತ್ತೋ ಧನಞ್ಚಯೋ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಸುಮನದೇವೀ ನಾಮ, ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ದಾಸೋ ಪುಣ್ಣೋ ನಾಮಾತಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿಯೇವ, ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪನ ಆಣಾಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಪಞ್ಚ ಅಮಿತಭೋಗಾ ನಾಮ ಅಹೇಸುಂ ಜೋತಿಕೋ ಜಟಿಲೋ ಮೇಣ್ಡಕೋ ಪುಣ್ಣೋ ಕಾಕವಲಿಯೋತಿ। ತೇಸು ಅಯಂ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ನಗರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತರಂ ವಿಸಾಖಾದಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ತುಯ್ಹಮ್ಪಿ ಮಙ್ಗಲಂ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಮಙ್ಗಲಂ, ತವ ಪರಿಚಾರಿಕಾಹಿ ಪಞ್ಚದಾರಿಕಾಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚ ರಥಸತಾನಿ ಆರುಯ್ಹ ಪಞ್ಚಹಿ ದಾಸಿಸತೇಹಿ ಪರಿವುತಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ಸಾ ಪಿತಾಮಹಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಕಾರಣಾಕಾರಣೇಸು ಪನ ಕುಸಲತ್ತಾ ಯಾವತಿಕಾ ಯಾನಸ್ಸ ಭೂಮಿ, ಯಾನೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾನಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕಾವ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಚರಿತವಸೇನ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಞ್ಚಹಿ ದಾರಿಕಾಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಖೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಪಿ ಚರಿತವಸೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಸೋ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನೇ ಪಣೀತೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಭದ್ದಿಯನಗರೇ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
Tasmiñca samaye meṇḍako gahapati tasmiṃ nagare pañcannaṃ mahāpuññānaṃ jeṭṭhako hutvā seṭṭhiṭṭhānaṃ kāresi. Pañca mahāpuññā nāma meṇḍako seṭṭhi, candapadumā nāma tasseva aggamahesī, tassa ca putto dhanañcayo nāma, tassa bhariyā sumanadevī nāma, meṇḍakaseṭṭhissa dāso puṇṇo nāmāti. Na kevalañca meṇḍakaseṭṭhiyeva, bimbisāramahārājassa pana āṇāpavattiṭṭhāne pañca amitabhogā nāma ahesuṃ jotiko jaṭilo meṇḍako puṇṇo kākavaliyoti. Tesu ayaṃ meṇḍakaseṭṭhi dasabalassa attano nagaraṃ sampattabhāvaṃ sutvā puttassa dhanañcayaseṭṭhino dhītaraṃ visākhādārikaṃ pakkositvā evamāha – ‘‘amma, tuyhampi maṅgalaṃ amhākampi maṅgalaṃ, tava paricārikāhi pañcadārikāsatehi saddhiṃ pañca rathasatāni āruyha pañcahi dāsisatehi parivutā dasabalassa paccuggamanaṃ karohī’’ti. Sā pitāmahassa vacanaṃ sutvā tathā akāsi. Kāraṇākāraṇesu pana kusalattā yāvatikā yānassa bhūmi, yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikāva satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Athassā caritavasena satthā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne pañcahi dārikāsatehi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Meṇḍakaseṭṭhipi kho satthu santikaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Atha satthā tassapi caritavasena dhammaṃ desesi. So desanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhāya satthāraṃ svātanāya nimantetvā punadivase attano nivesane paṇītena khādanīyena bhojanīyena buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ parivisitvā etenupāyena aḍḍhamāsaṃ mahādānaṃ adāsi. Satthā bhaddiyanagare yathābhirantaṃ viharitvā pakkāmi.
ಇತೋ ಪರಂ ಅಞ್ಞಂ ಕಥಾಮಗ್ಗಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ವಿಸಾಖಾಯ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಥಾವ ಕಥೇತಬ್ಬಾ। ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಹಿ ಕೋಸಲರಾಜಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಮಮ ಆಣಾಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಅಮಿತಭೋಗವಿನ್ದನಕುಲಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಮಿತಭೋಗವಿನ್ದನಕುಲಂ ಪೇಸೇತೂ’’ತಿ। ರಾಜಾ ಅಮಚ್ಚೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇಸಿ। ಅಮಚ್ಚಾ ‘‘ಮಹಾಕುಲಂ ಪೇಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಏಕಂ ಪನ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತಂ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿಂ ಆಯಾಚಿಂಸು। ರಾಜಾ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಕೋಸಲರಾಜಾ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ಸತ್ತಯೋಜನಮತ್ಥಕೇ ಸಾಕೇತನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ವಾಸೇಸಿ।
Ito paraṃ aññaṃ kathāmaggaṃ vissajjetvā visākhāya uppattikathāva kathetabbā. Sāvatthiyañhi kosalarājā bimbisārassa santikaṃ pesesi – ‘‘mama āṇāpavattiṭṭhāne amitabhogavindanakulaṃ nāma natthi, amhākaṃ amitabhogavindanakulaṃ pesetū’’ti. Rājā amaccehi saddhiṃ mantesi. Amaccā ‘‘mahākulaṃ pesetuṃ na sakkā, ekaṃ pana seṭṭhiputtaṃ pesessāmā’’ti meṇḍakaseṭṭhino puttaṃ dhanañcayaseṭṭhiṃ āyāciṃsu. Rājā tesaṃ vacanaṃ sutvā taṃ pesesi. Atha naṃ kosalarājā sāvatthito sattayojanamatthake sāketanagare seṭṭhiṭṭhānaṃ datvā vāsesi.
ಸಾವತ್ಥಿಯಞ್ಚ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತೋ ಪುಣ್ಣವಡ್ಢನಕುಮಾರೋ ನಾಮ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ, ಘರಾವಾಸೇನಸ್ಸ ಆಬನ್ಧನಸಮಯೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಮಾನಜಾತಿಕೇ ಕುಲೇ ದಾರಿಕಂ ಪರಿಯೇಸಥಾ’’ತಿ ಕಾರಣಾಕಾರಣಕುಸಲೇ ಪುರಿಸೇ ಪೇಸೇಸಿ। ತೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿತಂ ದಾರಿಕಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಸಾಕೇತಂ ಅಗಮಂಸು। ತಂದಿವಸಞ್ಚ, ವಿಸಾಖಾ, ಅತ್ತನೋ ಸಮಾನವಯೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕುಮಾರಿಕಾಸತೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತಾ ನಕ್ಖತ್ತಕೀಳನತ್ಥಾಯ ಏಕಂ ಮಹಾಗಾಮಂ ಅಗಮಾಸಿ । ತೇಪಿ ಪುರಿಸಾ ಅನ್ತೋನಗರೇ ಚರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿತಂ ದಾರಿಕಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಬಹಿನಗರದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ದೇವೋ ವಸ್ಸಿತುಂ ಆರಭಿ। ಅಥ ತಾ ವಿಸಾಖಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ದಾರಿಕಾ ತೇಮನಭಯೇನ ವೇಗೇನ ಸಾಲಂ ಪವಿಸಿಂಸು। ತೇ ಪುರಿಸಾ ತಾಸಮ್ಪಿ ಅನ್ತರೇ ಯಥಾರುಚಿತಂ ದಾರಿಕಂ ನ ಪಸ್ಸಿಂಸು। ತಾಸಂ ಪನ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛತೋ, ವಿಸಾಖಾ, ದೇವಂ ವಸ್ಸನ್ತಮ್ಪಿ ಅಗಣೇತ್ವಾ ಅತುರಿತಗಮನೇನ ತೇಮಯಮಾನಾವ ಸಾಲಂ ಪಾವಿಸಿ। ತೇ ಪುರಿಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ರೂಪವತೀ ತಾವ ಕಞ್ಞಾ ಏತಪರಮಾ ಭವೇಯ್ಯ, ರೂಪಂ ಪನೇತಂ ಏಕಚ್ಚಾಯ ಕಾರಿತಪತ್ತಂ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮ ಮಧುರವಚನಾ ವಾ ನೋ ವಾ’’ತಿ। ತತೋ ನಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಅತಿವಿಯ ಪರಿಣತವಯಾ ಇತ್ಥೀ ವಿಯ ಯಾಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ। ಕಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಥೇಥ, ತಾತಾತಿ? ಅಞ್ಞಾ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳನಕುಮಾರಿಯೋ ತೇಮನಭಯೇನ ವೇಗೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಲಂ ಪವಿಟ್ಠಾ, ತ್ವಂ ಪನ ಮಹಲ್ಲಿಕಾ ವಿಯ ಪದವಾರಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ನಾಗಚ್ಛಸಿ, ಸಾಟಕಸ್ಸ ತೇಮನಭಾವಮ್ಪಿ ನ ಗಣೇಸಿ। ಸಚೇ ತಂ ಹತ್ಥೀ ವಾ ಅಸ್ಸೋ ವಾ ಅನುಬನ್ಧೇಯ್ಯ, ಕಿಂ ಏವಮೇವಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀತಿ? ತಾತಾ, ಸಾಟಕಾ ನಾಮ ನ ದುಲ್ಲಭಾ, ಸುಲಭಾ ಮಯ್ಹಂ ಕುಲೇ ಸಾಟಕಾ। ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಮಾತುಗಾಮಾ ಪನ ಪಣಿಯಭಣ್ಡಸದಿಸಾ, ಹತ್ಥೇ ವಾ ಪಾದೇ ವಾ ಭಗ್ಗೇ ಅಙ್ಗವಿಕಲಂ ಮಾತುಗಾಮಂ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಾ ನಿಟ್ಠುಭಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಣಿಕಂ ಆಗತಾಮ್ಹೀತಿ।
Sāvatthiyañca migāraseṭṭhino putto puṇṇavaḍḍhanakumāro nāma vayappatto ahosi. Athassa pitā ‘‘putto me vayappatto, gharāvāsenassa ābandhanasamayo’’ti ñatvā ‘‘amhākaṃ samānajātike kule dārikaṃ pariyesathā’’ti kāraṇākāraṇakusale purise pesesi. Te sāvatthiyaṃ attano rucitaṃ dārikaṃ adisvā sāketaṃ agamaṃsu. Taṃdivasañca, visākhā, attano samānavayehi pañcahi kumārikāsatehi parivāritā nakkhattakīḷanatthāya ekaṃ mahāgāmaṃ agamāsi . Tepi purisā antonagare caritvā attano rucitaṃ dārikaṃ adisvā bahinagaradvāre aṭṭhaṃsu. Tasmiṃ samaye devo vassituṃ ārabhi. Atha tā visākhāya saddhiṃ nikkhantā dārikā temanabhayena vegena sālaṃ pavisiṃsu. Te purisā tāsampi antare yathārucitaṃ dārikaṃ na passiṃsu. Tāsaṃ pana sabbapacchato, visākhā, devaṃ vassantampi agaṇetvā aturitagamanena temayamānāva sālaṃ pāvisi. Te purisā taṃ disvā cintayiṃsu – ‘‘rūpavatī tāva kaññā etaparamā bhaveyya, rūpaṃ panetaṃ ekaccāya kāritapattaṃ viya hoti, kathaṃ samuṭṭhāpetvā kathentā jānissāma madhuravacanā vā no vā’’ti. Tato naṃ āhaṃsu – ‘‘ativiya pariṇatavayā itthī viya yāsi, ammā’’ti. Kiṃ disvā kathetha, tātāti? Aññā tayā saddhiṃ kīḷanakumāriyo temanabhayena vegena āgantvā sālaṃ paviṭṭhā, tvaṃ pana mahallikā viya padavāraṃ atikkamma nāgacchasi, sāṭakassa temanabhāvampi na gaṇesi. Sace taṃ hatthī vā asso vā anubandheyya, kiṃ evamevaṃ kareyyāsīti? Tātā, sāṭakā nāma na dullabhā, sulabhā mayhaṃ kule sāṭakā. Vayappattā mātugāmā pana paṇiyabhaṇḍasadisā, hatthe vā pāde vā bhagge aṅgavikalaṃ mātugāmaṃ jigucchantā niṭṭhubhitvā gacchanti, tasmā saṇikaṃ āgatāmhīti.
ತೇ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಇಮಾಯ ಸದಿಸಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಇತ್ಥೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಯಾದಿಸಾ ರೂಪೇನ, ಕಥಾಯಪಿ ತಾದಿಸಾವ। ಕಾರಣಾಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಉಪರಿ ಮಾಲಾಗುಳಂ ಖಿಪಿಂಸು। ಅಥ, ವಿಸಾಖಾ, ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ, ಇದಾನಿ ಪನ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾಮ್ಹೀ’’ತಿ ವಿನೀತೇನಾಕಾರೇನ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ತತ್ಥೇವ ಸಾಣಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ಸಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದಾಸಿಗಣಪರಿವುತಾ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇಪಿ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುರಿಸಾ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು। ‘‘ಕತರಗಾಮವಾಸಿನೋ , ತಾತಾ, ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಾ ‘‘ಸಾವತ್ಥಿನಗರೇ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುರಿಸಮ್ಹಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ದಾರಿಕಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಸುತ್ವಾ ಪೇಸಿತಾ’’ತಿ। ಸಾಧು, ತಾತಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭೋಗೇನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅಸದಿಸೋ, ಜಾತಿಯಾ ಪನ ಸದಿಸೋ। ಸಬ್ಬಾಕಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ ದುಲ್ಲಭೋ ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಭಾವಂ ಆರೋಚೇಥಾತಿ।
Te cintayiṃsu – ‘‘imāya sadisā imasmiṃ jambudīpe itthī nāma natthi, yādisā rūpena, kathāyapi tādisāva. Kāraṇākāraṇaṃ ñatvā kathetī’’ti tassā upari mālāguḷaṃ khipiṃsu. Atha, visākhā, cintesi – ‘‘ahaṃ pubbe apariggahitā, idāni pana pariggahitāmhī’’ti vinītenākārena bhūmiyaṃ nisīdi. Atha naṃ tattheva sāṇiyā parikkhipiṃsu. Sā paṭicchannabhāvaṃ ñatvā dāsigaṇaparivutā gehaṃ agamāsi. Tepi migāraseṭṭhino purisā tāya saddhiṃyeva dhanañcayaseṭṭhissa santikaṃ agamaṃsu. ‘‘Kataragāmavāsino , tātā, tumhe’’ti pucchitā ‘‘sāvatthinagare migāraseṭṭhino purisamhā’’ti vatvā ‘‘mayaṃ amhākaṃ seṭṭhinā tumhākaṃ gehe vayappattā dārikā atthīti sutvā pesitā’’ti. Sādhu, tātā, tumhākaṃ seṭṭhi kiñcāpi bhogena amhehi asadiso, jātiyā pana sadiso. Sabbākārasampanno nāma dullabho gacchatha tumhe seṭṭhissa amhehi sampaṭicchitabhāvaṃ ārocethāti.
ತೇ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ತುಟ್ಠಿಂ ವಡ್ಢಿಂ ಚ ಪವೇದೇತ್ವಾ ‘‘ಲದ್ಧಾ ನೋ ಸಾಮಿ ಸಾಕೇತೇ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ದಾರಿಕಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಮಹಾಕುಲಗೇಹೇ ಕಿರ ನೋ ದಾರಿಕಾ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಹುತ್ವಾ ತಾವದೇವ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಇದಾನೇವ ದಾರಿಕಂ ಆನಯಿಸ್ಸಾಮ, ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೂ’’ತಿ। ಸೋಪಿಸ್ಸ ಪಟಿಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ನಯಿದಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಾರಿಯಂ, ಸೇಟ್ಠಿ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋತೂ’’ತಿ। ಸೋ ಕೋಸಲರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ದೇವ, ಏಕಾ ಮೇ ಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಾ ಅತ್ಥಿ, ದಾಸಸ್ಸ ತೇ ಪುಣ್ಣವಡ್ಢನಸ್ಸ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತರಂ ವಿಸಾಖಂ ನಾಮ ದಾರಿಕಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸಾಕೇತಗಮನಂ ಮೇ ಅನುಜಾನಾಥಾ’’ತಿ। ಸಾಧು, ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಕಿಂ ಪನ ಅಮ್ಹೇಹಿಪಿ ಆಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ? ದೇವ ತುಮ್ಹಾದಿಸಾನಂ ಗಮನಂ ಲದ್ಧುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ? ರಾಜಾ ಮಹಾಕುಲಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ‘‘ಹೋತು ಸೇಟ್ಠಿ, ಆಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾಕೇತನಗರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿ ಕಿರ ಕೋಸಲರಾಜಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಿವೇಸನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಾವದೇವ ರಞ್ಞೋ ಚ ರಾಜಬಲಸ್ಸ ಚ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿನೋ ಚ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಚೇವ ಮಾಲಾಗನ್ಧಭತ್ತಾದೀನಿ ಚ ಸಬ್ಬಾನಿ ಪಟಿಯಾದೇಸಿ। ‘‘ಇದಂ ಇಮಸ್ಸ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಇದಂ ಇಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನಾವ ಜಾನಾತಿ। ತೇ ತೇ ಜನಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಸೇಟ್ಠಿ ಅಮ್ಹಾಕಮೇವ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ।
Te tassa vacanaṃ sutvā sāvatthiṃ gantvā migāraseṭṭhissa tuṭṭhiṃ vaḍḍhiṃ ca pavedetvā ‘‘laddhā no sāmi sākete dhanañcayaseṭṭhissa gehe dārikā’’ti āhaṃsu. Taṃ sutvā migāraseṭṭhi ‘‘mahākulagehe kira no dārikā laddhā’’ti tuṭṭhamānaso hutvā tāvadeva dhanañcayaseṭṭhissa sāsanaṃ pahiṇi ‘‘idāneva dārikaṃ ānayissāma, kattabbakiccaṃ karontū’’ti. Sopissa paṭisāsanaṃ pesesi – ‘‘nayidaṃ amhākaṃ bhāriyaṃ, seṭṭhi pana attano kattabbakiccaṃ karotū’’ti. So kosalarañño santikaṃ gantvā ārocesi – ‘‘deva, ekā me maṅgalakiriyā atthi, dāsassa te puṇṇavaḍḍhanassa dhanañcayaseṭṭhino dhītaraṃ visākhaṃ nāma dārikaṃ ānessāmi, sāketagamanaṃ me anujānāthā’’ti. Sādhu, mahāseṭṭhi, kiṃ pana amhehipi āgantabbanti? Deva tumhādisānaṃ gamanaṃ laddhuṃ sakkāti? Rājā mahākulassa saṅgahaṃ kātukāmo ‘‘hotu seṭṭhi, āgamissāmī’’ti sampaṭicchitvā migāraseṭṭhinā saddhiṃ sāketanagaraṃ agamāsi. Dhanañcayaseṭṭhi ‘‘migāraseṭṭhi kira kosalarājānaṃ gahetvā āgato’’ti sutvā paccuggamanaṃ katvā rājānaṃ gahetvā attano nivesanaṃ agamāsi. Tāvadeva rañño ca rājabalassa ca migāraseṭṭhino ca vasanaṭṭhānaṃ ceva mālāgandhabhattādīni ca sabbāni paṭiyādesi. ‘‘Idaṃ imassa laddhuṃ vaṭṭati, idaṃ imassā’’ti sabbaṃ attanāva jānāti. Te te janā cintayiṃsu – ‘‘seṭṭhi amhākameva sakkāraṃ karotī’’ti.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಚಿರಕಾಲಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭರಣಪೋಸನಂ ಕಾತುಂ, ದಾರಿಕಾಯ ಗಮನಕಾಲಂ ಜಾನಾತೂ’’ತಿ। ಸೋಪಿ ರಞ್ಞೋ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಇದಾನಿ ವಸ್ಸಕಾಲೋ ಆಗತೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಚತುಮಾಸಂ ವಿಚರಿತುಂ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬಲಕಾಯಸ್ಸ ಯಂ ಯಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಮಮ ಭಾರೋ। ಕೇವಲಂ ದೇವೋ ಮಯಾ ಪೇಸಿತಕಾಲೇ ಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಾಕೇತನಗರಂ ನಿಚ್ಚನಕ್ಖತ್ತಗಾಮೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಏವಂ ತಯೋ ಮಾಸಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ। ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪನ ಧೀತಾಯ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನಂ ನ ತಾವ ನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಕಮ್ಮನ್ತಾಧಿಟ್ಠಾಯಕಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚಯಿಂಸು – ‘‘ಸೇಸಂ ಅಸನ್ತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಬಲಕಾಯಸ್ಸ ಪನ ಭತ್ತಪಚನದಾರೂನಿ ನಪ್ಪಹೋನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ತಾತಾ, ಹತ್ಥಿಸಾಲಾ ಅಸ್ಸಸಾಲಾ ವಿಯೋಜೇತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಪಚಥಾ’’ತಿ। ಏವಂ ಪಚನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಅಡ್ಢಮಾಸೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ। ತತೋ ಪುನ ಆರೋಚಯಿಂಸು – ‘‘ದಾರೂನಿ ಸಾಮಿ ನಪ್ಪಹೋನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ತಾತಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ದಾರೂನಿ ಲದ್ಧುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ದುಸ್ಸಕೋಟ್ಠಾಗಾರಂ ಪನ ವಿವರಿತ್ವಾ ಥೂಲಸಾಟಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ವಟ್ಟಿಯೋ ಕತ್ವಾ ತೇಲಚಾಟಿಯಂ ತೇಮೇತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಪಚಥಾ’’ತಿ। ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ಪಚನ್ತಾನಂ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಪೂರಯಿಂಸು।
Athekadivasaṃ rājā dhanañcayaseṭṭhissa sāsanaṃ pahiṇi ‘‘na sakkā seṭṭhinā cirakālaṃ amhākaṃ bharaṇaposanaṃ kātuṃ, dārikāya gamanakālaṃ jānātū’’ti. Sopi rañño sāsanaṃ pesesi – ‘‘idāni vassakālo āgato, na sakkā catumāsaṃ vicarituṃ, tumhākaṃ balakāyassa yaṃ yaṃ laddhuṃ vaṭṭati, sabbaṃ taṃ mama bhāro. Kevalaṃ devo mayā pesitakāle gacchatū’’ti. Tato paṭṭhāya sāketanagaraṃ niccanakkhattagāmo viya ahosi. Evaṃ tayo māsā atikkantā. Dhanañcayaseṭṭhino pana dhītāya mahālatāpasādhanaṃ na tāva niṭṭhaṃ gacchati. Athassa kammantādhiṭṭhāyakā āgantvā ārocayiṃsu – ‘‘sesaṃ asantaṃ nāma natthi, balakāyassa pana bhattapacanadārūni nappahontī’’ti. ‘‘Gacchatha, tātā, hatthisālā assasālā viyojetvā bhattaṃ pacathā’’ti. Evaṃ pacantānampi aḍḍhamāso atikkanto. Tato puna ārocayiṃsu – ‘‘dārūni sāmi nappahontī’’ti. ‘‘Tātā, imasmiṃ kāle dārūni laddhuṃ na sakkā, dussakoṭṭhāgāraṃ pana vivaritvā thūlasāṭake gahetvā vaṭṭiyo katvā telacāṭiyaṃ temetvā bhattaṃ pacathā’’ti. Iminā niyāmena pacantānaṃ cattāro māsā pūrayiṃsu.
ತತೋ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿ ಧೀತುಯಾ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ದಾರಿಕಂ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಸಮೀಪೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮ ಪತಿಕುಲೇ ವಸನ್ತಿಯಾ ನಾಮ ಇಮಞ್ಚಿಮಞ್ಚ ಆಚಾರಂ ಸಿಕ್ಖಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ। ಅಯಂ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿ ಅನನ್ತರಗಬ್ಭೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಓವಾದಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ। ಸೋಪಿ ಸೇಟ್ಠಿ ಧೀತರಂ ಏವಂ ಓವದಿ –
Tato dhanañcayaseṭṭhi dhītuyā mahālatāpasādhanassa niṭṭhitabhāvaṃ ñatvā ‘‘sve dārikaṃ pesessāmī’’ti dhītaraṃ samīpe nisīdāpetvā ‘‘amma patikule vasantiyā nāma imañcimañca ācāraṃ sikkhituṃ vaṭṭatī’’ti ovādaṃ adāsi. Ayaṃ migāraseṭṭhi anantaragabbhe nisinno dhanañcayaseṭṭhino ovādaṃ assosi. Sopi seṭṭhi dhītaraṃ evaṃ ovadi –
‘‘ಅಮ್ಮ ಸಸುರಕುಲೇ ವಸನ್ತಿಯಾ ನಾಮ ಅನ್ತೋಅಗ್ಗಿ ಬಹಿ ನ ನೀಹರಿತಬ್ಬೋ, ಬಹಿಅಗ್ಗಿ ಅನ್ತೋ ನ ಪವೇಸೇತಬ್ಬೋ, ದದನ್ತಸ್ಸೇವ ದಾತಬ್ಬಂ, ಅದದನ್ತಸ್ಸ ನ ದಾತಬ್ಬಂ, ದದನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅದದನ್ತಸ್ಸಪಿ ದಾತಬ್ಬಂ, ಸುಖಂ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ಸುಖಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಸುಖಂ ನಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಅಗ್ಗಿ ಪರಿಚರಿತಬ್ಬೋ, ಅನ್ತೋದೇವತಾ ನಮಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ।
‘‘Amma sasurakule vasantiyā nāma antoaggi bahi na nīharitabbo, bahiaggi anto na pavesetabbo, dadantasseva dātabbaṃ, adadantassa na dātabbaṃ, dadantassapi adadantassapi dātabbaṃ, sukhaṃ nisīditabbaṃ, sukhaṃ paribhuñjitabbaṃ, sukhaṃ nipajjitabbaṃ, aggi paricaritabbo, antodevatā namassitabbā’’ti.
ಇಮಂ ದಸವಿಧಂ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸಬ್ಬಾ ಸೇನಿಯೋ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ರಾಜಸೇನಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಅಟ್ಠ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇ ಪಾಟಿಭೋಗೇ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಧೀತು ಗತಟ್ಠಾನೇ ದೋಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸೋಧೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನವಕೋಟಿಅಗ್ಘನಕೇನ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನೇನ ಧೀತರಂ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ನ್ಹಾನಚುಣ್ಣಮೂಲಂ ಚತುಪಣ್ಣಾಸಸಕಟಸತಂ ಧನಂ ದತ್ವಾ ಧೀತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಬದ್ಧಂ ಗಮನಚಾರಿನಿಯೋ ಪಞ್ಚಸತಾ ದಾಸಿಯೋ ಪಞ್ಚ ಆಜಞ್ಞರಥಸತಾನಿ ಸಬ್ಬೂಪಕಾರಞ್ಚ ಸತಂ ಸತಂ ದತ್ವಾ ಕೋಸಲರಾಜಾನಞ್ಚ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿಞ್ಚ, ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಧೀತು ಗಮನವೇಲಾಯಂ ವಜಾಧಿಟ್ಠಾಯಕೇ ಪುರಿಸೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತಾ, ಮಮ ಧೀತಾಯ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಖೀರಪಾನತ್ಥಂ ಧೇನೂಹಿ, ಯಾನಯೋಜನತ್ಥಂ ಉಸಭೇಹಿ ಚ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಮ ಧೀತು ಗಮನಮಗ್ಗೇ ವಜದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಪುಥುಲತೋ ಅಟ್ಠ ಉಸಭಾನಿ ಗೋಗಣೇನ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಿಗಾವುತಮತ್ಥಕೇ ಅಸುಕಾ ನಾಮ ಕನ್ದರಾ ಅತ್ಥಿ, ಅಗ್ಗಗೋಯೂಥೇ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ತೇ ಭೇರಿಸಞ್ಞಾಯ ವಜದ್ವಾರಂ ಪಿದಹೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ। ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಂಸು । ವಜದ್ವಾರೇ ವಿವಟೇ ಉಳಾರುಳಾರಾಯೇವ ಗಾವಿಯೋ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು। ದ್ವಾರೇ ಪಿದಹಿತೇ ಪನ ವಿಸಾಖಾಯ ಪುಞ್ಞಬಲೇನ ಬಲವಗಾವೋ ಚ ದಮ್ಮಗಾವೋ ಚ ಬಹಿ ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಂಸು। ಅಥ, ವಿಸಾಖಾ, ಸಾವತ್ಥಿನಗರದ್ವಾರಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಯಾನಸ್ಮಿಂ ನು ಖೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪವಿಸಾಮಿ, ಉದಾಹು ರಥೇ ಠತ್ವಾ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಯಾನೇನ ಮೇ ಪವಿಸನ್ತಿಯಾ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನಸ್ಸ ವಿಸೇಸೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಸಾ ಸಕಲನಗರಸ್ಸ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೀ ರಥೇ ಠತ್ವಾ ನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ವಿಸಾಖಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏಸಾ ಕಿರ, ವಿಸಾಖಾ, ನಾಮ ಏವರೂಪಾ, ಅಯಞ್ಚ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಏತಿಸ್ಸಾವ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಇತಿ ಸಾ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹಂ ಪಾವಿಸಿ। ಆಗತದಿವಸೇ ಚಸ್ಸಾ ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ, ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿ, ಅತ್ತನೋ ನಗರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಾನಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಯಥಾಬಲಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಪಹಿಣಿಂಸು। ವಿಸಾಖಾ, ಪಹಿತಪಹಿತಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಗರೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇಸು ಕುಲೇಸು ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ದಾಪೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಭಾಗಸಮನನ್ತರೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಆಜಞ್ಞವಳವಾಯ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ದಾಸೀಹಿ ದಣ್ಡದೀಪಿಕಾ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ವಳವಂ ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ತೇಲೇನ ಮಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಅಗಮಾಸಿ।
Imaṃ dasavidhaṃ ovādaṃ datvā punadivase sabbā seniyo sannipātetvā rājasenāya majjhe aṭṭha kuṭumbike pāṭibhoge gahetvā ‘‘sace me dhītu gataṭṭhāne doso uppajjati, tumhehi sodhetabbo’’ti vatvā navakoṭiagghanakena mahālatāpasādhanena dhītaraṃ pasādhetvā nhānacuṇṇamūlaṃ catupaṇṇāsasakaṭasataṃ dhanaṃ datvā dhītāya saddhiṃ nibaddhaṃ gamanacāriniyo pañcasatā dāsiyo pañca ājaññarathasatāni sabbūpakārañca sataṃ sataṃ datvā kosalarājānañca migāraseṭṭhiñca, vissajjetvā dhītu gamanavelāyaṃ vajādhiṭṭhāyake purise pakkosāpetvā, ‘‘tātā, mama dhītāya gataṭṭhāne khīrapānatthaṃ dhenūhi, yānayojanatthaṃ usabhehi ca attho hoti, tasmā mama dhītu gamanamagge vajadvāraṃ vivaritvā puthulato aṭṭha usabhāni gogaṇena pūretvā tigāvutamatthake asukā nāma kandarā atthi, aggagoyūthe taṃ ṭhānaṃ patte bherisaññāya vajadvāraṃ pidaheyyāthā’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti seṭṭhissa vacanaṃ sampaṭicchitvā tathā akaṃsu . Vajadvāre vivaṭe uḷāruḷārāyeva gāviyo nikkhamiṃsu. Dvāre pidahite pana visākhāya puññabalena balavagāvo ca dammagāvo ca bahi laṅghitvā maggaṃ paṭipajjiṃsu. Atha, visākhā, sāvatthinagaradvāraṃ pattakāle cintesi – ‘‘paṭicchannayānasmiṃ nu kho nisīditvā pavisāmi, udāhu rathe ṭhatvā’’ti. Athassā etadahosi – ‘‘paṭicchannayānena me pavisantiyā mahālatāpasādhanassa viseso na paññāyissatī’’ti. Sā sakalanagarassa attānaṃ dassentī rathe ṭhatvā nagaraṃ pāvisi. Sāvatthivāsino visākhāya sampattiṃ disvā ‘‘esā kira, visākhā, nāma evarūpā, ayañca sampatti etissāva anucchavikā’’ti āhaṃsu. Iti sā mahāsampattiyā migāraseṭṭhino gehaṃ pāvisi. Āgatadivase cassā sakalanagaravāsino ‘‘amhākaṃ, dhanañcayaseṭṭhi, attano nagaraṃ sampattānaṃ mahāsakkāraṃ akāsī’’ti yathābalaṃ paṇṇākāraṃ pahiṇiṃsu. Visākhā, pahitapahitaṃ paṇṇākāraṃ tasmiṃyeva nagare aññamaññesu kulesu sabbatthakameva dāpesi. Athassā rattibhāgasamanantare ekissā ājaññavaḷavāya gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Sā dāsīhi daṇḍadīpikā gāhāpetvā tattha gantvā vaḷavaṃ uṇhodakena nhāpetvā telena makkhāpetvā attano vasanaṭṭhānameva agamāsi.
ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಸತ್ತಾಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆವಾಹಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಧುರವಿಹಾರೇ ವಸನ್ತಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಂ ಅಮನಸಿಕತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಕಲನಿವೇಸನಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ನಗ್ಗಸಮಣಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಆಗಚ್ಛತು ಮೇ ಧೀತಾ, ಅರಹನ್ತೇ ವನ್ದತೂ’’ತಿ ವಿಸಾಖಾಯ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ। ಸಾ ‘‘ಅರಹನ್ತಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ಹುತ್ವಾ ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ನ ಏವರೂಪಾ ನಾಮ ಅರಹನ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪವಿವಜ್ಜಿತಾನಂ ನಾಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ಸಸುರೋ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತೀ’’ತಿ ‘‘ಧೀ, ಧೀ’’ತಿ ಗರಹಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಗತಾ। ನಗ್ಗಸಮಣಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಗರಹಿಂಸು – ‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂ, ಗಹಪತಿ, ಅಞ್ಞಂ ನಾಲತ್ಥ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಿಕಂ ಮಹಾಕಾಳಕಣ್ಣಿಂ ಕಸ್ಮಾ ಇಮಂ ಗೇಹಂ ಪವೇಸೇಸಿ, ವೇಗೇನ ನಂ ಇಮಸ್ಮಾ ಗೇಹಾ ನೀಹರಾಹೀ’’ತಿ। ತತೋ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ಇಮೇಸಂ ವಚನೇನ ಇಮಂ ಗೇಹಾ ನೀಹರಿತುಂ, ಮಹಾಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಆಚರಿಯಾ ದಹರಾ ನಾಮ ಜಾನಿತ್ವಾ ವಾ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ವಾ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ತುಮ್ಹೇ ತುಣ್ಹೀ ಹೋಥಾ’’ತಿ ನಗ್ಗೇ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಮಹಾಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಕಟಚ್ಛುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಸಾಖಾಯ ಪರಿವಿಸಿಯಮಾನೋ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಂ ಅಪ್ಪೋದಕಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ।
Migāraseṭṭhipi sattāhaṃ puttassa āvāhasakkāraṃ karonto dhuravihāre vasantampi tathāgataṃ amanasikatvā sattame divase sakalanivesanaṃ pūrento naggasamaṇake nisīdāpetvā ‘‘āgacchatu me dhītā, arahante vandatū’’ti visākhāya sāsanaṃ pahiṇi. Sā ‘‘arahantā’’ti vacanaṃ sutvā sotāpannā ariyasāvikā haṭṭhatuṭṭhā hutvā tesaṃ nisinnaṭṭhānaṃ gantvā te oloketvā ‘‘na evarūpā nāma arahantā honti, hirottappavivajjitānaṃ nāma santikaṃ kasmā maṃ sasuro pakkosāpetī’’ti ‘‘dhī, dhī’’ti garahitvā attano vasanaṭṭhānameva gatā. Naggasamaṇā taṃ disvā sabbe ekappahāreneva seṭṭhiṃ garahiṃsu – ‘‘kiṃ tvaṃ, gahapati, aññaṃ nālattha, samaṇassa gotamassa sāvikaṃ mahākāḷakaṇṇiṃ kasmā imaṃ gehaṃ pavesesi, vegena naṃ imasmā gehā nīharāhī’’ti. Tato seṭṭhi ‘‘na sakkā mayā imesaṃ vacanena imaṃ gehā nīharituṃ, mahākulassa dhītā aya’’nti cintetvā – ‘‘ācariyā daharā nāma jānitvā vā ajānitvā vā kareyyuṃ, tumhe tuṇhī hothā’’ti nagge uyyojetvā mahāpallaṅke nisīdāpetvā suvaṇṇakaṭacchuṃ gahetvā visākhāya parivisiyamāno suvaṇṇapātiyaṃ appodakamadhupāyāsaṃ paribhuñji.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಏಕೋ ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಕೋ ಥೇರೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಘರದ್ವಾರಂ ಪಾಪುಣಿ। ವಿಸಾಖಾ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಸುರಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿತುಂ ನ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಯಥಾ ಸೋ ಥೇರಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಅಪಗನ್ತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ಪನ ಬಾಲೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಅಧೋಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಮೇವ ಭುಞ್ಜತಿ। ವಿಸಾಖಾ, ‘‘ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಮೇ ಸಸುರೋ ಸಞ್ಞಂ ನ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅತಿಚ್ಛಥ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಸಸುರೋ ಪುರಾಣಂ ಖಾದತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ನಿಗಣ್ಠೇಹಿ ತಾವ ಕಥಿತಕಾಲೇ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ, ‘‘ಪುರಾಣಂ ಖಾದತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪನ ಹತ್ಥಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಪಾಯಾಸಂ ಇತೋ ಹರಥ, ಏತಞ್ಚ ಇಮಸ್ಮಾ ಗೇಹಾ ನೀಹರಥ। ಅಯಞ್ಹಿ ಮಂ ಏವರೂಪೇ ಮಙ್ಗಲಗೇಹೇ ಅಸುಚಿಖಾದಕಂ ನಾಮ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ನಿವೇಸನೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾ ವಿಸಾಖಾಯ ಸನ್ತಕಾವ, ಕೋ ನಂ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಪಾದೇ ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ, ಮುಖೇನ ಕಥೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋಪಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತತೋ, ವಿಸಾಖಾ, ಸಸುರಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ನ ಏತ್ತಕೇನ ವಚನೇನ ಮಯಂ ನಿಕ್ಖಮಾಮ, ನಾಹಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಉದಕತಿತ್ಥತೋ ಕುಮ್ಭದಾಸಿಕಾ ವಿಯ ಆನೀತಾ। ಧರಮಾನಕಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಧೀತರೋ ನಾಮ ನ ಏತ್ತಕೇನೇವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ಏತೇನೇವ ಮೇ ಕಾರಣೇನ ಪಿತಾ ಇಧಾಗಮನದಿವಸೇ ಅಟ್ಠ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘ಸಚೇ ಮೇ ಧೀತರಂ ಉಪಾದಾಯ ದೋಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋಧೇಯ್ಯಾಥಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ। ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸಾದೋಸಂ ಸೋಧಾಪೇಥಾ’’ತಿ।
Tasmiṃ samaye eko piṇḍacāriko thero piṇḍāya caranto seṭṭhissa gharadvāraṃ pāpuṇi. Visākhā, taṃ disvā ‘‘sasurassa ācikkhituṃ na yutta’’nti yathā so theraṃ passati, evaṃ apagantvā aṭṭhāsi. So pana bālo theraṃ disvāpi apassanto viya hutvā adhomukho pāyāsameva bhuñjati. Visākhā, ‘‘theraṃ disvāpi me sasuro saññaṃ na karotī’’ti ñatvā theraṃ upasaṅkamitvā ‘‘aticchatha, bhante, mayhaṃ sasuro purāṇaṃ khādatī’’ti āha. So nigaṇṭhehi tāva kathitakāle adhivāsesi, ‘‘purāṇaṃ khādatī’’ti vuttakkhaṇeyeva pana hatthaṃ apanetvā ‘‘imaṃ pāyāsaṃ ito haratha, etañca imasmā gehā nīharatha. Ayañhi maṃ evarūpe maṅgalagehe asucikhādakaṃ nāma karotī’’ti āha. Tasmiṃ kho pana nivesane sabbepi dāsakammakarā visākhāya santakāva, ko naṃ hatthe vā pāde vā gaṇhissati, mukhena kathetuṃ samatthopi nāma natthi. Tato, visākhā, sasurassa kathaṃ sutvā āha – ‘‘tāta, na ettakena vacanena mayaṃ nikkhamāma, nāhaṃ tumhehi udakatitthato kumbhadāsikā viya ānītā. Dharamānakamātāpitūnaṃ dhītaro nāma na ettakeneva nikkhamanti, eteneva me kāraṇena pitā idhāgamanadivase aṭṭha kuṭumbike pakkosāpetvā ‘sace me dhītaraṃ upādāya doso uppajjati, sodheyyāthā’ti vatvā tesaṃ hatthe ṭhapesi. Te pakkosāpetvā mayhaṃ dosādosaṃ sodhāpethā’’ti.
ತತೋ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಕಲ್ಯಾಣಂ ಏಸಾ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ದಾರಿಕಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಅಪರಿಪುಣ್ಣೇಯೇವ ಮಙ್ಗಲಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಂ ‘ಅಸುಚಿಖಾದಕೋ’ತಿ ವದತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಏವಂ ಕಿರ, ಅಮ್ಮಾತಿ? ‘‘ತಾತಾ, ಮಯ್ಹಂ ಸಸುರೋ ಅಸುಚಿಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಂ ಪನ ಏವಂ ಕತ್ವಾ ನ ಕಥೇಮಿ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕತ್ಥೇರೇ ಘರದ್ವಾರೇ ಠಿತೇ ಅಯಂ ಅಪ್ಪೋದಕಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ನ ತಂ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ, ಅಹಂ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ‘ಅತಿಚ್ಛಥ, ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಸಸುರೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪುಞ್ಞಂ ನ ಕರೋತಿ, ಪುರಾಣಪುಞ್ಞಂ ಖಾದತೀ’ತಿ ಏತ್ತಕಂ ಕಥಯಿನ್ತಿ ಆಹ। ಅಯ್ಯ, ಇಧ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧೀತಾ ಕಾರಣಂ ಕಥೇತಿ, ತ್ವಂ ಕಸ್ಮಾ ಕುಜ್ಝಸೀತಿ? ಅಯ್ಯಾ, ಏಸ ತಾವ ದೋಸೋ ಮಾ ಹೋತು, ಅಯಂ ಪನ ದಾರಿಕಾ ಆಗತದಿವಸೇಯೇವ ಮಮ ಪುತ್ತೇ ಸಞ್ಞಂ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸೀತಿ। ಏವಂ ಕಿರ, ಅಮ್ಮಾತಿ? ತಾತಾ, ನಾಹಂ ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಗೇಹೇ ಆಜಾನೀಯವಳವಾಯ ವಿಜಾತಾಯ ಸಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅಕತ್ವಾ ನಿಸೀದನಂ ನಾಮ ಅಯುತ್ತನ್ತಿ ದಣ್ಡದೀಪಿಕಾ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದಾಸೀಹಿ ಪರಿವುತಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ವಳವಾಯ ವಿಜಾತಪರಿಹಾರಂ ಕಾರಾಪೇಸಿನ್ತಿ। ಅಯ್ಯ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧೀತಾ ತವ ಗೇಹೇ ದಾಸೀಹಿಪಿ ಅಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ, ತ್ವಂ ಏತ್ಥ ಕಿಂ ದೋಸಂ ಪಸ್ಸಸೀತಿ?
Tato seṭṭhi ‘‘kalyāṇaṃ esā kathetī’’ti aṭṭha kuṭumbike pakkosāpetvā ‘‘ayaṃ dārikā sattame divase aparipuṇṇeyeva maṅgalagehe nisinnaṃ maṃ ‘asucikhādako’ti vadatī’’ti āha. Evaṃ kira, ammāti? ‘‘Tātā, mayhaṃ sasuro asuciṃ khāditukāmo bhavissati, ahaṃ pana evaṃ katvā na kathemi. Ekasmiṃ pana piṇḍapātikatthere gharadvāre ṭhite ayaṃ appodakamadhupāyāsaṃ bhuñjanto na taṃ manasi karoti, ahaṃ iminā kāraṇena ‘aticchatha, bhante, mayhaṃ sasuro imasmiṃ attabhāve puññaṃ na karoti, purāṇapuññaṃ khādatī’ti ettakaṃ kathayinti āha. Ayya, idha doso natthi, amhākaṃ dhītā kāraṇaṃ katheti, tvaṃ kasmā kujjhasīti? Ayyā, esa tāva doso mā hotu, ayaṃ pana dārikā āgatadivaseyeva mama putte saññaṃ akatvā attano icchitaṭṭhānaṃ agamāsīti. Evaṃ kira, ammāti? Tātā, nāhaṃ icchitaṭṭhānaṃ gacchāmi, imasmiṃ pana gehe ājānīyavaḷavāya vijātāya saññampi akatvā nisīdanaṃ nāma ayuttanti daṇḍadīpikā gāhāpetvā dāsīhi parivutā tattha gantvā vaḷavāya vijātaparihāraṃ kārāpesinti. Ayya, amhākaṃ dhītā tava gehe dāsīhipi akattabbakammaṃ akāsi, tvaṃ ettha kiṃ dosaṃ passasīti?
ಅಯ್ಯಾ, ಏಸ ತಾವ ಗುಣೋ ಹೋತು, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪನ ಪಿತಾ ಇಧಾಗಮನದಿವಸೇ ಓವಾದಂ ದೇನ್ತೋ ‘‘ಅನ್ತೋಅಗ್ಗಿ ಬಹಿ ನ ನೀಹರಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಆಹ, ಕಿಂ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಉಭತೋ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕಗೇಹಾನಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದತ್ವಾ ವಸಿತುನ್ತಿ? ಏವಂ ಕಿರ, ಅಮ್ಮಾತಿ? ತಾತಾ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತಾ ಏತಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಉಪಾದಾಯ ಕಥೇಸಿ, ಯಾ ಪನ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನೇ ಸಸ್ಸುಆದೀನಂ ರಹಸ್ಸಕಥಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಾ ದಾಸಿದಾಸಾನಂ ನ ಕಥೇತಬ್ಬಾ। ಏವರೂಪಾ ಹಿ ಕಥಾ ವಡ್ಢಮಾನಾ ಕಲಹಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ, ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತಾ ಕಥೇಸಿ, ತಾತಾತಿ।
Ayyā, esa tāva guṇo hotu, imissā pana pitā idhāgamanadivase ovādaṃ dento ‘‘antoaggi bahi na nīharitabbo’’ti āha, kiṃ pana sakkā amhehi ubhato paṭivissakagehānaṃ aggiṃ adatvā vasitunti? Evaṃ kira, ammāti? Tātā, na mayhaṃ pitā etaṃ aggiṃ upādāya kathesi, yā pana antonivesane sassuādīnaṃ rahassakathā uppajjati, sā dāsidāsānaṃ na kathetabbā. Evarūpā hi kathā vaḍḍhamānā kalahāya saṃvattati, idaṃ sandhāya mayhaṃ pitā kathesi, tātāti.
ಅಯ್ಯಾ, ಏತಂ ತಾವ ಏವಂ ಹೋತು, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪಿತಾ ‘‘ಬಾಹಿರತೋ ಅಗ್ಗಿ ನ ಅನ್ತೋ ಪವೇಸೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಆಹ, ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಅನ್ತೋಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬುತೇ ಬಾಹಿರತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಅನಾಹರಿತುನ್ತಿ ? ಏವಂ ಕಿರ, ಅಮ್ಮಾತಿ? ತಾತಾ, ಮಯ್ಹಂ ಪಿತಾ ಏತಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ನ ಕಥೇಸಿ, ಯಂ ಪನ ದೋಸಂ ದಾಸಕಮ್ಮಕಾರೇಹಿ ಕಥಿತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಅನ್ತೋಮಾನುಸಕಾನಂ ನ ಕಥೇತಬ್ಬಂ…ಪೇ॰…।
Ayyā, etaṃ tāva evaṃ hotu, imissā pitā ‘‘bāhirato aggi na anto pavesetabbo’’ti āha, kiṃ sakkā amhehi antoaggimhi nibbute bāhirato aggiṃ anāharitunti ? Evaṃ kira, ammāti? Tātā, mayhaṃ pitā etaṃ aggiṃ sandhāya na kathesi, yaṃ pana dosaṃ dāsakammakārehi kathitaṃ hoti, taṃ antomānusakānaṃ na kathetabbaṃ…pe….
ಯಮ್ಪಿ ತೇನ ‘‘ಯೇ ದದನ್ತಿ, ತೇಸಂಯೇವ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ‘‘ಯಾಚಿತಕಂ ಉಪಕರಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೇ ಪಟಿದದನ್ತಿ, ತೇಸಂಯೇವ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ।
Yampi tena ‘‘ye dadanti, tesaṃyeva dātabba’’nti vuttaṃ, taṃ ‘‘yācitakaṃ upakaraṇaṃ gahetvā ye paṭidadanti, tesaṃyeva dātabba’’nti sandhāya vuttaṃ.
‘‘ಯೇ ನ ದದನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಯಾಚಿತಕಂ ಉಪಕರಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೇ ನ ಪಟಿದದನ್ತಿ, ತೇಸಂ ನ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ।
‘‘Ye na dadantī’’ti idampi yācitakaṃ upakaraṇaṃ gahetvā ye na paṭidadanti, tesaṃ na dātabbanti sandhāya vuttaṃ.
‘‘ದದನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅದದನ್ತಸ್ಸಪಿ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ , ಇದಂ ಪನ ದುಗ್ಗತೇಸು ಞಾತಿಮಿತ್ತೇಸು ಸಮ್ಪತ್ತೇಸು ಪಟಿದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ದಾತುಮೇವ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ।
‘‘Dadantassapi adadantassapi dātabba’’nti , idaṃ pana duggatesu ñātimittesu sampattesu paṭidātuṃ sakkontu vā mā vā, dātumeva vaṭṭatīti sandhāya vuttaṃ.
‘‘ಸುಖಂ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಸಸ್ಸುಸಸುರೇ ದಿಸ್ವಾ ಉಟ್ಠಾತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ।
‘‘Sukhaṃ nisīditabba’’nti idampi sassusasure disvā uṭṭhātabbaṭṭhāne nisīdituṃ na vaṭṭatīti sandhāya vuttaṃ.
‘‘ಸುಖಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಸಸ್ಸುಸಸುರಸಾಮಿಕೇಹಿ ಪುರೇತರಂ ಅಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತೇ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಲದ್ಧಾಲದ್ಧಂ ಞತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಯಂ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ।
‘‘Sukhaṃ bhuñjitabba’’nti idaṃ pana sassusasurasāmikehi puretaraṃ abhuñjitvā te parivisitvā sabbehi laddhāladdhaṃ ñatvā pacchā sayaṃ bhuñjituṃ vaṭṭatīti sandhāya vuttaṃ.
‘‘ಸುಖಂ ನಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಸಸ್ಸುಸಸುರಸಾಮಿಕೇಹಿ ಪುರೇತರಮೇವ ಸಯನಂ ಆರುಯ್ಹ ನ ನಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ತೇಸಂ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಯಂ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ।
‘‘Sukhaṃ nipajjitabba’’nti idampi sassusasurasāmikehi puretarameva sayanaṃ āruyha na nipajjitabbaṃ, tesaṃ kattabbayuttakaṃ vattapaṭivattaṃ katvā pacchā sayaṃ nipajjituṃ yuttanti idaṃ sandhāya vuttaṃ.
‘‘ಅಗ್ಗಿ ಪರಿಚರಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಸಸ್ಸುಮ್ಪಿ ಸಸುರಮ್ಪಿ ಸಾಮಿಕಮ್ಪಿ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಯ ಉರಗರಾಜಾನಂ ವಿಯ ಚ ಕತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ।
‘‘Aggi paricaritabbo’’ti idaṃ pana sassumpi sasurampi sāmikampi aggikkhandhaṃ viya uragarājānaṃ viya ca katvā passituṃ vaṭṭatīti idaṃ sandhāya vuttanti.
ಏತೇ ತಾವ ಏತ್ತಕಾ ಗುಣಾ ಹೋನ್ತು, ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪನ ಪಿತಾ ಅನ್ತೋದೇವತಾ ನಮಸ್ಸಾಪೇತಿ, ಇಮಸ್ಸ ಕೋ ಅತ್ಥೋತಿ? ಏವಂ ಕಿರ, ಅಮ್ಮಾತಿ? ಆಮ, ತಾತಾ, ಏತಮ್ಪಿ ಹಿ ಮೇ ಪಿತರಾ ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಆವೇಣಿಕಘರಾವಾಸಂ ವಸನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ಘರದ್ವಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಪಬ್ಬಜಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಯಂ ಘರೇ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಅತ್ಥಿ, ತತೋ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ದತ್ವಾವ ಖಾದಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ತೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಪನ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ದಿಸ್ವಾ ಅದಾನಮೇವ ರುಚ್ಚತಿ ಮಞ್ಞೇತಿ। ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಪಟಿವಚನಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅಧೋಮುಖೋ ನಿಸೀದಿ’’।
Ete tāva ettakā guṇā hontu, imissā pana pitā antodevatā namassāpeti, imassa ko atthoti? Evaṃ kira, ammāti? Āma, tātā, etampi hi me pitarā idaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘āveṇikagharāvāsaṃ vasanakālato paṭṭhāya attano gharadvāraṃ sampattapabbajitaṃ disvā yaṃ ghare khādanīyaṃ bhojanīyaṃ atthi, tato pabbajitānaṃ datvāva khādituṃ vaṭṭatī’’ti. Atha naṃ te āhaṃsu – ‘‘tuyhaṃ pana mahāseṭṭhi pabbajite disvā adānameva ruccati maññeti. So aññaṃ paṭivacanaṃ apassanto adhomukho nisīdi’’.
ಅಥ ನಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಾ ‘‘ಕಿಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧೀತು ದೋಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ನತ್ಥಿ , ಅಯ್ಯಾತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ನಂ ನಿದ್ದೋಸಂ ಅಕಾರಣಾ ಗೇಹತೋ ನೀಹರಾಪೇಸೀತಿ? ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ, ವಿಸಾಖಾ, ಆಹ – ‘‘ಪಠಮಂ ತಾವ ಮಯ್ಹಂ ಮಮ ಸಸುರಸ್ಸ ವಚನೇನ ಗಮನಂ ನ ಯುತ್ತಂ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಆಗಮನದಿವಸೇ ಮಮ ದೋಸಾದೋಸಂ ಸೋಧನತ್ಥಾಯ ಮಮ ಪಿತಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಇದಾನಿ ಮಯ್ಹಂ ಗನ್ತುಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ದಾಸಿದಾಸೇ ‘‘ಯಾನಾದೀನಿ ಸಜ್ಜಾನಿ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ತೇ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಯಾ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಕಥಿತಂ, ಖಮಾಹಿ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ತಾತಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಖಮಿತಬ್ಬಂ ತಾವ ಖಮಾಮಿ, ಅಹಂ ಪನ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸನ್ನಸ್ಸ ಕುಲಸ್ಸ ಧೀತಾ, ನ ಮಯಂ ವಿನಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ವತ್ತಾಮ। ಸಚೇ ಮಮ ರುಚಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ಲಭಾಮಿ, ವಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ತವ ಸಮಣೇ ಪಟಿಜಗ್ಗಾಹೀ’’ತಿ।
Atha naṃ kuṭumbikā ‘‘kiṃ seṭṭhi aññopi amhākaṃ dhītu doso atthī’’ti pucchiṃsu. Natthi , ayyāti. Kasmā pana naṃ niddosaṃ akāraṇā gehato nīharāpesīti? Tasmiṃ khaṇe, visākhā, āha – ‘‘paṭhamaṃ tāva mayhaṃ mama sasurassa vacanena gamanaṃ na yuttaṃ, mayhaṃ pana āgamanadivase mama dosādosaṃ sodhanatthāya mama pitā tumhākaṃ hatthe ṭhapetvā adāsi, idāni mayhaṃ gantuṃ sukha’’nti dāsidāse ‘‘yānādīni sajjāni karothā’’ti āṇāpesi. Atha naṃ seṭṭhi te kuṭumbike gahetvā, ‘‘amma, mayā ajānitvā kathitaṃ, khamāhi mayha’’nti āha. ‘‘Tātā, tumhākaṃ khamitabbaṃ tāva khamāmi, ahaṃ pana buddhasāsane aveccappasannassa kulassa dhītā, na mayaṃ vinā bhikkhusaṅghena vattāma. Sace mama ruciyā bhikkhusaṅghaṃ paṭijaggituṃ labhāmi, vasissāmī’’ti. ‘‘Amma, tvaṃ yathāruciyā tava samaṇe paṭijaggāhī’’ti.
ತತೋ, ವಿಸಾಖಾ, ದಸಬಲಂ ನಿಮನ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ನಿವೇಸನಂ ಪೂರೇನ್ತೀ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಸೀದಾಪೇಸಿ। ನಗ್ಗಪರಿಸಾಪಿ ಸತ್ಥು ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹಂ ಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ವಿಸಾಖಾ, ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೋ ಸಕ್ಕಾರೋ ಪಟಿಯಾದಿತೋ, ಸಸುರೋ ಮೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ಪರಿವಿಸತೂ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ನಿಗಣ್ಠಾನಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಧೀತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಪರಿವಿಸತೂ’’ತಿ ಆಹ। ವಿಸಾಖಾ, ನಾನಗ್ಗರಸೇಹಿ ದಸಬಲಂ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಿತೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚೇ ಪುನ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ – ‘‘ಸಸುರೋ ಮೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣಾತೂ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ‘‘ಇದಾನಿ ಅಗಮನಂ ನಾಮ ಅತಿವಿಯ ಅಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸೋತುಕಮ್ಯತಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ನಗ್ಗಸಮಣಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಬಹಿಸಾಣಿಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ। ಪುರೇತರಮೇವ ಚ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಣಿಯಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಹಿಸಾಣಿಯಂ ನಿಸೀದಿ। ತಥಾಗತೋ ‘‘ತ್ವಂ ಬಹಿಸಾಣಿಯಂ ವಾ ನಿಸೀದ, ಪರಕುಟ್ಟೇ ವಾ ಪರಸೇಲೇ ವಾ ಪರಚಕ್ಕವಾಳೇ ವಾ ನಿಸೀದ। ಅಹಂ ಬುದ್ಧೋ ನಾಮ ಸಕ್ಕೋಮಿ ತಂ ಮಮ ಸದ್ದಂ ಸಾವೇತು’’ನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಫಲಂ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖಂ ಖನ್ಧೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಲೇನ್ತೋ ವಿಯ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೇಟ್ಠಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸಾಣಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪಾದೇ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇಯೇವ ಚ ‘‘ತ್ವಂ, ಅಮ್ಮ, ಅಜ್ಜ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಮಮ ಮಾತಾ’’ತಿ ವಿಸಾಖಂ ಅತ್ತನೋ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ, ವಿಸಾಖಾ ಮಿಗಾರಮಾತಾ, ನಾಮ ಜಾತಾ।
Tato, visākhā, dasabalaṃ nimantāpetvā punadivase nivesanaṃ pūrentī buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpesi. Naggaparisāpi satthu migāraseṭṭhino gehaṃ gatabhāvaṃ sutvā tattha gantvā gehaṃ parivāretvā nisīdiṃsu. Visākhā, dakkhiṇodakaṃ datvā ‘‘sabbo sakkāro paṭiyādito, sasuro me āgantvā dasabalaṃ parivisatū’’ti sāsanaṃ pesesi. So nigaṇṭhānaṃ vacanaṃ sutvā ‘‘mama dhītā sammāsambuddhaṃ parivisatū’’ti āha. Visākhā, nānaggarasehi dasabalaṃ parivisitvā niṭṭhite bhattakicce puna sāsanaṃ pahiṇi – ‘‘sasuro me āgantvā dasabalassa dhammakathaṃ suṇātū’’ti. Atha naṃ ‘‘idāni agamanaṃ nāma ativiya akāraṇa’’nti dhammakathaṃ sotukamyatāya gacchantaṃ naggasamaṇā āhaṃsu – ‘‘samaṇassa gotamassa dhammaṃ suṇanto bahisāṇiyaṃ nisīditvā suṇāhī’’ti. Puretarameva ca gantvā sāṇiyā parikkhipiṃsu. Migāraseṭṭhi gantvā bahisāṇiyaṃ nisīdi. Tathāgato ‘‘tvaṃ bahisāṇiyaṃ vā nisīda, parakuṭṭe vā parasele vā paracakkavāḷe vā nisīda. Ahaṃ buddho nāma sakkomi taṃ mama saddaṃ sāvetu’’nti suvaṇṇavaṇṇaphalaṃ ambarukkhaṃ khandhe gahetvā cālento viya dhammakathaṃ kathesi, desanāpariyosāne seṭṭhi sotāpattiphale patiṭṭhāya sāṇiṃ ukkhipitvā satthu pāde pañcapatiṭṭhitena vanditvā satthu santikeyeva ca ‘‘tvaṃ, amma, ajja ādiṃ katvā mama mātā’’ti visākhaṃ attano mātuṭṭhāne ṭhapesi. Tato paṭṭhāya, visākhā migāramātā, nāma jātā.
ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ನಕ್ಖತ್ತಸಮಯೇ ವತ್ತನ್ತೇ ‘‘ಅನ್ತೋನಗರೇ ಗುಣೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ದಾಸೀಹಿ ಪರಿವುತಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸೋತುಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಉದ್ಧತವೇಸೇನ ಗನ್ತುಂ ಅಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಲತಾಪಸಾಧನಂ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ದಾಸಿಯಾ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ, ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಸಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಗರಾಭಿಮುಖಾ ಪಾಯಾಸಿ। ಸಾಪಿ ದಾಸೀ ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತಪಸಾಧನಸ್ಸ ಠಪಿತಟ್ಠಾನಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಪಸಾಧನತ್ಥಾಯ ಪಟಿನಿವತ್ತಿ। ಅಥ ನಂ, ವಿಸಾಖಾ, ‘‘ಕಹಂ ಪನ ತೇ ತಂ ಠಪಿತ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿ। ಗನ್ಧಕುಟಿಪರಿವೇಣೇ, ಅಯ್ಯೇತಿ। ಹೋತು ಜೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಹರ, ಗನ್ಧಕುಟಿಪರಿವೇಣೇ ಠಪಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಹರಾಪನಂ ನಾಮ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ। ತತ್ಥ ಪನ ಠಪಿತೇ ಅಯ್ಯಾನಂ ಪಲಿಬೋಧೋ ಹೋತೀತಿ।
Sā ekadivasaṃ nakkhattasamaye vattante ‘‘antonagare guṇo natthī’’ti dāsīhi parivutā satthu dhammakathaṃ sotuṃ gacchantī ‘‘buddhānaṃ santikaṃ uddhatavesena gantuṃ ayutta’’nti mahālatāpasādhanaṃ omuñcitvā dāsiyā hatthe datvā satthāraṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, satthā dhammakathaṃ kathesi. Sā dhammadesanāpariyosāne dasabalaṃ vanditvā nagarābhimukhā pāyāsi. Sāpi dāsī attanā gahitapasādhanassa ṭhapitaṭṭhānaṃ asallakkhetvā gacchantī pasādhanatthāya paṭinivatti. Atha naṃ, visākhā, ‘‘kahaṃ pana te taṃ ṭhapita’’nti paṭipucchi. Gandhakuṭipariveṇe, ayyeti. Hotu je gantvā āhara, gandhakuṭipariveṇe ṭhapitakālato paṭṭhāya āharāpanaṃ nāma amhākaṃ ayuttaṃ. Tasmā taṃ vissajjetvā daṇḍakammaṃ karissāma. Tattha pana ṭhapite ayyānaṃ palibodho hotīti.
ಪುನದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ವಿಸಾಖಾಯ ನಿವೇಸನದ್ವಾರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ನಿವೇಸನೇ ಚ ನಿಬದ್ಧಪಞ್ಞತ್ತಾನಿ ಆಸನಾನಿ । ವಿಸಾಖಾ, ಸತ್ಥು ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಗೇಹಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇಸುಯೇವ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೇ ಸತ್ಥರಿ ತಂ ಪಸಾಧನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಲಙ್ಕಾರೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಜಾನಾಮಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಪನ ಇಮಂ ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಸನಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀತಿ। ತದಾ ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ಸಾಪಿ ತಂ ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾ ನವಕೋಟಿಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಬ್ಭಸಹಸ್ಸಪಟಿಮಣ್ಡಿತೇ ಪುಬ್ಬಾರಾಮವಿಹಾರೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಸನಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಕಾರೇಸಿ। ವಿಸಾಖಾಯ ಪನ ನಿವೇಸನಂ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯೇ ಕಾಸಾವಪಜ್ಜೋತಂ ಇಸಿವಾತಪಟಿವಾತಮೇವ ಹೋತಿ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಗೇಹಂ ವಿಯ। ತಸ್ಸಾಪಿ ಗೇಹೇ ಸಬ್ಬಭತ್ತಾನಿ ಪಟಿಯತ್ತಾನೇವ ಅಹೇಸುಂ। ಸಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಮಿಸಸಙ್ಗಹಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತೇ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಚೇವ ಅಟ್ಠವಿಧಪಾನಾನಿ ಚ ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ವಿಸಾಖಂ ಮಿಗಾರಮಾತರಂ ದಾಯಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Punadivase satthā bhikkhusaṅghaparivāro visākhāya nivesanadvāraṃ sampāpuṇi. Nivesane ca nibaddhapaññattāni āsanāni . Visākhā, satthu pattaṃ gaṇhitvā satthāraṃ gehaṃ pavesetvā paññattāsanesuyeva nisīdāpetvā katabhattakicce satthari taṃ pasādhanaṃ āharitvā satthu pādamūle nikkhipitvā ‘‘idaṃ, bhante, tumhākaṃ dammī’’ti āha. Satthā ‘‘alaṅkāro nāma pabbajitānaṃ na vaṭṭatī’’ti paṭikkhipi. Jānāmi, bhante, ahaṃ pana imaṃ agghāpetvā dhanaṃ gahetvā tumhākaṃ vasanagandhakuṭiṃ kāressāmīti. Tadā satthā adhivāsesi. Sāpi taṃ agghāpetvā navakoṭidhanaṃ gahetvā gabbhasahassapaṭimaṇḍite pubbārāmavihāre tathāgatassa vasanagandhakuṭiṃ kāresi. Visākhāya pana nivesanaṃ pubbaṇhasamaye kāsāvapajjotaṃ isivātapaṭivātameva hoti anāthapiṇḍikassa gehaṃ viya. Tassāpi gehe sabbabhattāni paṭiyattāneva ahesuṃ. Sā pubbaṇhasamaye bhikkhusaṅghassa āmisasaṅgahaṃ katvā pacchābhatte bhesajjāni ceva aṭṭhavidhapānāni ca gaṇhāpetvā vihāraṃ gantvā bhikkhusaṅghassa datvā pacchā satthu dhammadesanaṃ sutvā āgacchati. Satthā aparabhāge upāsikāyo paṭipāṭiyā ṭhānantaresu ṭhapento visākhaṃ migāramātaraṃ dāyikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ-ಸಾಮಾವತೀವತ್ಥು
Khujjuttarā-sāmāvatīvatthu
೨೬೦-೨೬೧. ತತಿಯಚತುತ್ಥೇಸು ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಯದಿದಂ, ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ, ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀನಂ ಯದಿದಂ, ಸಾಮಾವತೀತಿ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ, ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀನಂ ಸಾಮಾವತೀ ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಾ ಕಿರ ದ್ವೇಪಿ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ‘‘ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸೋಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಂಸು। ತತ್ಥ, ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ, ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾಮಾವತೀಪಿ ಏಕಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ತಾಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೀನಂಯೇವ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಂ।
260-261. Tatiyacatutthesu bahussutānaṃ yadidaṃ, khujjuttarā, mettāvihārīnaṃ yadidaṃ, sāmāvatīti bahussutānaṃ upāsikānaṃ khujjuttarā, mettāvihārīnaṃ sāmāvatī aggāti dasseti. Tā kira dvepi padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā aparabhāge ‘‘satthu dhammakathaṃ sossāmā’’ti vihāraṃ agamaṃsu. Tattha, khujjuttarā, satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ bahussutānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sāmāvatīpi ekaṃ upāsikaṃ mettāvihārīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Tāsaṃ dvinnampi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbattitvā devamanussesu saṃsarantīnaṃyeva kappasatasahassaṃ atikkantaṃ.
ಅಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಅಲ್ಲಕಪ್ಪರಟ್ಠೇ ಅಹಿವಾತಕರೋಗೋ ನಾಮ ಉದಪಾದಿ। ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ದಸಪಿ ವೀಸಮ್ಪಿ ತಿಂಸಮ್ಪಿ ಜನಾ ಮರನ್ತಿ, ತಿರೋರಟ್ಠಂ ಗತಾ ಪನ ಜೀವಿತಂ ಲಭನ್ತಿ। ತಂ ಞತ್ವಾ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತದಾರಂ ಆದಾಯ ‘‘ಅಞ್ಞಂ ರಟ್ಠಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಅಥಸ್ಸ ಘರೇ ಗಹಿತಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಕನ್ತಾರೇ ಅನುತ್ತಿಣ್ಣೇಯೇವ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇಸಂ ಸರೀರಬಲಂ ಪರಿಹಾಯಿ, ಸಕಿಂ ಮಾತಾ ಪುತ್ತಂ ಉಕ್ಖಿಪತಿ, ಸಕಿಂ ಪಿತಾ। ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸರೀರಬಲಂ ಪರಿಹೀನಂ, ಪುತ್ತಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಕನ್ತಾರಂ ನಿತ್ಥರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಮಾತರಂ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾವ ಉದಕಕಿಚ್ಚೇನ ಓಹೀನೋ ವಿಯ ಪುತ್ತಂ ಮಗ್ಗೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ‘‘ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಠಿತಾ ಹತ್ಥೇ ಪುತ್ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ವಿರವಮಾನಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಹಂ ಮೇ ಸಾಮಿ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ। ಕೋ ತೇ ಪುತ್ತೇನ ಅತ್ಥೋ? ಜೀವಮಾನಾ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ಸಾ ‘‘ಅತಿಸಾಹಸಿಕೋ ವತಾಯಂ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ, ನಾಹಂ ತಾದಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ಮೇ ಭದ್ದೇ ಕತಂ, ಖಮೇತಂ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಆದಾಯಾಗತೋ।
Atha amhākaṃ satthu nibbattito puretarameva allakapparaṭṭhe ahivātakarogo nāma udapādi. Ekekasmiṃ gehe ekappahāreneva dasapi vīsampi tiṃsampi janā maranti, tiroraṭṭhaṃ gatā pana jīvitaṃ labhanti. Taṃ ñatvā eko puriso attano puttadāraṃ ādāya ‘‘aññaṃ raṭṭhaṃ gamissāmī’’ti tato nikkhami. Athassa ghare gahitapātheyyaṃ antarāmagge kantāre anuttiṇṇeyeva parikkhayaṃ agamāsi. Tesaṃ sarīrabalaṃ parihāyi, sakiṃ mātā puttaṃ ukkhipati, sakiṃ pitā. Athassa pitā cintesi – ‘‘amhākaṃ sarīrabalaṃ parihīnaṃ, puttaṃ ukkhipitvā gacchantā kantāraṃ nittharituṃ na sakkhissāmā’’ti. So tassa mātaraṃ ajānāpetvāva udakakiccena ohīno viya puttaṃ magge nisīdāpetvā ekakova maggaṃ paṭipajji. ‘‘Athassa bhariyā āgamanaṃ olokayamānā ṭhitā hatthe puttaṃ adisvā viravamānā gantvā kahaṃ me sāmi putto’’ti āha. Ko te puttena attho? Jīvamānā puttaṃ labhissāmāti. Sā ‘‘atisāhasiko vatāyaṃ puriso’’ti vatvā ‘‘gaccha tvaṃ, nāhaṃ tādisena saddhiṃ gamissāmī’’ti āha. So ‘‘anupadhāretvā me bhadde kataṃ, khametaṃ mayha’’nti vatvā puttaṃ ādāyāgato.
ತೇ ತಂ ಕನ್ತಾರಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಏಕಂ ಗೋಪಾಲಕಕುಲಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತಂ ದಿವಸಞ್ಚ ಗೋಪಾಲಕಕುಲವಾಸಿನೋ ನಿರುದಕಪಾಯಾಸಂ ಪಚಿಂಸು। ತೇ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಅತಿವಿಯ ಛಾತಕಾ’’ತಿ ಪಾಯಾಸಸ್ಸ ಮಹಾಭಾಜನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉಳುಙ್ಕಪೂರಂ ಸಪ್ಪಿಂ ಆಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅದಂಸು। ತೇಸು ತಂ ಪಾಯಾಸಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೇಸು ಸಾ ಇತ್ಥೀ ಪಮಾಣೇನೇವ ಭುಞ್ಜಿ, ಪುರಿಸೋ ಪನ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಜೀರಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ರತ್ತಿಭಾಗಸಮನನ್ತರೇ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಸೋ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ತೇಸು ಸಾಲಯಭಾವೇನ ಗೋಪಾಲಕಾನಂ ಗೇಹೇ ಸುನಖಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಸುನಖೀ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ವಿಜಾತಾ। ಗೋಪಾಲಕೋ ತಂ ಕುಕ್ಕುರಂ ಸಸ್ಸಿರಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಿಣ್ಡೇನ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ಉಪ್ಪನ್ನಸಿನೇಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಮೇವ ಚರತಿ।
Te taṃ kantāraṃ samatikkamitvā sāyaṃ ekaṃ gopālakakulaṃ sampāpuṇiṃsu. Taṃ divasañca gopālakakulavāsino nirudakapāyāsaṃ paciṃsu. Te te disvā ‘‘ime ativiya chātakā’’ti pāyāsassa mahābhājanaṃ pūretvā uḷuṅkapūraṃ sappiṃ āsiñcitvā adaṃsu. Tesu taṃ pāyāsaṃ bhuñjantesu sā itthī pamāṇeneva bhuñji, puriso pana pamāṇātikkantaṃ bhuñjitvā jīrāpetuṃ asakkonto rattibhāgasamanantare kālamakāsi. So kālaṃ karonto tesu sālayabhāvena gopālakānaṃ gehe sunakhiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Sunakhī nacirasseva vijātā. Gopālako taṃ kukkuraṃ sassirikaṃ disvā piṇḍena palobhetvā attani uppannasinehaṃ gahetvā saddhimeva carati.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ಗೋಪಾಲಕಸ್ಸ ಘರದ್ವಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತೋ। ಸೋಪಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಗೋಪಾಲಕಕುಲಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವನಸಣ್ಡೇ ವಾಸಂ ಉಪಗತೋ। ಗೋಪಾಲಕೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ಕುಕ್ಕುರಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಚ ವಾಳಮಿಗಟ್ಠಾನೇ ವಾಳಮಿಗಾನಂ ಪಲಾಯನತ್ಥಂ ರುಕ್ಖೇ ವಾ ಪಾಸಾಣೇ ವಾ ಪಹಾರಂ ದೇತಿ, ಸೋಪಿ ಕುಕ್ಕುರೋ ತಸ್ಸ ಕರಣವಿಧಾನಂ ವವತ್ಥಪೇತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸೋ ಗೋಪಾಲಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಆಗಮನಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಕುಕ್ಕುರೋ ಛೇಕೋ, ಇಮಸ್ಸ ಆಗತಸಞ್ಞಾಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ‘‘ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏಹೀ’’ತಿ ಕುಕ್ಕುರಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಕುಕ್ಕುರೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಉರೇನ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಆದಾಯ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ವೀಮಂಸನತ್ಥಾಯ ಉಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಿ, ಕುಕ್ಕುರೋ ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ಗೋಪಾಲಕಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನಕಾಲೇ ಅಪಸಕ್ಕಿ। ಯಸ್ಮಿಂ ಚ ಯಸ್ಮಿಂ ಚ ಠಾನೇ ವಾಳಮಿಗಾನಂ ಪಲಾಯನತ್ಥಂ ಗೋಪಾಲಕೋ ರುಕ್ಖಂ ವಾ ಪಾಸಾಣಂ ವಾ ಪಹರಿ, ತಂ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಕುಕ್ಕುರೋ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವಿ। ತಸ್ಸ ಸದ್ದೇನ ವಾಳಮಿಗಾ ಪಲಾಯನ್ತಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋಪಿ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚವೇಲಾಯ ಮಹನ್ತಂ ಸಿನಿದ್ಧಪಿಣ್ಡಂ ತಸ್ಸ ದೇತಿ। ಸೋಪಿ ಪಿಣ್ಡಲಾಭೇನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಉತ್ತರಿತರಂ ಸಿನೇಹಂ ಕರೋತಿ।
Athekadivasaṃ eko paccekabuddho bhikkhācāravelāya gopālakassa gharadvāraṃ sampatto. Sopi taṃ disvā bhikkhaṃ datvā attānaṃ nissāya vasanatthāya paṭiññaṃ gaṇhi. Paccekabuddho gopālakakulassa avidūre ṭhāne ekasmiṃ vanasaṇḍe vāsaṃ upagato. Gopālako tassa santikaṃ gacchanto taṃ kukkuraṃ gahetvāva gacchati, antarāmagge ca vāḷamigaṭṭhāne vāḷamigānaṃ palāyanatthaṃ rukkhe vā pāsāṇe vā pahāraṃ deti, sopi kukkuro tassa karaṇavidhānaṃ vavatthapeti. Athekadivasaṃ so gopālako paccekabuddhassa santike nisīditvā, ‘‘bhante, amhākaṃ sabbakālaṃ āgamanaṃ nāma na hoti. Ayaṃ pana kukkuro cheko, imassa āgatasaññāya amhākaṃ gehadvāraṃ āgaccheyyāthā’’ti āha. So ekadivasaṃ ‘‘paccekabuddhaṃ gaṇhitvā ehī’’ti kukkuraṃ pesesi. Kukkuro tassa vacanaṃ sutvā bhikkhācāravelāya gantvā paccekabuddhassa pādamūle urena nipajji. Paccekabuddho ‘‘ayaṃ mama santikaṃ āgato’’ti ñatvā pattacīvaraṃ ādāya maggaṃ paṭipajji. So tassa vīmaṃsanatthāya ukkamitvā aññaṃ maggaṃ gaṇhi, kukkuro purato ṭhatvā gopālakamaggaṃ paṭipannakāle apasakki. Yasmiṃ ca yasmiṃ ca ṭhāne vāḷamigānaṃ palāyanatthaṃ gopālako rukkhaṃ vā pāsāṇaṃ vā pahari, taṃ taṃ ṭhānaṃ patvā kukkuro mahāviravaṃ viravi. Tassa saddena vāḷamigā palāyanti. Paccekabuddhopi bhattakiccavelāya mahantaṃ siniddhapiṇḍaṃ tassa deti. Sopi piṇḍalābhena paccekabuddhe uttaritaraṃ sinehaṃ karoti.
ಗೋಪಾಲಕೋ ತೇಮಾಸಂ ವುತ್ಥಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ತಿಚೀವರಪ್ಪಹೋನಕಂ ಸಾಟಕಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಚೇ ವೋ ರುಚ್ಚತಿ, ಇಧೇವ ವಸಥ। ನೋ ಚೇ ರುಚ್ಚತಿ, ಯಥಾಸುಖಂ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಗಮನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋ ಗೋಪಾಲಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತತಿ। ಕುಕ್ಕುರೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅತಿಸಿನೇಹೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಬಲವಸೋಕೋ ಹದಯಫಾಲನಂ ಪತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಮನಕಾಲೇ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ವಾಳಮಿಗಾನಂ ಪಲಾಪಿತಭಾವೇನ ದೇವತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಸದ್ದೋ ಸಕಲದೇವಪುರಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ತೇನೇವ ನಾಮಧೇಯ್ಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಘೋಸಕದೇವಪುತ್ತೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಅಥಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಪಥೇ ಕೋಸಮ್ಬಿನಗರೇ ಉದೇನೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ಮಜ್ಝಿಮಪಣ್ಣಾಸಕೇ ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೨೪ ಆದಯೋ) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Gopālako temāsaṃ vutthassa paccekabuddhassa ticīvarappahonakaṃ sāṭakaṃ datvā, ‘‘bhante, sace vo ruccati, idheva vasatha. No ce ruccati, yathāsukhaṃ gacchathā’’ti āha. Paccekabuddho gamanākāraṃ dasseti. So gopālako paccekabuddhaṃ anugantvā nivattati. Kukkuro paccekabuddhassa aññattha gamanabhāvaṃ ñatvā atisinehena uppannabalavasoko hadayaphālanaṃ patvā kālaṃ katvā tāvatiṃsapure nibbatti. Athassa paccekabuddhena saddhiṃ gamanakāle uccāsaddaṃ katvā vāḷamigānaṃ palāpitabhāvena devatāhi saddhiṃ kathentassa saddo sakaladevapuraṃ chādetvā aṭṭhāsi. So teneva nāmadheyyaṃ labhitvā ghosakadevaputto nāma jāto. Athassa tasmiṃ sampattiṃ anubhavantassa manussapathe kosambinagare udeno nāma rājā rajjaṃ paṭipajji. Tassa vatthu majjhimapaṇṇāsake bodhirājakumārasuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.324 ādayo) vuttanayeneva veditabbaṃ.
ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರಯಮಾನೇ ಘೋಸಕದೇವಪುತ್ತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ರೂಪೂಪಜೀವಿನಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಸಾ ದಸಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ಪುತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟೇ ಛಡ್ಡಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಕೋಸಮ್ಬಿಸೇಟ್ಠಿನೋ ಕಮ್ಮನ್ತಿಕೋ ಪಾತೋವ ಸೇಟ್ಠಿಘರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇಮಂ ಕಾಕೇಹಿ ಸಮ್ಪರಿಕಿಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಪುಞ್ಞವಾ ಏಸ ದಾರಕೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಗೇಹಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಘರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿಪಿ ರಾಜೂಪಟ್ಠಾನವೇಲಾಯ ರಾಜಕುಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪುರೋಹಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಕಿಂ ನಕ್ಖತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ತತ್ಥೇವ ಠಿತೋ ಗಣೇತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಂ ನಾಮ ನಕ್ಖತ್ತಂ, ಅಜ್ಜ ಇಮಿನಾ ನಕ್ಖತ್ತೇನ ಜಾತದಾರಕೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಘರಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಕಥಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಘರಣೀ ಚ ಮೇ ಗರುಗಬ್ಭಾ, ಜಾನಾಥ ತಾವ ನಂ ವಿಜಾತಾ ವಾ ನೋ ವಾ’’ತಿ। ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಜಾನಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯ, ನ ತಾವ ವಿಜಾತಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛಥ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಅಜ್ಜ ಜಾತದಾರಕಂ ಪರಿಯೇಸಥಾತಿ। ತೇ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾ ತಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಕಮ್ಮನ್ತಿಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ತಂ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಆರೋಚಯಿಂಸು। ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛಥ ಭಣೇ, ತಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಥಾತಿ। ತೇ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಿಂಸು। ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಗೇಹೇ ಕಿರ ತೇ ದಾರಕೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ। ‘‘ತಂ ದಾರಕಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ನ ದೇಮಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಹನ್ದ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಜೀವೇಯ್ಯ ವಾ ಮರೇಯ್ಯ ವಾ, ದುಜ್ಜಾನಮಿದ’’ನ್ತಿ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ।
Tasmiṃ pana rajjaṃ kārayamāne ghosakadevaputto cavitvā kosambiyaṃ ekissā rūpūpajīviniyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā dasamāsaccayena vijāyitvā puttabhāvaṃ ñatvā saṅkārakūṭe chaḍḍāpesi. Tasmiṃ khaṇe kosambiseṭṭhino kammantiko pātova seṭṭhigharaṃ gacchanto ‘‘kiṃ nu kho imaṃ kākehi samparikiṇṇa’’nti gantvā dārakaṃ disvā ‘‘mahāpuññavā esa dārako bhavissatī’’ti ekassa purisassa hatthe gehaṃ pesetvā seṭṭhigharaṃ agamāsi. Seṭṭhipi rājūpaṭṭhānavelāya rājakulaṃ gacchanto antarāmagge purohitaṃ disvā ‘‘ajja kiṃ nakkhatta’’nti pucchi. So tattheva ṭhito gaṇetvā ‘‘asukaṃ nāma nakkhattaṃ, ajja iminā nakkhattena jātadārako imasmiṃ nagare seṭṭhiṭṭhānaṃ labhissatī’’ti āha. So tassa kathaṃ sutvā vegena gharaṃ pesesi – ‘‘imassa purohitassa dve kathā nāma natthi, gharaṇī ca me garugabbhā, jānātha tāva naṃ vijātā vā no vā’’ti. Te gantvā jānitvā, ‘‘ayya, na tāva vijātā’’ti āhaṃsu. Tena hi gacchatha, imasmiṃ nagare ajja jātadārakaṃ pariyesathāti. Te pariyesantā tassa seṭṭhino kammantikassa gehe taṃ dārakaṃ disvā seṭṭhino ārocayiṃsu. Tena hi gacchatha bhaṇe, taṃ kammantikaṃ pakkosathāti. Te taṃ pakkosiṃsu. Atha naṃ seṭṭhi ‘‘gehe kira te dārako atthī’’ti pucchi. ‘‘Āma, ayyā’’ti. ‘‘Taṃ dārakaṃ amhākaṃ dehī’’ti. ‘‘Na demi, ayyā’’ti. ‘‘Handa sahassaṃ gaṇhitvā dehī’’ti. So ‘‘ayaṃ jīveyya vā mareyya vā, dujjānamida’’nti sahassaṃ gaṇhitvā adāsi.
ತತೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಭರಿಯಾ ಧೀತರಂ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಮೇವ ಪುತ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಸಚೇ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗೇಹೇ ಪೋಸೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ। ತತೋ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಏವಂ ತಂ ಗಾವೋ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ದಾರಕಂ ವಜದ್ವಾರೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ ತತ್ಥ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸುಂ। ಅಥ ನಂ ಯೂಥಪತಿ ಉಸಭೋ ಪಠಮಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ತಂ ಅಞ್ಞೇ ನ ಮದ್ದಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಪಾದಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಗೋಪಾಲಕಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ ಏಸ ದಾರಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ , ಯಸ್ಸ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಪಿ ಗುಣಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮ ನ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ನಯಿಂಸು।
Tato seṭṭhi cintesi – ‘‘sace me bhariyā dhītaraṃ vijāyissati, imameva puttaṃ karissāmi. Sace puttaṃ vijāyissati, māressāmī’’ti. Cintetvā gehe posesi. Athassa bhariyā katipāhaccayena puttaṃ vijāyi. Tato seṭṭhi ‘‘evaṃ taṃ gāvo madditvā māressantī’’ti cintetvā ‘‘imaṃ dārakaṃ vajadvāre nipajjāpethā’’ti āha. Taṃ tattha nipajjāpesuṃ. Atha naṃ yūthapati usabho paṭhamaṃ nikkhamanto disvā ‘‘evaṃ taṃ aññe na maddissantī’’ti catunnaṃ pādānaṃ antare katvā aṭṭhāsi. Atha naṃ gopālakā disvā ‘‘mahāpuñño esa dārako bhavissati , yassa tiracchānagatāpi guṇaṃ jānanti, paṭijaggissāma na’’nti attano gehaṃ nayiṃsu.
ಸೋಪಿ ಸೇಟ್ಠಿ ತಸ್ಸ ಮತಭಾವಂ ಅನುವಿಜ್ಜನ್ತೋ ‘‘ಗೋಪಾಲಕೇಹಿ ನೀತೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಪುನ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಆಮಕಸುಸಾನೇ ಛಡ್ಡಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಚ ಕಾಲೇ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಘರೇ ಅಜಪಾಲಕೋ ಸುಸಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಜಿಕಾ ಚಾರೇತಿ। ಅಥೇಕಾ ಧೇನು ಅಜಿಕಾ ದಾರಕಸ್ಸ ಪುಞ್ಞೇನ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಗನ್ತ್ವಾ ದಾರಕಸ್ಸ ಖೀರಂ ದತ್ವಾ ಗತಾ। ತತೋ ನಿವತ್ತಮಾನಾಪಿ ತಥೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಖೀರಮದಾಸಿ। ಅಜಪಾಲಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಅಜಿಕಾ ಪಾತೋಪಿ ಇಮಸ್ಮಾ ಠಾನಾ ಓಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗತಾ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ ಏಸ ದಾರಕೋ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಪಿಸ್ಸ ಗುಣಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಗತೋ।
Sopi seṭṭhi tassa matabhāvaṃ anuvijjanto ‘‘gopālakehi nīto’’ti sutvā puna sahassaṃ datvā āṇāpetvā āmakasusāne chaḍḍāpesi. Tasmiṃ ca kāle seṭṭhissa ghare ajapālako susānaṃ nissāya ajikā cāreti. Athekā dhenu ajikā dārakassa puññena maggā okkamma gantvā dārakassa khīraṃ datvā gatā. Tato nivattamānāpi tatheva gantvā khīramadāsi. Ajapālako cintesi – ‘‘ayaṃ ajikā pātopi imasmā ṭhānā okkamitvā gatā, kiṃ nu kho eta’’nti gantvā olokento taṃ dārakaṃ disvā ‘‘mahāpuñño esa dārako, tiracchānagatāpissa guṇaṃ jānanti, paṭijaggissāmi na’’nti gahetvā gehaṃ gato.
ಪುನದಿವಸೇ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಮತೋ ನು ಖೋ ದಾರಕೋ, ನ ಮತೋ’’ತಿ ಓಲೋಕಾಪೇನ್ತೋ ಅಜಪಾಲಕೇನ ಗಹಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವೇ ಇಮಂ ನಗರಂ ಏಕೋ ಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತೋ ಪವಿಸಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಂ ದಾರಕಂ ನೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕಮಗ್ಗೇ ಠಪೇಥ, ಏವಂ ತಂ ಸಕಟಚಕ್ಕಂ ಛಿನ್ದನ್ತಂ ಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ ತತ್ಥ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತಸ್ಸ ಪುರಿಮಸಕಟೇ ಗೋಣಾ ದಿಸ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾದೇ ಥಮ್ಭೇ ವಿಯ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ಸತ್ಥವಾಹೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ತೇಸಂ ಠಿತಕಾರಣಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ ದಾರಕೋ, ಪತಿಜಗ್ಗಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ।
Punadivase seṭṭhi ‘‘mato nu kho dārako, na mato’’ti olokāpento ajapālakena gahitabhāvaṃ ñatvā sahassaṃ datvā āṇāpetvā ‘‘sve imaṃ nagaraṃ eko satthavāhaputto pavisissati, imaṃ dārakaṃ netvā cakkamagge ṭhapetha, evaṃ taṃ sakaṭacakkaṃ chindantaṃ gamissatī’’ti āha. Taṃ tattha nikkhittaṃ satthavāhaputtassa purimasakaṭe goṇā disvā cattāro pāde thambhe viya otāretvā aṭṭhaṃsu. Satthavāho ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti tesaṃ ṭhitakāraṇaṃ olokento dārakaṃ disvā ‘‘mahāpuñño dārako, patijaggituṃ vaṭṭatī’’ti gaṇhitvā agamāsi.
ಸೇಟ್ಠಿಪಿ ತಸ್ಸ ಚಕ್ಕಪಥೇ ಮತಭಾವಂ ವಾ ಅಮತಭಾವಂ ವಾ ಓಲೋಕಾಪೇನ್ತೋ ಸತ್ಥವಾಹೇನ ಗಹಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಸಪಿ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ನಗರತೋ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಪಪಾತೇ ಪಾತಾಪೇಸಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಪಪತನ್ತೋ ನಳಕಾರಾನಂ ಕಮ್ಮಕರಣಟ್ಠಾನೇ ಏಕಸಾಲಾಯ ಪತಿತೋ। ಸಾ ತಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವೇನ ಸತವಿಹತಕಪ್ಪಾಸಪಿಚುಸಮ್ಫಸ್ಸಸದಿಸಾ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ನಂ ನಳಕಾರಜೇಟ್ಠಕೋ ‘‘ಪುಞ್ಞವಾ ಏಸ ದಾರಕೋ, ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಗತೋ। ಸೇಟ್ಠಿ ದಾರಕಸ್ಸ ಪಪಾತತೋ ಪತಿತಟ್ಠಾನೇ ಮತಭಾವಂ ವಾ ಅಮತಭಾವಂ ವಾ ಪರಿಯೇಸಾಪೇನ್ತೋ ನಳಕಾರಜೇಟ್ಠಕೇನ ಗಹಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಸಪಿ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಆಣಾಪೇಸಿ।
Seṭṭhipi tassa cakkapathe matabhāvaṃ vā amatabhāvaṃ vā olokāpento satthavāhena gahitabhāvaṃ ñatvā tassapi sahassaṃ datvā āṇāpetvā nagarato avidūre ṭhāne papāte pātāpesi. So tattha papatanto naḷakārānaṃ kammakaraṇaṭṭhāne ekasālāya patito. Sā tassa puññānubhāvena satavihatakappāsapicusamphassasadisā ahosi. Atha naṃ naḷakārajeṭṭhako ‘‘puññavā esa dārako, paṭijaggituṃ vaṭṭatī’’ti gaṇhitvā gehaṃ gato. Seṭṭhi dārakassa papātato patitaṭṭhāne matabhāvaṃ vā amatabhāvaṃ vā pariyesāpento naḷakārajeṭṭhakena gahitabhāvaṃ ñatvā tassapi sahassaṃ datvā āṇāpesi.
ಅಪರಭಾಗೇ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಕಪುತ್ತೋಪಿ ಸೋಪಿ ಉಭೋ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಸೇಟ್ಠಿ ಪುನ ಘೋಸಕದಾರಕಸ್ಸ ಮಾರಣುಪಾಯಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ಮಯ್ಹಂ ಗೇಹೇ ಏವರೂಪೋ ಏಕೋ ಅವಜಾತದಾರಕೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ದಾರಕಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಮಾರೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ ರಹಸ್ಸೇನಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಉಭೋಪಿ ಕಣ್ಣೇ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಭಾರಿಯಂ ಕಥಂ ಕಥೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಅಯಂ ಮುಧಾ ನ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಹನ್ದ, ಭೋ, ಸಹಸ್ಸಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏತಂ ಕಮ್ಮಂ ನಿಪ್ಫಾದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಲಞ್ಜಂ ನಾಮ ಅಭಿನ್ನಂ ಭಿನ್ದತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಸಹಸ್ಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ಅಯ್ಯ, ಅಸುಕದಿವಸೇ ನಾಮ ಆವಾಪಂ ಆಲಿಮ್ಪೇಸ್ಸಾಮಿ, ತದಾ ತಂ ದಾರಕಂ ಅಸುಕವೇಲಾಯ ನಾಮ ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಖೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಿವಸೇ ಗಣೇನ್ತೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೇನ ವುತ್ತದಿವಸಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಘೋಸಕಕುಮಾರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ, ತಾತ, ಅಸುಕದಿವಸೇ ನಾಮ ಬಹೂಹಿ ಭಾಜನೇಹಿ ಅತ್ಥೋ, ತ್ವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಪಿತರಾ ಕಿರ ಮೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಂ ಕಥಿತಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಅಜ್ಜ ನಿಪ್ಫಾದೇಹೀ’ತಿ ವದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ।
Aparabhāge seṭṭhissa sakaputtopi sopi ubho vayappattā ahesuṃ. Seṭṭhi puna ghosakadārakassa māraṇupāyaṃ cintento attano kumbhakārassa gehaṃ gantvā ‘‘ambho mayhaṃ gehe evarūpo eko avajātadārako atthi, taṃ dārakaṃ yaṃkiñci katvā māretuṃ vaṭṭati rahassenā’’ti āha. So ubhopi kaṇṇe pidahitvā ‘‘evarūpaṃ nāma bhāriyaṃ kathaṃ kathetuṃ na vaṭṭatī’’ti āha. Tato seṭṭhi ‘‘ayaṃ mudhā na karissatī’’ti cintetvā – ‘‘handa, bho, sahassaṃ gaṇhitvā etaṃ kammaṃ nipphādehī’’ti āha. Lañjaṃ nāma abhinnaṃ bhindati, tasmā so sahassaṃ labhitvā sampaṭicchitvā ‘‘ahaṃ, ayya, asukadivase nāma āvāpaṃ ālimpessāmi, tadā taṃ dārakaṃ asukavelāya nāma pesehī’’ti āha. Seṭṭhipi kho tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā tato paṭṭhāya divase gaṇento kumbhakārena vuttadivasassa sampattabhāvaṃ ñatvā ghosakakumāraṃ pakkosāpetvā ‘‘amhākaṃ, tāta, asukadivase nāma bahūhi bhājanehi attho, tvaṃ amhākaṃ kumbhakārassa santikaṃ gantvā ‘pitarā kira me tumhākaṃ ekaṃ kathitaṃ atthi, taṃ ajja nipphādehī’ti vadehī’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā nikkhami.
ಅಥ ನಂ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಕಪುತ್ತೋ ಗುಳಕೀಳಂ ಕೀಳನ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಭಾತಿಕ ದಾರಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳನ್ತೋ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಜಿತೋ, ತಂ ಮೇ ಪಟಿಜಿನಿತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಇದಾನಿ ಓಕಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ಪಿತಾ ಮಂ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಕಮ್ಮೇನ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿಣೀ’’ತಿ ಆಹ। ಇತರೋ ‘‘ಅಹಂ ಭಾತಿಕ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಇಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಲಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಾಹರಿತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಥಿತಸಾಸನಂ ತಸ್ಸ ಕಥೇತ್ವಾ ದಾರಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಳಿ। ಸೋಪಿ ಕುಮಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತ, ನಿಪ್ಫಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಕುಮಾರಂ ಗಬ್ಭಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತಿಖಿಣಾಯ ವಾಸಿಯಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚಾಟಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚಾಟಿಮುಖಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಭಾಜನನ್ತರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಆವಾಪಂ ಆಲಿಮ್ಪೇಸಿ। ಘೋಸಕಕುಮಾರೋ ಬಹೂ ಜಿನಿತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ಸೋ ತಂ ಚಿರಾಯಮಾನಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಚಿರಾಯತೀ’’ತಿ ಕುಮ್ಭಕಾರಗೇಹಸಭಾಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕತ್ಥಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಗೇಹಂ ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Atha naṃ antarāmagge seṭṭhissa sakaputto guḷakīḷaṃ kīḷanto disvā vegena gantvā ‘‘ahaṃ bhātika dārakehi saddhiṃ kīḷanto ettakaṃ nāma jito, taṃ me paṭijinitvā dehī’’ti āha. So ‘‘mayhaṃ idāni okāso natthi, pitā maṃ accāyikakammena kumbhakārassa santikaṃ pahiṇī’’ti āha. Itaro ‘‘ahaṃ bhātika tattha gamissāmi, tvaṃ imehi saddhiṃ kīḷitvā mayhaṃ lakkhaṃ paccāharitvā dehī’’ti āha. ‘‘Tena hi gacchā’’ti attano kathitasāsanaṃ tassa kathetvā dārakehi saddhiṃ kīḷi. Sopi kumāro kumbhakārassa santikaṃ gantvā taṃ sāsanaṃ ārocesi. So ‘‘sādhu, tāta, nipphādessāmī’’ti taṃ kumāraṃ gabbhaṃ pavesetvā tikhiṇāya vāsiyā khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinditvā cāṭiyaṃ pakkhipitvā cāṭimukhaṃ pidahitvā bhājanantare ṭhapetvā āvāpaṃ ālimpesi. Ghosakakumāro bahū jinitvā kaniṭṭhassa āgamanaṃ olokento nisīdi. So taṃ cirāyamānaṃ ñatvā ‘‘kiṃ nu kho cirāyatī’’ti kumbhakāragehasabhāgaṃ gantvā katthaci adisvā ‘‘gehaṃ gato bhavissatī’’ti nivattitvā gehaṃ agamāsi.
ಸೇಟ್ಠಿ ನಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾ ಏಸ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿತೋ, ಸೋ ದಾನಿ ಪುನ ಇಧೇವಾಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂಯೇವ ನಂ ‘‘ಕಿಂ, ತಾತ, ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನ ಗತೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಆಮ, ತಾತ, ನ ಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ತಾತಾ’’ತಿ? ಸೋ ಅತ್ತನೋ ನಿವತ್ತಕಾರಣಞ್ಚ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಿಕಸ್ಸ ತತ್ಥ ಗತಕಾರಣಞ್ಚ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ತಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ ಸುತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ತ್ವಂ ವದಸೀ’’ತಿ ವಿಪ್ಫನ್ದಚಿತ್ತೋ ವೇಗೇನ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಕಥನೀಯಭಾವೇನ ‘‘ಪೇಕ್ಖ, ಭೋ, ಪೇಕ್ಖ, ಭೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಿಂ ಪೇಕ್ಖಾಪೇಸಿ ತ್ವಂ’’? ನಿಟ್ಠಿತಂ ಏತಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ। ಸೋ ತತೋವ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚಸ್ಸ ಚೇತಸಿಕರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ।
Seṭṭhi naṃ dūratova āgacchantaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho kāraṇaṃ bhavissati, mayā esa māraṇatthāya kumbhakārassa santikaṃ pahito, so dāni puna idhevāgacchatī’’ti āgacchantaṃyeva naṃ ‘‘kiṃ, tāta, kumbhakārassa santikaṃ na gatosī’’ti āha. ‘‘Āma, tāta, na gatomhī’’ti. ‘‘Kasmā, tātā’’ti? So attano nivattakāraṇañca kaniṭṭhabhātikassa tattha gatakāraṇañca ārocesi. Seṭṭhi tassa vacanassa sutakālato paṭṭhāya mahāpathaviyā ajjhotthaṭo viya hutvā ‘‘kiṃ nāmetaṃ tvaṃ vadasī’’ti vipphandacitto vegena kumbhakārassa santikaṃ gantvā aññesaṃ santike akathanīyabhāvena ‘‘pekkha, bho, pekkha, bho’’ti āha. ‘‘Kiṃ pekkhāpesi tvaṃ’’? Niṭṭhitaṃ etaṃ kammanti. So tatova nivattitvā gehaṃ agamāsi. Tato paṭṭhāya cassa cetasikarogo uppajji.
ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಆಸಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸತ್ತುನೋ ಅನ್ತರಮೇವ ಪಸ್ಸಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಏಕಂ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಘೋಸಕಕುಮಾರಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಇಮಂ ಪಣ್ಣಂ ಆದಾಯ ಅಸುಕಗಾಮೇ ನಾಮ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿಕೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಣ್ಣಂ ದತ್ವಾ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಪಣ್ಣೇ ಸಾಸನಂ ಸೀಘಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವದ। ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಕೋ ಗಾಮಕಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಏಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಚ ಮುಖಸಾಸನಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಗಾಮಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ಬಹಿದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಸ್ಸುಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ‘‘ಕುತೋ ಆಗಚ್ಛಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕೋಸಮ್ಬಿಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತೋಮ್ಹಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿ।
So tasmiṃ kāle tena saddhiṃ abhuñjitvā āsaṃ bhinditvā ‘‘yena kenaci upāyena mama puttassa sattuno antarameva passituṃ vaṭṭatī’’ti ekaṃ paṇṇaṃ likhitvā ghosakakumāraṃ pakkositvā ‘‘tvaṃ imaṃ paṇṇaṃ ādāya asukagāme nāma amhākaṃ kammantiko atthi, tassa santikaṃ gantvā imaṃ paṇṇaṃ datvā ‘imasmiṃ kira paṇṇe sāsanaṃ sīghaṃ karohī’ti vada. Antarāmagge amhākaṃ sahāyako gāmakaseṭṭhi nāma eko seṭṭhi atthi, tassa gharaṃ gantvā bhattaṃ bhuñjitvā gaccheyyāsī’’ti ca mukhasāsanaṃ adāsi. So seṭṭhiṃ vanditvā paṇṇaṃ gahetvā nikkhanto antarāmagge gāmakaseṭṭhissa vasanaṭṭhānaṃ gantvā tassa gehaṃ pucchitvā taṃ bahidvārakoṭṭhake nisīditvā massuparikammaṃ karontaṃ vanditvā aṭṭhāsi. ‘‘Kuto āgacchasi, tātā’’ti ca vutte ‘‘kosambiseṭṭhino puttomhi, tātā’’ti āha. So ‘‘amhākaṃ sahāyaseṭṭhino putto’’ti haṭṭhatuṭṭho ahosi.
ತಸ್ಮಿಂ ಚ ಖಣೇ ತಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾಯ ಏಕಾ ದಾಸೀ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತು ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಿತುಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ, ಅಮ್ಮ, ಏತಂ ಕಮ್ಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಘೋಸಕಕುಮಾರಸ್ಸ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಸಯನಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ। ಸಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಆಪಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತು ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಿ। ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಅಜ್ಜ ಚಿರಂ ಬಹಿ ಪಪಞ್ಚೇಸೀ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಏತ್ಥ ಕತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ಮಾ ಕಥೇಸಿ, ಅಯ್ಯೇ, ಮಯಾ ಏವರೂಪೋ ನದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ತುಯ್ಹಂ ಕಿರ ಪಿತು ಸಹಾಯಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪುತ್ತೋ ಏಕೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತಸ್ಸ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಕಥೇತುಂ। ಸೇಟ್ಠಿ ಮಂ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ‘ತಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಸಯನಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ದೇಹೀ’ತಿ ಆಹ, ತೇನಾಹಂ ಬಹಿ ಚಿರಂ ಪಪಞ್ಚೇಸಿ’’ನ್ತಿ। ಸಾಪಿ ಖೋ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ತಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಚತುತ್ಥೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಘರಸಾಮಿನೀ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸಾ ವಚನಸ್ಸ ಸುತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನೇವ ಅತ್ತನೋ ಠಿತಭಾವಂ , ನ ನಿಸಿನ್ನಭಾವಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಸಾ ತಮೇವ ದಾಸಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಿಪನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ನಿದ್ದಾಯಮಾನಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಪಣ್ಣಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತಂ ಪಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಕುಮಾರಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾವ ಪಣ್ಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾಚೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಅತ್ತನೋ ಮರಣಪಣ್ಣಂ ಸಯಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ತಂ ಪಣ್ಣಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅಪ್ಪಬುದ್ಧೇಯೇವ ‘‘ಮಯಾ ತವ ಸನ್ತಿಕಂ ಪುತ್ತೋ ಪೇಸಿತೋ, ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಮೇ ಗಾಮಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ದಾರಿಕಾ ಅತ್ಥಿ, ತ್ವಂ ಸೀಘಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಣಾಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ಉಪ್ಪಾದಂ ಧನಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸತೇನ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಗಾಮಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ಕರೋಹಿ। ಮಙ್ಗಲೇ ಚ ನಿಟ್ಠಿತೇ ‘ಇಮಿನಾ ಮೇ ವಿಧಾನೇನ ಕತ’ನ್ತಿ ಮಯ್ಹಂ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಹಿ। ಅಹಂ ತವ ಇಧ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಣ್ಣಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ತಮೇವ ಲಞ್ಛನಂ ದತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಬದ್ಧನಿಯಾಮೇನೇವ ದುಸ್ಸನ್ತೇ ಬನ್ಧಿ।
Tasmiṃ ca khaṇe tassa seṭṭhino dhītāya ekā dāsī seṭṭhidhītu pupphāni āharituṃ gacchati. Atha naṃ seṭṭhi āha – ‘‘tvaṃ, amma, etaṃ kammaṃ ṭhapetvā ghosakakumārassa pāde dhovitvā sayanaṃ attharitvā dehī’’ti. Sā tathā katvā āpaṇaṃ gantvā seṭṭhidhītu pupphāni āhari. Seṭṭhidhītā taṃ disvā ‘‘tvaṃ ajja ciraṃ bahi papañcesī’’ti tassā kujjhitvā ‘‘kiṃ te ettakaṃ kālaṃ ettha kata’’nti āha. ‘‘Mā kathesi, ayye, mayā evarūpo nadiṭṭhapubbo, tuyhaṃ kira pitu sahāyakaseṭṭhino putto eko, na sakkā tassa rūpasampattiṃ kathetuṃ. Seṭṭhi maṃ pupphānaṃ atthāya gacchantiṃ ‘tassa kumārassa pāde dhovitvā sayanaṃ attharitvā dehī’ti āha, tenāhaṃ bahi ciraṃ papañcesi’’nti. Sāpi kho seṭṭhidhītā tassa kumārassa catutthe attabhāve gharasāminī ahosi, tasmā tassā vacanassa sutakālato paṭṭhāya neva attano ṭhitabhāvaṃ , na nisinnabhāvaṃ aññāsi. Sā tameva dāsiṃ gahetvā tassa nipannaṭṭhānaṃ gantvā taṃ niddāyamānaṃ oloketvā dussante paṇṇaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho etaṃ paṇṇa’’nti kumāraṃ anuṭṭhāpetvāva paṇṇaṃ gahetvā vācetvā ‘‘ayaṃ attano maraṇapaṇṇaṃ sayameva gahetvā āgacchatī’’ti taṃ paṇṇaṃ phāletvā tasmiṃ appabuddheyeva ‘‘mayā tava santikaṃ putto pesito, sahāyakassa me gāmakaseṭṭhissa vayappattā dārikā atthi, tvaṃ sīghaṃ amhākaṃ āṇāpavattiṭṭhāne uppādaṃ dhanaṃ gaṇhitvā sabbasatena mama puttassa gāmakaseṭṭhino dhītaraṃ gahetvā maṅgalaṃ karohi. Maṅgale ca niṭṭhite ‘iminā me vidhānena kata’nti mayhaṃ sāsanaṃ pesehi. Ahaṃ tava idha kattabbaṃ jānissāmī’’ti paṇṇaṃ likhitvā tameva lañchanaṃ datvā paṭhamaṃ baddhaniyāmeneva dussante bandhi.
ಸೋಪಿ ಖೋ ಕುಮಾರೋ ತಂದಿವಸಂ ತತ್ಥ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮನ್ತಿಕಸ್ಸ ಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ಅದಾಸಿ । ಕಮ್ಮನ್ತಿಕೋ ಪಣ್ಣಂ ವಾಚೇತ್ವಾ ಗಾಮಿಕೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇವ ಮಂ ನ ಗಣೇಥ, ಮಮ ಸಾಮೀ ಅತ್ತನೋ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸತೇನ ದಾರಿಕಂ ಆನೇತುಂ ಮಯ್ಹಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ, ವೇಗೇನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಉಪ್ಪಾದಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇಥಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಮಙ್ಗಲಸಕ್ಕಾರಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಗಾಮಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸತೇನ ಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಪಣ್ಣಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಮಯಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಪಹಿತಪಣ್ಣೇ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕತ’’ನ್ತಿ।
Sopi kho kumāro taṃdivasaṃ tattha vasitvā punadivase seṭṭhiṃ āpucchitvā kammantikassa gāmaṃ gantvā paṇṇaṃ adāsi . Kammantiko paṇṇaṃ vācetvā gāmike sannipātetvā ‘‘tumheva maṃ na gaṇetha, mama sāmī attano jeṭṭhaputtassa sabbasatena dārikaṃ ānetuṃ mayhaṃ santikaṃ pesesi, vegena imasmiṃ ṭhāne uppādaṃ sampiṇḍethā’’ti sabbaṃ maṅgalasakkāraṃ sajjetvā gāmakaseṭṭhissa sāsanaṃ pesetvā sampaṭicchāpetvā sabbasatena maṅgalakiriyaṃ niṭṭhāpetvā kosambiseṭṭhissa paṇṇaṃ pahiṇi ‘‘mayā tumhehi pahitapaṇṇe sāsanaṃ sutvā idañcidañca kata’’nti.
ಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿದಡ್ಢೋ ವಿಯ ‘‘ಇದಾನಿ ನಟ್ಠೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತನವಸೇನ ಲೋಹಿತಪಕ್ಖನ್ದಿಕರೋಗಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಯೇನ ಕೇನಚಿ ತಂ ಉಪಾಯೇನ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಮಮ ಸನ್ತಕಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ‘‘ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಸ್ಮಾ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಬಹಿ ಹೋತಿ, ಸೀಘಂ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಕುಮಾರೇ ಗನ್ತುಂ ಆರದ್ಧೇ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಬಾಲೋ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅಲತ್ಥನ್ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಗಮನಪಟಿಬಾಹನುಪಾಯೋ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ತತೋ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಕುಮಾರ, ಮಾ ಅತಿವೇಗೇನ ಗಚ್ಛಾಹಿ, ಕುಲಗಾಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಚ್ಛಂ ಕತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ।
Seṭṭhi taṃ sāsanaṃ sutvā aggidaḍḍho viya ‘‘idāni naṭṭhomhī’’ti cintanavasena lohitapakkhandikarogaṃ patvā ‘‘yena kenaci taṃ upāyena pakkositvā mama santakassa assāmikaṃ karissāmī’’ti ‘‘maṅgalassa niṭṭhitakālato paṭṭhāya kasmā mayhaṃ putto bahi hoti, sīghaṃ āgacchatū’’ti sāsanaṃ pesesi. Sāsanaṃ sutvā kumāre gantuṃ āraddhe seṭṭhidhītā cintesi – ‘‘ayaṃ bālo maṃ nissāya imaṃ sampattiṃ alatthanti na jānāti, yaṃkiñci katvā imassa gamanapaṭibāhanupāyo kātuṃ vaṭṭatī’’ti. Tato naṃ āha – ‘‘kumāra, mā ativegena gacchāhi, kulagāmaṃ gacchantena nāma attano parivacchaṃ katvā gantuṃ vaṭṭatī’’ti.
ಕೋಸಮ್ಬಕಸೇಟ್ಠಿಪಿ ತಸ್ಸ ಚಿರಾಯನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪುನ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಚಿರಾಯತಿ, ಅಹಂ ಲೋಹಿತಪಕ್ಖನ್ದಿಕರೋಗಂ ಪತ್ತೋ, ಜೀವನ್ತಮೇವ ಮಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಟ್ಠುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ನ ಏಸೋ ತವ ಪಿತಾ, ತ್ವಂ ಪನ ‘ಪಿತಾ’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರೋಸಿ । ಏಸ ತವ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಕಮ್ಮನ್ತಿಕಸ್ಸ ಪಣ್ಣಂ ಪಹಿಣಿ, ಅಹಂ ತಂ ಪಣ್ಣಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಸಾಸನಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ತವ ಏತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಉಪ್ಪಾದಯಿಂ। ಏಸ ತಂ ‘ಅಪುತ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸತಿ, ಏತಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಂ ಆಗಮೇಹೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಧರಮಾನಕಸ್ಸೇವ ಕಾಲಕತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿನಗರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾಪಿ ತಸ್ಸ ಬಹಿಯೇವ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ ‘‘ತ್ವಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ಸಕಲಗೇಹೇ ತವ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇನ್ತೋವ ಪವಿಸಾಹೀ’’ತಿ। ಸಯಮ್ಪಿ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಮೇವ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಭೋ ಹತ್ಥೇ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ರೋದನ್ತೀ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಅನ್ಧಕಾರಟ್ಠಾನೇ ನಿಪನ್ನಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೀಸೇನೇವ ಹದಯಂ ಪಹರಿ। ಸೋ ದುಬ್ಬಲತಾಯ ತೇನೇವ ಪಹಾರೇನ ಕಾಲಮಕಾಸಿ।
Kosambakaseṭṭhipi tassa cirāyanabhāvaṃ ñatvā puna sāsanaṃ pahiṇi ‘‘kasmā me putto cirāyati, ahaṃ lohitapakkhandikarogaṃ patto, jīvantameva maṃ āgantvā daṭṭhuṃ vaṭṭatī’’ti. Tasmiṃ kāle seṭṭhidhītā tassa ārocesi – ‘‘na eso tava pitā, tvaṃ pana ‘pitā’ti saññaṃ karosi . Esa tava māraṇatthāya kammantikassa paṇṇaṃ pahiṇi, ahaṃ taṃ paṇṇaṃ apanetvā aññaṃ sāsanaṃ likhitvā tava etaṃ sampattiṃ uppādayiṃ. Esa taṃ ‘aputtaṃ karissāmī’ti pakkosati, etassa kālakiriyaṃ āgamehī’’ti. Athassa dharamānakasseva kālakatabhāvaṃ sutvā kosambinagaraṃ agamāsi. Seṭṭhidhītāpi tassa bahiyeva saññaṃ adāsi ‘‘tvaṃ pavisanto sakalagehe tava ārakkhaṃ ṭhapentova pavisāhī’’ti. Sayampi seṭṭhiputtena saddhimeva pavisitvā ubho hatthe ukkhipitvā rodantī viya hutvā andhakāraṭṭhāne nipannakassa seṭṭhissa santikaṃ gantvā sīseneva hadayaṃ pahari. So dubbalatāya teneva pahārena kālamakāsi.
ಕುಮಾರೋಪಿ ಪಿತು ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಮಂ ಸಕಪುತ್ತೋತಿ ವದಥಾ’’ತಿ ಪಾದಮೂಲಿಕಾನಂ ಲಞ್ಜಂ ಅದಾಸಿ। ತತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ರಾಜಾ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಾರಹಂ ಏಕಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಪುತ್ತಕನಿಪುತ್ತಕಭಾವಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿಪಾದಮೂಲಿಕಾ ರಞ್ಞೋ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಪುತ್ತಭಾವಂ ಕಥಯಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಜಾತೋ। ಅಥ ನಂ ಭರಿಯಾ ಆಹ – ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಅವಜಾತೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ದುಗ್ಗತಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕುಸಲವಸೇನ ಪನ ಏವರೂಪಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅಲಭಿಮ್ಹ, ಅಧುನಾಪಿ ಕುಸಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು ಭದ್ದೇ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ದೇವಸಿಕಂ ಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಾನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ।
Kumāropi pitu sarīrakiccaṃ katvā ‘‘tumhe mahāseṭṭhissa maṃ sakaputtoti vadathā’’ti pādamūlikānaṃ lañjaṃ adāsi. Tato sattame divase rājā ‘‘seṭṭhiṭṭhānārahaṃ ekaṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti ‘‘seṭṭhissa saputtakaniputtakabhāvaṃ jānāthā’’ti pesesi. Seṭṭhipādamūlikā rañño seṭṭhissa saputtabhāvaṃ kathayiṃsu. Rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tassa seṭṭhiṭṭhānaṃ adāsi. So ghosakaseṭṭhi nāma jāto. Atha naṃ bhariyā āha – ‘‘ayyaputta, tvampi avajāto, ahampi duggatakule nibbattā. Pubbe katakusalavasena pana evarūpaṃ sampattiṃ alabhimha, adhunāpi kusalaṃ karissāmā’’ti. So ‘‘sādhu bhadde’’ti sampaṭicchitvā devasikaṃ sahassaṃ vissajjetvā dānaṃ paṭṭhapesi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ತಾಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಜನಾನಂ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ ದೇವಲೋಕತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಧಾತಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಸಾ ಜಾತಕಾಲೇ ಖುಜ್ಜಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾತೇವಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸಾಮಾವತೀಪಿ ದೇವಲೋಕತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಭದ್ದವತಿಯರಟ್ಠೇ ಭದ್ದಿಯನಗರೇ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ಸಾಮಾತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಅಪರಭಾಗೇ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಛಾತಕಭಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಮನುಸ್ಸಾ ಛಾತಕಭಯಭೀತಾ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತದಾ ಅಯಂ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಭದ್ದೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಛಾತಕಭಯಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕೋಸಮ್ಬಿನಗರೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮ, ನ ಸೋ ಅಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಮಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅದಿಟ್ಠಸಹಾಯಕೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ। ಸೋ ಸೇಸಜನಂ ನಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಭರಿಯಞ್ಚ ಧೀತರಞ್ಚ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿನಗರಸ್ಸ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ತೇ ತಯೋಪಿ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವನ್ತಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಪತ್ವಾ ಏಕಾಯ ಸಾಲಾಯ ನಿವಾಸಂ ಅಕಂಸು।
Tasmiṃ samaye tāsaṃ dvinnaṃ janānaṃ khujjuttarā devalokato cavitvā ghosakaseṭṭhissa gehe dhātiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā jātakāle khujjā ahosīti khujjuttarātevassā nāmaṃ akaṃsu. Sāmāvatīpi devalokato cavitvā bhaddavatiyaraṭṭhe bhaddiyanagare bhaddavatiyaseṭṭhissa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi, sāmātissā nāmaṃ akaṃsu. Aparabhāge tasmiṃ nagare chātakabhayaṃ uppajji, manussā chātakabhayabhītā yena vā tena vā gacchanti. Tadā ayaṃ bhaddavatiyaseṭṭhi bhariyāya saddhiṃ mantesi – ‘‘bhadde imasmiṃ chātakabhayassa anto na paññāyati, kosambinagare amhākaṃ sahāyakassa ghosakaseṭṭhissa santikaṃ gacchāma, na so amhe disvā pamajjissatī’’ti. Tassa kira so seṭṭhi adiṭṭhasahāyako ahosi, tasmā evamāha. So sesajanaṃ nivattāpetvā bhariyañca dhītarañca gaṇhitvā kosambinagarassa maggaṃ paṭipajji. Te tayopi antarāmagge mahādukkhaṃ anubhavantā anupubbena kosambiṃ patvā ekāya sālāya nivāsaṃ akaṃsu.
ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಖೋ ಅತ್ತನೋ ಘರದ್ವಾರೇ ಕಪಣದ್ಧಿಕವನಿಬ್ಬಕಯಾಚಕಾನಂ ಮಹಾದಾನಂ ದಾಪೇಸಿ। ಅಥಾಯಂ ಭದ್ದವತಿಯಸೇಟ್ಠಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಇಮಿನಾವ ಕಪಣವೇಸೇನ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ಸರೀರೇ ಪಾಕತಿಕೇ ಜಾತೇ ಸುನಿವತ್ಥಾ ಸುಪಾರುತಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಧೀತರಂ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ದಾನಗ್ಗಂ ಪಹಿಣಿಂಸು। ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಭತ್ತಂ ಆಹರಣತ್ಥಾಯ ಭಾಜನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾನಗ್ಗಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ ಲಜ್ಜಮಾನರೂಪಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ದಾನಕಮ್ಮಿಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸೇಸಜನಾ ಸಮ್ಮುಖಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇ ಕೇವಟ್ಟಾ ಮಚ್ಛವಿಲೋಪೇ ವಿಯ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಯಂ ಪನ ದಾರಿಕಾ ಕುಲಧೀತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಉಪಧಿಸಮ್ಪದಾಪಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ।
Ghosakaseṭṭhipi kho attano gharadvāre kapaṇaddhikavanibbakayācakānaṃ mahādānaṃ dāpesi. Athāyaṃ bhaddavatiyaseṭṭhi cintesi – ‘‘na sakkā amhehi imināva kapaṇavesena sahāyakassa attānaṃ dassetuṃ, sarīre pākatike jāte sunivatthā supārutā seṭṭhiṃ passissāmā’’ti. Te ubhopi dhītaraṃ ghosakaseṭṭhissa dānaggaṃ pahiṇiṃsu. Sā attano bhattaṃ āharaṇatthāya bhājanaṃ gahetvā dānaggaṃ gantvā ekasmiṃ okāse lajjamānarūpā aṭṭhāsi. Taṃ disvā dānakammiko cintesi – ‘‘sesajanā sammukhasammukhaṭṭhāne kevaṭṭā macchavilope viya mahāsaddaṃ katvā gaṇhitvā gacchanti, ayaṃ pana dārikā kuladhītā bhavissati, upadhisampadāpissā atthī’’ti.
ತತೋ ನಂ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ, ಅಮ್ಮ, ಕಸ್ಮಾ ಸೇಸಜನೋ ವಿಯ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ನ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ? ತಾತ, ಏವರೂಪಂ ಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನಂ ಕಿನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಪವಿಸಾಮೀತಿ। ಅಮ್ಮ, ಕತಿ ಪನ ಜನಾ ತುಮ್ಹೇತಿ? ತಯೋ ಜನಾ, ತಾತಾತಿ। ಸೋ ತಯೋ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡೇ ಅದಾಸಿ। ಸಾ ತಂ ಭತ್ತಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅದಾಸಿ, ಪಿತಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಛಾತಕತ್ತಾ ಅತಿರೇಕಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಸಾ ಪುನದಿವಸೇ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವೇಯೇವ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡೇ ಗಣ್ಹಿ। ತಂದಿವಸಂ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ಭತ್ತೇನ ಚ ಕಿಲನ್ತತಾಯ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಚ ಮರಣಸೋಕೇನ ರತ್ತಿಭಾಗಸಮನನ್ತರೇ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಸಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ಏಕಮೇವ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಂ ಗಣ್ಹಿ। ದಾನಕಮ್ಮಿಕೋ ತಸ್ಸಾ ಕಿರಿಯಂ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ತಯಾ ಪಠಮದಿವಸೇ ತಯೋ ಪಿಣ್ಡಾ ಗಹಿತಾ, ಪುನದಿವಸೇ ದ್ವೇ, ಅಜ್ಜ ಏಕಮೇವ ಗಣ್ಹಸಿ। ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಕಥೇಸಿ। ಕತರಗಾಮವಾಸಿನೋ ಪನ, ಅಮ್ಮ, ತುಮ್ಹೇತಿ। ಸಾ ತಮ್ಪಿ ಕಾರಣಂ ನಿಪ್ಪದೇಸತೋ ಕಥೇಸಿ। ‘‘ಅಮ್ಮ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ತ್ವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಅಞ್ಞಾ ದಾರಿಕಾ ನತ್ಥಿ, ತ್ವಂ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಮ ಧೀತಾ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ತಂ ಧೀತರಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿ।
Tato naṃ āha – ‘‘tvaṃ, amma, kasmā sesajano viya gaṇhitvā na gacchasī’’ti? Tāta, evarūpaṃ sambādhaṭṭhānaṃ kinti katvā pavisāmīti. Amma, kati pana janā tumheti? Tayo janā, tātāti. So tayo bhattapiṇḍe adāsi. Sā taṃ bhattaṃ mātāpitūnaṃ adāsi, pitā dīgharattaṃ chātakattā atirekaṃ bhuñjitvā kālamakāsi. Sā punadivase gantvā dveyeva bhattapiṇḍe gaṇhi. Taṃdivasaṃ seṭṭhibhariyā bhattena ca kilantatāya seṭṭhino ca maraṇasokena rattibhāgasamanantare kālamakāsi. Sā punadivase seṭṭhidhītā ekameva bhattapiṇḍaṃ gaṇhi. Dānakammiko tassā kiriyaṃ upadhāretvā, ‘‘amma, tayā paṭhamadivase tayo piṇḍā gahitā, punadivase dve, ajja ekameva gaṇhasi. Kiṃ nu kho kāraṇa’’nti pucchi. Sā taṃ kāraṇaṃ kathesi. Kataragāmavāsino pana, amma, tumheti. Sā tampi kāraṇaṃ nippadesato kathesi. ‘‘Amma, evaṃ sante tvaṃ amhākaṃ seṭṭhidhītā nāma ahosi, mayhañca aññā dārikā natthi, tvaṃ ito paṭṭhāya mama dhītā, ammā’’ti taṃ dhītaraṃ katvā gaṇhi.
ಸಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ದಾನಗ್ಗೇ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಅಯಂ, ತಾತ, ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದೋ’’ತಿ ಆಹ। ಅಮ್ಮ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ನಾಮ ಅಪ್ಪಸದ್ದಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ। ಅಹಮೇತ್ಥ ಉಪಾಯಂ ಜಾನಾಮಿ, ತಾತಾತಿ। ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಅಮ್ಮಾತಿ? ಸಮನ್ತಾ ವತಿಂ ಕತ್ವಾ ದ್ವೇ ದ್ವಾರಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಭಾಜನಾನಿ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಏಕೇನ ದ್ವಾರೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏಕೇನ ದ್ವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮನಂ ಕರೋಥ, ತಾತಾತಿ। ಸಾಧು, ಅಮ್ಮಾತಿ ಪುನದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಥಾ ಕಾರೇಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾನಗ್ಗಂ ಪದುಮಸ್ಸರಂ ವಿಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಸದ್ದಂ ಅಹೋಸಿ।
Sā uṭṭhāya samuṭṭhāya dānagge mahāsaddaṃ sutvā ‘‘kasmā ayaṃ, tāta, uccāsaddamahāsaddo’’ti āha. Amma, mahājanassa antare nāma appasaddaṃ kātuṃ na sakkāti. Ahamettha upāyaṃ jānāmi, tātāti. Kiṃ kātuṃ vaṭṭati, ammāti? Samantā vatiṃ katvā dve dvārāni yojetvā anto bhājanāni ṭhapāpetvā ekena dvārena pavisitvā bhattaṃ gaṇhitvā ekena dvārena nikkhamanaṃ karotha, tātāti. Sādhu, ammāti punadivasato paṭṭhāya tathā kāresi. Tato paṭṭhāya dānaggaṃ padumassaraṃ viya sannisinnasaddaṃ ahosi.
ತತೋ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿ ಪುಬ್ಬೇ ದಾನಗ್ಗಸ್ಮಿಂ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ತದಾ ತಂ ಅಸುಣನ್ತೋ ದಾನಕಮ್ಮಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತ್ವಂ ಅಜ್ಜ ದಾನಂ ನ ದಾಪೇಸೀ’’ತಿ। ದಿನ್ನಂ , ಅಯ್ಯಾತಿ। ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ದಾನಗ್ಗೇ ಸದ್ದೋ ನ ಸುಯ್ಯತೀತಿ? ಆಮ, ಅಯ್ಯ, ಏಕಾ ಮೇ ಧೀತಾ ಅತ್ಥಿ, ಅಹಂ ತಾಯ ಕಥಿತಉಪಾಯೇ ಠತ್ವಾ ದಾನಗ್ಗಂ ನಿಸ್ಸದ್ದಮಕಾಸಿನ್ತಿ। ತವ ಧೀತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಕುತೋ ತೇ ಧೀತಾ ಲದ್ಧಾತಿ? ಸೋ ವಞ್ಚೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಭಾವೇನ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ಧೀತು ಆಗಮನವಿಧಾನಂ ಕಥೇಸಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಭೋ ತ್ವಂ ಏವರೂಪಂ ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಮಕಾಸಿ? ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಮಮ ಧೀತರಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಮಾನಂ ನಾರೋಚೇಸಿ , ವೇಗೇನ ತಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹಂ ಆಣಾಪೇಹೀತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅಕಾಮಕೋ ಆಣಾಪೇಸಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ಧೀತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಧೀತು ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಮಾನಜಾತಿಕೇಹಿ ಕುಲೇಹಿ ಧೀತು ಸಮಾನವಯಾನಿ ಪಞ್ಚ ಕುಮಾರಿಕಸತಾನಿ ತಸ್ಸಾ ಪರಿವಾರಮಕಾಸಿ।
Tato ghosakaseṭṭhi pubbe dānaggasmiṃ uccāsaddamahāsaddaṃ sutvā tadā taṃ asuṇanto dānakammikaṃ pakkosāpetvā pucchi – ‘‘tvaṃ ajja dānaṃ na dāpesī’’ti. Dinnaṃ , ayyāti. Atha kasmā pubbe viya dānagge saddo na suyyatīti? Āma, ayya, ekā me dhītā atthi, ahaṃ tāya kathitaupāye ṭhatvā dānaggaṃ nissaddamakāsinti. Tava dhītā nāma natthi, kuto te dhītā laddhāti? So vañcetuṃ asakkuṇeyyabhāvena seṭṭhissa sabbaṃ dhītu āgamanavidhānaṃ kathesi. Kasmā pana bho tvaṃ evarūpaṃ bhāriyaṃ kammamakāsi? Tvaṃ ettakaṃ addhānaṃ mama dhītaraṃ attano santike vasamānaṃ nārocesi , vegena taṃ amhākaṃ gehaṃ āṇāpehīti. So tassa vacanaṃ sutvā akāmako āṇāpesi. Tato paṭṭhāya seṭṭhi taṃ dhītuṭṭhāne ṭhapetvā ‘‘dhītu sakkāraṃ karomī’’ti attano samānajātikehi kulehi dhītu samānavayāni pañca kumārikasatāni tassā parivāramakāsi.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಉದೇನೋ ರಾಜಾ ನಗರೇ ಅನುಸಞ್ಚರನ್ತೋ ತಂ ಸಾಮಾವತಿಂ ತಾಹಿ ಕುಮಾರೀಹಿ ಪರಿವಾರಿತಂ ಕೀಳಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸಾಯಂ ದಾರಿಕಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಧೀತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಂ ಪುಚ್ಛಿ। ತತೋ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವೇ ಕಥಿತೇ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಕಥೇಥ ‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಧೀತರಂ ರಾಜಾ ಇಚ್ಛತೀ’’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಞ್ಞಾ ದಾರಿಕಾ ನತ್ಥಿ, ಏಕಧೀತಿಕಂ ಸಪತ್ತಿವಾಸೇ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಚ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಞ್ಚ ಬಹಿ ಕತ್ವಾ ಸಕಲಗೇಹಂ ಲಞ್ಛಾಪೇಸಿ। ಸಾಮಾವತೀ ಬಹಿ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಬಹಿ ನಿಸಿನ್ನಕೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಕಸ್ಮಾ ಇಧ ನಿಸಿನ್ನತ್ಥಾ’’ತಿ? ತೇ ತಂ ಕಾರಣಂ ಕಥಯಿಂಸು। ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಕಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ಇಮಂ ಪಟಿವಚನಂ ನ ಜಾನಾಥ ‘‘ಮಮ ಧೀತಾ ಸಪತ್ತಿವಾಸೇ ವಸನ್ತೀ ಏಕಿಕಾ ವಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಸಚಸ್ಸಾ ಪರಿವಾರಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಕುಮಾರಿಯೋ ವಸಾಪೇಥ, ಏವಂ ವಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಇದಾನಿ ಏವಂ ಕಥಾಪೇಥ, ತಾತಾತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಅಮ್ಮ, ಮಯಂ ತವ ಚಿತ್ತಂ ನ ಜಾನಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇ ತಥಾ ಕಥಯಿಂಸು। ರಾಜಾ ಉತ್ತರಿತರಂ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಹೋತು, ಸಬ್ಬಾ ಆನೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ಭದ್ದಕೇನ ನಕ್ಖತ್ತಮುಹುತ್ತಕೇನ ಪಞ್ಚಮಾತುಗಾಮಸತಪರಿವಾರಂ ರಾಜಗೇಹಂ ನಯಿಂಸು। ರಾಜಾ ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಪರಿವಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅಭಿಸೇಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಸುಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಾಸಾದೇ ವಸಾಪೇಸಿ।
Athekadivasaṃ udeno rājā nagare anusañcaranto taṃ sāmāvatiṃ tāhi kumārīhi parivāritaṃ kīḷamānaṃ disvā ‘‘kassāyaṃ dārikā’’ti pucchitvā ‘‘ghosakaseṭṭhissa dhītā’’ti sutvā sassāmikaassāmikabhāvaṃ pucchi. Tato assāmikabhāve kathite ‘‘gacchatha seṭṭhino kathetha ‘tumhākaṃ dhītaraṃ rājā icchatī’’’ti. Taṃ sutvā seṭṭhi ‘‘amhākaṃ aññā dārikā natthi, ekadhītikaṃ sapattivāse dātuṃ na sakkomā’’ti. Rājā taṃ kathaṃ sutvā seṭṭhiṃ ca seṭṭhibhariyañca bahi katvā sakalagehaṃ lañchāpesi. Sāmāvatī bahi kīḷitvā āgacchantī mātāpitaro bahi nisinnake disvā ‘‘ammatātā, kasmā idha nisinnatthā’’ti? Te taṃ kāraṇaṃ kathayiṃsu. Ammatātā, kasmā tumhe imaṃ paṭivacanaṃ na jānātha ‘‘mama dhītā sapattivāse vasantī ekikā vasituṃ na sakkhissati, sacassā parivārā pañcasatā kumāriyo vasāpetha, evaṃ vasissatī’’ti. Idāni evaṃ kathāpetha, tātāti. ‘‘Sādhu, amma, mayaṃ tava cittaṃ na jānimhā’’ti vatvā te tathā kathayiṃsu. Rājā uttaritaraṃ pasīditvā ‘‘sahassampi hotu, sabbā ānethā’’ti āha. Atha naṃ bhaddakena nakkhattamuhuttakena pañcamātugāmasataparivāraṃ rājagehaṃ nayiṃsu. Rājā tā pañcasatāpi tassāyeva parivāraṃ katvā abhisekaṃ katvā visuṃ ekasmiṃ pāsāde vasāpesi.
ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿ ಕುಕ್ಕುಟಸೇಟ್ಠಿ ಪವಾರಿಕಸೇಟ್ಠೀತಿ ತಯೋ ಜನಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಹಾಯಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇ ತಯೋಪಿ ಜನಾ ಪಞ್ಚಸತೇ ತಾಪಸೇ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಿ। ತಾಪಸಾಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸನ್ತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ತೇ ತಾಪಸಾ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಮಹಾಕನ್ತಾರೇ ತಸಿತಾ ಕಿಲನ್ತಾ ಏಕಂ ಮಹನ್ತಂ ವಟರುಕ್ಖಂ ಪತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಧಿವತ್ಥಾಯ ದೇವತಾಯ ಸನ್ತಿಕಾ ಸಙ್ಗಹಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ದೇವತಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರವಿಭೂಸಿತಂ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪಾನೀಯಪಾನಕಾದೀನಿ ದತ್ವಾ ಕಿಲಮಥಂ ಪಟಿವಿನೋದೇಸಿ। ತೇ ದೇವತಾಯ ಆನುಭಾವೇನ ವಿಮ್ಹಿತಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ದೇವತೇ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಯಾ ಅಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ? ದೇವತಾ ಆಹ – ಲೋಕೇ ಬುದ್ಧೋ ನಾಮ ಭಗವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಸೋ ಏತರಹಿ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಗಹಪತಿ ತಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಸೋ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇಸು ಅತ್ತನೋ ಭತಕಾನಂ ಪಕತಿಭತ್ತವೇತನಮೇವ ದತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ। ಅಥಾಹಂ ಏಕದಿವಸಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಪಾತರಾಸತ್ಥಾಯ ಆಗತೋ ಕಞ್ಚಿ ಭತಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಮನುಸ್ಸಾ ಕಸ್ಮಾ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂ। ತಸ್ಸ ಮೇ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಅಥಾಹಂ ಏತದವೋಚಂ – ‘‘ಇದಾನಿ ಉಪಡ್ಢದಿವಸೋ ಗತೋ, ಸಕ್ಕಾ ನು ಖೋ ಉಪಡ್ಢಉಪೋಸಥಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ। ತತೋ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಪಟಿವೇದೇತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಕಾ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸ್ವಾಹಂ ಉಪಡ್ಢದಿವಸಂ ಉಪೋಸಥಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ತದಹೇವ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಲಭಿನ್ತಿ।
Tena ca samayena kosambiyaṃ ghosakaseṭṭhi kukkuṭaseṭṭhi pavārikaseṭṭhīti tayo janā aññamaññaṃ sahāyakā honti. Te tayopi janā pañcasate tāpase paṭijagganti. Tāpasāpi cattāro māse tesaṃ santike vasitvā aṭṭha māse himavante vasanti. Athekadivasaṃ te tāpasā himavantato āgacchantā mahākantāre tasitā kilantā ekaṃ mahantaṃ vaṭarukkhaṃ patvā tattha adhivatthāya devatāya santikā saṅgahaṃ paccāsīsantā nisīdiṃsu. Devatā sabbālaṅkāravibhūsitaṃ hatthaṃ pasāretvā tesaṃ pānīyapānakādīni datvā kilamathaṃ paṭivinodesi. Te devatāya ānubhāvena vimhitā pucchiṃsu – ‘‘kiṃ nu kho devate kammaṃ katvā tayā ayaṃ sampatti laddhā’’ti? Devatā āha – loke buddho nāma bhagavā uppanno, so etarahi sāvatthiyaṃ viharati. Anāthapiṇḍiko gahapati taṃ upaṭṭhāti. So uposathadivasesu attano bhatakānaṃ pakatibhattavetanameva datvā uposathaṃ kārāpesi. Athāhaṃ ekadivasaṃ majjhanhike pātarāsatthāya āgato kañci bhatakaṃ kammaṃ karontaṃ adisvā ‘‘ajja manussā kasmā kammaṃ na karontī’’ti pucchiṃ. Tassa me etamatthaṃ ārocesuṃ. Athāhaṃ etadavocaṃ – ‘‘idāni upaḍḍhadivaso gato, sakkā nu kho upaḍḍhauposathaṃ kātu’’nti. Tato seṭṭhissa paṭivedetvā ‘‘sakkā kātu’’nti āha. Svāhaṃ upaḍḍhadivasaṃ uposathaṃ samādiyitvā tadaheva kālaṃ katvā imaṃ sampattiṃ paṭilabhinti.
ಅಥ ತೇ ತಾಪಸಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಕಿರ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾತಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಾ ತತೋ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾಪಿ ‘‘ಬಹೂಪಕಾರಾ ನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಸೇಟ್ಠಿನೋ, ತೇಸಮ್ಪಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠೀಹಿ ಕತಸಕ್ಕಾರಬಹುಮಾನಾ ‘‘ತದಹೇವ ಮಯಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ತುರಿತತ್ಥ, ನನು ತುಮ್ಹೇ ಪುಬ್ಬೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಚ ಮಾಸೇ ವಸಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸುಂ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಸಹೇವ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಗಚ್ಛಾಮ ಮಯಂ, ತುಮ್ಹೇ ಸಣಿಕಂ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು।
Atha te tāpasā ‘‘buddho kira uppanno’’ti sañjātapītipāmojjā tato sāvatthiṃ gantukāmā hutvāpi ‘‘bahūpakārā no upaṭṭhākaseṭṭhino, tesampi imamatthaṃ ārocessāmā’’ti kosambiṃ gantvā seṭṭhīhi katasakkārabahumānā ‘‘tadaheva mayaṃ gacchāmā’’ti āhaṃsu. ‘‘Kiṃ, bhante, turitattha, nanu tumhe pubbe cattāro pañca māse vasitvā gacchathā’’ti vuttā taṃ pavattiṃ ārocesuṃ. ‘‘Tena hi, bhante, saheva gacchāmā’’ti ca vutte – ‘‘gacchāma mayaṃ, tumhe saṇikaṃ āgacchathā’’ti sāvatthiṃ gantvā bhagavato santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
ತೇಪಿ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪಚ್ಛಾ ಪಞ್ಚಸತಪಞ್ಚಸತಸಕಟಪರಿವಾರಾ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜೇತವನತೋ ಅವಿದೂರೇ ಠಾನೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಚರಿಯಾವಸೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ತಯೋಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಅಜ್ಜತನಾಯ ಸ್ವಾತನಾಯಾತಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಖನ್ಧಾವಾರಭತ್ತಂ ನಾಮ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅತ್ತನೋ ನಗರಂ ಆಗಮನತ್ಥಾಯ ಯಾಚಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ತಥಾಗತಾ ಅಭಿರಮನ್ತೀ’’ತಿ ಕಥೇಸಿ। ತೇ ‘‘ಅಞ್ಞಾತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪಹಿತಸಾಸನೇನ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಗರಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಯೋಪಿ ಜನಾ ಸಕೇ ಸಕೇ ಉಯ್ಯಾನೇ ವಿಹಾರೇ ಕಾರಾಪೇಸುಂ। ಘೋಸಕಸೇಟ್ಠಿನಾ ಕಾರಿತೋ ಘೋಸಿತಾರಾಮೋ ನಾಮ ಜಾತೋ, ಕುಕ್ಕುಟಸೇಟ್ಠಿನಾ ಕಾರಿತೋ ಕುಕ್ಕುಟಾರಾಮೋ ನಾಮ ಜಾತೋ, ಪಾವಾರಿಕಸೇಟ್ಠಿನಾ ಕಾರಿತಂ ಪಾವಾರಿಕಮ್ಬವನಂ ನಾಮ ಜಾತಂ। ತೇ ವಿಹಾರೇ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ದೂತಂ ಪಹಿಣಿಂಸು – ‘‘ಸತ್ಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ಇಮಂ ನಗರಂ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕೋಸಮ್ಬಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಚಾರಿಕಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅರಹತ್ತೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಗಮನಂ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕುರುರಟ್ಠೇ ಕಮ್ಮಾಸದಮ್ಮಂ ನಾಮ ನಿಗಮಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Tepi seṭṭhino pacchā pañcasatapañcasatasakaṭaparivārā sāvatthiṃ gantvā jetavanato avidūre ṭhāne khandhāvāraṃ bandhitvā satthu santikaṃ gantvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Satthā tesaṃ cariyāvasena dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne tayopi sotāpattiphale patiṭṭhāya svātanāya nimantetvā punadivase buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā teneva niyāmena ajjatanāya svātanāyāti nimantetvā addhamāsaṃ khandhāvārabhattaṃ nāma datvā satthāraṃ attano nagaraṃ āgamanatthāya yāciṃsu. Satthā ‘‘suññāgāre tathāgatā abhiramantī’’ti kathesi. Te ‘‘aññātaṃ, bhante’’ti vatvā ‘‘tumhe amhehi pahitasāsanena āgaccheyyāthā’’ti vatvā satthāraṃ vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā attano nagarameva āgantvā tayopi janā sake sake uyyāne vihāre kārāpesuṃ. Ghosakaseṭṭhinā kārito ghositārāmo nāma jāto, kukkuṭaseṭṭhinā kārito kukkuṭārāmo nāma jāto, pāvārikaseṭṭhinā kāritaṃ pāvārikambavanaṃ nāma jātaṃ. Te vihāre kārāpetvā satthu dūtaṃ pahiṇiṃsu – ‘‘satthā amhākaṃ saṅgahaṃ kātuṃ imaṃ nagaraṃ āgacchatū’’ti. Satthā ‘‘kosambiṃ gamissāmī’’ti mahābhikkhusaṅghaparivāro cārikaṃ nikkhamanto antarāmagge māgaṇḍiyabrāhmaṇassa arahattūpanissayaṃ disvā gamanaṃ vicchinditvā kururaṭṭhe kammāsadammaṃ nāma nigamaṃ agamāsi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮಾಗಣ್ಡಿಯೋ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಬಹಿಗಾಮೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಜುಹಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಸತಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಪುನದಿವಸೇ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತೋ ಪಟಿಪಥೇ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸೋ ದಸಬಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಮಮ ಧೀತು ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸದಿಸಂ ದಾರಕಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಚರಾಮಿ, ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಸತಿಪಿ ಏವರೂಪಂ ಗಹಿತಪಬ್ಬಜ್ಜಮೇವ ಪತ್ಥೇಸಿಂ। ಅಯಂ ಖೋ ಪನ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಅಭಿರೂಪೋ ದಸ್ಸನೀಯೋ ಮಮ ಧೀತುಯೇವ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ವೇಗೇನ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಏಕೋ ಪಬ್ಬಜಿತವಂಸೋ ಅತ್ಥಿ, ತೇನಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ನಮತಿ। ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಭದ್ದೇ ಮಯಾ ಏವರೂಪೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಾಮ ನದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಬ್ರಹ್ಮವಣ್ಣೋ ಮಮ ಧೀತುಯೇವ ಅನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಸೀಘಂ ಮೇ ಧೀತರಂ ಅಲಙ್ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಧೀತರಂ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತಿಯಾವ ಸತ್ಥಾ ಅತ್ತನೋ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ಪದಚೇತಿಯಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪಾವಿಸಿ।
Tasmiṃ samaye māgaṇḍiyo sabbarattiṃ bahigāme aggiṃ juhitvā pātova antogāmaṃ pavisati. Satthāpi punadivase antogāmaṃ piṇḍāya pavisanto paṭipathe māgaṇḍiyabrāhmaṇassa attānaṃ dassesi. So dasabalaṃ disvā cintesi – ‘‘ahaṃ ettakaṃ kālaṃ mama dhītu rūpasampattiyā sadisaṃ dārakaṃ pariyesanto carāmi, rūpasampattiyā ca satipi evarūpaṃ gahitapabbajjameva patthesiṃ. Ayaṃ kho pana pabbajito abhirūpo dassanīyo mama dhītuyeva anucchaviko’’ti vegena gehaṃ agamāsi. Tassa kira brāhmaṇassa pubbe eko pabbajitavaṃso atthi, tenassa pabbajitameva disvā cittaṃ namati. So brāhmaṇiṃ āmantesi – ‘‘bhadde mayā evarūpo pabbajito nāma nadiṭṭhapubbo suvaṇṇavaṇṇo brahmavaṇṇo mama dhītuyeva anucchaviko, sīghaṃ me dhītaraṃ alaṅkarohī’’ti. Brāhmaṇiyā dhītaraṃ alaṅkarontiyāva satthā attano ṭhitaṭṭhāne padacetiyāni dassetvā antonagaraṃ pāvisi.
ಅಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಧೀತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಆಗತತ್ತಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ದಸಬಲಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಪರಿಭಾಸತಿ – ‘‘ತವ ಕಾರಣಂ ಭದ್ದಕಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಯಿ ಪಪಞ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಿಯಾವ ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗತೋ’’ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಗತೋ ತಾವ ಹೋತು, ಕತರದಿಸಾಭಾಗೇನ ಗತೋತಿ? ಇಮಿನಾ ದಿಸಾಭಾಗೇನಾತಿ ಸತ್ಥು ಗತಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋವ ಪದಚೇತಿಯಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ ಇಮಾನಿ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪದಾನಿ, ಇತೋ ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ, ಸತ್ಥು ಪದಚೇತಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಬಾಲೋ ವತಾಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅತ್ತನೋ ಗನ್ಥಮತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅತ್ಥಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಹಾಸಂ ಕರೋನ್ತೀ ಆಹ – ‘‘ಯಾವ ಬಾಲೋ ಚಾಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಏವರೂಪಸ್ಸ ನಾಮ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಧೀತರಂ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ವದಸಿ। ರಾಗೇನ ಹಿ ರತ್ತಸ್ಸ ದೋಸೇನ ದುಟ್ಠಸ್ಸ ಮೋಹೇನ ಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪದಂ ನಾಮ ಏವರೂಪಂ ನ ಹೋತಿ। ಲೋಕೇ ಪನ ವಿವಟಚ್ಛದಸ್ಸ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಸ್ಸ ಏತಂ ಪದಂ’’ ಪಸ್ಸ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ –
Atha brāhmaṇo brāhmaṇiyā saddhiṃ dhītaraṃ gahetvā taṃ ṭhānaṃ āgacchanto antogāmaṃ paviṭṭhakāle āgatattā ito cito ca olokento dasabalaṃ adisvā brāhmaṇiṃ paribhāsati – ‘‘tava kāraṇaṃ bhaddakaṃ nāma natthi, tayi papañcaṃ karontiyāva so pabbajito nikkhamitvā gato’’ti. Brāhmaṇa, gato tāva hotu, kataradisābhāgena gatoti? Iminā disābhāgenāti satthu gataṭṭhānaṃ olokentova padacetiyāni disvā ‘‘bhadde imāni tassa purisassa padāni, ito gato bhavissatī’’ti āha. Atha, brāhmaṇī, satthu padacetiyaṃ disvā cintesi – ‘‘bālo vatāyaṃ brāhmaṇo attano ganthamattassāpi atthaṃ na jānātī’’ti tena saddhiṃ parihāsaṃ karontī āha – ‘‘yāva bālo cāsi, brāhmaṇa, evarūpassa nāma purisassa dhītaraṃ dassāmīti vadasi. Rāgena hi rattassa dosena duṭṭhassa mohena mūḷhassa purisassa padaṃ nāma evarūpaṃ na hoti. Loke pana vivaṭacchadassa sabbaññubuddhassa etaṃ padaṃ’’ passa, brāhmaṇa –
‘‘ರತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ಪದಂ ಭವೇ,
‘‘Rattassa hi ukkuṭikaṃ padaṃ bhave,
ದುಟ್ಠಸ್ಸ ಹೋತಿ ಅವಕಡ್ಢಿತಂ ಪದಂ।
Duṭṭhassa hoti avakaḍḍhitaṃ padaṃ;
ಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ಹೋತಿ ಸಹಸಾನುಪೀಳಿತಂ,
Mūḷhassa hoti sahasānupīḷitaṃ,
ವಿವಟಚ್ಛದಸ್ಸ ಇದಮೀದಿಸಂ ಪದ’’ನ್ತಿ॥
Vivaṭacchadassa idamīdisaṃ pada’’nti.
ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಥೇನ್ತಿಯಾಪಿ ಅಸುತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ನಾಮ ಚಣ್ಡಾ ಮುಖರಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿವಾದಂ ಕರೋನ್ತಾನಂಯೇವ ಸತ್ಥಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರೇನೇವ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಅಪಸಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸೋ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪುರತೋ ಠತ್ವಾ ‘‘ಭೋ ಪಬ್ಬಜಿತ, ಅಹಂ ಪಾತೋವ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಚರಾಮಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಮಮ ಧೀತಾಯ ಸಮಾನರೂಪಾ ಇತ್ಥೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಪುರಿಸೋಪಿ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಾನರೂಪೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಮ ಧೀತರಂ ತುಯ್ಹಂ ಪೋಸನತ್ಥಾಯ ದಮ್ಮಿ, ಗಣ್ಹಾಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಅಹಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಾಮಗ್ಗವಾಸಿನಿಯೋ ಉತ್ತಮರೂಪಧರಾ ನಾನಾವಣ್ಣಂ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿಯೋ ಮಮ ಪಲೋಭನತ್ಥಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಠಿತಾ ದೇವಧೀತಾಪಿ ನ ಇಚ್ಛಿಂ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಇಮಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
So brāhmaṇiyā ettakaṃ kathentiyāpi asutvā ‘‘tvaṃ nāma caṇḍā mukharā’’ti āha. Tesaṃ dvinnampi aññamaññaṃ vivādaṃ karontānaṃyeva satthā piṇḍāya caritvā saddhiṃ bhikkhusaṅghena katabhattakicco brāhmaṇassa dassanūpacāreneva nikkhami. Brāhmaṇo satthāraṃ dūratova āgacchantaṃ disvā brāhmaṇiṃ apasādetvā ‘‘ayaṃ so puriso’’ti haṭṭhapahaṭṭho dasabalassa purato ṭhatvā ‘‘bho pabbajita, ahaṃ pātova paṭṭhāya taṃ pariyesanto carāmi, imasmiṃ jambudīpe mama dhītāya samānarūpā itthī nāma natthi, purisopi tayā saddhiṃ samānarūpo nāma natthi, mama dhītaraṃ tuyhaṃ posanatthāya dammi, gaṇhāhi na’’nti āha. Atha naṃ satthā ‘‘ahaṃ, brāhmaṇa, kāmaggavāsiniyo uttamarūpadharā nānāvaṇṇaṃ kathaṃ kathentiyo mama palobhanatthameva āgantvā santike ṭhitā devadhītāpi na icchiṃ, kimaṅgaṃ pana imaṃ gaṇhissāmī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
‘‘ದಿಸ್ವಾನ ತಣ್ಹಂ ಅರತಿಂ ರಗಞ್ಚ,
‘‘Disvāna taṇhaṃ aratiṃ ragañca,
ನಾಹೋಸಿ ಛನ್ದೋ ಅಪಿ ಮೇಥುನಸ್ಮಿಂ।
Nāhosi chando api methunasmiṃ;
ಕಿಂಮೇವಿದಂ ಮುತ್ತಕರೀಸಪುಣ್ಣಂ,
Kiṃmevidaṃ muttakarīsapuṇṇaṃ,
ಪಾದಾಪಿ ನಂ ಸಮ್ಫುಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛೇ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೮೪೧)।
Pādāpi naṃ samphusituṃ na icche’’ti. (su. ni. 841);
ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅನತ್ಥಿಕೇನ ನಾಮ ‘ಅಲ’ನ್ತಿ ವತ್ತುಮೇವ ವಟ್ಟತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಮಮ ಸರೀರಂ ಮುತ್ತಕರೀಸಪುಣ್ಣಂ ನಾಮ ಕತ್ವಾ ‘ಪಾದಾಪಿ ನಂ ಸಮ್ಫುಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛೇ’ತಿ ಅವೋಚ, ಏಕಂ ಇಸ್ಸರಿಯಟ್ಠಾನಂ ಲಭನ್ತೀ ಅನ್ತರಮೇವಸ್ಸ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಅಮನಸಿಕತ್ವಾ ಚರಿಯವಸೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಭೋಪಿ ಜಾಯಮ್ಪತಿಕಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ‘‘ಇದಾನಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಘರಾವಾಸೇನ ಅತ್ಥೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಧೀತರಂ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಂ ಚೂಳಪಿತರಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಅಥ ರಾಜಾ ಉದೇನೋ ಚೂಳಮಾಗಣ್ಡಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವೋಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಮಾಗಣ್ಡಿಯದಾರಿಕಂ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ ಗೇಹಂ ಆನೇತ್ವಾ ಅಭಿಸೇಕಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಪಞ್ಚಮಾತುಗಾಮಸತಪರಿವಾರಾಯ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ವಿಸುಂ ಪಾಸಾದಂ ಅದಾಸಿ।
Māgaṇḍiyā cintesi – ‘‘anatthikena nāma ‘ala’nti vattumeva vaṭṭati. Ayaṃ pana mama sarīraṃ muttakarīsapuṇṇaṃ nāma katvā ‘pādāpi naṃ samphusituṃ na icche’ti avoca, ekaṃ issariyaṭṭhānaṃ labhantī antaramevassa passissāmī’’ti āghātaṃ bandhi. Satthā taṃ amanasikatvā cariyavasena brāhmaṇassa dhammadesanaṃ ārabhi. Desanāpariyosāne ubhopi jāyampatikā anāgāmiphale patiṭṭhāya ‘‘idāni amhākaṃ gharāvāsena attho natthī’’ti dhītaraṃ māgaṇḍiyaṃ cūḷapitaraṃ sampaṭicchāpetvā ubhopi pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Atha rājā udeno cūḷamāgaṇḍiyena saddhiṃ vohāraṃ katvā māgaṇḍiyadārikaṃ rājānubhāvena gehaṃ ānetvā abhisekaṃ katvā tassā pañcamātugāmasataparivārāya vasanaṭṭhānaṃ visuṃ pāsādaṃ adāsi.
ಸತ್ಥಾಪಿ ಖೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಕೋಸಮ್ಬಿನಗರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸತ್ಥು ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ಇಮೇ, ಭನ್ತೇ, ತಯೋ ವಿಹಾರಾ ತುಮ್ಹೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಾ, ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಥ, ಭನ್ತೇ, ವಿಹಾರೇ ಚಾತುದ್ದಿಸಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ। ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸಿ ಭಗವಾ ವಿಹಾರೇ। ತೇಪಿ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಘರಂ ಅಗಮಂಸು।
Satthāpi kho anupubbena cārikaṃ caramāno kosambinagaraṃ sampāpuṇi. Seṭṭhino satthu āgamanaṃ sutvā paccuggamanaṃ katvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā ekamantaṃ nisinnā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘ime, bhante, tayo vihārā tumhe uddissa katā, paṭiggaṇhatha, bhante, vihāre cātuddisassa saṅghassa saṅgahatthāyā’’ti. Paṭiggahesi bhagavā vihāre. Tepi seṭṭhino satthāraṃ svātanāya nimantetvā abhivādetvā gharaṃ agamaṃsu.
ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಪಿ ಖೋ ಸತ್ಥು ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಛಿನ್ನಭಿನ್ನಕೇ ಧುತ್ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಇಮಿನಾ ಇಮಿನಾ ಚ ನಿಯಾಮೇನ ಅಕ್ಕೋಸಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ತೇ ಸತ್ಥು ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಸನವೇಲಾಯ ಸಪರಿವಾರಂ ಸತ್ಥಾರಂ ನಾನಾವಿಧೇಹಿ ಅಕ್ಕೋಸೇಹಿ ಅಕ್ಕೋಸಿಂಸು। ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪೇ ಅಕ್ಕೋಸನಟ್ಠಾನೇ ನ ವಸಿಸ್ಸಾಮ, ಅಞ್ಞಂ ನಗರಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತಾ ನಾಮ ಅಟ್ಠಹಿ ಲೋಕಧಮ್ಮೇಹಿ ನ ಕಮ್ಪನ್ತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಸದ್ದೋ ಸತ್ತಾಹಂ ನಾತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸತಿ, ಅಕ್ಕೋಸಕಾನಂಯೇವ ಉಪರಿ ಪತಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ಮಾ ವಿತಕ್ಕಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ। ತೇಪಿ ತಯೋ ನಗರಸೇಟ್ಠಿನೋ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರೇನ ಭಗವನ್ತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಂಸು। ತೇಸಂ ಅಪರಾಪರಂ ದಾನಂ ದದನ್ತಾನಂಯೇವ ಮಾಸೋ ಅತಿಕ್ಕಮಿ, ಅಥ ನೇಸಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಸಬ್ಬಲೋಕಂ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಓಕಾಸಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ತತೋ ತೇ ಕೋಸಮ್ಬಿನಗರವಾಸಿನೋಪಿ ಜನಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ಅಕಂಸು। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಾಗರಾಪಿ ವೀಥಿಸಭಾಗೇನ ಗಣಸಭಾಗೇನ ಮಹಾದಾನಂ ದೇನ್ತಿ।
Māgaṇḍiyāpi kho satthu āgatabhāvaṃ sutvā chinnabhinnake dhutte pakkosāpetvā tesaṃ lañjaṃ datvā ‘‘tumhe samaṇaṃ gotamaṃ iminā iminā ca niyāmena akkosathā’’ti vatvā uyyojesi. Te satthu antogāmaṃ pavisanavelāya saparivāraṃ satthāraṃ nānāvidhehi akkosehi akkosiṃsu. Āyasmā ānando satthāraṃ āha – ‘‘bhante, evarūpe akkosanaṭṭhāne na vasissāma, aññaṃ nagaraṃ gacchāmā’’ti. Satthā, ‘‘ānanda, tathāgatā nāma aṭṭhahi lokadhammehi na kampanti, ayampi saddo sattāhaṃ nātikkamissati, akkosakānaṃyeva upari patissati, tvaṃ mā vitakkayitthā’’ti. Tepi tayo nagaraseṭṭhino mahāsakkārena bhagavantaṃ pavesetvā mahādānaṃ adaṃsu. Tesaṃ aparāparaṃ dānaṃ dadantānaṃyeva māso atikkami, atha nesaṃ etadahosi – ‘‘buddhā nāma sabbalokaṃ anukampamānā uppajjanti, aññesampi okāsaṃ dassāmā’’ti. Tato te kosambinagaravāsinopi janassa okāsaṃ akaṃsu. Tato paṭṭhāya nāgarāpi vīthisabhāgena gaṇasabhāgena mahādānaṃ denti.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಮಾಲಾಕಾರಕಜೇಟ್ಠಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ ಅಟ್ಠ ಕಹಾಪಣೇ ಆದಾಯ ಮಾಲತ್ಥಾಯ ತಂ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಮಾಲಾಕಾರಜೇಟ್ಠಕೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ ಉತ್ತರೇ, ಅಜ್ಜ ತುಯ್ಹಂ ಪುಪ್ಫಾನಿ ದಾತುಂ ಖಣೋ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿವಿಸಾಮಿ। ತ್ವಮ್ಪಿ ಪರಿವೇಸನಾಯ ಸಹಾಯಿಕಾ ಹೋಹಿ, ಏವಂ ಇತೋ ಪರೇಸಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಣತೋ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಭತ್ತಗ್ಗೇ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಅಕಾಸಿ। ಸಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಉಪನಿಸಿನ್ನಕಥಾವಸೇನ ಕಥಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಬ್ಬಮೇವ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿ। ಅನುಮೋದನಂ ಪನ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ।
Athekadivasaṃ satthā bhikkhusaṅghaparivuto mālākārakajeṭṭhakassa gehe nisīdi. Tasmiṃ khaṇe sāmāvatiyā upaṭṭhāyikā khujjuttarā aṭṭha kahāpaṇe ādāya mālatthāya taṃ gehaṃ agamāsi. Mālākārajeṭṭhako taṃ disvā, ‘‘amma uttare, ajja tuyhaṃ pupphāni dātuṃ khaṇo natthi, ahaṃ buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ parivisāmi. Tvampi parivesanāya sahāyikā hohi, evaṃ ito paresaṃ veyyāvaccakaraṇato muccissatī’’ti āha. Tato khujjuttarā attanā laddhaṃ bhojanaṃ bhuñjitvā buddhānaṃ bhattagge veyyāvaccaṃ akāsi. Sā satthārā upanisinnakathāvasena kathitaṃ dhammaṃ sabbameva uggaṇhi. Anumodanaṃ pana sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāsi.
ಸಾ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಚತ್ತಾರೋವ ಕಹಾಪಣೇ ದತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ದಿವಸೇ ದಿಟ್ಠಸಚ್ಚಭಾವೇನ ಪರಸನ್ತಕೇ ಚಿತ್ತಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ಅಟ್ಠ ಕಹಾಪಣೇ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆದಾಯ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ ಉತ್ತರೇ, ತ್ವಂ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ನ ಬಹೂನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಸಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ ಬಹುಕಾನಿ, ಕಿಂ ನೋ ರಾಜಾ ಉತ್ತರಿತರಂ ಪಸನ್ನೋ’’ತಿ? ಸಾ ಮುಸಾವಾದೇ ಅಭಬ್ಬತಾಯ ಅತೀತೇ ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ಅನಿಗುಹಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಕಥೇಸಿ। ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಅಜ್ಜ ಬಹೂನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಚ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ದಸಬಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮತಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿಂ, ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ನ ವಞ್ಚೇಮೀ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ ಉತ್ತರೇ, ತಯಾ ಲದ್ಧಂ ಅಮತಧಮ್ಮಂ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ದೇಹೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಾವ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರಯಿಂಸು। ಅಯ್ಯೇ, ಏವಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಅಹಂ ಪನ ಸತ್ಥಾರಾ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಸತಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಲಭಿಸ್ಸಥಾತಿ। ತೇನ ಹಿ, ಅಮ್ಮ ಉತ್ತರೇ, ಕಥೇಹೀತಿ। ‘‘ಏವಂ ಕಥೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಮಯ್ಹಂ ಉಚ್ಚಂ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ನೀಚಾಸನೇಸು ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ಇತ್ಥಿಯೋ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾಯ ಉಚ್ಚಾಸನಂ ದತ್ವಾ ಸಯಂ ನೀಚಾಸನಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾಪಿ ಸೇಕ್ಖಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಸು ಠತ್ವಾ ತಾಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸಾಮಾವತಿಂ ಜೇಟ್ಠಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಣತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇ ಸಾವೇಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾಪಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ।
Sā aññesu divasesu cattārova kahāpaṇe datvā pupphāni gahetvā gacchati, tasmiṃ pana divase diṭṭhasaccabhāvena parasantake cittaṃ anuppādetvā sabbeva aṭṭha kahāpaṇe datvā pacchiṃ pūretvā pupphāni ādāya sāmāvatiyā santikaṃ agamāsi. Atha naṃ sā pucchi – ‘‘amma uttare, tvaṃ aññesu divasesu na bahūni pupphāni āharasi, ajja pana bahukāni, kiṃ no rājā uttaritaraṃ pasanno’’ti? Sā musāvāde abhabbatāya atīte attanā kataṃ aniguhitvā sabbaṃ kathesi. ‘‘Atha kasmā ajja bahūni pupphāni āharasī’’ti vuttā ca evamāha – ‘‘ahaṃ ajja dasabalassa dhammaṃ sutvā amataṃ sacchākāsiṃ, tasmā tumhe na vañcemī’’ti. Taṃ sutvā, ‘‘amma uttare, tayā laddhaṃ amatadhammaṃ amhākampi dehī’’ti sabbāva hatthaṃ pasārayiṃsu. Ayye, evaṃ dātuṃ na sakkā, ahaṃ pana satthārā kathitaniyāmena tumhākaṃ dhammaṃ desessāmi, tumhe attano hetumhi sati taṃ dhammaṃ labhissathāti. Tena hi, amma uttare, kathehīti. ‘‘Evaṃ kathetuṃ na sakkā, mayhaṃ uccaṃ āsanaṃ paññāpetvā tumhe nīcāsanesu nisīdathā’’ti āha. Tā pañcasatāpi itthiyo khujjuttarāya uccāsanaṃ datvā sayaṃ nīcāsanāni gahetvā nisīdiṃsu. Khujjuttarāpi sekkhapaṭisambhidāsu ṭhatvā tāsaṃ dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne sāmāvatiṃ jeṭṭhikaṃ katvā sabbāva sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Tato paṭṭhāya khujjuttaraṃ veyyāvaccakaraṇato apanetvā ‘‘tvaṃ satthu dhammakathaṃ sutvā āharitvā amhe sāvehī’’ti āhaṃsu. Khujjuttarāpi tato paṭṭhāya tathā akāsi.
ಕಸ್ಮಾ ಪನೇಸಾ ದಾಸೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾತಿ? ಸಾ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಏಕಾಯ ಸಾಮಣೇರಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕಾರೇಸಿ। ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಪಞ್ಚ ಜಾತಿಸತಾನಿ ಪರೇಸಂ ದಾಸೀಯೇವ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಖುಜ್ಜಾ ಅಹೋಸೀತಿ? ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಕಿರ ಬುದ್ಧೇ ಅಯಂ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ವಸನ್ತೀ ಏಕಂ ರಾಜಕುಲೂಪಕಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಖುಜ್ಜಧಾತುಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸಹವಾಸೀನಂ ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ಪುರತೋ ಪರಿಹಾಸಂ ಕರೋನ್ತೀ ಖುಜ್ಜಾಕಾರೇನ ವಿಚರಿ। ತಸ್ಮಾ ಖುಜ್ಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಕಿಂ ಪನ ಕತ್ವಾ ಸಾ ಪಞ್ಞವನ್ತೀ ಜಾತಾತಿ? ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಅಯಂ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಗೇಹೇ ವಸನ್ತೀ ಅಟ್ಠ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ರಾಜಗೇಹತೋ ಉಣ್ಹಪಾಯಾಸಸ್ಸ ಪೂರಿತೇ ಪತ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಅಟ್ಠ ಸುವಣ್ಣಕಟಕೇ ಓಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಪಞ್ಞವನ್ತೀ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
Kasmā panesā dāsī hutvā nibbattāti? Sā kira kassapadasabalassa sāsane ekāya sāmaṇeriyā attano veyyāvaccaṃ kāresi. Tena kammena pañca jātisatāni paresaṃ dāsīyeva hutvā nibbatti. Kasmā pana khujjā ahosīti? Anuppanne kira buddhe ayaṃ bārāṇasirañño gehe vasantī ekaṃ rājakulūpakaṃ paccekabuddhaṃ khujjadhātukaṃ disvā attanā sahavāsīnaṃ mātugāmānaṃ purato parihāsaṃ karontī khujjākārena vicari. Tasmā khujjā hutvā nibbatti. Kiṃ pana katvā sā paññavantī jātāti? Anuppanne buddhe ayaṃ bārāṇasirañño gehe vasantī aṭṭha paccekabuddhe rājagehato uṇhapāyāsassa pūrite patte gahetvā gacchante disvā ‘‘ettha ṭhapetvā gacchatha, bhante’’ti aṭṭha suvaṇṇakaṭake omuñcitvā adāsi. Tassa kammassa nissandena paññavantī hutvā nibbatti.
ಅಥ ಖೋ ತಾ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪರಿವಾರಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪಟಿವಿದ್ಧಸಚ್ಚಾಪಿ ಸಮಾನಾ ರಞ್ಞೋ ಅಸ್ಸದ್ಧಭಾವೇನ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬುದ್ಧದಸ್ಸನಂ ನ ಲಭನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ದಸಬಲೇ ಅನ್ತರವೀಥಿಂ ಪಟಿಪನ್ನೇ ವಾತಪಾನೇಸು ನಪ್ಪಹೋನ್ತೇಸು ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗಬ್ಭೇಸು ಛಿದ್ದಂ ಕತ್ವಾ ತೇಹಿ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ । ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಪಾಸಾದತಲತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮಮಾನಾ ತಾಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಬ್ಭಚ್ಛಿದ್ದಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಮಿದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತಾಹಿ ತಸ್ಸಾ ಸತ್ಥರಿ ಬದ್ಧಾಘಾತತಂ ಅಜಾನನ್ತೀಹಿ – ‘‘ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ನಗರಂ ಆಗತೋ, ಮಯಂ ಏತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಾಮ ಚೇವ ಪೂಜೇಮ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇದಾನಿಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇಮಾಪಿ ತಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ, ಇಮಾಸಮ್ಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ರಹೋಗತಕಾಲೇ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸಾಮಾವತಿಮಿಸ್ಸಕಾನಂ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪತ್ಥನಾ ಅತ್ಥಿ, ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ತೇ ಜೀವಿತಂ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಾಮಾವತೀ, ಸಪರಿವಾರಾ ತುಮ್ಹೇಸು ಸಿನೇಹಂ ವಾ ಪೇಮಂ ವಾ ನ ಕರೋತಿ, ಸಮಣಂ ಪನ ಗೋತಮಂ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವಾತಪಾನೇಸು ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇಸು ತಾನಿ ಖಣ್ಡಿತ್ವಾಪಿ ಓಕಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ‘‘ನ ತಾ ಏವರೂಪಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ನ ಸದ್ದಹತಿ। ಪುನ ವುತ್ತೇಪಿ ನ ಸದ್ದಹತಿಯೇವ। ಅಥ ನಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವುತ್ತೇಪಿ ಅಸ್ಸದ್ದಹನ್ತಂ ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ವಚನಂ ನ ಸದ್ದಹಸಿ, ತಾಸಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಧಾರೇಹಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಬ್ಭೇಸು ಛಿದ್ದಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಕಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಆರೋಚಿತೇ ತಾಸಂ ಅಕ್ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ಛಿದ್ದಾನಿ ಪಿದಹಾಪೇಸಿ। ರಾಜಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಾಸಂ ಪಾಸಾದೇ ಉದ್ಧಚ್ಛಿದ್ದಕಜಾಲವಾತಪಾನಾನಿ ಕಾರೇಸಿ।
Atha kho tā sāmāvatiyā parivārā pañcasatā itthiyo paṭividdhasaccāpi samānā rañño assaddhabhāvena kālena kālaṃ satthu santikaṃ gantvā buddhadassanaṃ na labhanti. Tasmā dasabale antaravīthiṃ paṭipanne vātapānesu nappahontesu attano attano gabbhesu chiddaṃ katvā tehi olokenti . Athekadivasaṃ māgaṇḍiyā attano pāsādatalato nikkhamitvā caṅkamamānā tāsaṃ vasanaṭṭhānaṃ gantvā gabbhacchiddaṃ disvā ‘‘kimida’’nti pucchi. Tāhi tassā satthari baddhāghātataṃ ajānantīhi – ‘‘satthā imaṃ nagaraṃ āgato, mayaṃ ettha ṭhatvā satthāraṃ passāma ceva pūjema cā’’ti vutte ‘‘idānissa kattabbaṃ jānissāmi, imāpi tassa upaṭṭhāyikā, imāsampi kattabbaṃ jānissāmī’’ti cintetvā gantvā raññā saddhiṃ rahogatakāle, ‘‘mahārāja, sāmāvatimissakānaṃ bahiddhā patthanā atthi, katipāheneva te jīvitaṃ māressanti, sāmāvatī, saparivārā tumhesu sinehaṃ vā pemaṃ vā na karoti, samaṇaṃ pana gotamaṃ antaravīthiyā gacchantaṃ disvā vātapānesu appahontesu tāni khaṇḍitvāpi okāsaṃ katvā olokentī’’ti āha. Rājā ‘‘na tā evarūpaṃ karissantī’’ti na saddahati. Puna vuttepi na saddahatiyeva. Atha naṃ tikkhattuṃ vuttepi assaddahantaṃ ‘‘sace me vacanaṃ na saddahasi, tāsaṃ vasanaṭṭhānaṃ gantvā upadhārehi, mahārājā’’ti āha. Rājā gantvā gabbhesu chiddaṃ disvā ‘‘idaṃ ki’’nti pucchitvā tasmiṃ atthe ārocite tāsaṃ akkujjhitvā kiñci avatvā chiddāni pidahāpesi. Rājā tato paṭṭhāya tāsaṃ pāsāde uddhacchiddakajālavātapānāni kāresi.
ಸಾ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ರಾಜಾನಂ ಕೋಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ, ‘‘ದೇವ, ಏತಾಸಂ ತುಮ್ಹೇಸು ಪೇಮಂ ಅತ್ಥಿ ವಾ ನತ್ಥಿ ವಾತಿ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮ, ಅಟ್ಠ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪಚಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಪಚಿತ್ವಾ ಪೇಸೇತೂ’’ತಿ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಅಟ್ಠ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಪಹಿಣಿ। ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ ಜೀವಮಾನೇ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಕಿಂ ಪಚಿಸ್ಸತಿ, ಅಲನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪನ ಹತ್ಥೇನಪಿ ಫುಸಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛಿ। ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ‘‘ಹೋತು, ಮಹಾರಾಜ, ಏತೇಯೇವ ಚ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಚನತ್ಥಾಯ ಪೇಸೇಹೀ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇಯೇವ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಮಾರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ದೇತೂ’’ತಿ ಪಹಿಣಿ। ಸಾ ತೇಸಂ ಮತಭಾವೇನ ದಸಬಲಞ್ಚ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಹಿತಭಾವೇನ ಪಚಿತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪೇಸೇಸಿ। ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ‘‘ಪಸ್ಸ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಏತ್ತಕೇನಪಿ ರಾಜಾನಂ ಕೋಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ।
Sā tena kāraṇena rājānaṃ kopetuṃ asakkontī, ‘‘deva, etāsaṃ tumhesu pemaṃ atthi vā natthi vāti jānissāma, aṭṭha kukkuṭe pesetvā tumhākaṃ atthāya pacāpethā’’ti āha. Rājā tassā vacanaṃ sutvā ‘‘ime pacitvā pesetū’’ti sāmāvatiyā aṭṭha kukkuṭe pahiṇi. Sotāpannā ariyasāvikā jīvamāne kukkuṭe kiṃ pacissati, alanti vatvā pana hatthenapi phusituṃ na icchi. Māgaṇḍiyā ‘‘hotu, mahārāja, eteyeva ca kukkuṭe samaṇassa gotamassa pacanatthāya pesehī’’ti. Rājā tathā akāsi. Māgaṇḍiyā antarāmaggeyeva kukkuṭe mārāpetvā ‘‘ime kukkuṭe pacāpetvā samaṇassa gotamassa detū’’ti pahiṇi. Sā tesaṃ matabhāvena dasabalañca uddissa pahitabhāvena pacitvā dasabalassa pesesi. Māgaṇḍiyā ‘‘passa, mahārājā’’ti vatvā ettakenapi rājānaṃ kopetuṃ nāsakkhi.
ಅಯಂ ಪನ ಉದೇನೋ ತಾಸು ಏಕೇಕಿಸ್ಸಾ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ವಸಿ। ಅಥಾಯಂ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಏಕಂ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪಪೋತಕಂ ವೇಳುಪಬ್ಬೇ ಪಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ರಞ್ಞೋ ಚ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಿಕನ್ತವೀಣಂ ಆದಾಯಯೇವ ಗಮನಂ ಆಚಿಣ್ಣಂ, ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ರಞ್ಞೋ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮನಕಾಲೇ ತಂ ಸಪ್ಪಪೋತಕಂ ಅನ್ತೋವೀಣಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಛಿದ್ದಂ ಪಿದಹಾಪೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮನಕಾಲೇ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸಾಮಾವತೀ ನಾಮ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಕ್ಖಾ, ತುಮ್ಹೇ ನ ಗಣೇತಿ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದೋಸಮೇವ ಚಿನ್ತೇತಿ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಹೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಪುನ ಸತ್ತಾಹೇ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ನಿವೇಸನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇಯೇವ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಾಮಾವತೀ ಓತಾರಂ ನ ಗವೇಸತೀ’’ತಿ ಕಥೇನ್ತೀ ವಿಯ ರಞ್ಞೋ ಹತ್ಥತೋ ವೀಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಲೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಏತ್ಥ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಪ್ಪಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನೋಕಾಸಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಬ್ಭುಮ್ಮೇ ಅನ್ತೋ ಸಪ್ಪೋ’’ತಿ ವೀಣಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ರಾಜಾ ಪದಿತ್ತಂ ವೇಣುವನಂ ವಿಯ ಪಕ್ಖಿತ್ತಲೋಣಂ ಉದ್ಧನಂ ವಿಯ ಚ ದೋಸೇನ ತಟತಟಾಯನ್ತೋ ‘‘ವೇಗೇನ ಸಪರಿವಾರಂ ಸಾಮಾವತಿಂ ಪಕ್ಕೋಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಪುರಿಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಿಂಸು।
Ayaṃ pana udeno tāsu ekekissā vasanaṭṭhāne satta satta divasāni vasi. Athāyaṃ māgaṇḍiyā ekaṃ kaṇhasappapotakaṃ veḷupabbe pakkhipāpetvā attano vasanaṭṭhāne ṭhapesi. Rañño ca yattha katthaci gacchantassa hatthikantavīṇaṃ ādāyayeva gamanaṃ āciṇṇaṃ, māgaṇḍiyā rañño attano santikaṃ āgamanakāle taṃ sappapotakaṃ antovīṇāya pakkhipitvā chiddaṃ pidahāpesi. Atha naṃ sāmāvatiyā santikaṃ gamanakāle, ‘‘mahārāja, sāmāvatī nāma samaṇassa gotamassa pakkhā, tumhe na gaṇeti. Yaṃ kiñci katvā tumhākaṃ dosameva cinteti, appamattā hothā’’ti āha. Rājā sāmāvatiyā vasanaṭṭhāne sattāhaṃ vītināmetvā puna sattāhe māgaṇḍiyāya nivesanaṃ agamāsi. Sā tasmiṃ āgacchanteyeva ‘‘kacci te, mahārāja, sāmāvatī otāraṃ na gavesatī’’ti kathentī viya rañño hatthato vīṇaṃ gahetvā cāletvā ‘‘kiṃ nu kho, mahārāja, ettha abbhantare vicaratī’’ti vatvā sappassa nikkhamanokāsaṃ katvā ‘‘abbhumme anto sappo’’ti vīṇaṃ chaḍḍetvā palāyi. Tasmiṃ kāle rājā padittaṃ veṇuvanaṃ viya pakkhittaloṇaṃ uddhanaṃ viya ca dosena taṭataṭāyanto ‘‘vegena saparivāraṃ sāmāvatiṃ pakkosathā’’ti āha. Rājapurisā gantvā pakkosiṃsu.
ಸಾ ರಞ್ಞೋ ಕುದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸೇಸಮಾತುಗಾಮಾನಂ ಸಞ್ಞಮದಾಸಿ। ‘‘ರಾಜಾ ತುಮ್ಹೇ ಘಾತೇತುಕಾಮೋ ಪಕ್ಕೋಸತಿ, ಅಜ್ಜ ದಿವಸಂ ಓದಿಸ್ಸಕೇನ ಮೇತ್ತಾಫರಣೇನ ರಾಜಾನಂ ಫರಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ರಾಜಾ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾವ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಧನುಂ ಆದಾಯ ವಿಸಪೀತಕಣ್ಡಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಧನುಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಬ್ಬಾವ ತಾ ಸಾಮಾವತಿಪ್ಪಮುಖಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಓಧಿಸೋ ಮೇತ್ತಂ ಫರಿಂಸು। ರಾಜಾ ಕಣ್ಡಂ ನೇವ ಖಿಪಿತುಂ ನ ಅಪನೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಗತ್ತೇಹಿ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಸರೀರಂ ವೇಧತಿ, ಮುಖತೋ ಖೇಳೋ ಪತತಿ, ಗಹೇತಬ್ಬಗಹಣಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ। ಅಥ ನಂ ಸಾಮಾವತೀ ‘‘ಕಿಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಿಲಮಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಆಮ, ದೇವಿ, ಕಿಲಮಾಮಿ, ಅವಸ್ಸಯೋ ಮೇ ಹೋಹೀತಿ। ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ, ಕಣ್ಡಂ ಮಹಾಪಥವಿಮುಖಂ ಕರೋಹೀತಿ। ರಾಜಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಸಾ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಹತ್ಥತೋ ಕಣ್ಡಂ ಮುಚ್ಚತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಕಣ್ಡಂ ಮುಚ್ಚಿ। ರಾಜಾ ತಂಖಣಂಯೇವ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ಆಗಮ್ಮ ಅಲ್ಲಕೇಸೋ ಅಲ್ಲವತ್ಥೋ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಖಮ, ದೇವಿ, ಮಯ್ಹಂ, ಭೇದಕಾನಂ ಮೇ ವಚನೇನ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ಏತಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಖಮಾಮಿ, ದೇವಾತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಿ, ಏವಂ ತಯಾ ಮಯ್ಹಂ ಖಮಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ದಾನಂ ದೇಥ, ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣಾಥ, ಅಜ್ಜ ವೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಹಾರಂ ದಮ್ಮೀತಿ। ತೇನ ಹಿ, ದೇವ, ಅಜ್ಜ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಆನೇಥ, ಯೋ ನೋ ಧಮ್ಮಂ ವಾಚೇಸ್ಸತೀತಿ। ರಾಜಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾಚನ್ತೋ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಲಭಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಥೇರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣನ್ತಿ।
Sā rañño kuddhabhāvaṃ ñatvā sesamātugāmānaṃ saññamadāsi. ‘‘Rājā tumhe ghātetukāmo pakkosati, ajja divasaṃ odissakena mettāpharaṇena rājānaṃ pharathā’’ti āha. Rājā tā itthiyo pakkosāpetvā sabbāva paṭipāṭiyā ṭhapetvā mahādhanuṃ ādāya visapītakaṇḍaṃ sannayhitvā dhanuṃ pūretvā aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe sabbāva tā sāmāvatippamukhā itthiyo odhiso mettaṃ phariṃsu. Rājā kaṇḍaṃ neva khipituṃ na apanetuṃ sakkoti, gattehi sedā muccanti, sarīraṃ vedhati, mukhato kheḷo patati, gahetabbagahaṇaṃ na passati. Atha naṃ sāmāvatī ‘‘kiṃ, mahārāja, kilamasī’’ti āha. Āma, devi, kilamāmi, avassayo me hohīti. Sādhu, mahārāja, kaṇḍaṃ mahāpathavimukhaṃ karohīti. Rājā tathā akāsi. Sā ‘‘rañño hatthato kaṇḍaṃ muccatū’’ti adhiṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe kaṇḍaṃ mucci. Rājā taṃkhaṇaṃyeva udake nimujjitvā āgamma allakeso allavattho sāmāvatiyā pādesu patitvā ‘‘khama, devi, mayhaṃ, bhedakānaṃ me vacanena anupadhāretvā etaṃ kata’’nti āha. Khamāmi, devāti. ‘‘Sādhu, devi, evaṃ tayā mayhaṃ khamitaṃ nāma hoti. Ito paṭṭhāya tumhākaṃ yathāruciyā dasabalassa dānaṃ detha, pacchābhattaṃ vihāraṃ gantvā dhammakathaṃ suṇātha, ajja vo paṭṭhāya parihāraṃ dammīti. Tena hi, deva, ajja paṭṭhāya ekaṃ bhikkhuṃ yācitvā ānetha, yo no dhammaṃ vācessatīti. Rājā satthu santikaṃ gantvā yācanto ānandattheraṃ labhi. Tato paṭṭhāya tā pañcasatā itthiyo theraṃ pakkosāpetvā sakkārasammānaṃ katvā katabhattakiccassa therassa santike dhammaṃ pariyāpuṇanti.
ತಾ ಏಕದಿವಸಂ ಥೇರಸ್ಸ ಅನುಮೋದನಾಯ ಪಸನ್ನಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಸತಾನಿ ಅದಂಸು। ಥೇರೋ ಕಿರ ಪುಬ್ಬೇ ತುನ್ನವಾಯಕಾಲೇ ಏಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಏಕಾಯ ಸೂಚಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಹತ್ಥತಲಮತ್ತಂ ಚೋಳಖಣ್ಡಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಸೂಚಿಯಾ ಫಲೇನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ ಅಹೋಸಿ, ಚೋಳಖಣ್ಡಸ್ಸ ಫಲೇನ ಇಮಿನಾವ ನಿಯಾಮೇನ ಪಞ್ಚಸತಕ್ಖತ್ತುಂ ದುಸ್ಸಾನಿ ಪಟಿಲಭಿ।
Tā ekadivasaṃ therassa anumodanāya pasannā therassa pañca uttarāsaṅgasatāni adaṃsu. Thero kira pubbe tunnavāyakāle ekassa paccekabuddhassa ekāya sūciyā saddhiṃ hatthatalamattaṃ coḷakhaṇḍaṃ adāsi. So sūciyā phalena imasmiṃ attabhāve mahāpañño ahosi, coḷakhaṇḍassa phalena imināva niyāmena pañcasatakkhattuṃ dussāni paṭilabhi.
ತತೋ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೀ ‘‘ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛಾಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾಧು, ದೇವೀತಿ। ಸಾ ರಞ್ಞೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಚೂಳಪಿತರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗತಕಾಲೇ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಮಾವತಿಂ ಸಪರಿವಾರಂ ಅನ್ತೋಕರಿತ್ವಾ ‘ರಞ್ಞೋ ಆಣಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಪಲಾಲೇನ ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ಗೇಹೇ ಅಗ್ಗಿಂ ದೇಥಾ’’ತಿ। ಮಾಗಣ್ಡಿಯೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಸ್ಸ ಉಪಪೀಳಕಕಮ್ಮಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಭುಸಮುಟ್ಠಿ ವಿಯ ಝಾಯಿಂಸು। ತಾಸಂ ಆರಕ್ಖಪುರಿಸಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ಇದಂ ನಾಮ ಕರಿಂಸೂ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು।
Tato māgaṇḍiyā aññaṃ kātabbaṃ apassantī ‘‘uyyānaṃ gacchāma, mahārājā’’ti āha. Sādhu, devīti. Sā rañño sampaṭicchitabhāvaṃ ñatvā cūḷapitaraṃ pakkosāpetvā āha – ‘‘amhākaṃ uyyānaṃ gatakāle sāmāvatiyā vasanaṭṭhānaṃ gantvā sāmāvatiṃ saparivāraṃ antokaritvā ‘rañño āṇā’ti vatvā dvāraṃ pidahitvā palālena paliveṭhetvā gehe aggiṃ dethā’’ti. Māgaṇḍiyo tassā vacanaṃ sutvā tathā akāsi. Tasmiṃ divase sabbāpi tā itthiyo pubbe katassa upapīḷakakammassānubhāvena samāpattiṃ appetuṃ nāsakkhiṃsu, ekappahāreneva bhusamuṭṭhi viya jhāyiṃsu. Tāsaṃ ārakkhapurisā rañño santikaṃ gantvā, ‘‘deva, idaṃ nāma kariṃsū’’ti ācikkhiṃsu.
ರಾಜಾ ‘‘ಕೇನ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಾಯ ಕಾರಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಭದ್ದೇ, ಭದ್ದಕಂ ತಯಾ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಮಯಾ ಕಾತಬ್ಬಂ ಕರೋನ್ತಿಯಾ, ‘‘ಉಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಮಯ್ಹಂ ವಧಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕಮಾನಾ ಘಾತಿತಾ, ಪಸನ್ನೋಸ್ಮಿ, ತುಯ್ಹಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ತವ ಞಾತಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾ ರಞ್ಞೋ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಾತಕೇಪಿ ಞಾತಕೇ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ। ರಾಜಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಗಲಪ್ಪಮಾಣೇಸು ಆವಾಟೇಸು ನಿಖನಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಠಿತಾನಿ ಸೀಸಾನಿ ಭಿನ್ದಾಪೇನ್ತೋ ಮಹನ್ತೇಹಿ ಅಯನಙ್ಗಲೇಹಿ ಕಸಾಪೇಸಿ। ಮಾಗಣ್ಡಿಯಮ್ಪಿ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಛಿನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಪೂವಪಚನಕಟಾಹೇ ಪಚಾಪೇಸಿ।
Rājā ‘‘kena kata’’nti pariyesanto māgaṇḍiyāya kāritabhāvaṃ ñatvā taṃ pakkosāpetvā ‘‘bhadde, bhaddakaṃ tayā kammaṃ kataṃ mayā kātabbaṃ karontiyā, ‘‘uṭṭhāya samuṭṭhāya mayhaṃ vadhāya parisakkamānā ghātitā, pasannosmi, tuyhaṃ sampattiṃ dassāmīti tava ñātake pakkosāpehī’’ti āha. Sā rañño kathaṃ sutvā aññātakepi ñātake katvā pakkosāpesi. Rājā sabbesaṃ sannipatitabhāvaṃ ñatvā rājaṅgaṇe galappamāṇesu āvāṭesu nikhanitvā upari ṭhitāni sīsāni bhindāpento mahantehi ayanaṅgalehi kasāpesi. Māgaṇḍiyampi khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindāpetvā pūvapacanakaṭāhe pacāpesi.
ಕಿಂ ಪನ ಸಾಮಾವತಿಯಾ ಸಪರಿವಾರಾಯ ಅಗ್ಗಿನಾ ಝಾಪನಕಮ್ಮನ್ತಿ? ಸಾ ಕಿರ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ತೇಹೇವ ಪಞ್ಚಹಿ ಮಾತುಗಾಮಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಙ್ಗಾಯಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಬಹಿತಿತ್ಥೇ ಠಿತಾ ಸೀತೇ ಜಾತೇ ಅವಿದೂರಟ್ಠಾನೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಅಸೋಧೇತ್ವಾವ ಬಹಿ ಅಗ್ಗಿಂ ದತ್ವಾ ವಿಸಿಬ್ಬೇಸುಂ। ಅನ್ತೋಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ। ತಾ ಜಾಲಾಸು ಪಚ್ಛಿನ್ನಾಸು ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಕತಂ, ಅಯಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ರಞ್ಞೋ ಕುಲೂಪಕೋ, ಇಮಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ನಂ ಸುಜ್ಝಾಪಿತಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ದಾರೂನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಂಸು। ಪುನ ಜಾಲಾಯ ಪಚ್ಛಿನ್ನಾಯ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ತಾಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತೀನಂಯೇವ ಚೀವರಾನಿ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಗತೋ। ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ಇಮಂ ಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಪನ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ಬಹುಸ್ಸುತಾ ವತ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ, ಮಾತುಗಾಮಅತ್ತಭಾವೇ ಠತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಮಾತುಗಾಮಸತಾನಂ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಸಾಮಾವತೀಪಿ ರಞ್ಞಾ ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಿತಂ ಕಣ್ಡಂ ಮೇತ್ತಾಫರಣೇನ ಫರಿತ್ವಾ ಪಟಿಬಾಹೀ’’ತಿ ತಸ್ಸಾಪಿ ಮಹಾಜನೋ ಗುಣಂ ಕಥೇಸಿ। ಏವಮೇತಂ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ತದೇವ ಕಾರಣಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಂ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ, ಸಾಮಾವತಿಂ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Kiṃ pana sāmāvatiyā saparivārāya agginā jhāpanakammanti? Sā kira anuppanne buddhe teheva pañcahi mātugāmasatehi saddhiṃ gaṅgāyaṃ kīḷitvā bahititthe ṭhitā sīte jāte avidūraṭṭhāne paccekabuddhassa paṇṇasālaṃ disvā anto asodhetvāva bahi aggiṃ datvā visibbesuṃ. Antopaṇṇasālāya paccekabuddho nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā nisinno. Tā jālāsu pacchinnāsu paccekabuddhaṃ disvā ‘‘kiṃ amhehi kataṃ, ayaṃ paccekabuddho rañño kulūpako, imaṃ disvā rājā amhākaṃ kujjhissati, idāni naṃ sujjhāpitaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti aññānipi dārūni pakkhipitvā aggiṃ adaṃsu. Puna jālāya pacchinnāya paccekabuddho samāpattito vuṭṭhāya tāsaṃ passantīnaṃyeva cīvarāni papphoṭetvā vehāsaṃ uppatitvā gato. Tena kammena niraye paccitvā pakkāvasesena imaṃ byasanaṃ pāpuṇiṃsu. Catuparisamajjhe pana kathā udapādi – ‘‘bahussutā vata khujjuttarā, mātugāmaattabhāve ṭhatvā pañcannaṃ mātugāmasatānaṃ dhammaṃ kathetvā sotāpattiphale patiṭṭhāpesi. Sāmāvatīpi raññā attano appitaṃ kaṇḍaṃ mettāpharaṇena pharitvā paṭibāhī’’ti tassāpi mahājano guṇaṃ kathesi. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Atha satthā aparabhāge jetavane nisinno tadeva kāraṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā khujjuttaraṃ bahussutānaṃ, sāmāvatiṃ mettāvihārīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಉತ್ತರಾನನ್ದಮಾತಾವತ್ಥು
Uttarānandamātāvatthu
೨೬೨. ಪಞ್ಚಮೇ ಝಾಯೀನನ್ತಿ ಝಾನಾಭಿರತಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ, ಉತ್ತರಾ ನನ್ದಮಾತಾ, ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಝಾನಾಭಿರತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಸೀಹಸ್ಸ ನಾಮ ಭರಿಯಾಯ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ, ಉತ್ತರಾತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
262. Pañcame jhāyīnanti jhānābhiratānaṃ upāsikānaṃ, uttarā nandamātā, aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā satthu dhammakathaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ jhānābhiratānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagare sumanaseṭṭhiṃ nissāya vasantassa puṇṇasīhassa nāma bhariyāya kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi, uttarātissā nāmaṃ akaṃsu.
ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ನಕ್ಖತ್ತಮಹದಿವಸೇ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿ ಪುಣ್ಣಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ತಾತ ಪುಣ್ಣ, ನಕ್ಖತ್ತಂ ವಾ ಉಪೋಸಥೋ ವಾ ದುಗ್ಗತಸ್ಸ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ವದೇಹಿ ‘ಕಿಂ ನಕ್ಖತ್ತಪರಿಬ್ಬಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಸಿ, ಬಲವಗೋಣೇ ಚ ಫಾಲಞ್ಚ ನಙ್ಗಲಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಸಿಸ್ಸಸೀ’’’ತಿ। ‘‘ಮಮ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ತಂ ಕಥಂ ಭರಿಯಾಯ ಆರೋಚೇಸಿ। ‘‘ಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಅಯ್ಯೋ ಇಸ್ಸರೋ, ತಸ್ಸ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಕಥಾ ಸೋಭತಿ, ತ್ವಂ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಕಸಿಕಮ್ಮಂ ಮಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಕಸಿಭಣ್ಡಂ ಆದಾಯ ಕಸಿತುಂ ಗತೋ।
Athekasmiṃ nakkhattamahadivase rājagahaseṭṭhi puṇṇaṃ pakkosāpetvā āha – ‘‘tāta puṇṇa, nakkhattaṃ vā uposatho vā duggatassa kiṃ karissati, evaṃ santepi vadehi ‘kiṃ nakkhattaparibbayaṃ gahetvā nakkhattaṃ kīḷissasi, balavagoṇe ca phālañca naṅgalañca gahetvā kasissasī’’’ti. ‘‘Mama bhariyāya saddhiṃ mantetvā jānissāmi, ayyā’’ti taṃ kathaṃ bhariyāya ārocesi. ‘‘Seṭṭhi nāma ayyo issaro, tassa tayā saddhiṃ kathentassa kathā sobhati, tvaṃ pana attano kasikammaṃ mā vissajjesī’’ti āha. So tassā vacanaṃ sutvā kasibhaṇḍaṃ ādāya kasituṃ gato.
ತಂದಿವಸಞ್ಚ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಕಸ್ಸ ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಇಮಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಪುಣ್ಣಸ್ಸ ಕಸನಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅವಿದೂರೇ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಪುಣ್ಣೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಸಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿ। ಥೇರೋ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಉದಕಸಭಾಗಂ ಪುಚ್ಛಿ। ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯ್ಯೋ ಮುಖಂ ಧೋವಿತುಕಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತತೋ ವೇಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಅದಾಸಿ। ಥೇರೇ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಖಾದನ್ತೇ ಪತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಧಮ್ಮಕರಣಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆಹರಿ। ಥೇರೋ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಪುಣ್ಣೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಥೇರೋ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಇಮಂ ಮಗ್ಗಂ ನ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಭರಿಯಾ ಮಮತ್ಥಾಯ ಆಹರಣಕಂ ಆಹಾರಂ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ।
Taṃdivasañca sāriputtatthero nirodhasamāpattito vuṭṭhāya ‘‘kassa ajja mayā saṅgahaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āvajjento imassa puṇṇassa upanissayaṃ disvā bhikkhācāravelāya pattacīvaramādāya puṇṇassa kasanaṭṭhānaṃ gacchanto avidūre attānaṃ dassesi. Puṇṇo theraṃ disvā kasiṃ ṭhapetvā therassa santikaṃ gantvā pañcapatiṭṭhitena vandi. Thero taṃ oloketvā udakasabhāgaṃ pucchi. Tassa etadahosi – ‘‘ayyo mukhaṃ dhovitukāmo bhavissatī’’ti. Tato vegena gantvā dantakaṭṭhaṃ āharitvā kappiyaṃ katvā therassa adāsi. There dantakaṭṭhaṃ khādante pattena saddhiṃ dhammakaraṇaṃ nīharitvā udakassa pūretvā āhari. Thero mukhaṃ dhovitvā bhikkhācāramaggaṃ paṭipajji. Puṇṇo cintesi – ‘‘thero aññesu divasesu imaṃ maggaṃ na paṭipajjati, ajja pana mayhaṃ saṅgahatthāya paṭipanno bhavissati. Aho vata me bhariyā mamatthāya āharaṇakaṃ āhāraṃ therassa patte patiṭṭhapeyyā’’ti.
ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ನಕ್ಖತ್ತದಿವಸೋ’’ತಿ ಪಾತೋವ ಅತ್ತನೋ ಲಭನಕನಿಯಾಮೇನ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಸಂವಿಧಾಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಕಸನಟ್ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ಮಯ್ಹಂ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನ ಹೋತಿ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೇ ಸನ್ತೇಪಿ ಮಮ ಅಯ್ಯಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೋ ಜಾತೋ। ಮಮ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಪುನ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಇಮಂ ತಾವ ಆಹಾರಂ ಥೇರಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೀಹಿ ಚೇತನಾಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಭೋಜನಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂವಿಧಾ ದುಗ್ಗತಜೀವಿತಾ ಮುಚ್ಚಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋಪಿ ‘‘ತವ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಪೂರತೂ’’ತಿ ತಸ್ಸಾನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Athassa bhariyā ‘‘ajja nakkhattadivaso’’ti pātova attano labhanakaniyāmena khādanīyabhojanīyaṃ saṃvidhāya gahetvā sāmikassa kasanaṭṭhānaṃ āgacchantī antarāmagge theraṃ disvā cintesi – ‘‘aññesu divasesu mayhaṃ theraṃ disvā deyyadhammo na hoti, deyyadhamme santepi mama ayyaṃ na passāmi, ajja pana dvinnampi sammukhībhāvo jāto. Mama sāmikassa puna sampādetvā āharissāmi, imaṃ tāva āhāraṃ therassa dassāmī’’ti tīhi cetanāhi sampayuttaṃ katvā taṃ bhojanaṃ sāriputtattherassa patte patiṭṭhapetvā ‘‘evaṃvidhā duggatajīvitā muccāmī’’ti āha. Theropi ‘‘tava ajjhāsayo pūratū’’ti tassānumodanaṃ katvā tato nivattitvā vihāraṃ agamāsi.
ಸಾಪಿ ಪುನ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಆಹಾರಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಕಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಕುಜ್ಝನಭಾವತೋ ಭೀತಾ ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಜ್ಜ ಏಕದಿವಸಂ ತವ ಮನಂ ಸನ್ಧಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾತಿ? ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ತಾವ ಆಹಾರಂ ಆಹರನ್ತೀ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ತವ ಭಾಗಭತ್ತಂ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಆದಾಯ ಆಗತಾಮ್ಹೀತಿ। ಮನಾಪಂ ತೇ, ಭದ್ದೇ, ಕತಂ, ಮಯಾಪಿ ಪಾತೋವ ಥೇರಸ್ಸ ದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚ ಮುಖೋದಕಞ್ಚ ದಿನ್ನಂ। ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸುಪ್ಪಭಾತಂ, ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಥೇರಸ್ಸ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಕಮೇವ ಜಾತನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಜನಾನಂ ಏಕಸದಿಸಮೇವ ಚಿತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ಪುಣ್ಣೋ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಭರಿಯಾಯ ಊರುಮ್ಹಿ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ಮುಹುತ್ತಂ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಅಥಸ್ಸ ನಿದ್ದಾ ಓಕ್ಕಮಿ। ಸೋ ಥೋಕಂ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಪಬುದ್ಧೋ ಕಸಿತಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಓಲೋಕಿತೋಲೋಕಿತಟ್ಠಾನಂ ಮಹಾಕೋಸಾತಕಿಪುಪ್ಫೇಹಿ ಸಮ್ಪರಿಕಿಣ್ಣಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಕಿನ್ನಾಮೇತಂ ಅಜ್ಜ ಇದಂ ಕಸಿತಟ್ಠಾನಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಹುತ್ವಾ ಖಾಯತೀ’’ತಿ। ಅಯ್ಯ , ಅಜ್ಜ ತೇ ಸಕಲದಿವಸಂ ಕಿಲನ್ತತಾಯ ಅಕ್ಖೀನಿ ಮಞ್ಞೇ ಭಮನ್ತೀತಿ। ಭದ್ದೇ, ಮಯ್ಹಂ ಅಸ್ಸದ್ದಹನ್ತೀ ಸಯಂ ಓಲೋಕೇಹೀತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಭಾವಂ ಅಯ್ಯ, ಕಥೇಸಿ, ಏವಮೇತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ।
Sāpi puna attano gehaṃ gantvā sāmikassa āhāraṃ sampādetvā ādāya kasanaṭṭhānaṃ gantvā sāmikassa kujjhanabhāvato bhītā ‘‘sāmi, ajja ekadivasaṃ tava manaṃ sandhārehī’’ti āha. Kiṃ kāraṇāti? Ahaṃ ajja tāva āhāraṃ āharantī antarāmagge theraṃ disvā tava bhāgabhattaṃ therassa patte patiṭṭhapetvā puna gehaṃ gantvā āhāraṃ pacitvā ādāya āgatāmhīti. Manāpaṃ te, bhadde, kataṃ, mayāpi pātova therassa dantakaṭṭhañca mukhodakañca dinnaṃ. Ajja amhākaṃ suppabhātaṃ, sabbampi therassa amhākaṃ santakameva jātanti dvinnampi janānaṃ ekasadisameva cittaṃ ahosi. Atha puṇṇo āhārakiccaṃ katvā bhariyāya ūrumhi sīsaṃ katvā muhuttaṃ nipajji. Athassa niddā okkami. So thokaṃ niddāyitvā pabuddho kasitaṭṭhānaṃ olokesi, olokitolokitaṭṭhānaṃ mahākosātakipupphehi samparikiṇṇaṃ viya ahosi. So bhariyaṃ āha – ‘‘bhadde, kinnāmetaṃ ajja idaṃ kasitaṭṭhānaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ hutvā khāyatī’’ti. Ayya , ajja te sakaladivasaṃ kilantatāya akkhīni maññe bhamantīti. Bhadde, mayhaṃ assaddahantī sayaṃ olokehīti. Tasmiṃ kāle sā oloketvā sabhāvaṃ ayya, kathesi, evametaṃ bhavissatīti.
ಪುಣ್ಣೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಏಕಂ ಕಟ್ಠಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಙ್ಗಲಸೀಸೇ ಪಹರಿ, ಗುಳಪಿಣ್ಡೋ ವಿಯ ನಙ್ಗಲಸೀಸೇ ಅಲ್ಲೀಯಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ಭರಿಯಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಪಿತಬೀಜಂ ನಾಮ ತೀಹಿ ವಾ ಚತೂಹಿ ವಾ ಮಾಸೇಹಿ ಫಲಂ ದೇತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅನ್ತರೇ ರೋಪಿತೇನ ಸದ್ಧಾಬೀಜೇನ ಅಜ್ಜೇವ ಅವಸ್ಸಂ ಫಲಂ ದಿನ್ನಂ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕರೀಸಮತ್ತೇ ಪದೇಸೇ ಆಮಲಕಮತ್ತೋಪಿ ಪಂಸುಪಿಣ್ಡೋ ಅಸುವಣ್ಣೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಇದಾನಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಅಯ್ಯಾತಿ? ‘‘ಭದ್ದೇ, ಇಮಂ ಏತ್ತಕಂ ಸುವಣ್ಣಂ ಥೇನೇತ್ವಾ ಖಾದಿತುಂ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ಭರಿಯಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಭತ್ತಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆಭತಂ ಪಾತಿಂ ಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ – ‘‘ಏಕೋ ಮನುಸ್ಸೋ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೋ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ತೇ, ತಾತ, ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ದೇವ, ಮಯ್ಹಂ ಏಕಂ ಕಸಿತಟ್ಠಾನಂ ಸಬ್ಬಂ ಸುವಣ್ಣಮೇವ ಜಾತಂ, ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ಆಹರಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತ್ವಂ ಕಿನ್ನಾಮೋಸೀತಿ? ಪುಣ್ಣೋ ನಾಮ ಅಹಂ, ದೇವಾತಿ। ಗಚ್ಛಥ, ಭಣೇ, ಸಕಟಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪುಣ್ಣಸ್ಸ ಕಸಿತಟ್ಠಾನತೋ ಸುವಣ್ಣಮಾಹರಥಾತಿ।
Puṇṇo uṭṭhāya ekaṃ kaṭṭhiṃ gahetvā naṅgalasīse pahari, guḷapiṇḍo viya naṅgalasīse allīyitvā aṭṭhāsi. So bhariyaṃ pakkositvā āha – ‘‘bhadde, aññesaṃ vapitabījaṃ nāma tīhi vā catūhi vā māsehi phalaṃ deti, amhākaṃ pana ayyassa sāriputtattherassa antare ropitena saddhābījena ajjeva avassaṃ phalaṃ dinnaṃ. Imasmiṃ karīsamatte padese āmalakamattopi paṃsupiṇḍo asuvaṇṇo nāma natthī’’ti. Idāni kiṃ karissāma, ayyāti? ‘‘Bhadde, imaṃ ettakaṃ suvaṇṇaṃ thenetvā khādituṃ nāma na sakkā’’ti bhariyaṃ tasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā bhattassa pūretvā ābhataṃ pātiṃ suvaṇṇassa pūretvā gantvā rañño ārocāpesi – ‘‘eko manusso suvaṇṇapātiṃ gahetvā ṭhito’’ti. Rājā taṃ pakkosāpetvā ‘‘kahaṃ te, tāta, laddha’’nti pucchi. ‘‘Deva, mayhaṃ ekaṃ kasitaṭṭhānaṃ sabbaṃ suvaṇṇameva jātaṃ, pahiṇitvā āharāpethā’’ti āha. Tvaṃ kinnāmosīti? Puṇṇo nāma ahaṃ, devāti. Gacchatha, bhaṇe, sakaṭāni yojetvā puṇṇassa kasitaṭṭhānato suvaṇṇamāharathāti.
ಸಕಟೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗತರಾಜಪುರಿಸಾ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಪುಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಪಿಣ್ಡೇ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಗಹಿತಗಹಿತಮ್ಪಿ ಕಸಿತಲೇಡ್ಡುಯೇವ ಹೋತಿ। ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ತೇನ ಹಿ ಭಣೇ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಪುಣ್ಣಸ್ಸ ಪುಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥಾತಿ। ಗಹಿತಗಹಿತಂ ಸುವಣ್ಣಮೇವ ಹೋತಿ। ತೇ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಂ ಸುವಣ್ಣಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ರಾಸಿಂ ಅಕಂಸು। ರಾಸಿ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ತಾಲಪ್ಪಮಾಣೋ ಅಹೋಸಿ। ರಾಜಾ ವಾಣಿಜೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಏತ್ತಕಂ ಸುವಣ್ಣಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ನತ್ಥಿ, ದೇವ, ಕಸ್ಸಚೀತಿ। ಏತ್ತಕಸ್ಸ ಪನ ಧನಸ್ಸ ಸಾಮಿನೋ ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ? ಧನಸೇಟ್ಠಿಂ ನಾಮ ನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ದೇವಾತಿ? ತೇನ ಹಿ ಪುಣ್ಣಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಧನಸೇಟ್ಠಿಂ ನಾಮ ಕರೋಥಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಸುವಣ್ಣಂ ತಸ್ಸೇವ ದತ್ವಾ ತಂದಿವಸಂಯೇವಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಮಙ್ಗಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಾಯ ಪುಣ್ಣಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಭರಿಯಾಪಿ ಧೀತಾಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು।
Sakaṭehi saddhiṃ gatarājapurisā ‘‘rañño puñña’’nti vatvā suvaṇṇapiṇḍe gaṇhanti, gahitagahitampi kasitaleḍḍuyeva hoti. Te gantvā rañño ārocesuṃ. Tena hi bhaṇe gantvā ‘‘puṇṇassa puñña’’nti vatvā gaṇhathāti. Gahitagahitaṃ suvaṇṇameva hoti. Te sabbampi taṃ suvaṇṇaṃ āharitvā rājaṅgaṇe rāsiṃ akaṃsu. Rāsi ubbedhena tālappamāṇo ahosi. Rājā vāṇije pakkosāpetvā ‘‘kassa gehe ettakaṃ suvaṇṇaṃ atthī’’ti pucchi. Natthi, deva, kassacīti. Ettakassa pana dhanassa sāmino kiṃ kātuṃ vaṭṭatīti? Dhanaseṭṭhiṃ nāma naṃ kātuṃ vaṭṭati, devāti? Tena hi puṇṇaṃ imasmiṃ nagare dhanaseṭṭhiṃ nāma karothāti sabbaṃ taṃ suvaṇṇaṃ tasseva datvā taṃdivasaṃyevassa seṭṭhiṭṭhānaṃ adāsi. So seṭṭhi maṅgalaṃ karonto sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ adāsi. Sattame divase dasabalassa bhattānumodanāya puṇṇaseṭṭhipi bhariyāpi dhītāpi sabbe sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu.
ಅಪರಭಾಗೇ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಪುಣ್ಣಸೇಟ್ಠಿನೋ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ದಾರಿಕಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನಾಹಂ ಧೀತರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಪುನ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ತ್ವಂ ಮಮ ಗೇಹಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಇಸ್ಸರೋ ಹುತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ದಾರಿಕಂ ನ ದೇಸೀ’’ತಿ। ತತೋ ಪುಣ್ಣಸೇಟ್ಠಿ ಆಹ – ‘‘ಇಮಂ ತಾವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಸಭಾವಮೇವ ಕಥೇಸಿ , ಪುರಿಸೋ ನಾಮ ಸಬ್ಬಕಾಲೇ ಏವಂವಿಧೋಯೇವಾತಿ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬೋ। ಅಹಞ್ಹಿ ಇದಾನಿ ತಾದಿಸೇ ಪುರಿಸೇ ದಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ತುಯ್ಹಂ ಪನ ಜಾತಿಂ ವಾ ಗೋತ್ತಂ ವಾ ನ ಕೋಪೇಮಿ। ಅಪಿಚ ಖೋ ಮಮ ಧೀತಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ ದೇವಸಿಕಂ ಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕೇಹಿ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜಂ ಕರೋತಿ, ತಮಹಂ ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಗೇಹಂ ನ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಪುಣ್ಣಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಪಟಿಬಾಹಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿ ಪುನ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಪೋರಾಣಕಂ ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಮಾ ಭಿನ್ದತು, ಅಹಂ ಮಯ್ಹಂ ಸುಣಿಸಾಯ ದೇವಸಿಕಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕಹಾಪಣಾನಂ ಅನ್ಧನಕಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಸಜ್ಜಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಧೀತರಂ ತಸ್ಸ ಘರಂ ಪೇಸೇಸಿ।
Aparabhāge rājagahaseṭṭhi ‘‘puṇṇaseṭṭhino vayappattā dārikā atthī’’ti sutvā attano puttassa kāraṇā tassa gehaṃ pesesi. So tassa sāsanaṃ sutvā ‘‘nāhaṃ dhītaraṃ dassāmī’’ti paṭisāsanaṃ pesesi. Sumanaseṭṭhipi puna pesesi – ‘‘tvaṃ mama gehaṃ nissāya vasitvā idāni ekappahāreneva issaro hutvā mayhaṃ dārikaṃ na desī’’ti. Tato puṇṇaseṭṭhi āha – ‘‘imaṃ tāva tumhākaṃ seṭṭhi sabhāvameva kathesi , puriso nāma sabbakāle evaṃvidhoyevāti na sallakkhetabbo. Ahañhi idāni tādise purise dāse katvā gahetuṃ sakkomi, tuyhaṃ pana jātiṃ vā gottaṃ vā na kopemi. Apica kho mama dhītā sotāpannā ariyasāvikā devasikaṃ kahāpaṇagghanakehi pupphehi pūjaṃ karoti, tamahaṃ tumhādisassa micchādiṭṭhikassa gehaṃ na pesessāmī’’ti. Evaṃ puṇṇaseṭṭhissa paṭibāhakabhāvaṃ ñatvā rājagahaseṭṭhi puna sāsanaṃ pesesi – ‘‘porāṇakaṃ vissāsaṃ mā bhindatu, ahaṃ mayhaṃ suṇisāya devasikaṃ dvinnaṃ kahāpaṇānaṃ andhanakāni pupphāni sajjāpessāmī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā dhītaraṃ tassa gharaṃ pesesi.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸಾ ಪುಣ್ಣಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾ ಉತ್ತರಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಹಂ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಗೇಹೇ ಮಾಸಸ್ಸ ಅಟ್ಠ ದಿವಸಾನಿ ನಿಬದ್ಧಂ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರೋಮಿ, ಇದಾನಿಪಿ ತುಮ್ಹೇಸು ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೇಸು ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಹೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ತಂ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ಸಾ ತಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಪುನ ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ‘‘ಉಪೋಸಥಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತದಾಪಿ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇನ್ತೀ ನೇವ ಅಲತ್ಥ। ಸಾ ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ಅಡ್ಢತಿಯೇಸು ಮಾಸೇಸು ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇಸು ಅಡ್ಢಮಾಸೇ ಅವಸಿಟ್ಠೇ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಚಾರಕೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾ ಏತ್ತಕೇ ಅದ್ಧಾನೇ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ಲಭಾಮಿ, ಪಞ್ಚದಸ ಮೇ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪೇಸೇಥಾ’’ತಿ। ತೇ ಧೀತು ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂಕಾರಣಾ’’ತಿ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಪಹಿಣಿಂಸು। ಉತ್ತರಾ ತೇ ಕಹಾಪಣೇ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಸಿರಿಮಾ ನಾಮ ಗಣಿಕಾ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಮ ಸಿರಿಮೇ, ಅಹಂ ಇಮಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ತ್ವಂ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚದಸ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ಪರಿಚರಾಹೀ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ‘‘ಅಹಂ ಸಿರಿಮಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಮೋದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉತ್ತರಾಯ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ।
Athekadivasaṃ sā puṇṇaseṭṭhino dhītā uttarā attano sāmikaṃ evamāha – ‘‘ahaṃ attano kulagehe māsassa aṭṭha divasāni nibaddhaṃ uposathakammaṃ karomi, idānipi tumhesu sampaṭicchantesu uposathaṅgāni adhiṭṭhaheyya’’nti. So ‘‘na sakkā’’ti taṃ na sampaṭicchi. Sā taṃ saññāpetuṃ asakkontī tuṇhī ahosi. Puna antovasse ‘‘uposathikā bhavissāmī’’ti tadāpi okāsaṃ kārentī neva alattha. Sā antovasse aḍḍhatiyesu māsesu atikkantesu aḍḍhamāse avasiṭṭhe mātāpitūnaṃ sāsanaṃ pesesi – ‘‘ahaṃ tumhehi cārake pakkhittā ettake addhāne ekadivasampi uposathaṅgāni adhiṭṭhātuṃ na labhāmi, pañcadasa me kahāpaṇasahassāni pesethā’’ti. Te dhītu sāsanaṃ sutvā ‘‘kiṃkāraṇā’’ti apucchitvāva pahiṇiṃsu. Uttarā te kahāpaṇe gaṇhitvā tasmiṃ nagare sirimā nāma gaṇikā atthi, taṃ pakkosāpetvā ‘‘amma sirime, ahaṃ imaṃ aḍḍhamāsaṃ uposathaṅgāni adhiṭṭhahissāmi, tvaṃ imāni pañcadasa kahāpaṇasahassāni gahetvā imaṃ aḍḍhamāsaṃ seṭṭhiputtaṃ paricarāhī’’ti. Sā ‘‘sādhu, ayye’’ti sampaṭicchi. Tato paṭṭhāya seṭṭhiputto ‘‘ahaṃ sirimāya saddhiṃ modissāmī’’ti uttarāya aḍḍhamāsaṃ uposathakammaṃ sampaṭicchi.
ಸಾ ತೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ದಾಸಿಗಣಪರಿವುತಾ ಸತ್ಥು ಸಹತ್ಥಾ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗತೇ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಪಾಸಾದವರಂ ಆರುಯ್ಹ ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಾನಿ ಆವಜ್ಜಮಾನಾ ನಿಸೀದತಿ। ಏವಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನದಿವಸೇ ಪಾತೋವ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಾದೀನಿ ಸಂವಿದಹನ್ತೀ ವಿಚರತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಸಿರಿಮಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪರಿಪಾಸಾದವರಗತೋ ಜಾಲವಾತಪಾನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತರವತ್ಥುಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಉತ್ತರಾ, ವಾತಪಾನಚ್ಛಿದ್ದೇನ ಉದ್ಧಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಉತ್ತರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ನೇರಯಿಕಜಾತಿಕಾ ವತಾಯಂ ಏವಂವಿಧಂ ನಾಮ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಹಾಯ ಉಕ್ಖಲಿಕಮಸಿಮಕ್ಖಿತಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಕಾರಣಾ ದಾಸೀನಂ ಅನ್ತರೇ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ಸಿತಂ ಅಕಾಸಿ। ಉತ್ತರಾ, ತಸ್ಸ ಪಮಾದಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಬಾಲೋ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಥಾವರಾತಿ ಸಞ್ಞೀ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಯಮ್ಪಿ ಸಿತಂ ಅಕಾಸಿ। ತತೋ ಸಿರಿಮಾ ‘‘ಅಯಂ ಚೇಟಿಕಾ ಮಯಿ ಠಿತಾಯ ಏವಂ ಮಮ ಸಾಮಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಿತಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಕುಪಿತಾ ವೇಗೇನ ಓತರಿ। ಉತ್ತರಾ, ತಸ್ಸಾ ಆಗಮನಾಕಪ್ಪೇನೇವ ‘‘ಅಯಂ ಬಾಲಾ ಅಡ್ಢಮಾಸಮತ್ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ವಸಿತ್ವಾ ಮಯ್ಹಮೇವೇತಂ ಗೇಹನ್ತಿಸಞ್ಞೀ ಜಾತಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಮೇತ್ತಾಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸಿರಿಮಾಪಿ ದಾಸೀನಂ ಅನ್ತರೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉಳುಙ್ಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪೂವಪಚನಟ್ಠಾನೇ ಪಕ್ಕುಥಿತತೇಲಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಯ ಮತ್ಥಕೇ ಆಸಿಞ್ಚಿ, ಮೇತ್ತಾಝಾನಸ್ಸ ವಿಪ್ಫಾರೇನ ಉತ್ತರಾಯ ಮತ್ಥಕೇ ಆಸಿತ್ತಂ ಪಕ್ಕುಥಿತತೇಲಂ ಪದುಮಪತ್ತೇ ಆಸಿತ್ತಉದಕಂ ವಿಯ ವಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗತಂ।
Sā tena sampaṭicchitabhāvaṃ ñatvā divase divase pātova dāsigaṇaparivutā satthu sahatthā khādanīyabhojanīyaṃ saṃvidahitvā satthari bhattakiccaṃ katvā vihāraṃ gate uposathaṅgāni adhiṭṭhāya pāsādavaraṃ āruyha attano sīlāni āvajjamānā nisīdati. Evaṃ aḍḍhamāsaṃ vītināmetvā uposathaṃ vissajjanadivase pātova yāgukhajjakādīni saṃvidahantī vicarati. Tasmiṃ samaye seṭṭhiputto sirimāya saddhiṃ uparipāsādavaragato jālavātapānaṃ vivaritvā antaravatthuṃ olokento aṭṭhāsi. Uttarā, vātapānacchiddena uddhaṃ olokesi. Seṭṭhiputto uttaraṃ oloketvā ‘‘nerayikajātikā vatāyaṃ evaṃvidhaṃ nāma sampattiṃ pahāya ukkhalikamasimakkhitā hutvā nikkāraṇā dāsīnaṃ antare vicaratī’’ti sitaṃ akāsi. Uttarā, tassa pamādabhāvaṃ ñatvā ‘‘ayaṃ bālo nāma attano sampatti sabbakālaṃ thāvarāti saññī bhavissatī’’ti sayampi sitaṃ akāsi. Tato sirimā ‘‘ayaṃ ceṭikā mayi ṭhitāya evaṃ mama sāmikena saddhiṃ sitaṃ karotī’’ti kupitā vegena otari. Uttarā, tassā āgamanākappeneva ‘‘ayaṃ bālā aḍḍhamāsamattaṃ imasmiṃ gehe vasitvā mayhamevetaṃ gehantisaññī jātā’’ti ñatvā taṅkhaṇaññeva mettājhānaṃ samāpajjitvā aṭṭhāsi. Sirimāpi dāsīnaṃ antarena āgantvā uḷuṅkaṃ gahetvā pūvapacanaṭṭhāne pakkuthitatelassa pūretvā uttarāya matthake āsiñci, mettājhānassa vipphārena uttarāya matthake āsittaṃ pakkuthitatelaṃ padumapatte āsittaudakaṃ viya vinivattitvā gataṃ.
ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಿರಿಮಾಯ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಾ ದಾಸಿಯೋ ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ಭೋ ಜೇ, ತ್ವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಾಯ ಹತ್ಥತೋ ಮೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ವಸಮಾನಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಾಯ ಸದಿಸಾ ಭವಿತುಂ ವಾಯಮಸೀ’’ತಿ ಸಮ್ಮುಖಟ್ಠಾನೇ ತಂ ಪರಿಭಾಸಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಿರಿಮಾ ಅತ್ತನೋ ಆಗನ್ತುಕಭಾವಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಸಾ ತತೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಯ ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ಮೇ ಕತಂ, ಖಮಥ ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅಮ್ಮ ಸಿರಿಮೇ, ನಾಹಂ ತವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಖಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಸಪಿತಿಕಾ ಧೀತಾ, ದಸಬಲೇ ಖಮನ್ತೇಯೇವ ಖಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ।
Tasmiṃ khaṇe sirimāya samīpe ṭhitā dāsiyo taṃ oloketvā, ‘‘bho je, tvaṃ amhākaṃ ayyāya hatthato mūlaṃ gahetvā āgatā imasmiṃ gehe vasamānā amhākaṃ ayyāya sadisā bhavituṃ vāyamasī’’ti sammukhaṭṭhāne taṃ paribhāsiṃsu. Tasmiṃ khaṇe sirimā attano āgantukabhāvaṃ aññāsi. Sā tatova gantvā uttarāya pādesu patitvā, ‘‘ayye, anupadhāretvā me kataṃ, khamatha mayha’’nti āha. Amma sirime, nāhaṃ tava imasmiṃ ṭhāne khamissāmi, ahaṃ sapitikā dhītā, dasabale khamanteyeva khamissāmīti.
ಸತ್ಥಾಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಯ ನಿವೇಸನೇ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ಸಿರಿಮಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಅಯ್ಯಾಯ ಉತ್ತರಾಯ ಅನ್ತರೇ ಏಕೋ ದೋಸೋ ಕತೋ, ತುಮ್ಹೇಸು ಖಮನ್ತೇಸು ಖಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವದತಿ, ಖಮಥ ಮಯ್ಹಂ ಭಗವಾ’’ತಿ। ಖಮಾಮಿ ತೇ ಸಿರಿಮೇತಿ। ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಉತ್ತರಂ ಖಮಾಪೇಸಿ। ತಂದಿವಸಞ್ಚ ಸಿರಿಮಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ಸುತ್ವಾ –
Satthāpi kho bhikkhusaṅghaparivāro āgantvā uttarāya nivesane paññattāsane nisīdi. Sirimā gantvā satthu pādesu patitvā, ‘‘bhante, mayā ayyāya uttarāya antare eko doso kato, tumhesu khamantesu khamissāmīti vadati, khamatha mayhaṃ bhagavā’’ti. Khamāmi te sirimeti. Sā tasmiṃ kāle gantvā uttaraṃ khamāpesi. Taṃdivasañca sirimā dasabalassa bhattānumodanaṃ sutvā –
‘‘ಅಕ್ಕೋಧೇನ ಜಿನೇ ಕೋಧಂ, ಅಸಾಧುಂ ಸಾಧುನಾ ಜಿನೇ।
‘‘Akkodhena jine kodhaṃ, asādhuṃ sādhunā jine;
ಜಿನೇ ಕದರಿಯಂ ದಾನೇನ, ಸಚ್ಚೇನಾಲಿಕವಾದಿನ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೨೨೩) –
Jine kadariyaṃ dānena, saccenālikavādina’’nti. (dha. pa. 223) –
ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ದಸಬಲಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಏವಮೇತಂ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಉತ್ತರಂ ನನ್ದಮಾತರಂ ಝಾಯೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Gāthāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhitā dasabalaṃ nimantetvā punadivase mahādānaṃ adāsi. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Aparabhāge pana satthā jetavane nisīditvā upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento uttaraṃ nandamātaraṃ jhāyīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಸುಪ್ಪವಾಸಾವತ್ಥು
Suppavāsāvatthu
೨೬೩. ಛಟ್ಠೇ ಪಣೀತದಾಯಿಕಾನನ್ತಿ ಪಣೀತರಸದಾಯಿಕಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ, ಸುಪ್ಪವಾಸಾ ಕೋಲಿಯಧೀತಾ, ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಪಣೀತದಾಯಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕೋಲಿಯನಗರೇ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸುಪ್ಪವಾಸಾತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಏಕಸ್ಸ ಸಕ್ಯಕುಮಾರಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗತಾ, ಪಠಮದಸ್ಸನೇಯೇವ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸೀವಲಿಂ ನಾಮ ದಾರಕಂ ವಿಜಾಯಿ। ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ।
263. Chaṭṭhe paṇītadāyikānanti paṇītarasadāyikānaṃ upāsikānaṃ, suppavāsā koliyadhītā, aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ paṇītadāyikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde koliyanagare khattiyakule nibbatti, suppavāsātissā nāmaṃ akaṃsu. Sā vayappattā ekassa sakyakumārassa gehaṃ gatā, paṭhamadassaneyeva satthu dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Sā aparabhāge sīvaliṃ nāma dārakaṃ vijāyi. Tassa vatthu heṭṭhā vitthāritameva.
ಸಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ನಾನಗ್ಗರಸಪಣೀತಭೋಜನಂ ಅದಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸುಪ್ಪವಾಸಾಯ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ ‘‘ಭೋಜನಂ ಸುಪ್ಪವಾಸೇ ದೇನ್ತೀ ಅರಿಯಸಾವಿಕಾ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾನಂ ಪಞ್ಚ ಠಾನಾನಿ ದೇತಿ। ಆಯುಂ ದೇತಿ, ವಣ್ಣಂ ದೇತಿ, ಸುಖಂ ದೇತಿ, ಬಲಂ ದೇತಿ, ಪಟಿಭಾನಂ ದೇತಿ। ಆಯುಂ ಖೋ ಪನ ದತ್ವಾ ಆಯುಸ್ಸ ಭಾಗಿನೀ ಹೋತಿ ದಿಬ್ಬಸ್ಸ ವಾ ಮಾನುಸಸ್ಸ ವಾ…ಪೇ॰… ಪಟಿಭಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಟಿಭಾನಸ್ಸ ಭಾಗಿನೀ ಹೋತಿ ದಿಬ್ಬಸ್ಸ ವಾ ಮಾನುಸಸ್ಸ ವಾ’’ತಿ। ಏವಮೇತಂ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಅಥ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಸುಪ್ಪವಾಸಂ ಕೋಲಿಯಧೀತರಂ ಪಣೀತದಾಯಿಕಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Sā ekasmiṃ samaye buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa nānaggarasapaṇītabhojanaṃ adāsi. Satthā katabhattakicco anumodanaṃ karonto suppavāsāya imaṃ dhammaṃ desesi ‘‘bhojanaṃ suppavāse dentī ariyasāvikā paṭiggāhakānaṃ pañca ṭhānāni deti. Āyuṃ deti, vaṇṇaṃ deti, sukhaṃ deti, balaṃ deti, paṭibhānaṃ deti. Āyuṃ kho pana datvā āyussa bhāginī hoti dibbassa vā mānusassa vā…pe… paṭibhānaṃ datvā paṭibhānassa bhāginī hoti dibbassa vā mānusassa vā’’ti. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Atha aparabhāge satthā jetavane nisīditvā upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento suppavāsaṃ koliyadhītaraṃ paṇītadāyikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಸುಪ್ಪಿಯಾವತ್ಥು
Suppiyāvatthu
೨೬೪. ಸತ್ತಮೇ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕೀನನ್ತಿ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕೀನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ, ಸುಪ್ಪಿಯಾ ಉಪಾಸಿಕಾ, ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸುಪ್ಪಿಯಾತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಠಮದಸ್ಸನೇಯೇವ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ।
264. Sattame gilānupaṭṭhākīnanti gilānupaṭṭhākīnaṃ upāsikānaṃ, suppiyā upāsikā, aggāti dasseti. Ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā aparabhāge satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde bārāṇasiyaṃ kulagehe nibbatti, suppiyātissā nāmaṃ akaṃsu. Aparabhāge satthā bhikkhusaṅghaparivāro bārāṇasiṃ agamāsi. Sā tathāgatassa paṭhamadassaneyeva dhammaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāsi.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗತಾ। ವಿಹಾರಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನಾ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಗಿಲಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಕಿಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ರಸಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಉಪಾಸಿಕೇತಿ। ‘‘ಹೋತು, ಭನ್ತೇ, ಅಹಂ ಪಹಿಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಅನ್ತೋನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪವತ್ತಮಂಸತ್ಥಾಯ ದಾಸಿಂ ಅನ್ತರಾಪಣಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಾ ಸಕಲನಗರೇ ಪವತ್ತಮಂಸಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಅಲದ್ಧಭಾವಂ ಕಥೇಸಿ। ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ರಸಂ ಪಹಿಣಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವತ್ವಾ ಸಚೇ ನ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ , ಅಯ್ಯೋ ಅಞ್ಞತೋಪಿ ಅಲಭನ್ತೋ ಕಿಲಮಿಸ್ಸತಿ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ಪೇಸೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಊರುಮಂಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಾಸಿಯಾ ಅದಾಸಿ ‘‘ಇದಂ ಮಂಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ರಸಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ನೇತ್ವಾ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ದೇಹಿ। ಸೋ ಚೇ ಮಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ಗಿಲಾನಾತಿ ವದೇಹೀ’’ತಿ। ಸಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ।
Athekadivasaṃ dhammassavanatthāya vihāraṃ gatā. Vihāracārikaṃ caramānā ekaṃ bhikkhuṃ gilānaṃ disvā abhivādetvā paṭisanthāraṃ katvā ‘‘ayyassa kiṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti pucchi. Rasaṃ laddhuṃ vaṭṭati, upāsiketi. ‘‘Hotu, bhante, ahaṃ pahiṇissāmī’’ti theraṃ abhivādetvā antonagaraṃ gantvā punadivase pavattamaṃsatthāya dāsiṃ antarāpaṇaṃ pesesi. Sā sakalanagare pavattamaṃsaṃ alabhitvā aladdhabhāvaṃ kathesi. Upāsikā cintesi – ‘‘ahaṃ ayyassa rasaṃ pahiṇissāmīti vatvā sace na pesessāmi , ayyo aññatopi alabhanto kilamissati, yaṃkiñci katvā pesetuṃ vaṭṭatī’’ti gabbhaṃ pavisitvā ūrumaṃsaṃ chinditvā dāsiyā adāsi ‘‘idaṃ maṃsaṃ gahetvā sambhārehi yojetvā rasaṃ katvā vihāraṃ netvā ayyassa dehi. So ce maṃ pucchati, gilānāti vadehī’’ti. Sā tathā akāsi.
ಸತ್ಥಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾಯ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಅಹಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನ್ತೋಗೇಹಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಕಹಂ ಸುಪ್ಪಿಯಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಗಿಲಾನಾ, ಭನ್ತೇತಿ। ಪಕ್ಕೋಸಥ, ನನ್ತಿ। ಅಥ ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸತೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಬ್ಬಲೋಕಸ್ಸ ಹಿತಾನುಕಮ್ಪಕೋ ಸತ್ಥಾ ನ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಹಸಾ ಮಞ್ಚಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ತಂಖಣಂಯೇವ ವಣೋ ರುಹಿತ್ವಾ ಸುಚ್ಛವಿ ಅಹೋಸಿ ಸೇಸಟ್ಠಾನತೋ ಅತಿರೇಕತರಂ ವಿಪ್ಪಸನ್ನವಣ್ಣೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಉಪಾಸಿಕಾ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಇಮಿಸ್ಸಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಕಿಂ ಅಫಾಸುಕ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಾ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಾರಣಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಥೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ವಿಗರಹಿತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಮಹಾವ॰ ೨೮೦) ಪಞ್ಞಪೇಸಿ। ಏವಮೇತಂ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಸುಪ್ಪಿಯಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾಕೀನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Satthā taṃ kāraṇaṃ ñatvā punadivase bhikkhācāravelāya bhikkhusaṅghaparivuto upāsikāya gehaṃ agamāsi. Sā tathāgatassa āgatabhāvaṃ sutvā sāmikaṃ āmantesi – ‘‘ayyaputta, ahaṃ satthu santikaṃ gantuṃ na sakkomi, gaccha tvaṃ satthāraṃ antogehaṃ pavesetvā nisīdāpehī’’ti. So tathā akāsi. Satthā ‘‘kahaṃ suppiyā’’ti pucchi. Gilānā, bhanteti. Pakkosatha, nanti. Atha te gantvā ‘‘satthā taṃ pakkosatī’’ti āhaṃsu. Sā cintesi – ‘‘sabbalokassa hitānukampako satthā na imaṃ kāraṇaṃ adisvā pakkosāpessatī’’ti sahasā mañcamhā vuṭṭhāsi. Athassā buddhānubhāvena taṃkhaṇaṃyeva vaṇo ruhitvā succhavi ahosi sesaṭṭhānato atirekataraṃ vippasannavaṇṇo. Tasmiṃ khaṇe upāsikā sitaṃ katvā dasabalaṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Satthā ‘‘imissā upāsikāya kiṃ aphāsuka’’nti pucchi. Sā attanā katakāraṇaṃ sabbaṃ kathesi. Satthā katabhattakicco vihāraṃ gantvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā taṃ bhikkhuṃ anekapariyāyena vigarahitvā sikkhāpadaṃ (mahāva. 280) paññapesi. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Aparabhāge satthā jetavane nisinno upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento suppiyaṃ upāsikaṃ gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ಕಾತಿಯಾನೀವತ್ಥು
Kātiyānīvatthu
೨೬೫. ಅಟ್ಠಮೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸನ್ನಾನನ್ತಿ ಅಧಿಗತೇನ ಅಚಲಪ್ಪಸಾದೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ, ಕಾತಿಯಾನೀ, ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸನ್ನಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕುರರಘರನಗರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಕಾತಿಯಾನೀತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
265. Aṭṭhame aveccappasannānanti adhigatena acalappasādena samannāgatānaṃ upāsikānaṃ, kātiyānī, aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ aveccappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde kuraragharanagare nibbatti, kātiyānītissā nāmaṃ akaṃsu.
ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಕುರರಘರಿಕಾಯ, ಕಾಳಿಯಾ ಸಹಾಯಿಕಾ, ದಳ್ಹಮಿತ್ತಾ ಅಹೋಸಿ। ಯದಾ ಪನ ಕುಟಿಕಣ್ಣಸೋಣತ್ಥೇರೋ ‘‘ದಸಬಲಸ್ಸ ಕಥಿತನಿಯಾಮೇನ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ ಮಾತರಾ ಯಾಚಿತೋ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಅನ್ತೋನಗರೇ ಅಲಙ್ಕತಧಮ್ಮಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮಾತರಂ ಕಾಯಸಕ್ಖಿಂ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆರಭಿ, ತದಾ ಅಯಂ ಕಾತಿಯಾನೀ ಉಪಾಸಿಕಾ ಕಾಳಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೀ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪಞ್ಚಮತ್ತಾನಿ ಚೋರಸತಾನಿ ಅನ್ತೋನಗರೇ ದಿವಾ ಕತಸಞ್ಞಾಯ ಕೋಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಮ್ಮಙ್ಗಂ ಖನಿತ್ವಾ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕಾತಿಯಾನಿಯಾ ಘರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತೇಸಂ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಪರಿಸಾ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ’’ತಿ ವೀಮಂಸನತ್ಥಾಯ ಸೋಣತ್ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ತಿಟ್ಠಮಾನೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕಾತಿಯಾನಿಯಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
Sā aparabhāge vayappattā kuraragharikāya, kāḷiyā sahāyikā, daḷhamittā ahosi. Yadā pana kuṭikaṇṇasoṇatthero ‘‘dasabalassa kathitaniyāmena mayhampi dhammaṃ kathehī’’ti mātarā yācito rattibhāge antonagare alaṅkatadhammāsane nisīditvā mātaraṃ kāyasakkhiṃ katvā dhammadesanaṃ ārabhi, tadā ayaṃ kātiyānī upāsikā kāḷiyā saddhiṃ gantvā parisapariyante dhammaṃ suṇantī aṭṭhāsi. Tasmiṃ samaye pañcamattāni corasatāni antonagare divā katasaññāya koṭito paṭṭhāya ummaṅgaṃ khanitvā imissā kātiyāniyā gharaṃ sampāpuṇiṃsu. Tesaṃ corajeṭṭhako tehi saddhiṃ apavisitvā ‘‘kiṃ nu kho ayaṃ parisā sannipatitā’’ti vīmaṃsanatthāya soṇattherassa dhammakathanaṭṭhānaṃ gantvā parisapariyante tiṭṭhamāno imissā kātiyāniyā piṭṭhipasse aṭṭhāsi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ, ಕಾತಿಯಾನೀ, ದಾಸಿಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಗಚ್ಛ ಜೇ, ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದೀಪತೇಲಂ ಆಹರ, ಮಯಂ ದೀಪೇ ಜಾಲೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಸಾ ಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಮ್ಮಙ್ಗೇ ಚೋರೇ ದಿಸ್ವಾ ದೀಪತೇಲಂ ಅಗಣ್ಹಿತ್ವಾವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಯ್ಯಾಯ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಗೇಹೇ ಚೋರಾ ಉಮ್ಮಙ್ಗಂ ಖನನ್ತೀ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಾಯಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕಥಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ , ಏತ್ಥೇವ ನಂ ಅಸಿನಾ ದ್ವೇಧಾ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ। ಸಚೇ ಪನ ಗಹಿತನಿಮಿತ್ತೇನೇವ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಸ್ಸತಿ, ಚೋರೇಹಿ ಗಹಿತಭಣ್ಡಕಮ್ಪಿ ಪುನ ದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಕಾತಿಯಾನೀಪಿ ಖೋ ದಾಸಿಯಾ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಮಾ ಸದ್ದಂ ಕರಿ, ಚೋರಾ ನಾಮ ಹರನ್ತಾ ಅತ್ತನಾ ದಿಟ್ಠಮೇವ ಹರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಹಂ ಪನ ಅಜ್ಜ ದುಲ್ಲಭಸ್ಸವನಂ ಸುಣಾಮಿ, ಮಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಿನಾ ಅಜ್ಝಾಸಯೇನ ಠಿತಾಯ ನಾಮ ಗೇಹೇ ಭಣ್ಡಂ ಹರನ್ತೇಹಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಮಹಾಪಥವೀ ಪವಿಸಿತಬ್ಬಾ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಸೋ ತಾವದೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಚೋರೇಹಿ ಗಹಿತಭಣ್ಡಂ ಛಡ್ಡಾಪೇತ್ವಾ ಚೋರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಕಾತಿಯಾನೀಪಿ ಉಪಾಸಿಕಾ ಥೇರಸ್ಸ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ।
Tasmiṃ samaye, kātiyānī, dāsiṃ āmantesi – ‘‘gaccha je, gehaṃ pavisitvā dīpatelaṃ āhara, mayaṃ dīpe jāletvā dhammaṃ sossāmā’’ti. Sā gharaṃ gantvā ummaṅge core disvā dīpatelaṃ agaṇhitvāva āgantvā attano ayyāya ārocesi – ‘‘ayye, gehe corā ummaṅgaṃ khanantī’’ti. Taṃ sutvā corajeṭṭhako cintesi – ‘‘sacāyaṃ imissā kathaṃ gaṇhitvā gehaṃ gamissati , ettheva naṃ asinā dvedhā chindissāmi. Sace pana gahitanimitteneva dhammaṃ suṇissati, corehi gahitabhaṇḍakampi puna dāpessāmī’’ti. Kātiyānīpi kho dāsiyā kathaṃ sutvā, ‘‘amma, mā saddaṃ kari, corā nāma harantā attanā diṭṭhameva harissanti, ahaṃ pana ajja dullabhassavanaṃ suṇāmi, mā dhammassa antarāyaṃ karohī’’ti āha. Corajeṭṭhako tassā vacanaṃ sutvā cintesi – ‘‘iminā ajjhāsayena ṭhitāya nāma gehe bhaṇḍaṃ harantehi amhehi mahāpathavī pavisitabbā bhaveyyā’’ti. So tāvadeva gantvā corehi gahitabhaṇḍaṃ chaḍḍāpetvā corehi saddhiṃ āgantvā dhammaṃ suṇanto parisapariyante aṭṭhāsi. Kātiyānīpi upāsikā therassa desanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhāsi.
ಅಥ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯ ಪಾದೇಸು ಪತಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ನೋ ಖಮಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಕಿಂ ಪನ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಮಯ್ಹಂ ಕತನ್ತಿ? ಸೋ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನಾ ಕತದೋಸಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ತೇನ ಹಿ, ತಾತಾ, ಖಮಾಮಿ ತುಮ್ಹಾಕನ್ತಿ। ಅಯ್ಯೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏವಂ ಖಮಿತಂ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ನೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ದಾಪೇಹೀತಿ। ಸಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಕುಟಿಕಣ್ಣಸೋಣತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ತೇಪಿ ಖೋ ಚೋರಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಸಬ್ಬೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಏವಮೇತಂ ವತ್ಥು ಸಮುಟ್ಠಿತಂ। ಅಪರಭಾಗೇ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಕಾತಿಯಾನಿಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸನ್ನಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Atha aruṇe uggate corajeṭṭhako gantvā upāsikāya pādesu patitvā, ‘‘ayye, sabbesaṃyeva no khamāhī’’ti āha. Kiṃ pana tumhehi mayhaṃ katanti? So sabbaṃ attanā katadosaṃ ārocesi. Tena hi, tātā, khamāmi tumhākanti. Ayye, amhākaṃ evaṃ khamitaṃ nāma na hoti, tumhākaṃ pana puttattherassa santike sabbesaṃyeva no pabbajjaṃ dāpehīti. Sā sabbepi te gahetvā kuṭikaṇṇasoṇattherassa santike pabbājesi. Tepi kho corā therassa santike pabbajitā sabbeva arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Aparabhāge satthā jetavane viharanto upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento kātiyāniṃ upāsikaṃ aveccappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ನಕುಲಮಾತಾವತ್ಥು
Nakulamātāvatthu
೨೬೬. ನವಮೇ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಾನನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಾಸಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೀನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ, ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ, ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಉಪಾಸಕಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಮೇವ। ಕೇವಲಂ ಇಧ ನಕುಲಮಾತರಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ।
266. Navame vissāsikānanti vissāsakathaṃ kathentīnaṃ upāsikānaṃ, nakulamātā gahapatānī, aggāti dasseti. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ heṭṭhā upāsakapāḷiyaṃ vuttameva. Kevalaṃ idha nakulamātaraṃ dhuraṃ katvā veditabbanti.
ಕಾಳೀಕುರರಘರಿಕಾವತ್ಥು
Kāḷīkuraragharikāvatthu
೨೬೭. ದಸಮೇ ಅನುಸ್ಸವಪ್ಪಸನ್ನಾನನ್ತಿ ಅನುಸ್ಸವೇನೇವ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಪಸಾದೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಅನ್ತರೇ, ಕಾಳೀ ಉಪಾಸಿಕಾ, ಕುರರಘರಿಕಾ ಅಗ್ಗಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಾ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಹಂಸವತಿಯಂ ಕುರರಘರನಗರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೀ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಅನುಸ್ಸವಪ್ಪಸನ್ನಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ರಾಜಗಹನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಕಾಳೀತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು।
267. Dasame anussavappasannānanti anussaveneva uppannena pasādena samannāgatānaṃ upāsikānaṃ antare, kāḷī upāsikā, kuraragharikā aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kuraragharanagare nibbattā satthu dhammakathaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ anussavappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagare kulagehe nibbatti, kāḷītissā nāmaṃ akaṃsu.
ಸಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಕುರರಘರನಗರೇ ಕುಲಗೇಹಂ ಗತಾ। ಅಥಸ್ಸಾ ಸಂವಾಸೇನ ಗಬ್ಭೋ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಸಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಗಬ್ಭಾ ‘‘ಪರೇಸಂ ಗೇಹೇ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಅಪ್ಪತಿರೂಪ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಕುಲನಗರಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರತ್ತಿಭಾಗಸಮನನ್ತರೇ ಅತ್ತನೋ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿ ಆಕಾಸೇ ಠಿತಾನಂ ಸಾತಾಗಿರಹೇಮವತಾನಂ ರತನತ್ತಯಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಅನುಸ್ಸವಿಕಪ್ಪಸಾದಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಅದಸ್ಸನೇನೇವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ, ಅಪರಭಾಗೇ ಪನಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ವತ್ಥು ಹೇಟ್ಠಾ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ। ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಠಾನನ್ತರೇಸು ಠಪೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಉಪಾಸಿಕಂ ಅನುಸ್ಸವಪ್ಪಸನ್ನಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Sā vayappattā kuraragharanagare kulagehaṃ gatā. Athassā saṃvāsena gabbho patiṭṭhahi. Sā paripuṇṇagabbhā ‘‘paresaṃ gehe gabbhavuṭṭhānaṃ nāma appatirūpa’’nti attano kulanagarameva āgantvā rattibhāgasamanantare attano pāsādassa upari ākāse ṭhitānaṃ sātāgirahemavatānaṃ ratanattayassa vaṇṇaṃ kathentānaṃ kathaṃ sutvā anussavikappasādaṃ uppādetvā satthu adassaneneva sotāpattiphale patiṭṭhāsi, aparabhāge panassā gabbhavuṭṭhānaṃ ahosīti sabbaṃ vatthu heṭṭhā vitthāritameva. Aparabhāge pana satthā jetavane bhikkhusaṅghamajjhe nisīditvā upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento imaṃ upāsikaṃ anussavappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ದಸಸುತ್ತಪರಿಮಾಣಾಯ ಉಪಾಸಿಕಾಪಾಳಿಯಾ ವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dasasuttaparimāṇāya upāsikāpāḷiyā vaṇṇanā niṭṭhitā.
ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಮನೋರಥಪೂರಣಿಯಾ
Ettāvatā ca manorathapūraṇiyā
ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ-ಅಟ್ಠಕಥಾಯ
Aṅguttaranikāya-aṭṭhakathāya
ಸಬ್ಬಾಪಿ ಏತದಗ್ಗಪಾಳಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sabbāpi etadaggapāḷivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧೪. ಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ • 14. Etadaggavaggo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ೧೪. ಏತದಗ್ಗವಗ್ಗೋ • 14. Etadaggavaggo