Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౪. చతుత్థవగ్గో

    4. Catutthavaggo

    ౧. గహ్వరతీరియత్థేరగాథావణ్ణనా

    1. Gahvaratīriyattheragāthāvaṇṇanā

    ఫుట్ఠో డంసేహీతి ఆయస్మతో గహ్వరతీరియత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? సో కిర పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో ఇతో ఏకతింసే కప్పే సిఖిస్స భగవతో కాలే మిగలుద్దో హుత్వా అరఞ్ఞే విచరన్తో అద్దస సిఖిం భగవన్తం అఞ్ఞతరస్మిం రుక్ఖమూలే దేవనాగయక్ఖానం ధమ్మం దేసేన్తం, దిస్వా పన పసన్నమానసో ‘‘ధమ్మో ఏస వుచ్చతీ’’తి సరే నిమిత్తం అగ్గహేసి. సో తేన చిత్తప్పసాదేన దేవలోకే ఉప్పన్నో పున అపరాపరం సుగతీసుయేవ సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా ‘‘అగ్గిదత్తో’’తి లద్ధనామో వయప్పత్తో భగవతో యమకపాటిహారియం దిస్వా సఞ్జాతప్పసాదో సాసనే పబ్బజిత్వా కమ్మట్ఠానం గహేత్వా గహ్వరతీరే నామ అరఞ్ఞట్ఠానే వసతి. తేనస్స గహ్వరతీరయోతి సమఞ్ఞా అహోసి. సో విపస్సనం వడ్ఢేత్వా నచిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౨.౪౪-౫౦) –

    Phuṭṭhoḍaṃsehīti āyasmato gahvaratīriyattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle migaluddo hutvā araññe vicaranto addasa sikhiṃ bhagavantaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle devanāgayakkhānaṃ dhammaṃ desentaṃ, disvā pana pasannamānaso ‘‘dhammo esa vuccatī’’ti sare nimittaṃ aggahesi. So tena cittappasādena devaloke uppanno puna aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā ‘‘aggidatto’’ti laddhanāmo vayappatto bhagavato yamakapāṭihāriyaṃ disvā sañjātappasādo sāsane pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā gahvaratīre nāma araññaṭṭhāne vasati. Tenassa gahvaratīrayoti samaññā ahosi. So vipassanaṃ vaḍḍhetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.44-50) –

    ‘‘మిగలుద్దో పురే ఆసి, అరఞ్ఞే విపినే అహం;

    ‘‘Migaluddo pure āsi, araññe vipine ahaṃ;

    అద్దసం విరజం బుద్ధం, దేవసఙ్ఘపురక్ఖతం.

    Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, devasaṅghapurakkhataṃ.

    ‘‘చతుసచ్చం పకాసేన్తం, దేసేన్తం, అమతం పదం;

    ‘‘Catusaccaṃ pakāsentaṃ, desentaṃ, amataṃ padaṃ;

    అస్సోసిం మధురం ధమ్మం, సిఖినో లోకబన్ధునో.

    Assosiṃ madhuraṃ dhammaṃ, sikhino lokabandhuno.

    ‘‘ఘోసే చిత్తం పసాదేసిం, అసమప్పటిపుగ్గలే;

    ‘‘Ghose cittaṃ pasādesiṃ, asamappaṭipuggale;

    తత్థ చిత్తం పసాదేత్వా, ఉత్తరిం దుత్తరం భవం.

    Tattha cittaṃ pasādetvā, uttariṃ duttaraṃ bhavaṃ.

    ‘‘ఏకతింసే ఇతో కప్పే, యం సఞ్ఞమలభిం తదా;

    ‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ saññamalabhiṃ tadā;

    దుగ్గతిం నాభిజానామి, ఘోససఞ్ఞాయిదం ఫలం.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, ghosasaññāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా భగవన్తం వన్దిత్వా సావత్థియం అగమాసి. తస్స ఆగతభావం సుత్వా ఞాతకా ఉపగన్త్వా మహాదానం పవత్తేసుం. సో కతిపయదివసే వసిత్వా అరఞ్ఞమేవ గన్తుకామో అహోసి. తం ఞాతకా, ‘‘భన్తే, అరఞ్ఞం నామ డంసమకసాదివసేన బహుపరిస్సయం, ఇధేవ వసథా’’తి ఆహంసు. తం సుత్వా థేరో ‘‘అరఞ్ఞవాసోయేవ మయ్హం రుచ్చతీ’’తి వివేకాభిరతికిత్తనముఖేన అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో ‘‘ఫుట్ఠో డంసేహీ’’తి గాథం అభాసి.

    Arahattaṃ pana patvā bhagavantaṃ vanditvā sāvatthiyaṃ agamāsi. Tassa āgatabhāvaṃ sutvā ñātakā upagantvā mahādānaṃ pavattesuṃ. So katipayadivase vasitvā araññameva gantukāmo ahosi. Taṃ ñātakā, ‘‘bhante, araññaṃ nāma ḍaṃsamakasādivasena bahuparissayaṃ, idheva vasathā’’ti āhaṃsu. Taṃ sutvā thero ‘‘araññavāsoyeva mayhaṃ ruccatī’’ti vivekābhiratikittanamukhena aññaṃ byākaronto ‘‘phuṭṭho ḍaṃsehī’’ti gāthaṃ abhāsi.

    ౩౧. తత్థ ఫుట్ఠో డంసేహి మకసేహీతి డంసనసీలతాయ ‘‘డంసా’’తి లద్ధనామాహి అన్ధకమక్ఖికాహి, మకసనఞ్ఞితేహి చ సూచిముఖపాణేహి ఫుస్సితో దట్ఠోతి అత్థో. అరఞ్ఞస్మిన్తి ‘‘పఞ్చధనుసతికం పచ్ఛిమ’’న్తి (పారా॰ ౬౫౪) వుత్తఅరఞ్ఞలక్ఖణయోగతో అరఞ్ఞే. బ్రహావనేతి మహారుక్ఖగచ్ఛగహనతాయ మహావనే అరఞ్ఞానియం. నాగో సఙ్గామసీసేవాతి సఙ్గామావచరో హత్థినాగో వియ సఙ్గామముద్ధని పరసేనాసమ్పహారం. ‘‘అరఞ్ఞవాసో నామ బుద్ధాదీహి వణ్ణితో థోమితో’’తి ఉస్సాహజాతో సతో సతిమా హుత్వా తత్ర తస్మిం అరఞ్ఞే, తస్మిం వా డంసాదిసమ్ఫస్సే ఉపట్ఠితే అధివాసయే అధివాసేయ్య సహేయ్య, ‘‘డంసాదయో మం ఆబాధేన్తీ’’తి అరఞ్ఞవాసం న జహేయ్యాతి అత్థో.

    31. Tattha phuṭṭho ḍaṃsehi makasehīti ḍaṃsanasīlatāya ‘‘ḍaṃsā’’ti laddhanāmāhi andhakamakkhikāhi, makasanaññitehi ca sūcimukhapāṇehi phussito daṭṭhoti attho. Araññasminti ‘‘pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 654) vuttaaraññalakkhaṇayogato araññe. Brahāvaneti mahārukkhagacchagahanatāya mahāvane araññāniyaṃ. Nāgo saṅgāmasīsevāti saṅgāmāvacaro hatthināgo viya saṅgāmamuddhani parasenāsampahāraṃ. ‘‘Araññavāso nāma buddhādīhi vaṇṇito thomito’’ti ussāhajāto sato satimā hutvā tatra tasmiṃ araññe, tasmiṃ vā ḍaṃsādisamphasse upaṭṭhite adhivāsaye adhivāseyya saheyya, ‘‘ḍaṃsādayo maṃ ābādhentī’’ti araññavāsaṃ na jaheyyāti attho.

    గహ్వరతీరియత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Gahvaratīriyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧. గహ్వరతీరియత్థేరగాథా • 1. Gahvaratīriyattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact