| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
๘. คามณิชาตกวณฺณนา
8. Gāmaṇijātakavaṇṇanā
อปิ อตรมานานนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต โอสฺสฎฺฐวีริยํ ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิฯ อิมสฺมิํ ปน ชาตเก ปจฺจุปฺปนฺนวตฺถุ จ อตีตวตฺถุ จ เอกาทสกนิปาเต สํวรชาตเก อาวิภวิสฺสติฯ วตฺถุ หิ ตสฺมิญฺจ อิมสฺมิญฺจ เอกสทิสเมว, คาถา ปน นานาฯ คามณิกุมาโร โพธิสตฺตสฺส โอวาเท ฐตฺวา ภาติกสตสฺส กนิโฎฺฐปิ หุตฺวา ภาติกสตปริวาริโต เสตจฺฉตฺตสฺสเหฎฺฐา วรปลฺลเงฺก นิสิโนฺน อตฺตโน ยสสมฺปตฺติํ โอโลเกตฺวา ‘‘อยํ มยฺหํ ยสสมฺปตฺติ อมฺหากํ อาจริยสฺส สนฺตกา’’ติ ตุโฎฺฐ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
Apiataramānānanti idaṃ satthā jetavane viharanto ossaṭṭhavīriyaṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. Imasmiṃ pana jātake paccuppannavatthu ca atītavatthu ca ekādasakanipāte saṃvarajātake āvibhavissati. Vatthu hi tasmiñca imasmiñca ekasadisameva, gāthā pana nānā. Gāmaṇikumāro bodhisattassa ovāde ṭhatvā bhātikasatassa kaniṭṭhopi hutvā bhātikasataparivārito setacchattassaheṭṭhā varapallaṅke nisinno attano yasasampattiṃ oloketvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ yasasampatti amhākaṃ ācariyassa santakā’’ti tuṭṭho imaṃ udānaṃ udānesi –
๘.
8.
‘‘อปิ อตรมานานํ, ผลาสาว สมิชฺฌติ;
‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;
วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, เอวํ ชานาหิ คามณี’’ติฯ
Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi gāmaṇī’’ti.
ตตฺถ อปีติ นิปาตมตฺตํฯ อตรมานานนฺติ ปณฺฑิตานํ โอวาเท ฐตฺวา อตริตฺวา อเวคายิตฺวา อุปาเยน กมฺมํ กโรนฺตานํฯ ผลาสาว สมิชฺฌตีติ ยถาปตฺถิเก ผเล อาสา ตสฺส ผลสฺส นิปฺผตฺติยา สมิชฺฌติเยวฯ อถ วา ผลาสาติ อาสาผลํ, ยถาปตฺถิตํ ผลํ สมิชฺฌติเยวาติ อโตฺถฯ วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมีติ เอตฺถ จตฺตาริ สงฺคหวตฺถูนิ เสฎฺฐจริยตฺตา พฺรหฺมจริยํ นาม, ตญฺจ ตมฺมูลิกาย ยสสมฺปตฺติยา ปฎิลทฺธตฺตา วิปกฺกํ นามฯ โย วาสฺส ยโส นิปฺผโนฺน, โสปิ เสฎฺฐเฎฺฐน พฺรหฺมจริยํ นามฯ เตนาห ‘‘วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมี’’ติฯ เอวํ ชานาหิ คามณีติ กตฺถจิ คามิกปุริโสปิ คามเชฎฺฐโกปิ คามณีฯ อิธ ปน สพฺพชนเชฎฺฐกํ อตฺตานํ สนฺธายาหฯ อโมฺภ คามณิ, ตฺวํ เอตํ การณํ เอวํ ชานาหิ, อาจริยํ นิสฺสาย ภาติกสตํ อติกฺกมิตฺวา อิทํ มหารชฺชํ ปโตฺตสฺมีติ อุทานํ อุทาเนสิฯ
Tattha apīti nipātamattaṃ. Ataramānānanti paṇḍitānaṃ ovāde ṭhatvā ataritvā avegāyitvā upāyena kammaṃ karontānaṃ. Phalāsāva samijjhatīti yathāpatthike phale āsā tassa phalassa nipphattiyā samijjhatiyeva. Atha vā phalāsāti āsāphalaṃ, yathāpatthitaṃ phalaṃ samijjhatiyevāti attho. Vipakkabrahmacariyosmīti ettha cattāri saṅgahavatthūni seṭṭhacariyattā brahmacariyaṃ nāma, tañca tammūlikāya yasasampattiyā paṭiladdhattā vipakkaṃ nāma. Yo vāssa yaso nipphanno, sopi seṭṭhaṭṭhena brahmacariyaṃ nāma. Tenāha ‘‘vipakkabrahmacariyosmī’’ti. Evaṃ jānāhi gāmaṇīti katthaci gāmikapurisopi gāmajeṭṭhakopi gāmaṇī. Idha pana sabbajanajeṭṭhakaṃ attānaṃ sandhāyāha. Ambho gāmaṇi, tvaṃ etaṃ kāraṇaṃ evaṃ jānāhi, ācariyaṃ nissāya bhātikasataṃ atikkamitvā idaṃ mahārajjaṃ pattosmīti udānaṃ udānesi.
ตสฺมิํ ปน รชฺชํ ปเตฺต สตฺตฎฺฐทิวสจฺจเยน สเพฺพปิ ภาตโร อตฺตโน อตฺตโน วสนฎฺฐานํ คตา ฯ คามณิราชา ธเมฺมน รชฺชํ กาเรตฺวา ยถากมฺมํ คโต, โพธิสโตฺตปิ ปุญฺญานิ กตฺวา ยถากมฺมํ คโตฯ
Tasmiṃ pana rajjaṃ patte sattaṭṭhadivasaccayena sabbepi bhātaro attano attano vasanaṭṭhānaṃ gatā . Gāmaṇirājā dhammena rajjaṃ kāretvā yathākammaṃ gato, bodhisattopi puññāni katvā yathākammaṃ gato.
สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ทเสฺสตฺวา สจฺจานิ ปกาเสสิ, สจฺจปริโยสาเน โอสฺสฎฺฐวีริโย ภิกฺขุ อรหเตฺต ปติฎฺฐิโตฯ สตฺถา เทฺว วตฺถูนิ กเถตฺวา อนุสนฺธิํ ฆเฎตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ – ‘‘ตทา คามณิกุมาโร โอสฺสฎฺฐวีริโย ภิกฺขุ อโหสิ, อาจริโย ปน อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā dassetvā saccāni pakāsesi, saccapariyosāne ossaṭṭhavīriyo bhikkhu arahatte patiṭṭhito. Satthā dve vatthūni kathetvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā gāmaṇikumāro ossaṭṭhavīriyo bhikkhu ahosi, ācariyo pana ahameva ahosi’’nti.
คามณิชาตกวณฺณนา อฎฺฐมาฯ
Gāmaṇijātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๘. คามณิชาตกํ • 8. Gāmaṇijātakaṃ
