| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๗๖. คามสีมาทิกถา
76. Gāmasīmādikathā
๑๔๗. อุโปสถกมฺมสฺส วิสุํ คหิตตฺตา เสสกมฺมวเสน สมานสํวาสกตา คเหตพฺพา โคพลิพทฺทนเยน วา ปาริเสสนเยน วาฯ ตนฺติ สมานสํวาสเอกูโปสถภาวํฯ ‘‘อปริจฺฉินฺนายา’’ติ อิมินา อฎฺฐปิตายาติ เอตฺถ ฐปธาตุยา อธิปฺปายตฺถํ ทเสฺสติฯ คามํ วา นิคมํ วาติ เอตฺถ นครํ เกน สงฺคหิตนฺติ อาห ‘‘คามคฺคหเณน เจตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ เอตฺถาติ ‘‘คามํ วา นิคมํ วา’’ติ ปาเฐ, คามคฺคหเณนาติ สมฺพโนฺธฯ อถ วา เอตฺถาติ คามนิคมนคเรสุ, นครมฺปีติ สมฺพโนฺธฯ คามาทีนํ ปริเจฺฉทํ วิตฺถาเรน ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ตตฺถาติ คามนิคมนคเรสุฯ คามโภชกาติ คามํ ภุญฺชนฺตีติ คามโภชกาฯ พลินฺติ กรํฯ โส หิ ตํ นิสฺสาย คามโภชกา พลนฺติ ชีวนฺติ อเนนาติ พลีติ วุจฺจติฯ ยมฺปิ เอกํ ปเทสํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา เทตีติ โยชนาฯ คามเขเตฺตติ รโญฺญ อาณา ขิปิยติ เอตฺถาติ เขตฺตํ, คาโมเยว เขตฺตํ คามเขตฺตํ, ตสฺมิํฯ อยมฺปีติ อยํ ปเทโสปิฯ โสปีติ ปเทโสปิฯ วิสุํคาโม นามาติ โยชนาฯ โสปิ วิสุํคาโม คามสีมา โหติเยวาติ โยชนาฯ วิสุํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา ทิโนฺน คาโม วิสุํคาโมฯ ตสฺมาติ ยสฺมา วิสุํ คาโม โหติ, ตสฺมาฯ สา จาติ วิสุํคามสีมา จฯ อิตราติ วิสุํคามสีมโต อญฺญา ปกติคามนครนิคมสีมา จาติ โยชนาฯ
147. Uposathakammassa visuṃ gahitattā sesakammavasena samānasaṃvāsakatā gahetabbā gobalibaddanayena vā pārisesanayena vā. Tanti samānasaṃvāsaekūposathabhāvaṃ. ‘‘Aparicchinnāyā’’ti iminā aṭṭhapitāyāti ettha ṭhapadhātuyā adhippāyatthaṃ dasseti. Gāmaṃ vā nigamaṃ vāti ettha nagaraṃ kena saṅgahitanti āha ‘‘gāmaggahaṇena cetthā’’tiādi. Tattha etthāti ‘‘gāmaṃ vā nigamaṃ vā’’ti pāṭhe, gāmaggahaṇenāti sambandho. Atha vā etthāti gāmanigamanagaresu, nagarampīti sambandho. Gāmādīnaṃ paricchedaṃ vitthārena dassento āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha tatthāti gāmanigamanagaresu. Gāmabhojakāti gāmaṃ bhuñjantīti gāmabhojakā. Balinti karaṃ. So hi taṃ nissāya gāmabhojakā balanti jīvanti anenāti balīti vuccati. Yampi ekaṃ padesaṃ paricchinditvā detīti yojanā. Gāmakhetteti rañño āṇā khipiyati etthāti khettaṃ, gāmoyeva khettaṃ gāmakhettaṃ, tasmiṃ. Ayampīti ayaṃ padesopi. Sopīti padesopi. Visuṃgāmo nāmāti yojanā. Sopi visuṃgāmo gāmasīmā hotiyevāti yojanā. Visuṃ paricchinditvā dinno gāmo visuṃgāmo. Tasmāti yasmā visuṃ gāmo hoti, tasmā. Sā cāti visuṃgāmasīmā ca. Itarāti visuṃgāmasīmato aññā pakatigāmanagaranigamasīmā cāti yojanā.
เอวนฺติ ‘‘อสมฺมตาย ภิกฺขเว’’ติอาทินา ปาเฐนฯ ตนฺติ สีมปริเจฺฉทํฯ อปริจฺฉิเนฺนติ ราชูหิ อปริจฺฉิเนฺนฯ ‘‘อฎวิปเทเส’’ติ อิมินา นตฺถิ คาโม เอตฺถาติ อคามโกติ วจนตฺถสฺส สรูปํ ทเสฺสติฯ วิชฺฌาฎวิสทิเสติ วิคตํ อคฺคิโน ฌายนเมตฺถาติ วิชฺฌา, โจราทโย มนุเสฺส อาภุโส ฎวนฺติ ปีฬยนฺติ เอตฺถาติ อาฎวิฯ วิชฺฌา จ สา อาฎวิ เจติ วิชฺฌาฎวิ, ตาย สทิเส วิชฺฌาฎวิสทิเสฯ เอตฺถ ปุริมนเย คามาทีหิ อาสโนฺน วา โหตุ, อนาสโนฺน วา เตหิ อปริจฺฉิโนฺน อฎวิปเทโส คเหตโพฺพฯ ปจฺฉิมนเย ทูโร มนุสฺสานํ อนาคมนปโถ อาฎวิปเทโส คเหตโพฺพติ อยเมเตสํ วิเสโสฯ อสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ สมนฺตาติ สมนฺตโตฯ อยํ สีมาติ อยํ สตฺตพฺภนฺตรสีมาฯ ตตฺถาติ สตฺตสุ อพฺภนฺตเรสุฯ สมนฺตา ฐิตสฺส วา นิสินฺนสฺส วา อพฺภนฺตเร อโนฺตโกฎฺฐาเส ชาตํ อพฺภนฺตรํ อฎฺฐวีสหตฺถปมาณํฯ
Evanti ‘‘asammatāya bhikkhave’’tiādinā pāṭhena. Tanti sīmaparicchedaṃ. Aparicchinneti rājūhi aparicchinne. ‘‘Aṭavipadese’’ti iminā natthi gāmo etthāti agāmakoti vacanatthassa sarūpaṃ dasseti. Vijjhāṭavisadiseti vigataṃ aggino jhāyanametthāti vijjhā, corādayo manusse ābhuso ṭavanti pīḷayanti etthāti āṭavi. Vijjhā ca sā āṭavi ceti vijjhāṭavi, tāya sadise vijjhāṭavisadise. Ettha purimanaye gāmādīhi āsanno vā hotu, anāsanno vā tehi aparicchinno aṭavipadeso gahetabbo. Pacchimanaye dūro manussānaṃ anāgamanapatho āṭavipadeso gahetabboti ayametesaṃ viseso. Assāti bhikkhuno. Samantāti samantato. Ayaṃ sīmāti ayaṃ sattabbhantarasīmā. Tatthāti sattasu abbhantaresu. Samantā ṭhitassa vā nisinnassa vā abbhantare antokoṭṭhāse jātaṃ abbhantaraṃ aṭṭhavīsahatthapamāṇaṃ.
ยา กาจิ นที อสีมาว โหตีติ สมฺพโนฺธฯ นทีสีมลกฺขณปตฺตาติ นทีสีมลกฺขณํ ปตฺตาฯ อิมินา สีมลกฺขณํ อปตฺตา นที พนฺธิยมานา สีมาว โหตีติ ทเสฺสติฯ สาวธารเณน ‘‘อตฺตโน สภาเวเนวา’’ติ อิมินา ภิกฺขูนํ พนฺธนภาเวนาติ อตฺถํ นิวเตฺตติฯ เอตฺถาติ นทิยํฯ เอตฺถาติ ชาตสฺสรสมุเทฺทสุฯ เยน เกนจีติ อนฺตมโส ติรจฺฉานคเตนปิ เยน เกนจิฯ ขณิตฺวา อกโต สยํชาโตติ สมฺพโนฺธฯ อิทํ เหตุอโนฺตคธวิเสสนํฯ ขณิตฺวา อกตตฺตาติ หิ อโตฺถฯ สยํชาโตติ สยเมว ชาโตติ เอวกาโร โยเชตโพฺพฯ เตน วุตฺตํ ‘‘เยน เกนจิ ขณิตฺวา อกโต’’ติฯ โสโพฺภติ สํ อุโภติ ปทวิภาโค กาตโพฺพฯ ตตฺถ สํสโทฺท สมนฺตตฺถวาจโก, อุภสโทฺท ปูรณตฺถวาจโกฯ ตสฺมา สมนฺตโต อาคเตน อุทเกน อุภติ ปูรติ เอตฺถาติ โสโพฺภติ วจนโตฺถ กาตโพฺพฯ เตน วุตฺตํ ‘‘สมนฺตโต อาคเตน อุทเกน ปูริโต ติฎฺฐตี’’ติฯ
Yā kāci nadī asīmāva hotīti sambandho. Nadīsīmalakkhaṇapattāti nadīsīmalakkhaṇaṃ pattā. Iminā sīmalakkhaṇaṃ apattā nadī bandhiyamānā sīmāva hotīti dasseti. Sāvadhāraṇena ‘‘attano sabhāvenevā’’ti iminā bhikkhūnaṃ bandhanabhāvenāti atthaṃ nivatteti. Etthāti nadiyaṃ. Etthāti jātassarasamuddesu. Yena kenacīti antamaso tiracchānagatenapi yena kenaci. Khaṇitvā akato sayaṃjātoti sambandho. Idaṃ hetuantogadhavisesanaṃ. Khaṇitvā akatattāti hi attho. Sayaṃjātoti sayameva jātoti evakāro yojetabbo. Tena vuttaṃ ‘‘yena kenaci khaṇitvā akato’’ti. Sobbhoti saṃ ubhoti padavibhāgo kātabbo. Tattha saṃsaddo samantatthavācako, ubhasaddo pūraṇatthavācako. Tasmā samantato āgatena udakena ubhati pūrati etthāti sobbhoti vacanattho kātabbo. Tena vuttaṃ ‘‘samantato āgatena udakena pūrito tiṭṭhatī’’ti.
ตตฺถาติ นทีสมุทฺทชาตสฺสเรสุ, อาธาเร ภุมฺมํฯ ยํสโทฺท ฐานวิสโยติ อาห ‘‘ยํ ฐาน’’นฺติฯ มชฺฌิมสฺสาติ ถามมชฺฌิมสฺสฯ วกฺขติ หิ ‘‘ถามมชฺฌิเมนา’’ติฯ ‘‘สมนฺตโต’’ติ อิมินา สมนฺตาติ เอตฺถ นิสฺสกฺกเตฺถ นิสฺสกฺกวจนนฺติ ทเสฺสติฯ ‘‘อุทกุเกฺขเปนา’’ติ อิมินา อุทกุเกฺขปาติ เอตฺถ กรณเตฺถ นิสฺสกฺกวจนนฺติ ทเสฺสติฯ อุทกํ อุกฺขิปิตฺวา ขิปิยติ เอตฺถาติ อุทกุเกฺขโปฯ ‘‘ปริจฺฉินฺน’’นฺติ อิมินา ปาฐเสสํ ทเสฺสติฯ อกฺขธุตฺตาติ เอตฺถ อโกฺขติ ปาสโกฯ โส หิ อกติ กุฎิลํ คจฺฉติ อเนนาติ อโกฺขติ วุจฺจติ, ธวนฺติ มริยาทมติกฺกมฺม กีฬาทิปสุตํ คจฺฉนฺตีติ ธุตฺตา, อเกฺขสุ ธุตฺตา อกฺขธุตฺตา ฯ ทารุคุฬนฺติ สารทารุมยํ คุฬํฯ ‘‘วาลุกํ วา’’ติ อิมินา ‘‘อุทกุเกฺขปา’’ติ เอตฺถ อุปลกฺขณํ ทเสฺสติฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ปเทเสฯ อยนฺติ ปเทโสฯ ตสฺสาติ อุทกุเกฺขปสฺสฯ
Tatthāti nadīsamuddajātassaresu, ādhāre bhummaṃ. Yaṃsaddo ṭhānavisayoti āha ‘‘yaṃ ṭhāna’’nti. Majjhimassāti thāmamajjhimassa. Vakkhati hi ‘‘thāmamajjhimenā’’ti. ‘‘Samantato’’ti iminā samantāti ettha nissakkatthe nissakkavacananti dasseti. ‘‘Udakukkhepenā’’ti iminā udakukkhepāti ettha karaṇatthe nissakkavacananti dasseti. Udakaṃ ukkhipitvā khipiyati etthāti udakukkhepo. ‘‘Paricchinna’’nti iminā pāṭhasesaṃ dasseti. Akkhadhuttāti ettha akkhoti pāsako. So hi akati kuṭilaṃ gacchati anenāti akkhoti vuccati, dhavanti mariyādamatikkamma kīḷādipasutaṃ gacchantīti dhuttā, akkhesu dhuttā akkhadhuttā . Dāruguḷanti sāradārumayaṃ guḷaṃ. ‘‘Vālukaṃ vā’’ti iminā ‘‘udakukkhepā’’ti ettha upalakkhaṇaṃ dasseti. Yatthāti yasmiṃ padese. Ayanti padeso. Tassāti udakukkhepassa.
เอตฺถาติ นทีสมุทฺทชาตสฺสเรสุฯ มุขทฺวารนฺติ สมุทฺทาทีนํ มุขสงฺขาตํ ทฺวารํฯ สพฺพตฺถาติ สพฺพาย นทิยํฯ เถรวาทํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ยํ ปนา’’ติอาทิฯ ‘‘โยชนํ…เป.… วฎฺฎตี’’ติ ยํ ปน วจนํ มหาสุมเตฺถเรน วุตฺตนฺติ โยชนาฯ ตตฺราปีติ โยชนนทิยมฺปิฯ ปฎิกฺขิตฺตาการํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘ภควตา หี’’ติอาทิฯ นทิยา ปมาณนฺติ นทิยา คมฺภีรปมาณเมว, น อายามวิตฺถารปมาณนฺติ อโตฺถฯ ‘‘น โยชนํ วา อทฺธโยชนํ วา’’ติ วจนมฺปิ อิทเมว สนฺธาย วุตฺตนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ กิญฺจาปิ อายามวิตฺถารปมาณํ น วุตฺตํ, ปภวโต ปน ยาว มุขทฺวารา อายามวิตฺถารวเสน กมฺมํ กาตุํ ปโหนกนทีเยว คเหตพฺพาติ ทฎฺฐพฺพาฯ ยา นทีติ สมฺพโนฺธฯ อิมสฺส สุตฺตสฺสาติ ‘‘ติมณฺฑล’’นฺติอาทิกสฺส อิมสฺส สุตฺตสฺสฯ ปภวโตติ สมุทาคมโตฯ เอตฺถาติ นทิยํฯ สเพฺพหิ ภิกฺขูหิ ฐเปตโพฺพติ สมฺพโนฺธฯ ตโตติ เอกอุทกุเกฺขปโตฯ
Etthāti nadīsamuddajātassaresu. Mukhadvāranti samuddādīnaṃ mukhasaṅkhātaṃ dvāraṃ. Sabbatthāti sabbāya nadiyaṃ. Theravādaṃ dassento āha ‘‘yaṃ panā’’tiādi. ‘‘Yojanaṃ…pe… vaṭṭatī’’ti yaṃ pana vacanaṃ mahāsumattherena vuttanti yojanā. Tatrāpīti yojananadiyampi. Paṭikkhittākāraṃ vitthārento āha ‘‘bhagavatā hī’’tiādi. Nadiyā pamāṇanti nadiyā gambhīrapamāṇameva, na āyāmavitthārapamāṇanti attho. ‘‘Na yojanaṃ vā addhayojanaṃ vā’’ti vacanampi idameva sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ. Kiñcāpi āyāmavitthārapamāṇaṃ na vuttaṃ, pabhavato pana yāva mukhadvārā āyāmavitthāravasena kammaṃ kātuṃ pahonakanadīyeva gahetabbāti daṭṭhabbā. Yā nadīti sambandho. Imassa suttassāti ‘‘timaṇḍala’’ntiādikassa imassa suttassa. Pabhavatoti samudāgamato. Etthāti nadiyaṃ. Sabbehi bhikkhūhi ṭhapetabboti sambandho. Tatoti ekaudakukkhepato.
กิตฺตกา ปริปุณฺณา โหตีติ อาห ‘‘สมติตฺถิกา’’ติฯ ติเตฺถน สมํ ปริปูรตีติ สมติตฺถิกาฯ อุทกสาฎิกํ นิวาเสตฺวาปีติ ปิสโทฺท ‘‘อนิวาเสตฺวาปี’’ติ ทเสฺสติฯ อุทกสาฎิกํ อนิวาเสโนฺตปิ วเตฺถน อวินาภาวโต อญฺญํ นิวาเสตฺวาติ อโตฺถ คเหตโพฺพฯ นาวาย ฐตฺวา กริยมาเน กิํ คจฺฉนฺติยาปิ นาวาย กาตุํ วฎฺฎตีติ อาห ‘‘คจฺฉนฺติยา ปนา’’ติอาทิฯ ‘‘กสฺมา’’ติอาทินา การณํ ทเสฺสติฯ หีติ ยสฺมาฯ ตนฺติ อุทกุเกฺขปมตฺตํฯ เอวํ สติ…เป.… อนุสาวนา โหติ, ตสฺมา คจฺฉนฺติยา นาวาย กาตุํ น วฎฺฎตีติ โยชนาฯ ‘‘ตสฺมา’’ติอาทินา ลทฺธคุณํ ทเสฺสติฯ น เกวลํ นาวายเมวาติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อโนฺตนทิย’’นฺติอาทิฯ
Kittakā paripuṇṇā hotīti āha ‘‘samatitthikā’’ti. Titthena samaṃ paripūratīti samatitthikā. Udakasāṭikaṃ nivāsetvāpīti pisaddo ‘‘anivāsetvāpī’’ti dasseti. Udakasāṭikaṃ anivāsentopi vatthena avinābhāvato aññaṃ nivāsetvāti attho gahetabbo. Nāvāya ṭhatvā kariyamāne kiṃ gacchantiyāpi nāvāya kātuṃ vaṭṭatīti āha ‘‘gacchantiyā panā’’tiādi. ‘‘Kasmā’’tiādinā kāraṇaṃ dasseti. Hīti yasmā. Tanti udakukkhepamattaṃ. Evaṃ sati…pe… anusāvanā hoti, tasmā gacchantiyā nāvāya kātuṃ na vaṭṭatīti yojanā. ‘‘Tasmā’’tiādinā laddhaguṇaṃ dasseti. Na kevalaṃ nāvāyamevāti dassento āha ‘‘antonadiya’’ntiādi.
รุกฺขสฺสาติ อโนฺตนทิยํ ชาตสฺส รุกฺขสฺสฯ สาขา วา ปติฎฺฐิตาติ สมฺพโนฺธฯ สีมํ วา โสเธตฺวาติ วิหารสีมคามสีมาสุ ฐิตานํ หตฺถปาสานยนพหิกรณวเสน สีมํ วา โสเธตฺวาฯ ชาตรุกฺขสฺส ปวิฎฺฐสาขาย วา ปาโรเห วาติ สมฺพโนฺธฯ อสฺสาติ พหินทิตีเร ชาตรุกฺขสฺสฯ ตตฺถาติ ขาณุเกฯ
Rukkhassāti antonadiyaṃ jātassa rukkhassa. Sākhā vā patiṭṭhitāti sambandho. Sīmaṃ vā sodhetvāti vihārasīmagāmasīmāsu ṭhitānaṃ hatthapāsānayanabahikaraṇavasena sīmaṃ vā sodhetvā. Jātarukkhassa paviṭṭhasākhāya vā pārohe vāti sambandho. Assāti bahinaditīre jātarukkhassa. Tatthāti khāṇuke.
ตสฺสาติ ปาสาณทีปกสฺสฯ ปุเพฺพ วุตฺตปฺปกาเรติ ปุเพฺพ นทีนิมิตฺตฎฺฐาเน ‘‘อนฺวทฺธมาส’’นฺติอาทินา (มหาว. อฎฺฐ. ๑๓๘) วุตฺตปฺปกาเรฯ โสติ ปาสาณทีปโกฯ ปุน โสติ ปาสาณทีปโกเยวฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ
Tassāti pāsāṇadīpakassa. Pubbe vuttappakāreti pubbe nadīnimittaṭṭhāne ‘‘anvaddhamāsa’’ntiādinā (mahāva. aṭṭha. 138) vuttappakāre. Soti pāsāṇadīpako. Puna soti pāsāṇadīpakoyeva. Hīti saccaṃ, yasmā vā.
อาวรณนฺติ ปาฬิํฯ ตนฺติ อาวรณํฯ อาวรเณน วา โกฎฺฐกพเนฺธน วา เหตุภูเตน, ปจฺฉิชฺชตีติ สมฺพโนฺธฯ โกจิ อาวรณปฺปเทโส อโชฺฌตฺถริยตีติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺถาติ อาวรณปฺปเทเสฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ‘‘เหฎฺฐาปาฬิ พทฺธา’’ติ อิทํ นทิํ วินาเสตฺวา ตฬากกรณาการทสฺสนํฯ เอตฺถาติ นทิยํ, ตฬาเก วาฯ ฉฑฺฑิตโมทกนฺติ ตฬากรกฺขนตฺถํ เอเกน วาริมเคฺคน ฉฑฺฑิตํ อุทกํฯ เทเว อวสฺสเนฺตติ ทุพฺพุฎฺฐิกาลตฺตา วสฺสนฺตกาเลปิ เทเว อวสฺสเนฺตฯ สาติ นทิโต นีหฎมาติกาฯ กาลนฺตเรนาติ อเญฺญน กาเลนฯ อุปฺปติตฺวาติ คามนิคมานํ อุปริ ปติตฺวาฯ ปวตฺตตีติ ปุเพฺพ วุตฺตปกาเร วสฺสกาเล จตฺตาโร มาเส อโพฺภจฺฉินฺนา สนฺทติฯ วิหารสีมนฺติ วิหารสมฺพนฺธํ พทฺธสีมํฯ
Āvaraṇanti pāḷiṃ. Tanti āvaraṇaṃ. Āvaraṇena vā koṭṭhakabandhena vā hetubhūtena, pacchijjatīti sambandho. Koci āvaraṇappadeso ajjhotthariyatīti sambandho. Tatthāti āvaraṇappadese. Hīti saccaṃ, yasmā vā. ‘‘Heṭṭhāpāḷi baddhā’’ti idaṃ nadiṃ vināsetvā taḷākakaraṇākāradassanaṃ. Etthāti nadiyaṃ, taḷāke vā. Chaḍḍitamodakanti taḷākarakkhanatthaṃ ekena vārimaggena chaḍḍitaṃ udakaṃ. Deve avassanteti dubbuṭṭhikālattā vassantakālepi deve avassante. Sāti nadito nīhaṭamātikā. Kālantarenāti aññena kālena. Uppatitvāti gāmanigamānaṃ upari patitvā. Pavattatīti pubbe vuttapakāre vassakāle cattāro māse abbhocchinnā sandati. Vihārasīmanti vihārasambandhaṃ baddhasīmaṃ.
สมุเทฺทปีติ ปิสโทฺท นทิมเปกฺขติฯ ตตฺถาติ ปเทเสฯ โอตริตฺวาติ เหฎฺฐา ตริตฺวาฯ ‘‘โอสริตฺวา’’ติปิ ปาโฐ, อยเมวโตฺถฯ สณฺฐหนฺตีติ อุทเกน สมํ ติฎฺฐนฺติฯ โสติ ปเทโสฯ อุทกนฺตโตติ อุทกโกฎิโตฯ ตตฺถาติ สมุเทฺทฯ พาธตีติ ปีฬยติฯ เตสูติ นาวาอฎฺฎเกสุฯ ตนฺติ ปิฎฺฐิปาสาณํฯ อูมิโยติ วีจิโยฯ ตา หิ ปรํปราวเสน อุคฺคนฺตฺวา สวิญฺญาณกาวิญฺญาณเก มิยนฺติ หิํสนฺติ, อโนฺต ปกฺขิปนฺตีติ วา อูมิโยติ วุจฺจนฺติฯ ตตฺถาติ ปิฎฺฐิปาสาเณฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ อุทเกเนว ปิฎฺฐิปาสาโณ โอตฺถรียตีติ โยชนาฯ โสติ ทีปกปพฺพโตฯ ‘‘ทูเร’’ติ วตฺวา ตสฺส ปมาณํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘มจฺฉวธานํ อนาคมนปเถ’’ติฯ มจฺฉวธานนฺติ เกวฎฺฎานํฯ เต หิ ยสฺมา มเจฺฉ หนนฺติ, ตสฺมา มจฺฉวธาติ วุจฺจนฺติฯ ‘‘มจฺฉพนฺธาน’’นฺติปิ ปาโฐฯ มเจฺฉ พนฺธนฺตีติ มจฺฉพนฺธาติ วจนโตฺถ กาตโพฺพฯ อนาคมนปเถติ ยตฺถ คนฺตฺวา ตทเหว ปจฺจาคนฺตฺวา น อาคมนปถิเก เทเสฯ นตฺถิ อาคมนปโถ เอตฺถาติ อนาคมนปโถ, เทโสฯ ตสฺมิํ ‘‘อคมนปเถ’’ติปิ ปาโฐ, โส อยุโตฺตฯ กสฺมา? อคมนปถสฺส นาธิเปฺปตตฺตาฯ คนฺตฺวา หิ ปุน อนาคมนปโถเยวาธิเปฺปโตฯ เตสนฺติ มจฺฉวธานํฯ คมนปริยนฺตสฺสาติ คมนโกฎิยา ฯ โอรโตติ โอรภาเค ฐิโต ทีปโก วา ปพฺพโต วาติ โยเชตโพฺพฯ ตตฺถาติ โอรภาเค ฐิเตสุ ทีปกปพฺพเตสุฯ โอตฺถริตฺวาติ ปกติอุทเกน โอตฺถริตฺวาฯ ตตฺถาติ โอตฺถริตฺวา ฐิเต สมุเทฺทฯ
Samuddepīti pisaddo nadimapekkhati. Tatthāti padese. Otaritvāti heṭṭhā taritvā. ‘‘Osaritvā’’tipi pāṭho, ayamevattho. Saṇṭhahantīti udakena samaṃ tiṭṭhanti. Soti padeso. Udakantatoti udakakoṭito. Tatthāti samudde. Bādhatīti pīḷayati. Tesūti nāvāaṭṭakesu. Tanti piṭṭhipāsāṇaṃ. Ūmiyoti vīciyo. Tā hi paraṃparāvasena uggantvā saviññāṇakāviññāṇake miyanti hiṃsanti, anto pakkhipantīti vā ūmiyoti vuccanti. Tatthāti piṭṭhipāsāṇe. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Udakeneva piṭṭhipāsāṇo ottharīyatīti yojanā. Soti dīpakapabbato. ‘‘Dūre’’ti vatvā tassa pamāṇaṃ dassento āha ‘‘macchavadhānaṃ anāgamanapathe’’ti. Macchavadhānanti kevaṭṭānaṃ. Te hi yasmā macche hananti, tasmā macchavadhāti vuccanti. ‘‘Macchabandhāna’’ntipi pāṭho. Macche bandhantīti macchabandhāti vacanattho kātabbo. Anāgamanapatheti yattha gantvā tadaheva paccāgantvā na āgamanapathike dese. Natthi āgamanapatho etthāti anāgamanapatho, deso. Tasmiṃ ‘‘agamanapathe’’tipi pāṭho, so ayutto. Kasmā? Agamanapathassa nādhippetattā. Gantvā hi puna anāgamanapathoyevādhippeto. Tesanti macchavadhānaṃ. Gamanapariyantassāti gamanakoṭiyā . Oratoti orabhāge ṭhito dīpako vā pabbato vāti yojetabbo. Tatthāti orabhāge ṭhitesu dīpakapabbatesu. Ottharitvāti pakatiudakena ottharitvā. Tatthāti ottharitvā ṭhite samudde.
กโรเนฺตหิปิ กาตพฺพนฺติ สมฺพโนฺธฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ สเรฯ อยนฺติ อยํ สโร, น ชาตสฺสโร โหติฯ อยํ สโร คามเขตฺตสงฺขฺยเมว คจฺฉตีติ โยชนาฯ ตตฺถาติ สเรฯ ยตฺถ ปนาติ ยสฺมิํ สเร ปนฯ ตสฺสาติ ชาตสฺสรสฺสฯ ตตฺถาติ ปเทเสฯ สเจ คมฺภีรํ อุทกํ โหตีติ โยชนาฯ ตตฺถาติ อฎฺฎเกฯ เอตฺถาติ ชาตสฺสเร, ฐิเตสุ ปิฎฺฐิปาสาณทีปเกสูติ โยชนาฯ ปโหนกชาตสฺสโรติ สงฺฆกมฺมํ กาตุํ ปโหนโก ชาตสฺสโรฯ ‘‘สุกฺขตี’’ติ วตฺวา ตเทว สมเตฺถตุํ วุตฺตํ ‘‘นิรุทโก’’ติฯ ตตฺถาติ ชาตสฺสเรฯ สเจ นิรุทกมเตฺตน คามเขตฺตํ คจฺฉติฯ กทา คจฺฉตีติ อาห ‘‘สเจ ปเนตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ เอตฺถาติ ชาตสฺสเรฯ โปกฺขรณีอาทีนีติ เอตฺถ อาทิสเทฺทน อุทกมาติกาทโย สงฺคณฺหาติฯ ยทา ขณนฺติ, ตทาติ ปาฐเสโส โยเชตโพฺพฯ ‘‘ตํ ฐาน’’นฺติ วุเตฺตปิ น ขณนฎฺฐานเมว คเหตพฺพํ, ‘‘เอตฺถา’’ติ สามญฺญโต วุตฺตตฺตา สโพฺพเยว ชาตสฺสโร คเหตโพฺพฯ น เกวลํ อชาตสฺสรมตฺตํ โหติ, อถ โข คามเขตฺตนฺติ อาห ‘‘คามสีมาสงฺขฺยเมว คจฺฉตี’’ติฯ
Karontehipi kātabbanti sambandho. Yatthāti yasmiṃ sare. Ayanti ayaṃ saro, na jātassaro hoti. Ayaṃ saro gāmakhettasaṅkhyameva gacchatīti yojanā. Tatthāti sare. Yattha panāti yasmiṃ sare pana. Tassāti jātassarassa. Tatthāti padese. Sace gambhīraṃ udakaṃ hotīti yojanā. Tatthāti aṭṭake. Etthāti jātassare, ṭhitesu piṭṭhipāsāṇadīpakesūti yojanā. Pahonakajātassaroti saṅghakammaṃ kātuṃ pahonako jātassaro. ‘‘Sukkhatī’’ti vatvā tadeva samatthetuṃ vuttaṃ ‘‘nirudako’’ti. Tatthāti jātassare. Sace nirudakamattena gāmakhettaṃ gacchati. Kadā gacchatīti āha ‘‘sace panetthā’’tiādi. Tattha etthāti jātassare. Pokkharaṇīādīnīti ettha ādisaddena udakamātikādayo saṅgaṇhāti. Yadā khaṇanti, tadāti pāṭhaseso yojetabbo. ‘‘Taṃ ṭhāna’’nti vuttepi na khaṇanaṭṭhānameva gahetabbaṃ, ‘‘etthā’’ti sāmaññato vuttattā sabboyeva jātassaro gahetabbo. Na kevalaṃ ajātassaramattaṃ hoti, atha kho gāmakhettanti āha ‘‘gāmasīmāsaṅkhyameva gacchatī’’ti.
นนฺติ ชาตสฺสรํฯ ปูเรตฺวาติ มตฺติกาทีหิ ปูเรตฺวาฯ ปาฬินฺติ อาวรณํฯ สพฺพเมว นนฺติ สกลเมว ตํ ชาตสฺสรํฯ โลณีปีติ ปิสเทฺทน น เกวลํ โสโพฺภเยว ชาตสฺสรสงฺขฺยํ คจฺฉติ, อถ โข โลณีปีติ ทเสฺสติฯ อุทกฎฺฐาโนกาเสติ อุทกสฺส ฐาเน โอกาเสฯ
Nanti jātassaraṃ. Pūretvāti mattikādīhi pūretvā. Pāḷinti āvaraṇaṃ. Sabbameva nanti sakalameva taṃ jātassaraṃ. Loṇīpīti pisaddena na kevalaṃ sobbhoyeva jātassarasaṅkhyaṃ gacchati, atha kho loṇīpīti dasseti. Udakaṭṭhānokāseti udakassa ṭhāne okāse.
๑๔๘. สีมาย สีมํ สมฺภินฺทนฺตีติ เอตฺถ ‘‘สีมาย สีม’’นฺติ ปทานํ สมฺพนฺธาเปกฺขตฺตา เตสํ สมฺพนฺธํ ทเสฺสตุํ วุตฺตํ ‘‘อตฺตโน ปเรส’’นฺติฯ ‘‘พทฺธสีม’’นฺติ อิมินา ‘‘สีม’’นฺติ สามญฺญโต วุเตฺตปิ วิเสสโต พทฺธสีมาเยว คเหตพฺพาติ ทเสฺสติฯ ตเมวตฺถํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘สเจ หี’’ติอาทิฯ สํสฎฺฐวิฎปาติ อญฺญมญฺญํ อาสนฺนตฺตา สํสโฎฺฐ วิฎโป เอเตสนฺติ สํสฎฺฐวิฎปาฯ ‘‘สํสฎฺฐวิฎปา’’ติ อิทํ อุปลกฺขณมตฺตํ, มูลานิปิ สํสฎฺฐานิเยวาติ ทฎฺฐพฺพํฯ เตสูติ ทฺวีสุ รุเกฺขสุฯ วิหารสีมา จาติ โปราณกวิหารสีมา จฯ อโนฺต กตฺวาติ สีมาย อโนฺต กตฺวาฯ อถ ปจฺฉาติ เอตฺถ ‘‘ปจฺฉา’’ติ อิมินา อถสทฺทสฺสตฺถํ ทเสฺสติฯ เอวํ เก อกํสูติ อาห ‘‘เอวํ ฉพฺพคฺคิยา อกํสู’’ติฯ เตนาติ กรเณนฯ
148.Sīmāya sīmaṃ sambhindantīti ettha ‘‘sīmāya sīma’’nti padānaṃ sambandhāpekkhattā tesaṃ sambandhaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘attano paresa’’nti. ‘‘Baddhasīma’’nti iminā ‘‘sīma’’nti sāmaññato vuttepi visesato baddhasīmāyeva gahetabbāti dasseti. Tamevatthaṃ vitthārento āha ‘‘sace hī’’tiādi. Saṃsaṭṭhaviṭapāti aññamaññaṃ āsannattā saṃsaṭṭho viṭapo etesanti saṃsaṭṭhaviṭapā. ‘‘Saṃsaṭṭhaviṭapā’’ti idaṃ upalakkhaṇamattaṃ, mūlānipi saṃsaṭṭhāniyevāti daṭṭhabbaṃ. Tesūti dvīsu rukkhesu. Vihārasīmā cāti porāṇakavihārasīmā ca. Anto katvāti sīmāya anto katvā. Atha pacchāti ettha ‘‘pacchā’’ti iminā athasaddassatthaṃ dasseti. Evaṃ ke akaṃsūti āha ‘‘evaṃ chabbaggiyā akaṃsū’’ti. Tenāti karaṇena.
อโชฺฌตฺถรณาการํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ปเรส’’นฺติอาทิฯ ตสฺสาติ พทฺธสีมายฯ ปเทสนฺติ ภิกฺขูหิ กมฺมํ กาตุํ ปโหนกํ เอกเทสํฯ อนฺตมโส เอกสฺสปิ ภิกฺขุโน ฐตฺวา อธิฎฺฐานุโปสถํ กาตุํ ปโหนกํ ปเทสํฯ กมฺมํ กาตุํ อปฺปโหนกปเทสํ อโนฺต กริตฺวา พนฺธนฺตา สีมาย สีมํ สมฺภินฺทนฺติ นามฯ สีมาย อุปจาโรติ ปจฺฉา พนฺธิตพฺพาย สีมาย อุปจาโรฯ ‘‘วฑฺฒโนฺต สีมาสงฺกรํ กโรตี’’ติ อิมินา สเจ อวฑฺฒนโก ปาสาโณ โหติ, ทฺวินฺนมฺปิ สีมานํ นิมิตฺตํ กาตุํ วฎฺฎตีติ ทเสฺสติฯ
Ajjhottharaṇākāraṃ dassento āha ‘‘paresa’’ntiādi. Tassāti baddhasīmāya. Padesanti bhikkhūhi kammaṃ kātuṃ pahonakaṃ ekadesaṃ. Antamaso ekassapi bhikkhuno ṭhatvā adhiṭṭhānuposathaṃ kātuṃ pahonakaṃ padesaṃ. Kammaṃ kātuṃ appahonakapadesaṃ anto karitvā bandhantā sīmāya sīmaṃ sambhindanti nāma. Sīmāya upacāroti pacchā bandhitabbāya sīmāya upacāro. ‘‘Vaḍḍhanto sīmāsaṅkaraṃ karotī’’ti iminā sace avaḍḍhanako pāsāṇo hoti, dvinnampi sīmānaṃ nimittaṃ kātuṃ vaṭṭatīti dasseti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๗๖. คามสีมาทิ • 76. Gāmasīmādi
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / คามสีมาทิกถา • Gāmasīmādikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / คามสีมาทิกถาวณฺณนา • Gāmasīmādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / คามสีมาทิกถาวณฺณนา • Gāmasīmādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / คามสีมาทิกถาวณฺณนา • Gāmasīmādikathāvaṇṇanā
