| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
गमिकादिनिस्सयवत्थुकथावण्णना
Gamikādinissayavatthukathāvaṇṇanā
१२१. निस्सयकरणीयोति एत्थ निस्सयग्गहणं निस्सयो, सो करणीयो यस्साति विसेसनस्स परनिपातो दट्ठब्बो। विस्समेन्तो वा…पे॰… अनापत्तीति गमनसउस्साहताय तथा वसन्तोपि अद्धिको एव, तत्थ निस्सयदायके असति अनापत्तीति अधिप्पायो। एतेन च परिस्समादिअभावे सेनासनादिसम्पदं पटिच्च वसतो आपत्तीति दस्सेति। तञ्च अगमनपच्चया दिवसे दिवसे आपज्जतीति वदन्ति। चीवररजनादिकिच्चत्थाय गरूहि पेसितस्सापि किच्चपरियोसानमेव वसितब्बं, न ततो परं। गरूहिपि तावकालिककिच्चत्थमेव पेसलदहरा पेसितब्बा, न निच्चकालकिच्चत्थन्ति दट्ठब्बं। ‘‘नावाय गच्छन्तस्स…पे॰… अनापत्ती’’ति वुत्तत्ता एवरूपं अविधेय्यतं विना निस्सयदायकरहितट्ठाने वस्सं उपगन्तुं न वट्टतीति दट्ठब्बं।
121.Nissayakaraṇīyoti ettha nissayaggahaṇaṃ nissayo, so karaṇīyo yassāti visesanassa paranipāto daṭṭhabbo. Vissamento vā…pe… anāpattīti gamanasaussāhatāya tathā vasantopi addhiko eva, tattha nissayadāyake asati anāpattīti adhippāyo. Etena ca parissamādiabhāve senāsanādisampadaṃ paṭicca vasato āpattīti dasseti. Tañca agamanapaccayā divase divase āpajjatīti vadanti. Cīvararajanādikiccatthāya garūhi pesitassāpi kiccapariyosānameva vasitabbaṃ, na tato paraṃ. Garūhipi tāvakālikakiccatthameva pesaladaharā pesitabbā, na niccakālakiccatthanti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Nāvāya gacchantassa…pe… anāpattī’’ti vuttattā evarūpaṃ avidheyyataṃ vinā nissayadāyakarahitaṭṭhāne vassaṃ upagantuṃ na vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ.
तस्स निस्सायाति तं निस्साय। आसाळ्हीमासे…पे॰… तत्थ गन्तब्बन्ति एत्थ पन सचेपि ‘‘असुको थेरो एत्थ आगमिस्सति आगमिस्सती’’ति आगमेन्तस्सेव वस्सूपनायिकदिवसो होति। होतु, वसितट्ठाने वस्सं अनुपगम्म यत्थ निस्सयो लब्भति, दूरेपि तत्थ गन्त्वा पच्छिमिकाय उपगन्तब्बं।
Tassa nissāyāti taṃ nissāya. Āsāḷhīmāse…pe… tattha gantabbanti ettha pana sacepi ‘‘asuko thero ettha āgamissati āgamissatī’’ti āgamentasseva vassūpanāyikadivaso hoti. Hotu, vasitaṭṭhāne vassaṃ anupagamma yattha nissayo labbhati, dūrepi tattha gantvā pacchimikāya upagantabbaṃ.
१२२. गोत्तेनपीति ‘‘आयस्मतो पिप्पलिस्स उपसम्पदापेक्खो’’ति एवं नामं अवत्वा गोत्तनामेनपीति अत्थो, तेन ‘‘कोनामो ते उपज्झायो’’ति पुट्ठेन गोत्तनामेन ‘‘आयस्मा कस्सपो’’ति वत्तब्बन्ति सिद्धं होति। तस्मा अञ्ञम्पि किञ्चि तस्स नामं पसिद्धं, तस्मिं वा खणे सुखग्गहणत्थं नामं पञ्ञापितं, तं सब्बं गहेत्वापि अनुस्सावना कातब्बा। यथा उपज्झायस्स, एवं उपसम्पदापेक्खस्सपि गोत्तादिनामेन, तङ्खणिकनामेन च अनुस्सावनं कातुं वट्टति। तस्मिम्पि खणे ‘‘अयं तिस्सो’’ति वा ‘‘नागो’’ति वा नामं करोन्तेहि अनुसासकसम्मुतितो पठममेव कातब्बं, एवं कत्वापि अन्तरायिकधम्मानुसासनपुच्छनकालेसु ‘‘किन्नामोसि, अहं भन्ते नागो नाम, कोनामो ते उपज्झायो, उपज्झायो मे भन्ते तिस्सो नामा’’तिआदिना विञ्ञापेन्तेन उभिन्नम्पि चित्ते ‘‘ममेदं नाम’’न्ति यथा सञ्ञा उप्पज्जति, एवं विञ्ञापेतब्बं। सचे पन तस्मिं खणे पकतिनामेन वत्वा पच्छा तिस्स-नामादिअपुब्बनामेन अनुस्सावेति, न वट्टति।
122.Gottenapīti ‘‘āyasmato pippalissa upasampadāpekkho’’ti evaṃ nāmaṃ avatvā gottanāmenapīti attho, tena ‘‘konāmo te upajjhāyo’’ti puṭṭhena gottanāmena ‘‘āyasmā kassapo’’ti vattabbanti siddhaṃ hoti. Tasmā aññampi kiñci tassa nāmaṃ pasiddhaṃ, tasmiṃ vā khaṇe sukhaggahaṇatthaṃ nāmaṃ paññāpitaṃ, taṃ sabbaṃ gahetvāpi anussāvanā kātabbā. Yathā upajjhāyassa, evaṃ upasampadāpekkhassapi gottādināmena, taṅkhaṇikanāmena ca anussāvanaṃ kātuṃ vaṭṭati. Tasmimpi khaṇe ‘‘ayaṃ tisso’’ti vā ‘‘nāgo’’ti vā nāmaṃ karontehi anusāsakasammutito paṭhamameva kātabbaṃ, evaṃ katvāpi antarāyikadhammānusāsanapucchanakālesu ‘‘kinnāmosi, ahaṃ bhante nāgo nāma, konāmo te upajjhāyo, upajjhāyo me bhante tisso nāmā’’tiādinā viññāpentena ubhinnampi citte ‘‘mamedaṃ nāma’’nti yathā saññā uppajjati, evaṃ viññāpetabbaṃ. Sace pana tasmiṃ khaṇe pakatināmena vatvā pacchā tissa-nāmādiapubbanāmena anussāveti, na vaṭṭati.
तत्थ च किञ्चापि उपज्झायस्सेव नामं अग्गहेत्वा येन केनचि नामेन ‘‘तिस्सस्स उपसम्पदापेक्खो’’तिआदिनापि पुग्गले परामट्ठे कम्मं सुकतमेव होति अनुपज्झायकादीनं उपसम्पदाकम्मं विय उपज्झायस्स अभावेपि अभब्बत्तेपि कम्मवाचाय पुग्गले परामट्ठे कम्मस्स सिज्झनतो। उपसम्पदापेक्खस्स पन यथासकं नामं विना अञ्ञेन नामेन अनुस्साविते कम्मं कुप्पति, सो अनुपसम्पन्नोव होति। तत्थ ठितो अञ्ञो अनुपसम्पन्नो विय गहितनामस्स वत्थुपुग्गलस्स तत्थ अभावा, एतस्स च नामस्स अनुस्सावनाय अवुत्तत्ता। तस्मा उपसम्पदापेक्खस्स पकतिनामं परिवत्तेत्वा अनुपुब्बेन नागादिनामेन अनुस्सावेतुकामेन पटिकच्चेव ‘‘त्वं नागो’’तिआदिना विञ्ञापेत्वा अनुसासनअन्तरायिकधम्मपुच्छनक्खणेसुपि तस्स च सङ्घस्स च यथा पाकटं होति, तथा पकासेत्वाव नागादिनामेन अनुस्सावेतब्बं। एकस्स बहूनि नामानि होन्ति, तेसु एकं गहेतुं वट्टति।
Tattha ca kiñcāpi upajjhāyasseva nāmaṃ aggahetvā yena kenaci nāmena ‘‘tissassa upasampadāpekkho’’tiādināpi puggale parāmaṭṭhe kammaṃ sukatameva hoti anupajjhāyakādīnaṃ upasampadākammaṃ viya upajjhāyassa abhāvepi abhabbattepi kammavācāya puggale parāmaṭṭhe kammassa sijjhanato. Upasampadāpekkhassa pana yathāsakaṃ nāmaṃ vinā aññena nāmena anussāvite kammaṃ kuppati, so anupasampannova hoti. Tattha ṭhito añño anupasampanno viya gahitanāmassa vatthupuggalassa tattha abhāvā, etassa ca nāmassa anussāvanāya avuttattā. Tasmā upasampadāpekkhassa pakatināmaṃ parivattetvā anupubbena nāgādināmena anussāvetukāmena paṭikacceva ‘‘tvaṃ nāgo’’tiādinā viññāpetvā anusāsanaantarāyikadhammapucchanakkhaṇesupi tassa ca saṅghassa ca yathā pākaṭaṃ hoti, tathā pakāsetvāva nāgādināmena anussāvetabbaṃ. Ekassa bahūni nāmāni honti, tesu ekaṃ gahetuṃ vaṭṭati.
यं पन उपसम्पदापेक्खउपज्झायानं एकत्थ गहितं नामं, तदेव ञत्तिया, सब्बत्थ अनुस्सावनासु च गहेतब्बं। गहिततो हि अञ्ञस्मिं गहिते ब्यञ्जनं भिन्नं नाम होति, कम्मं विपज्जति। अत्थतो, हि ब्यञ्जनतो च अभिन्ना एव ञत्ति, अनुस्सावना च वट्टन्ति, उपज्झायनामस्स पन पुरतो ‘‘आयस्मतो तिस्सस्सा’’तिआदिना आयस्मन्त-पदं सब्बत्थ योजेत्वापि अनुस्सावेति, तथा अयोजितेपि दोसो नत्थि।
Yaṃ pana upasampadāpekkhaupajjhāyānaṃ ekattha gahitaṃ nāmaṃ, tadeva ñattiyā, sabbattha anussāvanāsu ca gahetabbaṃ. Gahitato hi aññasmiṃ gahite byañjanaṃ bhinnaṃ nāma hoti, kammaṃ vipajjati. Atthato, hi byañjanato ca abhinnā eva ñatti, anussāvanā ca vaṭṭanti, upajjhāyanāmassa pana purato ‘‘āyasmato tissassā’’tiādinā āyasmanta-padaṃ sabbattha yojetvāpi anussāveti, tathā ayojitepi doso natthi.
पाळियं पन किञ्चापि ‘‘इत्थन्नामस्स आयस्मतो’’ति पच्छतो ‘‘आयस्मतो’’ति पदं वुत्तं, तथापि ‘‘आयस्मा सारिपुत्तो अत्थकुसलो’’तिआदिना नामस्स पुरतो आयस्मन्त-पदयोगस्स दस्सनतो पुरतोव पयोगो युत्ततरो। तञ्च एकत्थ योजेत्वा अञ्ञत्थ अयोजितेपि एकत्थ पुरतो योजेत्वा अञ्ञत्थ पच्छतो योजनेपि सावनाय हापनं नाम न होति नामस्स अहापितत्ता। तेनेव पाळियम्पि ‘‘इत्थन्नामस्स आयस्मतो’’ति एकत्थ योजेत्वा ‘‘इत्थन्नामेन उपज्झायेना’’तिआदीसु ‘‘आयस्मतो’’ति न योजितन्ति वदन्ति। तञ्च किञ्चापि एवं, तथापि सब्बट्ठानेपि एकेनेव पकारेन योजेत्वा एव वा अयोजेत्वा वा अनुस्सावनं पसत्थतरन्ति गहेतब्बं।
Pāḷiyaṃ pana kiñcāpi ‘‘itthannāmassa āyasmato’’ti pacchato ‘‘āyasmato’’ti padaṃ vuttaṃ, tathāpi ‘‘āyasmā sāriputto atthakusalo’’tiādinā nāmassa purato āyasmanta-padayogassa dassanato puratova payogo yuttataro. Tañca ekattha yojetvā aññattha ayojitepi ekattha purato yojetvā aññattha pacchato yojanepi sāvanāya hāpanaṃ nāma na hoti nāmassa ahāpitattā. Teneva pāḷiyampi ‘‘itthannāmassa āyasmato’’ti ekattha yojetvā ‘‘itthannāmena upajjhāyenā’’tiādīsu ‘‘āyasmato’’ti na yojitanti vadanti. Tañca kiñcāpi evaṃ, tathāpi sabbaṭṭhānepi ekeneva pakārena yojetvā eva vā ayojetvā vā anussāvanaṃ pasatthataranti gahetabbaṃ.
गमिकादिनिस्सयवत्थुकथावण्णना निट्ठिता।
Gamikādinissayavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi
५९. गमिकादिनिस्सयवत्थूनि • 59. Gamikādinissayavatthūni
६०. गोत्तेन अनुस्सावनानुजानना • 60. Gottena anussāvanānujānanā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / गमिकादिनिस्सयवत्थुकथा • Gamikādinissayavatthukathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
गमिकादिनिस्सयवत्थुकथावण्णना • Gamikādinissayavatthukathāvaṇṇanā
गोत्तेन अनुस्सावनानुजाननकथावण्णना • Gottena anussāvanānujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / गमिकादिनिस्सयवत्थुकथावण्णना • Gamikādinissayavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ५९. गमिकादिनिस्सयवत्थुकथा • 59. Gamikādinissayavatthukathā
