| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
२. गणभोजनसिक्खापदवण्णना
2. Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
२०९-२१८. गुळ्हपटिच्छन्नोति अपाकटोव। एको पुत्तेनाति एकस्सेकं भत्तं ‘‘अहं अञ्ञेन निमन्तितो’’ति न वुच्चति। ‘‘सचे एकतो गण्हन्ति , गणभोजनं होती’’ति (पाचि॰ अट्ठ॰ २१७-२१८) वुत्तत्ता चत्तारो उपासका चत्तारो भिक्खू विसुं विसुं निमन्तेत्वा हत्थपासे ठितानं चे देन्ति, गणभोजनं होति एवाति एके, तं न युत्तं विय। ‘‘विञ्ञत्तितो पसवने गणस्स एकतो गहणे इमिना सिक्खापदेन आपत्ति, विसुं गहणे पणीतभोजनसूपोदनविञ्ञत्तीही’’ति लिखितं। ‘‘विञ्ञत्तितो पसवनं अट्ठुप्पत्तिवसेन अट्ठकथायं अनुञ्ञातं। सूपोदनादिवसेन तत्थ आपत्ति एवा’’ति वुत्तं, तं न युत्तं। कस्मा? परिवारे (परि॰ १६८) एव द्विन्नं आकारानं आगतत्ता, तस्मा अट्ठकथायं ‘‘अनुञ्ञात’’न्ति दुवुत्तं। अट्ठुप्पत्तियंयेव पाकटन्ति ‘‘पदभाजने न वुत्त’’न्ति वत्तब्बं। एकतो गण्हन्तीति गहितभत्तापि अञ्ञे याव गण्हन्ति, ताव चे तिट्ठन्ति, एकतो गण्हन्तियेव नाम। ‘‘गच्छति चे, अनापत्ती’’ति वदन्ति।
209-218.Guḷhapaṭicchannoti apākaṭova. Eko puttenāti ekassekaṃ bhattaṃ ‘‘ahaṃ aññena nimantito’’ti na vuccati. ‘‘Sace ekato gaṇhanti, gaṇabhojanaṃ hotī’’ti (pāci. aṭṭha. 217-218) vuttattā cattāro upāsakā cattāro bhikkhū visuṃ visuṃ nimantetvā hatthapāse ṭhitānaṃ ce denti, gaṇabhojanaṃ hoti evāti eke, taṃ na yuttaṃ viya. ‘‘Viññattito pasavane gaṇassa ekato gahaṇe iminā sikkhāpadena āpatti, visuṃ gahaṇe paṇītabhojanasūpodanaviññattīhī’’ti likhitaṃ. ‘‘Viññattito pasavanaṃ aṭṭhuppattivasena aṭṭhakathāyaṃ anuññātaṃ. Sūpodanādivasena tattha āpatti evā’’ti vuttaṃ, taṃ na yuttaṃ. Kasmā? Parivāre (pari. 168) eva dvinnaṃ ākārānaṃ āgatattā, tasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘anuññāta’’nti duvuttaṃ. Aṭṭhuppattiyaṃyeva pākaṭanti ‘‘padabhājane na vutta’’nti vattabbaṃ. Ekato gaṇhantīti gahitabhattāpi aññe yāva gaṇhanti, tāva ce tiṭṭhanti, ekato gaṇhantiyeva nāma. ‘‘Gacchati ce, anāpattī’’ti vadanti.
एत्थाह – ‘‘पटिग्गहणमेव हेत्थ पमाण’’न्ति वुत्तं, अथ कस्मा पाळियं ‘‘गणभोजनं नाम यत्थ चत्तारो…पे॰… भुञ्जन्ति, एतं गणभोजनं नामा’’ति (पाचि॰ २१८) वुत्तन्ति? वुच्चति – यत्थाति उपयोगत्थे भुम्मवचनं। चत्तारोति गणस्स हेट्ठिमपरिच्छेदनिदस्सनं। पञ्चन्नं भोजनानन्ति आपत्तिप्पहोनकभोजननिदस्सनं। अञ्ञतरेन भोजनेन निमन्तिताति अकप्पियनिमन्तननिदस्सनं। निमन्तनवसेनेव पन गणभोजनस्स वुत्तत्ता ‘‘निमन्तिता भुञ्जन्तीति वुत्त’’न्ति वुत्तं। ‘‘अञ्ञतरं भोजनं विञ्ञापेत्वा भुञ्जन्ती’’ति पन न वुत्तं अट्ठुप्पत्तियंयेव पाकटत्ता। यं भुञ्जन्तीति एवं सम्बन्धो वेदितब्बो। तत्थ भुञ्जन्तीति पटिग्गाहकनियमवचनं। न हि अप्पटिग्गहितकं भिक्खू भुञ्जन्ति। इदं वुत्तं होति ‘‘गणस्स यतो पटिग्गहिताहारभोजनहेतु पाचित्तिय’’न्ति। आगन्तुकपट्टं मोघसुत्तेन सिब्बित्वा ठपेन्ति, तत्थ अनुवाते यथा एकतलं होति, तथा हत्थेहि घट्टेति। वलेतीति आवट्टेति। परिवत्तनन्ति सुत्तं गण्हन्तानं सुखग्गहणत्थं सुत्तपरिवत्तनं करोति, पट्टं सिब्बन्तानं सुखसिब्बनत्थं पट्टपरिवत्तनञ्च। नवचीवरकारको इधाधिप्पेतो, न इतरोति। ‘‘बिम्बिसारं आपुच्छित्वा सम्भारे कयिरमानेयेव काला अतिक्कन्ता, पच्छा गणभोजनसिक्खापदे पञ्ञत्ते भगवन्तं उपसङ्कमित्वा पुच्छी’’ति वदन्ति, अञ्ञथा अट्ठकथाय विरुज्झनतो।
Etthāha – ‘‘paṭiggahaṇameva hettha pamāṇa’’nti vuttaṃ, atha kasmā pāḷiyaṃ ‘‘gaṇabhojanaṃ nāma yattha cattāro…pe… bhuñjanti, etaṃ gaṇabhojanaṃ nāmā’’ti (pāci. 218) vuttanti? Vuccati – yatthāti upayogatthe bhummavacanaṃ. Cattāroti gaṇassa heṭṭhimaparicchedanidassanaṃ. Pañcannaṃ bhojanānanti āpattippahonakabhojananidassanaṃ. Aññatarena bhojanena nimantitāti akappiyanimantananidassanaṃ. Nimantanavaseneva pana gaṇabhojanassa vuttattā ‘‘nimantitā bhuñjantīti vutta’’nti vuttaṃ. ‘‘Aññataraṃ bhojanaṃ viññāpetvā bhuñjantī’’ti pana na vuttaṃ aṭṭhuppattiyaṃyeva pākaṭattā. Yaṃ bhuñjantīti evaṃ sambandho veditabbo. Tattha bhuñjantīti paṭiggāhakaniyamavacanaṃ. Na hi appaṭiggahitakaṃ bhikkhū bhuñjanti. Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘gaṇassa yato paṭiggahitāhārabhojanahetu pācittiya’’nti. Āgantukapaṭṭaṃ moghasuttena sibbitvā ṭhapenti, tattha anuvāte yathā ekatalaṃ hoti, tathā hatthehi ghaṭṭeti. Valetīti āvaṭṭeti. Parivattananti suttaṃ gaṇhantānaṃ sukhaggahaṇatthaṃ suttaparivattanaṃ karoti, paṭṭaṃ sibbantānaṃ sukhasibbanatthaṃ paṭṭaparivattanañca. Navacīvarakārako idhādhippeto, na itaroti. ‘‘Bimbisāraṃ āpucchitvā sambhāre kayiramāneyeva kālā atikkantā, pacchā gaṇabhojanasikkhāpade paññatte bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pucchī’’ti vadanti, aññathā aṭṭhakathāya virujjhanato.
२२०. ‘‘द्वे तयो एकतोति येपि अकप्पियनिमन्तनं सादियित्वा’’तिआदिवचनेन अकप्पियनिमन्तनपच्चया एव अनापत्ति, विञ्ञत्तितो आपत्तियेवाति दीपेति। अनिमन्तितो चतुत्थो यस्स तदेतं अनिमन्तितचतुत्थं। एस नयो सब्बत्थ। पवेसेत्वाति निसीदापेत्वा। चीवरदानसमयलद्धकचतुक्कं चीवरकारसमयलद्धकचतुक्कन्ति एवमादीनि। तानि चाति येहि भोजनेहि विसङ्केतो नत्थि, तानि। महाथेरेति उपसम्पन्ने। अट्ठत्वाति ठितेन निमित्तं दस्सितं होति। तत्थ तत्थ गन्त्वाति रथिकादीसु भिक्खुसमीपे गन्त्वा। इमस्मिं पन सिक्खापदे कत्थचि पोत्थके ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चीवरदानसमये गणभोजनं भुञ्जितुं। एवञ्चिदं भगवता भिक्खून’’न्ति पाठो दिस्सति। कत्थचि ‘‘भुञ्जितु’’न्ति वत्वा ‘‘एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथा’’ति पाठो, अयं सोभनो।
220. ‘‘Dve tayo ekatoti yepi akappiyanimantanaṃ sādiyitvā’’tiādivacanena akappiyanimantanapaccayā eva anāpatti, viññattito āpattiyevāti dīpeti. Animantito catuttho yassa tadetaṃ animantitacatutthaṃ. Esa nayo sabbattha. Pavesetvāti nisīdāpetvā. Cīvaradānasamayaladdhakacatukkaṃ cīvarakārasamayaladdhakacatukkanti evamādīni. Tāni cāti yehi bhojanehi visaṅketo natthi, tāni. Mahāthereti upasampanne. Aṭṭhatvāti ṭhitena nimittaṃ dassitaṃ hoti. Tattha tattha gantvāti rathikādīsu bhikkhusamīpe gantvā. Imasmiṃ pana sikkhāpade katthaci potthake ‘‘anujānāmi, bhikkhave, cīvaradānasamaye gaṇabhojanaṃ bhuñjituṃ. Evañcidaṃ bhagavatā bhikkhūna’’nti pāṭho dissati. Katthaci ‘‘bhuñjitu’’nti vatvā ‘‘evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyāthā’’ti pāṭho, ayaṃ sobhano.
गणभोजनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ४. भोजनवग्गो • 4. Bhojanavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / २. गणभोजनसिक्खापदवण्णना • 2. Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / २. गणभोजनसिक्खापदवण्णना • 2. Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / २. गणभोजनसिक्खापदवण्णना • 2. Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / २. गणभोजनसिक्खापदं • 2. Gaṇabhojanasikkhāpadaṃ
