| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
๒. คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา
2. Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
๒๐๙. ทุติเย อภิมาเรติ อภิคนฺตฺวา ภควโต มารณตฺถาย นิโยชิเต ธนุทฺธเรฯ คุฬฺหปฎิจฺฉโนฺนติ อปากโฎฯ ปวิชฺฌีติ วิสฺสเชฺชสิฯ นนุ ราชานมฺปิ มาราเปสีติ วจนโต อิทํ สิกฺขาปทํ อชาตสตฺตุโน กาเล ปญฺญตฺตนฺติ สิทฺธํ, เอวญฺจ สติ ปรโต อนุปญฺญตฺติยํ –
209. Dutiye abhimāreti abhigantvā bhagavato māraṇatthāya niyojite dhanuddhare. Guḷhapaṭicchannoti apākaṭo. Pavijjhīti vissajjesi. Nanu rājānampi mārāpesīti vacanato idaṃ sikkhāpadaṃ ajātasattuno kāle paññattanti siddhaṃ, evañca sati parato anupaññattiyaṃ –
‘‘เตน โข ปน สมเยน รโญฺญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส ญาติสาโลหิโต อาชีวเกสุ ปพฺพชิโต โหติฯ อถ โข โส อาชีวโก เยน ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ มาคธํ เสนิยํ พิมฺพิสารํ เอตทโวจ…เป.… กุกฺกุจฺจายนฺตา นาธิวาเสนฺตี’’ติ –
‘‘Tena kho pana samayena rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa ñātisālohito ājīvakesu pabbajito hoti. Atha kho so ājīvako yena rājā māgadho seniyo bimbisāro tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā rājānaṃ māgadhaṃ seniyaṃ bimbisāraṃ etadavoca…pe… kukkuccāyantā nādhivāsentī’’ti –
อิทํ กสฺมา วุตฺตนฺติ? โส กิร อาชีวโก ตํ ทานํ เทโนฺต พิมฺพิสารกาลโต ปฎฺฐาย อทาสิ, ปจฺฉา อชาตสตฺตุกาเล สิกฺขาปทปญฺญตฺติโต ปฎฺฐาย ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา ตํ ทานํ น ปฎิคฺคณฺหิํสุ, ตสฺมา อาทิโต ปฎฺฐาย ตํ วตฺถุ ทสฺสิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘อถ โข โส อาชีวโก ภิกฺขูนํ สนฺติเก ทูตํ ปาเหสี’’ติ อิทญฺจ ตโต ปภุติ โส อาชีวโก อนฺตรนฺตรา ภิกฺขู นิมเนฺตตฺวา ทานํ เทโนฺต อชาตสตฺตุกาเล สิกฺขาปเท ปญฺญเตฺต ยํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ทูตํ ปาเหสิ, ตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ
Idaṃ kasmā vuttanti? So kira ājīvako taṃ dānaṃ dento bimbisārakālato paṭṭhāya adāsi, pacchā ajātasattukāle sikkhāpadapaññattito paṭṭhāya bhikkhū kukkuccāyantā taṃ dānaṃ na paṭiggaṇhiṃsu, tasmā ādito paṭṭhāya taṃ vatthu dassitanti veditabbaṃ. ‘‘Atha kho so ājīvako bhikkhūnaṃ santike dūtaṃ pāhesī’’ti idañca tato pabhuti so ājīvako antarantarā bhikkhū nimantetvā dānaṃ dento ajātasattukāle sikkhāpade paññatte yaṃ bhikkhūnaṃ santike dūtaṃ pāhesi, taṃ sandhāya vuttaṃ.
๒๑๕. อญฺญมญฺญวิสิฎฺฐตฺตา วิสทิสํ รชฺชํ วิรชฺชํ, ตโต อาคตา, ตตฺถ วา ชาตา, ภวาติ วา เวรชฺชา, เต เอว เวรชฺชกาฯ เต ปน ยสฺมา โคตฺตจรณาทิวิภาเคน นานปฺปการา, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘นานาเวรชฺชเก’’ติฯ อฎฺฐกถายํ ปน นานาวิเธหิ อญฺญรเชฺชหิ อาคเตติ รชฺชานํเยว วเสน นานปฺปการตา วุตฺตาฯ
215. Aññamaññavisiṭṭhattā visadisaṃ rajjaṃ virajjaṃ, tato āgatā, tattha vā jātā, bhavāti vā verajjā, te eva verajjakā. Te pana yasmā gottacaraṇādivibhāgena nānappakārā, tasmā vuttaṃ ‘‘nānāverajjake’’ti. Aṭṭhakathāyaṃ pana nānāvidhehi aññarajjehi āgateti rajjānaṃyeva vasena nānappakāratā vuttā.
๒๑๗-๒๑๘. อิมสฺส สิกฺขาปทสฺส วิญฺญตฺติํ กตฺวา ภุญฺชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตตฺตา วิญฺญตฺติโต คณโภชนํ วตฺถุวเสเนว ปากฎนฺติ ตํ อวตฺวา ‘‘คณโภชนํ นาม ยตฺถ…เป.… นิมนฺติตา ภุญฺชนฺตี’’ติ นิมนฺตนวเสเนว ปทภาชเน คณโภชนํ วุตฺตํฯ ‘‘กิญฺจิ ปน สิกฺขาปทํ วตฺถุอนนุรูปมฺปิ สิยาติ ปทภาชเน วุตฺตนเยน นิมนฺตนวเสเนว คณโภชนํ โหตีติ เกสญฺจิ อาสงฺกา ภเวยฺยา’’ติ ตํนิวตฺตนตฺถํ ‘‘ตํ ปเนตํ คณโภชนํ ทฺวีหากาเรหิ ปสวตี’’ติ วุตฺตํฯ ปญฺจนฺนํ โภชนานํ นามํ คเหตฺวาติ เอตฺถ ‘‘โภชนํ คณฺหถาติ วุเตฺตปิ คณโภชนํ โหติเยวา’’ติ วทนฺติฯ ‘‘เหฎฺฐา อทฺธานคมนวตฺถุสฺมิํ นาวาภิรุหนวตฺถุสฺมิญฺจ ‘อิเธว, ภเนฺต, ภุญฺชถา’ติ วุเตฺต ยสฺมา กุกฺกุจฺจายนฺตา น ปฎิคฺคณฺหิํสุ, ตสฺมา ‘ภุญฺชถา’ติ วุเตฺตปิ คณโภชนํ น โหติเยวา’’ติ ตีสุปิ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ ‘‘ปญฺจนฺนํ โภชนานํ นามํ คเหตฺวา นิมเนฺตตี’’ติ วุตฺตตฺตา ปน ‘‘โอทนํ ภุญฺชถา’’ติ วา ‘‘ภตฺตํ ภุญฺชถา’’ติ วา โภชนนามํ คเหตฺวาว วุเตฺต คณโภชนํ โหติ, น อญฺญถาฯ ‘‘อิเธว, ภเนฺต, ภุญฺชถา’’ติ เอตฺถาปิ ‘‘โอทน’’นฺติ วา ‘‘ภตฺต’’นฺติ วา วตฺวาว เต เอวํ นิมเนฺตสุนฺติ คเหตพฺพํฯ คณวเสน วา นิมนฺติตตฺตา เต ภิกฺขู อปกตญฺญุตาย กุกฺกุจฺจายนฺตา น ปฎิคฺคณฺหิํสูติ อยํ อมฺหากํ ขนฺติ, วีมํสิตฺวา ยุตฺตตรํ คเหตพฺพํฯ
217-218. Imassa sikkhāpadassa viññattiṃ katvā bhuñjanavatthusmiṃ paññattattā viññattito gaṇabhojanaṃ vatthuvaseneva pākaṭanti taṃ avatvā ‘‘gaṇabhojanaṃ nāma yattha…pe… nimantitā bhuñjantī’’ti nimantanavaseneva padabhājane gaṇabhojanaṃ vuttaṃ. ‘‘Kiñci pana sikkhāpadaṃ vatthuananurūpampi siyāti padabhājane vuttanayena nimantanavaseneva gaṇabhojanaṃ hotīti kesañci āsaṅkā bhaveyyā’’ti taṃnivattanatthaṃ ‘‘taṃ panetaṃ gaṇabhojanaṃ dvīhākārehi pasavatī’’ti vuttaṃ. Pañcannaṃ bhojanānaṃ nāmaṃ gahetvāti ettha ‘‘bhojanaṃ gaṇhathāti vuttepi gaṇabhojanaṃ hotiyevā’’ti vadanti. ‘‘Heṭṭhā addhānagamanavatthusmiṃ nāvābhiruhanavatthusmiñca ‘idheva, bhante, bhuñjathā’ti vutte yasmā kukkuccāyantā na paṭiggaṇhiṃsu, tasmā ‘bhuñjathā’ti vuttepi gaṇabhojanaṃ na hotiyevā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. ‘‘Pañcannaṃ bhojanānaṃ nāmaṃ gahetvā nimantetī’’ti vuttattā pana ‘‘odanaṃ bhuñjathā’’ti vā ‘‘bhattaṃ bhuñjathā’’ti vā bhojananāmaṃ gahetvāva vutte gaṇabhojanaṃ hoti, na aññathā. ‘‘Idheva, bhante, bhuñjathā’’ti etthāpi ‘‘odana’’nti vā ‘‘bhatta’’nti vā vatvāva te evaṃ nimantesunti gahetabbaṃ. Gaṇavasena vā nimantitattā te bhikkhū apakataññutāya kukkuccāyantā na paṭiggaṇhiṃsūti ayaṃ amhākaṃ khanti, vīmaṃsitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ.
เอกโต คณฺหนฺตีติ เอตฺถ อญฺญมญฺญสฺส ทฺวาทสหตฺถํ อมุญฺจิตฺวา ฐิตา เอกโต คณฺหนฺติ นามาติ คเหตพฺพํฯ ‘‘อมฺหากํ จตุนฺนมฺปิ ภตฺตํ เทหีติ วา วิญฺญาเปยฺยุ’’นฺติ วจนโต เหฎฺฐา ‘‘ตฺวํ เอกสฺส ภิกฺขุโน ภตฺตํ เทหิ, ตฺวํ ทฺวินฺนนฺติ เอวํ วิญฺญาเปตฺวา’’ติ วจนโต จ อตฺตโน อตฺถาย อเญฺญหิ วิญฺญตฺตมฺปิ สาทิยนฺตสฺส คณโภชนํ โหติเยวาติ ทฎฺฐพฺพํฯ เอวํ วิญฺญตฺติโต ปสวตีติ เอตฺถ วิญฺญตฺติยา สติ คณฺหนฺตสฺส เอกโต หุตฺวา คหเณ อิมินา สิกฺขาปเทน อาปตฺติ, วิสุํ คหเณ ปณีตโภชนสูโปทนวิญฺญตฺตีหิ อาปตฺติ เวทิตพฺพาฯ
Ekato gaṇhantīti ettha aññamaññassa dvādasahatthaṃ amuñcitvā ṭhitā ekato gaṇhanti nāmāti gahetabbaṃ. ‘‘Amhākaṃ catunnampi bhattaṃ dehīti vā viññāpeyyu’’nti vacanato heṭṭhā ‘‘tvaṃ ekassa bhikkhuno bhattaṃ dehi, tvaṃ dvinnanti evaṃ viññāpetvā’’ti vacanato ca attano atthāya aññehi viññattampi sādiyantassa gaṇabhojanaṃ hotiyevāti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ viññattito pasavatīti ettha viññattiyā sati gaṇhantassa ekato hutvā gahaṇe iminā sikkhāpadena āpatti, visuṃ gahaṇe paṇītabhojanasūpodanaviññattīhi āpatti veditabbā.
วิจาเรตีติ ปญฺจขณฺฑาทิวเสน สํวิทหติฯ ฆเฎฺฎตีติ อนุวาตํ ฉินฺทิตฺวา หเตฺถน ทณฺฑเกน วา ฆเฎฺฎติฯ สุตฺตํ กโรตีติ สุตฺตํ วเฎฺฎติฯ วเลตีติ ทณฺฑเก วา หเตฺถ วา อาวเฎฺฎติฯ ‘‘อภินวเสฺสว จีวรสฺส กรณํ อิธ จีวรกมฺมํ นาม, ปุราณจีวเร สูจิกมฺมํ นาม น โหตี’’ติ วทนฺติฯ ‘‘จตุเตฺถ อาคเต น ยาเปนฺตีติ วจนโต สเจ อโญฺญ โกจิ อาคจฺฉโนฺต นตฺถิ, จตฺตาโรเยว จ ตตฺถ นิสินฺนา ยาเปตุํ น สโกฺกนฺติ, น วฎฺฎตี’’ติ วทนฺติฯ
Vicāretīti pañcakhaṇḍādivasena saṃvidahati. Ghaṭṭetīti anuvātaṃ chinditvā hatthena daṇḍakena vā ghaṭṭeti. Suttaṃ karotīti suttaṃ vaṭṭeti. Valetīti daṇḍake vā hatthe vā āvaṭṭeti. ‘‘Abhinavasseva cīvarassa karaṇaṃ idha cīvarakammaṃ nāma, purāṇacīvare sūcikammaṃ nāma na hotī’’ti vadanti. ‘‘Catutthe āgate na yāpentīti vacanato sace añño koci āgacchanto natthi, cattāroyeva ca tattha nisinnā yāpetuṃ na sakkonti, na vaṭṭatī’’ti vadanti.
๒๒๐. คณโภชนาปตฺติชนกนิมนฺตนภาวโต ‘‘อกปฺปิยนิมนฺตน’’นฺติ วุตฺตํฯ สมฺปเวเสตฺวาติ นิสีทาเปตฺวาฯ คโณ ภิชฺชตีติ คโณ อาปตฺติํ น อาปชฺชตีติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘ยตฺถ จตฺตาโร ภิกฺขู…เป.… ภุญฺชนฺตี’’ติ อิมาย ปาฬิยา สํสนฺทนโต ‘‘อิตเรสํ ปน คณปูรโก โหตี’’ติ วุตฺตํฯ อวิเสเสนาติ ‘‘คิลาโน วา จีวรการโก วา’’ติ อวิเสเสตฺวา สพฺพสาธารณวจเนนฯ ตสฺมาติ อวิเสสิตตฺตาฯ ภุตฺวา คเตสูติ เอตฺถ อคเตสุปิ โภชนกิเจฺจ นิฎฺฐิเต คณฺหิตุํ วฎฺฎติ ฯ ตานิ จ เตหิ เอกโต น คหิตานีติ เยหิ โภชเนหิ วิสเงฺกโต นตฺถิ, ตานิ โภชนานิ เตหิ ภิกฺขูหิ เอกโต น คหิตานิ เอเกน ปจฺฉา คหิตตฺตาฯ มหาเถเรติ ภิกฺขู สนฺธาย วุตฺตํฯ ทูตสฺส ปุน ปฎิปถํ อาคนฺตฺวา ‘‘ภตฺตํ คณฺหถา’’ติ วจนภเยน ‘‘คามทฺวาเร อฎฺฐตฺวาวา’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ ตตฺถ คนฺตฺวาติ อนฺตรวีถิอาทีสุ ตตฺถ ตตฺถ ฐิตานํ สนฺติกํ คนฺตฺวาฯ ภิกฺขูนํ อตฺถาย ฆรทฺวาเร ฐเปตฺวา ทิยฺยมาเนปิ เอเสว นโยฯ นิวตฺตถาติ วุตฺตปเท นิวตฺติตุํ วฎฺฎตีติ ‘‘นิวตฺตถา’’ติ วิจฺฉินฺทิตฺวา ปจฺฉา ‘‘ภตฺตํ คณฺหถา’’ติ วุตฺตตฺตา วฎฺฎติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ คณโภชนตา, สมยาภาโว, อโชฺฌหรณนฺติ อิมานิ ปเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ
220. Gaṇabhojanāpattijanakanimantanabhāvato ‘‘akappiyanimantana’’nti vuttaṃ. Sampavesetvāti nisīdāpetvā. Gaṇo bhijjatīti gaṇo āpattiṃ na āpajjatīti adhippāyo. ‘‘Yattha cattāro bhikkhū…pe… bhuñjantī’’ti imāya pāḷiyā saṃsandanato ‘‘itaresaṃ pana gaṇapūrako hotī’’ti vuttaṃ. Avisesenāti ‘‘gilāno vā cīvarakārako vā’’ti avisesetvā sabbasādhāraṇavacanena. Tasmāti avisesitattā. Bhutvā gatesūti ettha agatesupi bhojanakicce niṭṭhite gaṇhituṃ vaṭṭati . Tāni ca tehi ekato na gahitānīti yehi bhojanehi visaṅketo natthi, tāni bhojanāni tehi bhikkhūhi ekato na gahitāni ekena pacchā gahitattā. Mahāthereti bhikkhū sandhāya vuttaṃ. Dūtassa puna paṭipathaṃ āgantvā ‘‘bhattaṃ gaṇhathā’’ti vacanabhayena ‘‘gāmadvāre aṭṭhatvāvā’’ti vuttaṃ. Tattha tattha gantvāti antaravīthiādīsu tattha tattha ṭhitānaṃ santikaṃ gantvā. Bhikkhūnaṃ atthāya gharadvāre ṭhapetvā diyyamānepi eseva nayo. Nivattathāti vuttapade nivattituṃ vaṭṭatīti ‘‘nivattathā’’ti vicchinditvā pacchā ‘‘bhattaṃ gaṇhathā’’ti vuttattā vaṭṭati. Sesamettha uttānameva. Gaṇabhojanatā, samayābhāvo, ajjhoharaṇanti imāni panettha tīṇi aṅgāni.
คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๔. โภชนวโคฺค • 4. Bhojanavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๒. คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา • 2. Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๒. คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา • 2. Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๒. คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา • 2. Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๒. คณโภชนสิกฺขาปทํ • 2. Gaṇabhojanasikkhāpadaṃ
