| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೨. ಗಣಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
2. Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ಗಣಭೋಜನೇತಿ ಗಣೇನ ಲದ್ಧತ್ತಾ ಗಣಸ್ಸ ಸನ್ತಕೇ ಭೋಜನೇ। ತೇನಾಹ ‘‘ಗಣಸ್ಸ ಭೋಜನೇ’’ತಿ। ನನು ಚೇತ್ಥ ‘‘ಗಣಸ್ಸ ಭೋಜನೇ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸೋ ಚ ಖೋ ಗಣೋ ‘‘ಕತ್ಥಚಿ ದ್ವೀಹಿ, ಕತ್ಥಚಿ ತೀಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅನೇಕಧಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ಇಧ ಕತಿಹೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇಧ ಚಾ’’ತಿಆದಿ। ತಂ ಪನೇತಂ ಗಣಭೋಜನಂ ದ್ವೀಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ಪಸವತಿ ನಿಮನ್ತನತೋ ವಾ ವಿಞ್ಞತ್ತಿತೋ ವಾತಿ ಆಹ ‘‘ತೇಸಂ ನಿಮನ್ತನತೋ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ನಿಮನ್ತನತೋ ವಾತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯನಿಮನ್ತನತೋ ವಾ। ಓದನಾದೀನಂ ಪಞ್ಚನ್ನನ್ತಿ ಓದನಸತ್ತುಕುಮ್ಮಾಸಮಚ್ಛಮಂಸಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ।
Gaṇabhojaneti gaṇena laddhattā gaṇassa santake bhojane. Tenāha ‘‘gaṇassa bhojane’’ti. Nanu cettha ‘‘gaṇassa bhojane’’ti vuccati, so ca kho gaṇo ‘‘katthaci dvīhi, katthaci tīhī’’tiādinā anekadhā adhippeto, idha katihīti āha ‘‘idha cā’’tiādi. Taṃ panetaṃ gaṇabhojanaṃ dvīhi pakārehi pasavati nimantanato vā viññattito vāti āha ‘‘tesaṃ nimantanato vā’’tiādi. Tattha nimantanato vāti akappiyanimantanato vā. Odanādīnaṃ pañcannanti odanasattukummāsamacchamaṃsānaṃ pañcannaṃ.
‘‘ಓದನೇನ ನಿಮನ್ತೇಮಿ, ಓದನಂ ಮೇ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವೇವಚನೇನ ವಾ ಭಾಸನ್ತರೇನ ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಮನ್ತೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಚತ್ತಾರೋತಿ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ವಾ ನಾನಾಟ್ಠಾನೇಸು ವಾ ಠಿತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಭಿಕ್ಖೂ। ಲಕ್ಖಣವಚನಞ್ಚೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ತತೋ ವಾ ಅಧಿಕೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ವೇವಚನೇನ ವಾತಿ ಭತ್ತಅನ್ನಾದಿಪರಿಯಾಯಸದ್ದೇನ ವಾ। ಭಾಸನ್ತರೇನ ವಾತಿ ಅನ್ಧದಮಿಳಾದಿಭಾಸನ್ತರೇನ ವಾ। ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ। ಓದನೇನ ನಿಮನ್ತೇಮೀತಿ ತುಮ್ಹೇ ಭನ್ತೇ ಓದನೇನ ನಿಮನ್ತೇಮಿ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ‘‘ಆಕಙ್ಖಥ ಓಲೋಕೇಥ ಅಧಿವಾಸೇಥ ಪಟಿಮಾನೇಥ, ಸತ್ತುನಾ ನಿಮನ್ತೇಮಿ, ಸತ್ತುಂ ಮೇ ಗಣ್ಹಥ ಆಕಙ್ಖಥ ಓಲೋಕೇಥ ಅಧಿವಾಸೇಥ ಪಟಿಮಾನೇಥಾ’’ತಿಆದೀನಂ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೧೭-೨೧೮) ಗಹಣಂ। ಏಕತೋ ವಾತಿ ಏಕತ್ಥ ಠಿತೇ ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ, ಭನ್ತೇ, ಓದನೇನ ನಿಮನ್ತೇಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಏವಂ ಏಕತೋ ನಿಮನ್ತಿತಾ। ನಾನಾತೋ ವಾ ನಿಮನ್ತಿತಾತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪರಿವೇಣಾನಿ ವಾ ವಿಹಾರೇ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾನಾತೋ ವಾ ನಿಮನ್ತಿತಾ। ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೇಸುಯೇವ ವಾ ಏಕೋ ಪುತ್ತೇನ, ಏಕೋ ಪಿತರಾತಿ ಏವಮ್ಪಿ ನಿಮನ್ತಿತಾ ನಾನಾತೋಯೇವ ನಿಮನ್ತಿತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಏಕತೋ ಗಣ್ಹನ್ತಿತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥೂಪಚಾರೇ ಠಿತಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ।
‘‘Odanena nimantemi, odanaṃ me gaṇhathā’’tiādinā nayena yena kenaci vevacanena vā bhāsantarena vā pañcannaṃ bhojanānaṃ nāmaṃ gahetvā nimantetīti sambandho. Cattāroti ekaṭṭhāne vā nānāṭṭhānesu vā ṭhite cattāro bhikkhū. Lakkhaṇavacanañcetaṃ, tasmā cattāro vā tato vā adhike bhikkhūti attho. Vevacanena vāti bhattaannādipariyāyasaddena vā. Bhāsantarena vāti andhadamiḷādibhāsantarena vā. Pañcannaṃ bhojanānaṃ nāmaṃ gahetvāti pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarassa nāmaṃ gahetvā. Odanena nimantemīti tumhe bhante odanena nimantemi. Ādisaddena ‘‘ākaṅkhatha oloketha adhivāsetha paṭimānetha, sattunā nimantemi, sattuṃ me gaṇhatha ākaṅkhatha oloketha adhivāsetha paṭimānethā’’tiādīnaṃ (pāci. aṭṭha. 217-218) gahaṇaṃ. Ekato vāti ekattha ṭhite vā nisinne vā bhikkhū disvā ‘‘tumhe, bhante, odanena nimantemī’’tiādinā evaṃ ekato nimantitā. Nānāto vā nimantitāti cattāri pariveṇāni vā vihāre vā gantvā nānāto vā nimantitā. Ekaṭṭhāne ṭhitesuyeva vā eko puttena, eko pitarāti evampi nimantitā nānātoyeva nimantitā nāma honti. Ekato gaṇhantiti aññamaññassa dvādasahatthūpacāre ṭhitā gaṇhanti.
ಕಸ್ಮಾ ಪನ ನಾನಾತೋ ಭುತ್ತೇಪಿ ಗಣಭೋಜನಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮೇವ ಹೇತ್ಥ ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ। ಯದಿ ಏವಂ ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಗಣಭೋಜನಂ ನಾಮ ಯತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಭೋಜನೇನ ನಿಮನ್ತಿತಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ಏತಂ ಗಣಭೋಜನಂ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೨೧೮) ವುತ್ತಂ? ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣನಿಯಮನತ್ಥಮೇವ । ನ ಹಿ ಅಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಕಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಭುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ‘‘ಭುಞ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಪದಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣನಿಯಮವಚನಂ ಹೋತಿ। ಏಕತೋ ವಾ ನಾನಾತೋ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕತೋ ಠಿತಾ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ವಾ ಉಪಾಸಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವಾ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಭತ್ತಂ ದೇಹಿ, ಮಯ್ಹಂ ಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ವಾ ಏಕತೋ ವಾ ನಾನಾತೋ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ। ತಸ್ಸ ದುವಿಧಸ್ಸಾಪೀತಿ ಯಞ್ಚ ನಿಮನ್ತನತೋ ಲದ್ಧಂ ಗಣಭೋಜನಂ, ಯಞ್ಚ ವಿಞ್ಞತ್ತಿತೋ ಲದ್ಧಂ, ತಸ್ಸ ದುವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ಗಣಭೋಜನಸ್ಸ। ಏವಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇತಿ ಏಕತೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ।
Kasmā pana nānāto bhuttepi gaṇabhojanaṃ hotīti āha ‘‘paṭiggahaṇameva hettha pamāṇa’’nti. Yadi evaṃ atha kasmā pāḷiyaṃ ‘‘gaṇabhojanaṃ nāma yattha cattāro bhikkhū pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarena bhojanena nimantitā bhuñjanti, etaṃ gaṇabhojanaṃ nāmā’’ti (pāci. 218) vuttaṃ? Taṃ paṭiggahaṇaniyamanatthameva . Na hi appaṭiggahitakaṃ bhikkhū bhuñjantīti ‘‘bhuñjantī’’ti padaṃ paṭiggahaṇaniyamavacanaṃ hoti. Ekato vā nānāto vā viññāpetvāti cattāro bhikkhū ekato ṭhitā vā nisinnā vā upāsakaṃ disvā ‘‘amhākaṃ catunnampi bhattaṃ dehī’’ti vā pāṭekkaṃ pavisitvā ‘‘mayhaṃ bhattaṃ dehi, mayhaṃ bhattaṃ dehī’’ti vā ekato vā nānāto vā viññāpetvā. Tassa duvidhassāpīti yañca nimantanato laddhaṃ gaṇabhojanaṃ, yañca viññattito laddhaṃ, tassa duvidhassāpi gaṇabhojanassa. Evaṃ paṭiggahaṇeti ekato paṭiggahaṇe.
ಪಾದಾನಮ್ಪಿ ಫಲಿತತ್ತಾತಿ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೧೭-೨೧೮) ಅನ್ತಮಸೋ ಪಾದಾನಮ್ಪಿ ಯಥಾ ಮಹಾಚಮ್ಮಸ್ಸ ಪರತೋ ಮಂಸಂ ದಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಫಲಿತತ್ತಾ। ನ ಸಕ್ಕಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತುನ್ತಿ ವಾಲಿಕಾಯ ವಾ ಸಕ್ಖರಾಯ ವಾ ಫುಟ್ಠಮತ್ತೇ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಚೀವರೇ ಕರಿಯಮಾನೇತಿ ಸಾಟಕಞ್ಚ ಸುತ್ತಞ್ಚ ಲಭಿತ್ವಾ ಚೀವರೇ ಕರಿಯಮಾನೇ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚೀವರೇ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತಿ ಚೀವರವಿಚಾರಣಛಿನ್ದನಮೋಘಸುತ್ತಾರೋಪನಾದಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚೀವರೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಮ್ಮಂ, ಅನ್ತಮಸೋ ಸೂಚಿವೇಧನಮ್ಪೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ‘‘ಅದ್ಧಯೋಜನಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿ ಅವಕಂಸತೋ ವುತ್ತಂ। ಯೋ ಪನ ದೂರಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ, ತತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ, ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅದ್ಧಯೋಜನಬ್ಭನ್ತರೇ ಗಾವುತೇಪಿ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಲಭತಿ, ಗತೋ ಪನ ಏಕದಿವಸಂ। ಯದಾ ನಾವಂ ಅಭಿರುಹಿತುಕಾಮೋ ವಾ ಹೋತಿ ಆರುಳ್ಹೋ ವಾ ಓರುಳ್ಹೋ ವಾ, ಅಯಂ ನಾವಾಭಿರುಹನಸಮಯೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ನಾವಾಭಿರುಹನಸಮಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಅಭಿರುಳ್ಹೇನ ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಯಾವ ನ ಓರೋಹತಿ, ತಾವ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ। ಚತ್ತಾರೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಅನ್ತಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ಯತ್ಥ ಪನ ಸತಂ ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಸನ್ನಿಪತಿತಂ, ತತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ತಾದಿಸೇ ಕಾಲೇ ‘‘ಮಹಾಸಮಯೋ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ। ಯೋ ಕೋಚಿ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ವಾ ತಿತ್ಥಿಯೇಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರೋ।
Pādānampi phalitattāti (pāci. aṭṭha. 217-218) antamaso pādānampi yathā mahācammassa parato maṃsaṃ dissati, evaṃ phalitattā. Na sakkā piṇḍāya caritunti vālikāya vā sakkharāya vā phuṭṭhamatte dukkhuppattito antogāme piṇḍāya carituṃ na sakkoti. Cīvare kariyamāneti sāṭakañca suttañca labhitvā cīvare kariyamāne. Yaṃ kiñci cīvare kattabbakammanti cīvaravicāraṇachindanamoghasuttāropanādi yaṃ kiñci cīvare kattabbaṃ kammaṃ, antamaso sūcivedhanampīti adhippāyo. ‘‘Addhayojanampī’’tiādi avakaṃsato vuttaṃ. Yo pana dūraṃ gantukāmo, tattha vattabbameva natthi, gacchanto addhayojanabbhantare gāvutepi bhuñjituṃ labhati, gato pana ekadivasaṃ. Yadā nāvaṃ abhiruhitukāmo vā hoti āruḷho vā oruḷho vā, ayaṃ nāvābhiruhanasamayo nāmāti āha ‘‘nāvābhiruhanasamayepi eseva nayo’’ti. Ayaṃ pana viseso – abhiruḷhena icchitaṭṭhānaṃ gantvāpi yāva na orohati, tāva bhuñjitabbaṃ. Cattāro bhikkhūti antimaparicchedo. Yattha pana sataṃ vā sahassaṃ vā sannipatitaṃ, tattha vattabbameva natthi. Tasmā tādise kāle ‘‘mahāsamayo’’ti adhiṭṭhahitvā bhuñjitabbaṃ. Yo koci pabbajitoti sahadhammikesu vā titthiyesu vā aññataro.
ಯೇ ಚ ದ್ವೇ ತಯೋ ಏಕತೋ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಯೇಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯನಿಮನ್ತನಂ ಸಾದಿಯಿತ್ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಏಕತೋ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಪಣೀತಭೋಜನಸೂಪೋದನವಿಞ್ಞತ್ತೀಹಿ ಪನ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ನಿಚ್ಚಭತ್ತಾದೀಸೂತಿ ನಿಚ್ಚಭತ್ತೇ ಸಲಾಕಭತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಕೇ ಉಪೋಸಥಿಕೇ ಪಾಟಿಪದಿಕೇ। ತತ್ಥ ನಿಚ್ಚಭತ್ತನ್ತಿ ಧುವಭತ್ತಂ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ನಿಚ್ಚಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ , ಬಹೂನಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಲಾಕಭತ್ತಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Ye ca dve tayo ekato gaṇhantīti yepi akappiyanimantanaṃ sādiyitvā dve vā tayo vā ekato gaṇhanti, tesampi anāpatti. Paṇītabhojanasūpodanaviññattīhi pana āpattiyevāti vadanti, upaparikkhitabbaṃ. Niccabhattādīsūti niccabhatte salākabhatte pakkhike uposathike pāṭipadike. Tattha niccabhattanti dhuvabhattaṃ vuccati. ‘‘Niccabhattaṃ gaṇhathā’’ti vadanti , bahūnampi ekato gaṇhituṃ vaṭṭati. Salākabhattādīsupi eseva nayo.
ಗಣಭೋಜನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
