| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਅਭਿਨવ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
੨. ਗਣਭੋਜਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
2. Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
ਗਣਭੋਜਨੇਤਿ ਗਣੇਨ ਲਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਗਣਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਕੇ ਭੋਜਨੇ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਗਣਸ੍ਸ ਭੋਜਨੇ’’ਤਿ। ਨਨੁ ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਗਣਸ੍ਸ ਭੋਜਨੇ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੋ ਚ ਖੋ ਗਣੋ ‘‘ਕਤ੍ਥਚਿ ਦ੍વੀਹਿ, ਕਤ੍ਥਚਿ ਤੀਹੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਨੇਕਧਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ, ਇਧ ਕਤਿਹੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਧ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਂ ਪਨੇਤਂ ਗਣਭੋਜਨਂ ਦ੍વੀਹਿ ਪਕਾਰੇਹਿ ਪਸવਤਿ ਨਿਮਨ੍ਤਨਤੋ વਾ વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਤੋ વਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਤੇਸਂ ਨਿਮਨ੍ਤਨਤੋ વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਮਨ੍ਤਨਤੋ વਾਤਿ ਅਕਪ੍ਪਿਯਨਿਮਨ੍ਤਨਤੋ વਾ। ਓਦਨਾਦੀਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਓਦਨਸਤ੍ਤੁਕੁਮ੍ਮਾਸਮਚ੍ਛਮਂਸਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ।
Gaṇabhojaneti gaṇena laddhattā gaṇassa santake bhojane. Tenāha ‘‘gaṇassa bhojane’’ti. Nanu cettha ‘‘gaṇassa bhojane’’ti vuccati, so ca kho gaṇo ‘‘katthaci dvīhi, katthaci tīhī’’tiādinā anekadhā adhippeto, idha katihīti āha ‘‘idha cā’’tiādi. Taṃ panetaṃ gaṇabhojanaṃ dvīhi pakārehi pasavati nimantanato vā viññattito vāti āha ‘‘tesaṃ nimantanato vā’’tiādi. Tattha nimantanato vāti akappiyanimantanato vā. Odanādīnaṃ pañcannanti odanasattukummāsamacchamaṃsānaṃ pañcannaṃ.
‘‘ਓਦਨੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਮਿ, ਓਦਨਂ ਮੇ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ વੇવਚਨੇਨ વਾ ਭਾਸਨ੍ਤਰੇਨ વਾ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭੋਜਨਾਨਂ ਨਾਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਚਤ੍ਤਾਰੋਤਿ ਏਕਟ੍ਠਾਨੇ વਾ ਨਾਨਾਟ੍ਠਾਨੇਸੁ વਾ ਠਿਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਭਿਕ੍ਖੂ। ਲਕ੍ਖਣવਚਨਞ੍ਚੇਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਾ ਤਤੋ વਾ ਅਧਿਕੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વੇવਚਨੇਨ વਾਤਿ ਭਤ੍ਤਅਨ੍ਨਾਦਿਪਰਿਯਾਯਸਦ੍ਦੇਨ વਾ। ਭਾਸਨ੍ਤਰੇਨ વਾਤਿ ਅਨ੍ਧਦਮਿਲ਼ਾਦਿਭਾਸਨ੍ਤਰੇਨ વਾ। ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭੋਜਨਾਨਂ ਨਾਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭੋਜਨਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ। ਓਦਨੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਮੀਤਿ ਤੁਮ੍ਹੇ ਭਨ੍ਤੇ ਓਦਨੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਮਿ। ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਆਕਙ੍ਖਥ ਓਲੋਕੇਥ ਅਧਿવਾਸੇਥ ਪਟਿਮਾਨੇਥ, ਸਤ੍ਤੁਨਾ ਨਿਮਨ੍ਤੇਮਿ, ਸਤ੍ਤੁਂ ਮੇ ਗਣ੍ਹਥ ਆਕਙ੍ਖਥ ਓਲੋਕੇਥ ਅਧਿવਾਸੇਥ ਪਟਿਮਾਨੇਥਾ’’ਤਿਆਦੀਨਂ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੧੭-੨੧੮) ਗਹਣਂ। ਏਕਤੋ વਾਤਿ ਏਕਤ੍ਥ ਠਿਤੇ વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਓਦਨੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਮੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਏવਂ ਏਕਤੋ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਾ। ਨਾਨਾਤੋ વਾ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਰਿવੇਣਾਨਿ વਾ વਿਹਾਰੇ વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਾਨਾਤੋ વਾ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਾ। ਏਕਟ੍ਠਾਨੇ ਠਿਤੇਸੁਯੇવ વਾ ਏਕੋ ਪੁਤ੍ਤੇਨ, ਏਕੋ ਪਿਤਰਾਤਿ ਏવਮ੍ਪਿ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਾ ਨਾਨਾਤੋਯੇવ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏਕਤੋ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਦ੍વਾਦਸਹਤ੍ਥੂਪਚਾਰੇ ਠਿਤਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ।
‘‘Odanena nimantemi, odanaṃ me gaṇhathā’’tiādinā nayena yena kenaci vevacanena vā bhāsantarena vā pañcannaṃ bhojanānaṃ nāmaṃ gahetvā nimantetīti sambandho. Cattāroti ekaṭṭhāne vā nānāṭṭhānesu vā ṭhite cattāro bhikkhū. Lakkhaṇavacanañcetaṃ, tasmā cattāro vā tato vā adhike bhikkhūti attho. Vevacanena vāti bhattaannādipariyāyasaddena vā. Bhāsantarena vāti andhadamiḷādibhāsantarena vā. Pañcannaṃ bhojanānaṃ nāmaṃ gahetvāti pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarassa nāmaṃ gahetvā. Odanena nimantemīti tumhe bhante odanena nimantemi. Ādisaddena ‘‘ākaṅkhatha oloketha adhivāsetha paṭimānetha, sattunā nimantemi, sattuṃ me gaṇhatha ākaṅkhatha oloketha adhivāsetha paṭimānethā’’tiādīnaṃ (pāci. aṭṭha. 217-218) gahaṇaṃ. Ekato vāti ekattha ṭhite vā nisinne vā bhikkhū disvā ‘‘tumhe, bhante, odanena nimantemī’’tiādinā evaṃ ekato nimantitā. Nānāto vā nimantitāti cattāri pariveṇāni vā vihāre vā gantvā nānāto vā nimantitā. Ekaṭṭhāne ṭhitesuyeva vā eko puttena, eko pitarāti evampi nimantitā nānātoyeva nimantitā nāma honti. Ekato gaṇhantiti aññamaññassa dvādasahatthūpacāre ṭhitā gaṇhanti.
ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਨਾਨਾਤੋ ਭੁਤ੍ਤੇਪਿ ਗਣਭੋਜਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਮੇવ ਹੇਤ੍ਥ ਪਮਾਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਯਦਿ ਏવਂ ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ‘‘ਗਣਭੋਜਨਂ ਨਾਮ ਯਤ੍ਥ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭੋਜਨਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਭੋਜਨੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਾ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਏਤਂ ਗਣਭੋਜਨਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੨੧੮) વੁਤ੍ਤਂ? ਤਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਨਿਯਮਨਤ੍ਥਮੇવ । ਨ ਹਿ ਅਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਕਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਦਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਨਿਯਮવਚਨਂ ਹੋਤਿ। ਏਕਤੋ વਾ ਨਾਨਾਤੋ વਾ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਕਤੋ ਠਿਤਾ વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ વਾ ਉਪਾਸਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਭਤ੍ਤਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ વਾ ਪਾਟੇਕ੍ਕਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਭਤ੍ਤਂ ਦੇਹਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਭਤ੍ਤਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ વਾ ਏਕਤੋ વਾ ਨਾਨਾਤੋ વਾ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ। ਤਸ੍ਸ ਦੁવਿਧਸ੍ਸਾਪੀਤਿ ਯਞ੍ਚ ਨਿਮਨ੍ਤਨਤੋ ਲਦ੍ਧਂ ਗਣਭੋਜਨਂ, ਯਞ੍ਚ વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਤੋ ਲਦ੍ਧਂ, ਤਸ੍ਸ ਦੁવਿਧਸ੍ਸਾਪਿ ਗਣਭੋਜਨਸ੍ਸ। ਏવਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇਤਿ ਏਕਤੋ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ।
Kasmā pana nānāto bhuttepi gaṇabhojanaṃ hotīti āha ‘‘paṭiggahaṇameva hettha pamāṇa’’nti. Yadi evaṃ atha kasmā pāḷiyaṃ ‘‘gaṇabhojanaṃ nāma yattha cattāro bhikkhū pañcannaṃ bhojanānaṃ aññatarena bhojanena nimantitā bhuñjanti, etaṃ gaṇabhojanaṃ nāmā’’ti (pāci. 218) vuttaṃ? Taṃ paṭiggahaṇaniyamanatthameva . Na hi appaṭiggahitakaṃ bhikkhū bhuñjantīti ‘‘bhuñjantī’’ti padaṃ paṭiggahaṇaniyamavacanaṃ hoti. Ekato vā nānāto vā viññāpetvāti cattāro bhikkhū ekato ṭhitā vā nisinnā vā upāsakaṃ disvā ‘‘amhākaṃ catunnampi bhattaṃ dehī’’ti vā pāṭekkaṃ pavisitvā ‘‘mayhaṃ bhattaṃ dehi, mayhaṃ bhattaṃ dehī’’ti vā ekato vā nānāto vā viññāpetvā. Tassa duvidhassāpīti yañca nimantanato laddhaṃ gaṇabhojanaṃ, yañca viññattito laddhaṃ, tassa duvidhassāpi gaṇabhojanassa. Evaṃ paṭiggahaṇeti ekato paṭiggahaṇe.
ਪਾਦਾਨਮ੍ਪਿ ਫਲਿਤਤ੍ਤਾਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੧੭-੨੧੮) ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਪਾਦਾਨਮ੍ਪਿ ਯਥਾ ਮਹਾਚਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਰਤੋ ਮਂਸਂ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਫਲਿਤਤ੍ਤਾ। ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤੁਨ੍ਤਿ વਾਲਿਕਾਯ વਾ ਸਕ੍ਖਰਾਯ વਾ ਫੁਟ੍ਠਮਤ੍ਤੇ ਦੁਕ੍ਖੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਚੀવਰੇ ਕਰਿਯਮਾਨੇਤਿ ਸਾਟਕਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਞ੍ਚ ਲਭਿਤ੍વਾ ਚੀવਰੇ ਕਰਿਯਮਾਨੇ। ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਚੀવਰੇ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਚੀવਰવਿਚਾਰਣਛਿਨ੍ਦਨਮੋਘਸੁਤ੍ਤਾਰੋਪਨਾਦਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਚੀવਰੇ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਸੂਚਿવੇਧਨਮ੍ਪੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਅਦ੍ਧਯੋਜਨਮ੍ਪੀ’’ਤਿਆਦਿ ਅવਕਂਸਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੋ ਪਨ ਦੂਰਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ, ਤਤ੍ਥ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ, ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਦ੍ਧਯੋਜਨਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਗਾવੁਤੇਪਿ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਲਭਤਿ, ਗਤੋ ਪਨ ਏਕਦਿવਸਂ। ਯਦਾ ਨਾવਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤੁਕਾਮੋ વਾ ਹੋਤਿ ਆਰੁਲ਼੍ਹੋ વਾ ਓਰੁਲ਼੍ਹੋ વਾ, ਅਯਂ ਨਾવਾਭਿਰੁਹਨਸਮਯੋ ਨਾਮਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਾવਾਭਿਰੁਹਨਸਮਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ વਿਸੇਸੋ – ਅਭਿਰੁਲ਼੍ਹੇਨ ਇਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾਪਿ ਯਾવ ਨ ਓਰੋਹਤਿ, ਤਾવ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਅਨ੍ਤਿਮਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। ਯਤ੍ਥ ਪਨ ਸਤਂ વਾ ਸਹਸ੍ਸਂ વਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਂ, ਤਤ੍ਥ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਦਿਸੇ ਕਾਲੇ ‘‘ਮਹਾਸਮਯੋ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ। ਯੋ ਕੋਚਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਤਿ ਸਹਧਮ੍ਮਿਕੇਸੁ વਾ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਸੁ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰੋ।
Pādānampi phalitattāti (pāci. aṭṭha. 217-218) antamaso pādānampi yathā mahācammassa parato maṃsaṃ dissati, evaṃ phalitattā. Na sakkā piṇḍāya caritunti vālikāya vā sakkharāya vā phuṭṭhamatte dukkhuppattito antogāme piṇḍāya carituṃ na sakkoti. Cīvare kariyamāneti sāṭakañca suttañca labhitvā cīvare kariyamāne. Yaṃ kiñci cīvare kattabbakammanti cīvaravicāraṇachindanamoghasuttāropanādi yaṃ kiñci cīvare kattabbaṃ kammaṃ, antamaso sūcivedhanampīti adhippāyo. ‘‘Addhayojanampī’’tiādi avakaṃsato vuttaṃ. Yo pana dūraṃ gantukāmo, tattha vattabbameva natthi, gacchanto addhayojanabbhantare gāvutepi bhuñjituṃ labhati, gato pana ekadivasaṃ. Yadā nāvaṃ abhiruhitukāmo vā hoti āruḷho vā oruḷho vā, ayaṃ nāvābhiruhanasamayo nāmāti āha ‘‘nāvābhiruhanasamayepi eseva nayo’’ti. Ayaṃ pana viseso – abhiruḷhena icchitaṭṭhānaṃ gantvāpi yāva na orohati, tāva bhuñjitabbaṃ. Cattāro bhikkhūti antimaparicchedo. Yattha pana sataṃ vā sahassaṃ vā sannipatitaṃ, tattha vattabbameva natthi. Tasmā tādise kāle ‘‘mahāsamayo’’ti adhiṭṭhahitvā bhuñjitabbaṃ. Yo koci pabbajitoti sahadhammikesu vā titthiyesu vā aññataro.
ਯੇ ਚ ਦ੍વੇ ਤਯੋ ਏਕਤੋ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇਪਿ ਅਕਪ੍ਪਿਯਨਿਮਨ੍ਤਨਂ ਸਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਦ੍વੇ વਾ ਤਯੋ વਾ ਏਕਤੋ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਪਣੀਤਭੋਜਨਸੂਪੋਦਨવਿਞ੍ਞਤ੍ਤੀਹਿ ਪਨ ਆਪਤ੍ਤਿਯੇવਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। ਨਿਚ੍ਚਭਤ੍ਤਾਦੀਸੂਤਿ ਨਿਚ੍ਚਭਤ੍ਤੇ ਸਲਾਕਭਤ੍ਤੇ ਪਕ੍ਖਿਕੇ ਉਪੋਸਥਿਕੇ ਪਾਟਿਪਦਿਕੇ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਚ੍ਚਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਧੁવਭਤ੍ਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ‘‘ਨਿਚ੍ਚਭਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ , ਬਹੂਨਮ੍ਪਿ ਏਕਤੋ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਲਾਕਭਤ੍ਤਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Ye ca dve tayo ekato gaṇhantīti yepi akappiyanimantanaṃ sādiyitvā dve vā tayo vā ekato gaṇhanti, tesampi anāpatti. Paṇītabhojanasūpodanaviññattīhi pana āpattiyevāti vadanti, upaparikkhitabbaṃ. Niccabhattādīsūti niccabhatte salākabhatte pakkhike uposathike pāṭipadike. Tattha niccabhattanti dhuvabhattaṃ vuccati. ‘‘Niccabhattaṃ gaṇhathā’’ti vadanti , bahūnampi ekato gaṇhituṃ vaṭṭati. Salākabhattādīsupi eseva nayo.
ਗਣਭੋਜਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Gaṇabhojanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
