| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੩. ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਕਥਾ
3. Ānāpānassatikathā
੧. ਗਣਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
1. Gaṇanavāravaṇṇanā
੧੫੨. ਇਦਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਕਥਾਨਨ੍ਤਰਂ ਕਥਿਤਾਯ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਕਥਾਯ ਅਪੁਬ੍ਬਤ੍ਥਾਨੁવਣ੍ਣਨਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਕਥਾ ਦਿਟ੍ਠਿਕਥਾਯ ਸੁવਿਦਿਤਦਿਟ੍ਠਾਦੀਨવਸ੍ਸ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਮਲવਿਸੋਧਨੇਨ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਥਾਭੂਤਾવਬੋਧਾਯ ਸਮਾਧਿਭਾવਨਾ ਸੁਕਰਾ ਹੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਸਮਾਧਿਭਾવਨਾਸੁ ਚ ਸਬ੍ਬਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਬੋਧਿਮੂਲੇ ਇਮਿਨਾવ ਸਮਾਧਿਨਾ ਸਮਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਯਥਾਭੂਤਾવਬੋਧਤੋ ਅਯਮੇવ ਸਮਾਧਿਭਾવਨਾ ਪਧਾਨਾਤਿ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਕਥਾਨਨ੍ਤਰਂ ਕਥਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਸੋਲ਼ਸવਤ੍ਥੁਕਂ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਸਮਾਧਿਂ ਭਾવਯਤੋ ਸਮਧਿਕਾਨਿ ਦ੍વੇ ਞਾਣਸਤਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਞਾਣਗਣਨੁਦ੍ਦੇਸੋ, ਅਟ੍ਠ ਪਰਿਪਨ੍ਥੇ ਞਾਣਾਨੀਤਿਆਦਿ ਞਾਣਗਣਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋ, ਕਤਮਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਪਰਿਪਨ੍ਥੇ ਞਾਣਾਨੀਤਿਆਦਿ। ਇਮਾਨਿ ਏਕવੀਸਤਿ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖੇ ਞਾਣਾਨੀਤਿਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਞਾਣਾਨਂ વਿਤ੍ਥਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ, ਅਨ੍ਤੇ ਸੋਲ਼ਸવਤ੍ਥੁਕਂ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਸਮਾਧਿਂ ਭਾવਯਤੋਤਿਆਦਿ ਨਿਗਮਨਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਤਾવ ਪਾਲ਼ਿવવਤ੍ਥਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
152. Idāni diṭṭhikathānantaraṃ kathitāya ānāpānassatikathāya apubbatthānuvaṇṇanā anuppattā. Ayañhi ānāpānassatikathā diṭṭhikathāya suviditadiṭṭhādīnavassa micchādiṭṭhimalavisodhanena suvisuddhacittassa yathābhūtāvabodhāya samādhibhāvanā sukarā hoti, sabbasamādhibhāvanāsu ca sabbasabbaññubodhisattānaṃ bodhimūle imināva samādhinā samāhitacittānaṃ yathābhūtāvabodhato ayameva samādhibhāvanā padhānāti ca diṭṭhikathānantaraṃ kathitā. Tattha soḷasavatthukaṃ ānāpānassatisamādhiṃ bhāvayato samadhikāni dve ñāṇasatāni uppajjantīti ñāṇagaṇanuddeso, aṭṭha paripanthe ñāṇānītiādi ñāṇagaṇananiddeso, katamāni aṭṭha paripanthe ñāṇānītiādi. Imāni ekavīsati vimuttisukhe ñāṇānītipariyantaṃ sabbañāṇānaṃ vitthāraniddeso, ante soḷasavatthukaṃ ānāpānassatisamādhiṃ bhāvayatotiādi nigamananti evaṃ tāva pāḷivavatthānaṃ veditabbaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਗਣਨੁਦ੍ਦੇਸੇ ਗਣਨવਾਰੇ ਤਾવ ਸੋਲ਼ਸવਤ੍ਥੁਕਨ੍ਤਿ ਦੀਘਂ ਰਸ੍ਸਂ ਸਬ੍ਬਕਾਯਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਯਂ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰਨ੍ਤਿ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਚਤੁਕ੍ਕਂ, ਪੀਤਿਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਸੁਖਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਚਿਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਯਂ ਚਿਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰਨ੍ਤਿ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਚਤੁਕ੍ਕਂ, ਚਿਤ੍ਤਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਅਭਿਪ੍ਪਮੋਦਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੋਚਯਂ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਚਤੁਕ੍ਕਂ, ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਰਾਗਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਨਿਰੋਧਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾਨੁਪਸ੍ਸੀਤਿ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਚਤੁਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਇਮੇਸਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਚਤੁਕ੍ਕਾਨਂ વਸੇਨ ਸੋਲ਼ਸ વਤ੍ਥੂਨਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸੋਲ਼ਸવਤ੍ਥੁਕੋ। ਤਂ ਸੋਲ਼ਸવਤ੍ਥੁਕਂ। ਸਮਾਸવਸੇਨ ਪਨੇਤ੍ਥ વਿਭਤ੍ਤਿਲੋਪੋ ਕਤੋ। ਆਨਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ ਪવਿਸਨવਾਤੋ। ਅਪਾਨਨ੍ਤਿ ਬਹਿਨਿਕ੍ਖਮਨવਾਤੋ। ਕੇਚਿ ਪਨ વਿਪਰਿਯਾਯੇਨ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਪਾਨਞ੍ਹਿ ਅਪੇਤਂ ਆਨਤੋਤਿ ਅਪਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੧੬੦) ਪਨ ਨਾ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਦੀਘਤ੍ਤਮਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਆਪਾਨਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਆਨਾਪਾਨੇ ਸਤਿ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿ, ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸਪਰਿਗ੍ਗਾਹਿਕਾਯ ਸਤਿਯਾ ਏਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਯਾ ਯੁਤ੍ਤੋ ਸਮਾਧਿ, ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਯਂ વਾ ਸਮਾਧਿ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਸਮਾਧਿ। ਭਾવਯਤੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਭਾવੇਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਸਮਧਿਕਾਨੀਤਿ ਸਹ ਅਧਿਕੇਨ વਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮਧਿਕਾਨਿ, ਸਾਤਿਰੇਕਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮ-ਕਾਰੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਦਸਨ੍ਧਿਕਰੋ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਸਂਅਧਿਕਾਨੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਸਤਿ ਦ੍વੇ ਞਾਣਸਤਾਨਿਯੇવ ਅਧਿਕਾਨੀਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਹਿ વੀਸਤਿਅਧਿਕਾਨਿ ਦ੍વੇ ਞਾਣਸਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ।
Tattha gaṇanuddese gaṇanavāre tāva soḷasavatthukanti dīghaṃ rassaṃ sabbakāyapaṭisaṃvedī passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti kāyānupassanācatukkaṃ, pītipaṭisaṃvedī sukhapaṭisaṃvedī cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passambhayaṃ cittasaṅkhāranti vedanānupassanācatukkaṃ, cittapaṭisaṃvedī abhippamodayaṃ cittaṃ samādahaṃ cittaṃ vimocayaṃ cittanti cittānupassanācatukkaṃ, aniccānupassī virāgānupassī nirodhānupassī paṭinissaggānupassīti dhammānupassanācatukkanti imesaṃ catunnaṃ catukkānaṃ vasena soḷasa vatthūni patiṭṭhā ārammaṇāni assāti soḷasavatthuko. Taṃ soḷasavatthukaṃ. Samāsavasena panettha vibhattilopo kato. Ānanti abbhantaraṃ pavisanavāto. Apānanti bahinikkhamanavāto. Keci pana vipariyāyena vadanti. Apānañhi apetaṃ ānatoti apānanti vuccati, niddese (paṭi. ma. 1.160) pana nā-kārassa dīghattamajjhupekkhitvā āpānanti. Tasmiṃ ānāpāne sati ānāpānassati, assāsapassāsapariggāhikāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Ānāpānassatiyā yutto samādhi, ānāpānassatiyaṃ vā samādhi ānāpānassatisamādhi. Bhāvayatoti nibbedhabhāgiyaṃ bhāventassa. Samadhikānīti saha adhikena vattantīti samadhikāni, sātirekānīti attho. Ma-kāro panettha padasandhikaro. Keci pana ‘‘saṃadhikānī’’ti vadanti. Evaṃ sati dve ñāṇasatāniyeva adhikānīti āpajjati, taṃ na yujjati. Imāni hi vīsatiadhikāni dve ñāṇasatāni hontīti.
ਪਰਿਪਨ੍ਥੇ ਞਾਣਾਨੀਤਿ ਪਰਿਪਨ੍ਥਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਞਾਣਾਨਿ। ਤਥਾ ਉਪਕਾਰੇ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਞਾਣਾਨਿ। વੋਦਾਨੇ ਞਾਣਾਨੀਤਿ વੋਦਾਯਤਿ, ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਹੋਤੀਤਿ વੋਦਾਨਂ। ਕਿਂ ਤਂ? ਞਾਣਂ। ‘‘વੋਦਾਨਞਾਣਾਨੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਸੁਤਮਯੇ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ਮਾਤਿਕਾ ੧.੧; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੧) વਿਯ ‘‘વੋਦਾਨੇ ਞਾਣਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕਰੋਤੀਤਿ ਸਤੋਕਾਰੀ, ਤਸ੍ਸ ਸਤੋਕਾਰਿਸ੍ਸ ਞਾਣਾਨਿ। ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਞਾਣਾਨੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਭੂਤਾਨਿ ਞਾਣਾਨਿ। ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਨੁਲੋਮਞਾਣਾਨੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਅਨੁਕੂਲਾਨਿ ਞਾਣਾਨਿ। ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਨੁਲੋਮਿਞਾਣਾਨੀਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਨੁਲੋਮੋ ਏਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਨੁਲੋਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਞਾਣਾਨੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਂ ਞਾਣਾਨਿ। વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖੇ ਞਾਣਾਨੀਤਿ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖੇਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਞਾਣਾਨਿ।
Paripanthe ñāṇānīti paripanthaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattañāṇāni. Tathā upakāre upakkilese ñāṇāni. Vodāne ñāṇānīti vodāyati, tena cittaṃ parisuddhaṃ hotīti vodānaṃ. Kiṃ taṃ? Ñāṇaṃ. ‘‘Vodānañāṇānī’’ti vattabbe ‘‘sutamaye ñāṇa’’ntiādīsu (paṭi. ma. mātikā 1.1; paṭi. ma. 1.1) viya ‘‘vodāne ñāṇānī’’ti vuttaṃ. Sato sampajāno hutvā karotīti satokārī, tassa satokārissa ñāṇāni. Nibbidāñāṇānīti nibbidābhūtāni ñāṇāni. Nibbidānulomañāṇānīti nibbidāya anukūlāni ñāṇāni. Nibbidānulomiñāṇānītipi pāṭho, nibbidānulomo etesaṃ atthīti nibbidānulomīti attho. Nibbidāpaṭippassaddhiñāṇānīti nibbidāya paṭippassaddhiyaṃ ñāṇāni. Vimuttisukhe ñāṇānīti vimuttisukhena sampayuttāni ñāṇāni.
ਕਤਮਾਨਿ ਅਟ੍ਠਾਤਿਆਦੀਹਿ ਪਰਿਪਨ੍ਥਉਪਕਾਰਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖવਿਪਕ੍ਖਯੁਗਲਤ੍ਤਾ ਤੇਸੁ ਞਾਣਾਨਿ ਸਹੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ। ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨਿ। ਉਪਕਾਰਨ੍ਤਿ ਚ ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸવਸੇਨ ਨਪੁਂਸਕવਚਨਂ ਕਤਂ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾવਸੇਸਾ ਯੇ ਕੇਚਿ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ। ਤਥਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਾ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ। ‘‘ਪਰਿਪਨ੍ਥੋ ਉਪਕਾਰ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਤਂ ਤਦੇવ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਏਕવਚਨਂ ਕਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਰਿਪਨ੍ਥੇ ਞਾਣਾਨਿ ਚ ਉਪਕਾਰੇ ਞਾਣਾਨਿ ਚ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਤੇਹੇવ ਤਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਞਾਣਾਨਿ ਨਿਗਮੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਞਾਣਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Katamāni aṭṭhātiādīhi paripanthaupakārānaṃ paṭipakkhavipakkhayugalattā tesu ñāṇāni saheva niddiṭṭhāni. Kāmacchandanekkhammādīni heṭṭhā vuttatthāni. Upakāranti ca liṅgavipallāsavasena napuṃsakavacanaṃ kataṃ. Sabbepi akusalā dhammāti vuttāvasesā ye keci akusalā dhammā. Tathā sabbepi nibbedhabhāgiyā kusalā dhammā. ‘‘Paripantho upakāra’’nti ca taṃ tadeva apekkhitvā ekavacanaṃ kataṃ. Ettha ca paripanthe ñāṇāni ca upakāre ñāṇāni ca pucchitvā tesaṃ ārammaṇāneva vissajjitvā teheva tāni vissajjitāni hontīti tadārammaṇāni ñāṇāni nigametvā dassesi. Upakkilese ñāṇādīsupi eseva nayo.
ਗਣਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Gaṇanavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੧. ਗਣਨવਾਰ • 1. Gaṇanavāra
