| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
९. गन्धजातसुत्तवण्णना
9. Gandhajātasuttavaṇṇanā
८०. नवमे एतदवोचाति पच्छाभत्तं पिण्डपातपटिक्कन्तो दसबलस्स वत्तं दस्सेत्वा अत्तनो दिवाविहारट्ठानं गन्त्वा ‘‘इमस्मिं लोके मूलगन्धो नाम अत्थि, सारगन्धो नाम अत्थि, पुप्फगन्धो नाम अत्थि। इमे पन तयोपि गन्धा अनुवातंयेव गच्छन्ति, न पटिवातं। अत्थि नु खो किञ्चि, यस्स पटिवातम्पि गन्धो गच्छती’’ति चिन्तेत्वा अट्ठन्नं वरानं गहणकालेयेव कङ्खुप्पत्तिसमये उपसङ्कमनवरस्स गहितत्ता तक्खणंयेव दिवाट्ठानतो वुट्ठाय सत्थु सन्तिकं गन्त्वा वन्दित्वा एकमन्तं निसिन्नो उप्पन्नाय कङ्खाय विनोदनत्थं एतं ‘‘तीणिमानि, भन्ते’’तिआदिवचनं अवोच। तत्थ गन्धजातानीति गन्धजातियो। मूलगन्धोति मूलवत्थुको गन्धो, गन्धसम्पन्नं वा मूलमेव मूलगन्धो। तस्स हि गन्धो अनुवातं गच्छति। गन्धस्स पन गन्धो नाम नत्थि। सारगन्धपुप्फगन्धेसुपि एसेव नयो। अत्थानन्द, किञ्चि गन्धजातन्ति एत्थ सरणगमनादयो गुणवण्णभासनवसेन दिसागामिताय गन्धसदिसत्ता गन्धा, तेसं वत्थुभूतो पुग्गलो गन्धजातं नाम। गन्धो गच्छतीति वण्णभासनवसेन गच्छति। सीलवाति पञ्चसीलेन वा दससीलेन वा सीलवा। कल्याणधम्मोति तेनेव सीलधम्मेन कल्याणधम्मो सुन्दरधम्मो। विगतमलमच्छेरेनातिआदीनं अत्थो विसुद्धिमग्गे (विसुद्धि॰ १.१६०) वित्थारितोव। दिसासूति चतूसु दिसासु चतूसु अनुदिसासु । समणब्राह्मणाति समितपापबाहितपापा समणब्राह्मणा।
80. Navame etadavocāti pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto dasabalassa vattaṃ dassetvā attano divāvihāraṭṭhānaṃ gantvā ‘‘imasmiṃ loke mūlagandho nāma atthi, sāragandho nāma atthi, pupphagandho nāma atthi. Ime pana tayopi gandhā anuvātaṃyeva gacchanti, na paṭivātaṃ. Atthi nu kho kiñci, yassa paṭivātampi gandho gacchatī’’ti cintetvā aṭṭhannaṃ varānaṃ gahaṇakāleyeva kaṅkhuppattisamaye upasaṅkamanavarassa gahitattā takkhaṇaṃyeva divāṭṭhānato vuṭṭhāya satthu santikaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisinno uppannāya kaṅkhāya vinodanatthaṃ etaṃ ‘‘tīṇimāni, bhante’’tiādivacanaṃ avoca. Tattha gandhajātānīti gandhajātiyo. Mūlagandhoti mūlavatthuko gandho, gandhasampannaṃ vā mūlameva mūlagandho. Tassa hi gandho anuvātaṃ gacchati. Gandhassa pana gandho nāma natthi. Sāragandhapupphagandhesupi eseva nayo. Atthānanda, kiñci gandhajātanti ettha saraṇagamanādayo guṇavaṇṇabhāsanavasena disāgāmitāya gandhasadisattā gandhā, tesaṃ vatthubhūto puggalo gandhajātaṃ nāma. Gandho gacchatīti vaṇṇabhāsanavasena gacchati. Sīlavāti pañcasīlena vā dasasīlena vā sīlavā. Kalyāṇadhammoti teneva sīladhammena kalyāṇadhammo sundaradhammo. Vigatamalamaccherenātiādīnaṃ attho visuddhimagge (visuddhi. 1.160) vitthāritova. Disāsūti catūsu disāsu catūsu anudisāsu . Samaṇabrāhmaṇāti samitapāpabāhitapāpā samaṇabrāhmaṇā.
न पुप्फगन्धो पटिवातमेतीति वस्सिकपुप्फादीनं गन्धो पटिवातं न गच्छति। न चन्दनं तगरमल्लिका वाति चन्दनतगरमल्लिकानम्पि गन्धो पटिवातं न गच्छतीति अत्थो। देवलोकेपि फुटसुमना नाम होति, तस्सा पुप्फितदिवसे गन्धो योजनसतं अज्झोत्थरति। सोपि पटिवातं विदत्थिमत्तम्पि रतनमत्तम्पि गन्तुं न सक्कोतीति वदन्ति। सतञ्च गन्धो पटिवातमेतीति सतञ्च पण्डितानं बुद्धपच्चेकबुद्धबुद्धपुत्तानं सीलादिगुणगन्धो पटिवातं गच्छति। सब्बा दिसा सप्पुरिसो पवायतीति सप्पुरिसो पण्डितो सीलादिगुणगन्धेन सब्बा दिसा पवायति, सब्बा दिसा गन्धेन अवत्थरतीति अत्थो।
Na pupphagandho paṭivātametīti vassikapupphādīnaṃ gandho paṭivātaṃ na gacchati. Na candanaṃ tagaramallikā vāti candanatagaramallikānampi gandho paṭivātaṃ na gacchatīti attho. Devalokepi phuṭasumanā nāma hoti, tassā pupphitadivase gandho yojanasataṃ ajjhottharati. Sopi paṭivātaṃ vidatthimattampi ratanamattampi gantuṃ na sakkotīti vadanti. Satañca gandho paṭivātametīti satañca paṇḍitānaṃ buddhapaccekabuddhabuddhaputtānaṃ sīlādiguṇagandho paṭivātaṃ gacchati. Sabbā disā sappuriso pavāyatīti sappuriso paṇḍito sīlādiguṇagandhena sabbā disā pavāyati, sabbā disā gandhena avattharatīti attho.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ९. गन्धजातसुत्तं • 9. Gandhajātasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ९. गन्धजातसुत्तवण्णना • 9. Gandhajātasuttavaṇṇanā
