Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    ఖుద్దకనికాయే

    Khuddakanikāye

    పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా

    Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    (పఠమో భాగో)

    (Paṭhamo bhāgo)

    గన్థారమ్భకథా

    Ganthārambhakathā

    యో సబ్బలోకాతిగసబ్బసోభా-

    Yo sabbalokātigasabbasobhā-

    యుత్తేహి సబ్బేహి గుణేహి యుత్తో;

    Yuttehi sabbehi guṇehi yutto;

    దోసేహి సబ్బేహి సవాసనేహి,

    Dosehi sabbehi savāsanehi,

    ముత్తో విముత్తిం పరమఞ్చ దాతా.

    Mutto vimuttiṃ paramañca dātā.

    నిచ్చం దయాచన్దనసీతచిత్తో,

    Niccaṃ dayācandanasītacitto,

    పఞ్ఞారవిజ్జోతితసబ్బనేయ్యో;

    Paññāravijjotitasabbaneyyo;

    సబ్బేసు భూతేసు తమగ్గభూతం,

    Sabbesu bhūtesu tamaggabhūtaṃ,

    భూతత్థనాథం సిరసా నమిత్వా.

    Bhūtatthanāthaṃ sirasā namitvā.

    యో సబ్బభూతేసు మునీవ అగ్గో, అనన్తసఙ్ఖేసు జినత్తజేసు;

    Yo sabbabhūtesu munīva aggo, anantasaṅkhesu jinattajesu;

    అహూ దయాఞాణగుణేహి సత్థులీలానుకారీ జనతాహితేసు.

    Ahū dayāñāṇaguṇehi satthulīlānukārī janatāhitesu.

    తం సారిపుత్తం మునిరాజపుత్తం, థేరం థిరానేకగుణాభిరామం;

    Taṃ sāriputtaṃ munirājaputtaṃ, theraṃ thirānekaguṇābhirāmaṃ;

    పఞ్ఞాపభావుగ్గతచారుకిత్తిం, సుసన్తవుత్తిఞ్చ అథో నమిత్వా.

    Paññāpabhāvuggatacārukittiṃ, susantavuttiñca atho namitvā.

    సద్ధమ్మచక్కానుపవత్తకేన , సద్ధమ్మసేనాపతిసావకేన;

    Saddhammacakkānupavattakena , saddhammasenāpatisāvakena;

    సుత్తేసు వుత్తేసు తథాగతేన, భూతత్థవేదిత్తముపాగతేన.

    Suttesu vuttesu tathāgatena, bhūtatthavedittamupāgatena.

    యో భాసితో భాసితకోవిదేన, ధమ్మప్పదీపుజ్జలనాయకేన;

    Yo bhāsito bhāsitakovidena, dhammappadīpujjalanāyakena;

    పాఠో విసిట్ఠో పటిసమ్భిదానం, మగ్గోతి తన్నామవిసేసితో చ.

    Pāṭho visiṭṭho paṭisambhidānaṃ, maggoti tannāmavisesito ca.

    విచిత్తనానత్తనయోపగూళ్హో, గమ్భీరపఞ్ఞేహి సదావగాళ్హో;

    Vicittanānattanayopagūḷho, gambhīrapaññehi sadāvagāḷho;

    అత్తత్థలోకత్థపరాయణేహి, సంసేవనీయో సుజనేహి నిచ్చం.

    Attatthalokatthaparāyaṇehi, saṃsevanīyo sujanehi niccaṃ.

    ఞాణప్పభేదావహనస్స తస్స, యోగీహినేకేహి నిసేవితస్స;

    Ñāṇappabhedāvahanassa tassa, yogīhinekehi nisevitassa;

    అత్థం అపుబ్బం అనువణ్ణయన్తో, సుత్తఞ్చ యుత్తిఞ్చ అనుక్కమన్తో.

    Atthaṃ apubbaṃ anuvaṇṇayanto, suttañca yuttiñca anukkamanto.

    అవోక్కమన్తో సమయా సకా చ, అనామసన్తో సమయం పరఞ్చ;

    Avokkamanto samayā sakā ca, anāmasanto samayaṃ parañca;

    పుబ్బోపదేసట్ఠకథానయఞ్చ, యథానురూపం ఉపసంహరన్తో.

    Pubbopadesaṭṭhakathānayañca, yathānurūpaṃ upasaṃharanto.

    వక్ఖామహం అట్ఠకథం జనస్స, హితాయ సద్ధమ్మచిరట్ఠితత్థం;

    Vakkhāmahaṃ aṭṭhakathaṃ janassa, hitāya saddhammaciraṭṭhitatthaṃ;

    సక్కచ్చ సద్ధమ్మపకాసినిం తం, సుణాథ ధారేథ చ సాధు సన్తోతి.

    Sakkacca saddhammapakāsiniṃ taṃ, suṇātha dhāretha ca sādhu santoti.

    తత్థ పటిసమ్భిదానం మగ్గోతి తన్నామవిసేసితో చాతి వుత్తత్తా పటిసమ్భిదామగ్గస్స పటిసమ్భిదామగ్గతా తావ వత్తబ్బా. చతస్సో హి పటిసమ్భిదా – అత్థపటిసమ్భిదా, ధమ్మపటిసమ్భిదా, నిరుత్తిపటిసమ్భిదా, పటిభానపటిసమ్భిదాతి. తాసం పటిసమ్భిదానం మగ్గో అధిగమూపాయోతి పటిసమ్భిదామగ్గో, పటిసమ్భిదాపటిలాభహేతూతి వుత్తం హోతి. కథమయం తాసం మగ్గో హోతీతి చే? పభేదతో దేసితాయ దేసనాయ పటిసమ్భిదాఞాణావహత్తా. నానాభేదభిన్నానఞ్హి ధమ్మానం నానాభేదభిన్నా దేసనా సోతూనం అరియపుగ్గలానం పటిసమ్భిదాఞాణప్పభేదఞ్చ సఞ్జనేతి, పుథుజ్జనానం ఆయతిం పటిసమ్భిదాఞాణప్పభేదాయ చ పచ్చయో హోతి. వుత్తఞ్చ – ‘‘పభేదతో హి దేసనా ఘనవినిబ్భోగపటిసమ్భిదాఞాణావహా హోతీ’’తి (ధ॰ స॰ అట్ఠ॰ ౧.కామావచరకుసలపదభాజనీయ). అయఞ్చ నానాభేదభిన్నా దేసనా, తేనస్సా పటిసమ్భిదానం మగ్గత్తసిద్ధి.

    Tattha paṭisambhidānaṃ maggoti tannāmavisesito cāti vuttattā paṭisambhidāmaggassa paṭisambhidāmaggatā tāva vattabbā. Catasso hi paṭisambhidā – atthapaṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā, niruttipaṭisambhidā, paṭibhānapaṭisambhidāti. Tāsaṃ paṭisambhidānaṃ maggo adhigamūpāyoti paṭisambhidāmaggo, paṭisambhidāpaṭilābhahetūti vuttaṃ hoti. Kathamayaṃ tāsaṃ maggo hotīti ce? Pabhedato desitāya desanāya paṭisambhidāñāṇāvahattā. Nānābhedabhinnānañhi dhammānaṃ nānābhedabhinnā desanā sotūnaṃ ariyapuggalānaṃ paṭisambhidāñāṇappabhedañca sañjaneti, puthujjanānaṃ āyatiṃ paṭisambhidāñāṇappabhedāya ca paccayo hoti. Vuttañca – ‘‘pabhedato hi desanā ghanavinibbhogapaṭisambhidāñāṇāvahā hotī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1.kāmāvacarakusalapadabhājanīya). Ayañca nānābhedabhinnā desanā, tenassā paṭisambhidānaṃ maggattasiddhi.

    తత్థ చతస్సోతి గణనపరిచ్ఛేదో. పటిసమ్భిదాతి పభేదా. ‘‘అత్థే ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా, ధమ్మే ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా, తత్ర ధమ్మనిరుత్తాభిలాపే ఞాణం నిరుత్తిపటిసమ్భిదా, ఞాణేసు ఞాణం పటిభానపటిసమ్భిదా’’తి (విభ॰ ౭౧౮) వుత్తత్తా న అఞ్ఞస్స కస్సచి పభేదా, ఞాణస్సేవ పభేదా. తస్మా ‘‘చతస్సో పటిసమ్భిదా’’తి చత్తారో ఞాణప్పభేదాతి అత్థో. అత్థప్పభేదస్స సల్లక్ఖణవిభావనవవత్థానకరణసమత్థం అత్థే పభేదగతం ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా. ధమ్మప్పభేదస్స సల్లక్ఖణవిభావనవవత్థానకరణసమత్థం ధమ్మే పభేదగతం ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా. నిరుత్తిప్పభేదస్స సల్లక్ఖణవిభావనవవత్థానకరణసమత్థం నిరుత్తాభిలాపే పభేదగతం ఞాణం నిరుత్తిపటిసమ్భిదా. పటిభానప్పభేదస్స సల్లక్ఖణవిభావనవవత్థానకరణసమత్థం పటిభానే పభేదగతం ఞాణం పటిభానపటిసమ్భిదా.

    Tattha catassoti gaṇanaparicchedo. Paṭisambhidāti pabhedā. ‘‘Atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dhamme ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā, ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā’’ti (vibha. 718) vuttattā na aññassa kassaci pabhedā, ñāṇasseva pabhedā. Tasmā ‘‘catasso paṭisambhidā’’ti cattāro ñāṇappabhedāti attho. Atthappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā. Dhammappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā. Niruttippabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ niruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā. Paṭibhānappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanavavatthānakaraṇasamatthaṃ paṭibhāne pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.

    తత్థ అత్థోతి సఙ్ఖేపతో హేతుఫలం. తఞ్హి యస్మా హేతుఅనుసారేన అరీయతి అధిగమీయతి పాపుణీయతి, తస్మా అత్థోతి వుచ్చతి. పభేదతో పన యంకిఞ్చి పచ్చయసముప్పన్నం, నిబ్బానం, భాసితత్థో, విపాకో, కిరియాతి ఇమే పఞ్చ ధమ్మా అత్థోతి వేదితబ్బా. తం అత్థం పచ్చవేక్ఖన్తస్స తస్మిం అత్థే పభేదగతం ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా.

    Tattha atthoti saṅkhepato hetuphalaṃ. Tañhi yasmā hetuanusārena arīyati adhigamīyati pāpuṇīyati, tasmā atthoti vuccati. Pabhedato pana yaṃkiñci paccayasamuppannaṃ, nibbānaṃ, bhāsitattho, vipāko, kiriyāti ime pañca dhammā atthoti veditabbā. Taṃ atthaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā.

    ధమ్మోతి సఙ్ఖేపతో పచ్చయో. సో హి యస్మా తం తం విదహతి పవత్తేతి చేవ పాపేతి చ, తస్మా ధమ్మోతి వుచ్చతి. పభేదతో పన యో కోచి ఫలనిబ్బత్తకో హేతు, అరియమగ్గో, భాసితం, కుసలం, అకుసలన్తి ఇమే పఞ్చ ధమ్మా ధమ్మోతి వేదితబ్బా. తం ధమ్మం పచ్చవేక్ఖన్తస్స తస్మిం ధమ్మే పభేదగతం ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా. అయమేవ హి అత్థో అభిధమ్మే (విభ॰ ౭౧౯-౭౨౫) –

    Dhammoti saṅkhepato paccayo. So hi yasmā taṃ taṃ vidahati pavatteti ceva pāpeti ca, tasmā dhammoti vuccati. Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu, ariyamaggo, bhāsitaṃ, kusalaṃ, akusalanti ime pañca dhammā dhammoti veditabbā. Taṃ dhammaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā. Ayameva hi attho abhidhamme (vibha. 719-725) –

    ‘‘దుక్ఖే ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా, దుక్ఖసముదయే ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా, దుక్ఖనిరోధే ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా, దుక్ఖనిరోధగామినియా పటిపదాయ ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా. హేతుమ్హి ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా, హేతుఫలే ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా.

    ‘‘Dukkhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dukkhasamudaye ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, dukkhanirodhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā. Hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā.

    ‘‘యే ధమ్మా జాతా భూతా సఞ్జాతా నిబ్బత్తా అభినిబ్బత్తా పాతుభూతా, ఇమేసు ధమ్మేసు ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా, యమ్హా ధమ్మా తే ధమ్మా జాతా భూతా సఞ్జాతా నిబ్బత్తా అభినిబ్బత్తా పాతుభూతా, తేసు ధమ్మేసు ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా.

    ‘‘Ye dhammā jātā bhūtā sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā, imesu dhammesu ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, yamhā dhammā te dhammā jātā bhūtā sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā, tesu dhammesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.

    ‘‘జరామరణే ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా, జరామరణసముదయే ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా, జరామరణనిరోధే ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా, జరామరణనిరోధగామినియా పటిపదాయ ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా.

    ‘‘Jarāmaraṇe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, jarāmaraṇasamudaye ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, jarāmaraṇanirodhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.

    ‘‘జాతియా ఞాణం…పే॰… భవే ఞాణం…పే॰… ఉపాదానే ఞాణం…పే॰… తణ్హాయ ఞాణం…పే॰… వేదనాయ ఞాణం…పే॰… ఫస్సే ఞాణం….పే॰… సళాయతనే ఞాణం….పే॰… నామరూపే ఞాణం…పే॰… విఞ్ఞాణే ఞాణం…పే॰… సఙ్ఖారేసు ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా, సఙ్ఖారసముదయే ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా, సఙ్ఖారనిరోధే ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా, సఙ్ఖారనిరోధగామినియా పటిపదాయ ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా.

    ‘‘Jātiyā ñāṇaṃ…pe… bhave ñāṇaṃ…pe… upādāne ñāṇaṃ…pe… taṇhāya ñāṇaṃ…pe… vedanāya ñāṇaṃ…pe… phasse ñāṇaṃ….pe… saḷāyatane ñāṇaṃ….pe… nāmarūpe ñāṇaṃ…pe… viññāṇe ñāṇaṃ…pe… saṅkhāresu ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, saṅkhārasamudaye ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, saṅkhāranirodhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, saṅkhāranirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.

    ‘‘ఇధ భిక్ఖు ధమ్మం జానాతి – సుత్తం గేయ్యం వేయ్యాకరణం గాథం ఉదానం ఇతివుత్తకం జాతకం అబ్భుతధమ్మం వేదల్లం. అయం వుచ్చతి ధమ్మపటిసమ్భిదా. సో తస్స తస్సేవ భాసితస్స అత్థం జానాతి ‘అయం ఇమస్స భాసితస్స అత్థో, అయం ఇమస్స భాసితస్స అత్థో’తి. అయం వుచ్చతి అత్థపటిసమ్భిదా.

    ‘‘Idha bhikkhu dhammaṃ jānāti – suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Ayaṃ vuccati dhammapaṭisambhidā. So tassa tasseva bhāsitassa atthaṃ jānāti ‘ayaṃ imassa bhāsitassa attho, ayaṃ imassa bhāsitassa attho’ti. Ayaṃ vuccati atthapaṭisambhidā.

    ‘‘కతమే ధమ్మా కుసలా? యస్మిం సమయే కామావచరం కుసలం చిత్తం ఉప్పన్నం హోతి సోమనస్ససహగతం ఞాణసమ్పయుత్తం రూపారమ్మణం వా…పే॰… ధమ్మారమ్మణం వా యం యం వా పనారబ్భ తస్మిం సమయే ఫస్సో హోతి…పే॰… అవిక్ఖేపో హోతి. ఇమే ధమ్మా కుసలా. ఇమేసు ధమ్మేసు ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా, తేసం విపాకే ఞాణం అత్థపటిసమ్భిదా’’తిఆదినా నయేన విభజిత్వా విభజిత్వా దస్సితో.

    ‘‘Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Imesu dhammesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’tiādinā nayena vibhajitvā vibhajitvā dassito.

    తత్ర ధమ్మనిరుత్తాభిలాపే ఞాణన్తి తస్మిం అత్థే చ ధమ్మే చ యా సభావనిరుత్తి అబ్యభిచారివోహారో, తస్స అభిలాపే భాసనే ఉదీరణే తం లపితం భాసితం ఉదీరితం సభావనిరుత్తిసద్దం ఆరమ్మణం కత్వా పచ్చవేక్ఖన్తస్స తస్మిం సభావనిరుత్తాభిలాపే ‘‘అయం సభావనిరుత్తి, అయం న సభావనిరుత్తీ’’తి ఏవం తస్సా ధమ్మనిరుత్తిసఞ్ఞితాయ సభావనిరుత్తియా మాగధికాయ సబ్బసత్తానం మూలభాసాయ పభేదగతం ఞాణం నిరుత్తిపటిసమ్భిదా. ఏవమయం నిరుత్తిపటిసమ్భిదా సద్దారమ్మణా నామ జాతా, న పఞ్ఞత్తిఆరమ్మణా. కస్మా? యస్మా సద్దం సుత్వా ‘‘అయం సభావనిరుత్తి, అయం న సభావనిరుత్తీ’’తి జానాతి. పటిసమ్భిదాప్పత్తో హి ‘‘ఫస్సో’’తి వుత్తే ‘‘అయం సభావనిరుత్తీ’’తి జానాతి, ‘‘ఫస్సా’’తి వా ‘‘ఫస్స’’న్తి వా వుత్తే పన ‘‘అయం న సభావనిరుత్తీ’’తి జానాతి. వేదనాదీసుపి ఏసేవ నయో. అఞ్ఞం పనేస నామాఖ్యాతఉపసగ్గనిపాతబ్యఞ్జనసద్దం జానాతి న జానాతీతి? యదగ్గేన సద్దం సుత్వా ‘‘అయం సభావనిరుత్తి, అయం న సభావనిరుత్తీ’’తి జానాతి, తదగ్గేన తమ్పి జానిస్సతి. తం పన నయిదం పటిసమ్భిదాకిచ్చన్తి పటిక్ఖిపిత్వా ‘‘భాసం నామ సత్తా ఉగ్గణ్హన్తీ’’తి వత్వా ఇదం కథితం – మాతాపితరో హి దహరకాలే కుమారకే మఞ్చే వా పీఠే వా నిపజ్జాపేత్వా తం తం కథయమానా తాని తాని కిచ్చాని కరోన్తి, దారకా తేసం తం తం భాసం వవత్థాపేన్తి ‘‘ఇమినా ఇదం వుత్తం, ఇమినా ఇదం వుత్త’’న్తి. గచ్ఛన్తే గచ్ఛన్తే కాలే సబ్బమ్పి భాసం జానన్తి. మాతా దమిళీ, పితా అన్ధకో. తేసం జాతదారకో సచే మాతు కథం పఠమం సుణాతి , దమిళభాసం భాసిస్సతి. సచే పితు కథం పఠమం సుణాతి, అన్ధకభాసం భాసిస్సతి. ఉభిన్నమ్పి పన కథం అసుణన్తో మాగధికభాసం భాసిస్సతి.

    Tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇanti tasmiṃ atthe ca dhamme ca yā sabhāvanirutti abyabhicārivohāro, tassa abhilāpe bhāsane udīraṇe taṃ lapitaṃ bhāsitaṃ udīritaṃ sabhāvaniruttisaddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tasmiṃ sabhāvaniruttābhilāpe ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti evaṃ tassā dhammaniruttisaññitāya sabhāvaniruttiyā māgadhikāya sabbasattānaṃ mūlabhāsāya pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā. Evamayaṃ niruttipaṭisambhidā saddārammaṇā nāma jātā, na paññattiārammaṇā. Kasmā? Yasmā saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti. Paṭisambhidāppatto hi ‘‘phasso’’ti vutte ‘‘ayaṃ sabhāvaniruttī’’ti jānāti, ‘‘phassā’’ti vā ‘‘phassa’’nti vā vutte pana ‘‘ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti. Vedanādīsupi eseva nayo. Aññaṃ panesa nāmākhyātaupasagganipātabyañjanasaddaṃ jānāti na jānātīti? Yadaggena saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti, tadaggena tampi jānissati. Taṃ pana nayidaṃ paṭisambhidākiccanti paṭikkhipitvā ‘‘bhāsaṃ nāma sattā uggaṇhantī’’ti vatvā idaṃ kathitaṃ – mātāpitaro hi daharakāle kumārake mañce vā pīṭhe vā nipajjāpetvā taṃ taṃ kathayamānā tāni tāni kiccāni karonti, dārakā tesaṃ taṃ taṃ bhāsaṃ vavatthāpenti ‘‘iminā idaṃ vuttaṃ, iminā idaṃ vutta’’nti. Gacchante gacchante kāle sabbampi bhāsaṃ jānanti. Mātā damiḷī, pitā andhako. Tesaṃ jātadārako sace mātu kathaṃ paṭhamaṃ suṇāti , damiḷabhāsaṃ bhāsissati. Sace pitu kathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, andhakabhāsaṃ bhāsissati. Ubhinnampi pana kathaṃ asuṇanto māgadhikabhāsaṃ bhāsissati.

    యోపి అగామకే మహాఅరఞ్ఞే నిబ్బత్తో, తత్థ అఞ్ఞో కథేన్తో నామ నత్థి, సోపి అత్తనో ధమ్మతాయ వచనం సముట్ఠాపేన్తో మాగధికభాసమేవ భాసిస్సతి. నిరయే తిరచ్ఛానయోనియం పేత్తివిసయే మనుస్సలోకే దేవలోకేతి సబ్బత్థ మాగధికభాసావ ఉస్సన్నా. తత్థ సేసా ఓట్టకిరాతఅన్ధకయోనకదమిళభాసాదికా భాసా పరివత్తన్తి. అయమేవేకా యథాభుచ్చబ్రహ్మవోహారఅరియవోహారసఙ్ఖాతా మాగధికభాసా న పరివత్తతి. సమ్మాసమ్బుద్ధోపి తేపిటకం బుద్ధవచనం తన్తిం ఆరోపేన్తో మాగధికభాసాయ ఏవ ఆరోపేసి. కస్మా? ఏవఞ్హి అత్థం ఆహరితుం సుఖం హోతి. మాగధికభాసాయ హి తన్తిం ఆరుళ్హస్స బుద్ధవచనస్స పటిసమ్భిదాప్పత్తానం సోతపథాగమనమేవ పపఞ్చో . సోతే పన సఙ్ఘట్టితమత్తేయేవ నయసతేన నయసహస్సేన అత్థో ఉపట్ఠాతి. అఞ్ఞాయ పన భాసాయ తన్తిం ఆరుళ్హకం పోథేత్వా పోథేత్వా ఉగ్గహేతబ్బం హోతి. బహుమ్పి ఉగ్గహేత్వా పన పుథుజ్జనస్స పటిసమ్భిదాప్పత్తి నామ నత్థి, అరియసావకో నో పటిసమ్భిదాప్పత్తో నామ నత్థి.

    Yopi agāmake mahāaraññe nibbatto, tattha añño kathento nāma natthi, sopi attano dhammatāya vacanaṃ samuṭṭhāpento māgadhikabhāsameva bhāsissati. Niraye tiracchānayoniyaṃ pettivisaye manussaloke devaloketi sabbattha māgadhikabhāsāva ussannā. Tattha sesā oṭṭakirātaandhakayonakadamiḷabhāsādikā bhāsā parivattanti. Ayamevekā yathābhuccabrahmavohāraariyavohārasaṅkhātā māgadhikabhāsā na parivattati. Sammāsambuddhopi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ tantiṃ āropento māgadhikabhāsāya eva āropesi. Kasmā? Evañhi atthaṃ āharituṃ sukhaṃ hoti. Māgadhikabhāsāya hi tantiṃ āruḷhassa buddhavacanassa paṭisambhidāppattānaṃ sotapathāgamanameva papañco . Sote pana saṅghaṭṭitamatteyeva nayasatena nayasahassena attho upaṭṭhāti. Aññāya pana bhāsāya tantiṃ āruḷhakaṃ pothetvā pothetvā uggahetabbaṃ hoti. Bahumpi uggahetvā pana puthujjanassa paṭisambhidāppatti nāma natthi, ariyasāvako no paṭisambhidāppatto nāma natthi.

    ఞాణేసు ఞాణన్తి సబ్బత్థకఞాణమారమ్మణం కత్వా పచ్చవేక్ఖన్తస్స తస్మిం ఞాణే పభేదగతం ఞాణం, యథావుత్తేసు వా తేసు తీసు ఞాణేసు గోచరకిచ్చాదివసేన విత్థారగతం ఞాణం పటిభానపటిసమ్భిదా.

    Ñāṇesu ñāṇanti sabbatthakañāṇamārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tasmiṃ ñāṇe pabhedagataṃ ñāṇaṃ, yathāvuttesu vā tesu tīsu ñāṇesu gocarakiccādivasena vitthāragataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.

    ఇమా పన చతస్సో పటిసమ్భిదా ద్వీసు ఠానేసు పభేదం గచ్ఛన్తి, పఞ్చహి కారణేహి విసదా హోన్తీతి వేదితబ్బా. కతమేసు ద్వీసు ఠానేసు పభేదం గచ్ఛన్తి? సేక్ఖభూమియఞ్చ అసేక్ఖభూమియఞ్చ. తత్థ సారిపుత్తత్థేరస్స మహామోగ్గల్లానత్థేరస్స మహాకస్సపత్థేరస్స మహాకచ్చాయనత్థేరస్స మహాకోట్ఠితత్థేరస్సాతి ఏవమాదీనం అసీతియాపి మహాథేరానం పటిసమ్భిదా అసేక్ఖభూమియం పభేదం గతా, ఆనన్దత్థేరస్స, చిత్తస్స గహపతినో, ధమ్మికస్స ఉపాసకస్స, ఉపాలిస్స గహపతినో, ఖుజ్జుత్తరాయ ఉపాసికాయాతిఏవమాదీనం పటిసమ్భిదా సేక్ఖభూమియం పభేదం గతాతి ఇమాసు ద్వీసు భూమీసు పభేదం గచ్ఛన్తి.

    Imā pana catasso paṭisambhidā dvīsu ṭhānesu pabhedaṃ gacchanti, pañcahi kāraṇehi visadā hontīti veditabbā. Katamesu dvīsu ṭhānesu pabhedaṃ gacchanti? Sekkhabhūmiyañca asekkhabhūmiyañca. Tattha sāriputtattherassa mahāmoggallānattherassa mahākassapattherassa mahākaccāyanattherassa mahākoṭṭhitattherassāti evamādīnaṃ asītiyāpi mahātherānaṃ paṭisambhidā asekkhabhūmiyaṃ pabhedaṃ gatā, ānandattherassa, cittassa gahapatino, dhammikassa upāsakassa, upālissa gahapatino, khujjuttarāya upāsikāyātievamādīnaṃ paṭisambhidā sekkhabhūmiyaṃ pabhedaṃ gatāti imāsu dvīsu bhūmīsu pabhedaṃ gacchanti.

    కతమేహి పఞ్చహి కారణేహి విసదా హోన్తి? అధిగమేన, పరియత్తియా, సవనేన, పరిపుచ్ఛాయ, పుబ్బయోగేన. తత్థ అధిగమో నామ అరహత్తప్పత్తి. అరహత్తఞ్హి పత్తస్స పటిసమ్భిదా విసదా హోన్తి. పరియత్తి నామ బుద్ధవచనం. తఞ్హి ఉగ్గణ్హన్తస్స పటిసమ్భిదా విసదా హోన్తి. సవనం నామ సద్ధమ్మస్సవనం. సక్కచ్చం అట్ఠిం కత్వా ధమ్మం సుణన్తస్స హి పటిసమ్భిదా విసదా హోన్తి. పరిపుచ్ఛా నామ పాళిఅట్ఠకథాదీసు గణ్ఠిపదఅత్థపదవినిచ్ఛయకథా. ఉగ్గహితపాళిఆదీసు హి అత్థం పరిపుచ్ఛన్తస్స పటిసమ్భిదా విసదా హోన్తి. పుబ్బయోగో నామ పుబ్బబుద్ధానం సాసనే యోగావచరతా గతపచ్చాగతికభావేన యావ అనులోమగోత్రభుసమీపం పత్తవిపస్సనానుయోగో. పుబ్బయోగావచరస్స హి పటిసమ్భిదా విసదా హోన్తి. ఇమేహి పఞ్చహి కారణేహి విసదా హోన్తీతి.

    Katamehi pañcahi kāraṇehi visadā honti? Adhigamena, pariyattiyā, savanena, paripucchāya, pubbayogena. Tattha adhigamo nāma arahattappatti. Arahattañhi pattassa paṭisambhidā visadā honti. Pariyatti nāma buddhavacanaṃ. Tañhi uggaṇhantassa paṭisambhidā visadā honti. Savanaṃ nāma saddhammassavanaṃ. Sakkaccaṃ aṭṭhiṃ katvā dhammaṃ suṇantassa hi paṭisambhidā visadā honti. Paripucchā nāma pāḷiaṭṭhakathādīsu gaṇṭhipadaatthapadavinicchayakathā. Uggahitapāḷiādīsu hi atthaṃ paripucchantassa paṭisambhidā visadā honti. Pubbayogo nāma pubbabuddhānaṃ sāsane yogāvacaratā gatapaccāgatikabhāvena yāva anulomagotrabhusamīpaṃ pattavipassanānuyogo. Pubbayogāvacarassa hi paṭisambhidā visadā honti. Imehi pañcahi kāraṇehi visadā hontīti.

    ఏతేసు పన కారణేసు పరియత్తి సవనం పరిపుచ్ఛాతి ఇమాని తీణి పభేదస్సేవ బలవకారణాని. పుబ్బయోగో అధిగమస్స బలవపచ్చయో, పభేదస్స హోతి న హోతీతి? హోతి, న పన తథా. పరియత్తిసవనపరిపుచ్ఛా హి పుబ్బే హోన్తు వా మా వా, పుబ్బయోగేన పన పుబ్బే చేవ ఏతరహి చ సఙ్ఖారసమ్మసనం వినా పటిసమ్భిదా నామ నత్థి. ఇమే పన ద్వేపి ఏకతో హుత్వా పటిసమ్భిదా ఉపత్థమ్భేత్వా విసదా కరోన్తీతి. అపరే ఆహు –

    Etesu pana kāraṇesu pariyatti savanaṃ paripucchāti imāni tīṇi pabhedasseva balavakāraṇāni. Pubbayogo adhigamassa balavapaccayo, pabhedassa hoti na hotīti? Hoti, na pana tathā. Pariyattisavanaparipucchā hi pubbe hontu vā mā vā, pubbayogena pana pubbe ceva etarahi ca saṅkhārasammasanaṃ vinā paṭisambhidā nāma natthi. Ime pana dvepi ekato hutvā paṭisambhidā upatthambhetvā visadā karontīti. Apare āhu –

    ‘‘పుబ్బయోగో బాహుసచ్చం, దేసభాసా చ ఆగమో;

    ‘‘Pubbayogo bāhusaccaṃ, desabhāsā ca āgamo;

    పరిపుచ్ఛా అధిగమో, గరుసన్నిస్సయో తథా;

    Paripucchā adhigamo, garusannissayo tathā;

    మిత్తసమ్పత్తి చేవాతి, పటిసమ్భిదపచ్చయా’’తి.

    Mittasampatti cevāti, paṭisambhidapaccayā’’ti.

    తత్థ పుబ్బయోగో వుత్తనయోవ. బాహుసచ్చం నామ తేసు తేసు సత్థేసు చ సిప్పాయతనేసు చ కుసలతా. దేసభాసా నామ ఏకసతవోహారకుసలతా, విసేసేన పన మాగధికే కోసల్లం. ఆగమో నామ అన్తమసో ఓపమ్మవగ్గమత్తస్సపి బుద్ధవచనస్స పరియాపుణనం. పరిపుచ్ఛా నామ ఏకగాథాయపి అత్థవినిచ్ఛయపుచ్ఛనం. అధిగమో నామ సోతాపన్నతా వా సకదాగామితా వా అనాగామితా వా అరహత్తం వా. గరుసన్నిస్సయో నామ సుతపటిభానబహులానం గరూనం సన్తికే వాసో. మిత్తసమ్పత్తి నామ తథారూపానంయేవ మిత్తానం పటిలాభోతి.

    Tattha pubbayogo vuttanayova. Bāhusaccaṃ nāma tesu tesu satthesu ca sippāyatanesu ca kusalatā. Desabhāsā nāma ekasatavohārakusalatā, visesena pana māgadhike kosallaṃ. Āgamo nāma antamaso opammavaggamattassapi buddhavacanassa pariyāpuṇanaṃ. Paripucchā nāma ekagāthāyapi atthavinicchayapucchanaṃ. Adhigamo nāma sotāpannatā vā sakadāgāmitā vā anāgāmitā vā arahattaṃ vā. Garusannissayo nāma sutapaṭibhānabahulānaṃ garūnaṃ santike vāso. Mittasampatti nāma tathārūpānaṃyeva mittānaṃ paṭilābhoti.

    తత్థ బుద్ధా చ పచ్చేకబుద్ధా చ పుబ్బయోగఞ్చేవ అధిగమఞ్చ నిస్సాయ పటిసమ్భిదా పాపుణన్తి, సావకా సబ్బానిపి ఏతాని కారణాని. పటిసమ్భిదాప్పత్తియా చ పాటియేక్కో కమ్మట్ఠానభావనానుయోగో నామ నత్థి, సేక్ఖానం పన సేక్ఖఫలవిమోక్ఖన్తికా, అసేక్ఖానం అసేక్ఖఫలవిమోక్ఖన్తికా చ పటిసమ్భిదాప్పత్తి హోతి. తథాగతానఞ్హి దస బలాని వియ అరియానం అరియఫలేహేవ పటిసమ్భిదా ఇజ్ఝన్తీతి. ఇమాసం చతస్సన్నం పటిసమ్భిదానం మగ్గోతి పటిసమ్భిదామగ్గో, పటిసమ్భిదామగ్గో ఏవ పకరణం పటిసమ్భిదామగ్గప్పకరణం, పకారేన కరీయన్తే వుచ్చన్తే ఏత్థ నానాభేదభిన్నా గమ్భీరా అత్థా ఇతి పకరణం.

    Tattha buddhā ca paccekabuddhā ca pubbayogañceva adhigamañca nissāya paṭisambhidā pāpuṇanti, sāvakā sabbānipi etāni kāraṇāni. Paṭisambhidāppattiyā ca pāṭiyekko kammaṭṭhānabhāvanānuyogo nāma natthi, sekkhānaṃ pana sekkhaphalavimokkhantikā, asekkhānaṃ asekkhaphalavimokkhantikā ca paṭisambhidāppatti hoti. Tathāgatānañhi dasa balāni viya ariyānaṃ ariyaphaleheva paṭisambhidā ijjhantīti. Imāsaṃ catassannaṃ paṭisambhidānaṃ maggoti paṭisambhidāmaggo, paṭisambhidāmaggo eva pakaraṇaṃ paṭisambhidāmaggappakaraṇaṃ, pakārena karīyante vuccante ettha nānābhedabhinnā gambhīrā atthā iti pakaraṇaṃ.

    తదేతం పటిసమ్భిదామగ్గప్పకరణం అత్థసమ్పన్నం బ్యఞ్జనసమ్పన్నం గమ్భీరం గమ్భీరత్థం లోకుత్తరప్పకాసనం సుఞ్ఞతాపటిసఞ్ఞుత్తం పటిపత్తిఫలవిసేససాధనం పటిపత్తిపటిపక్ఖపటిసేధనం యోగావచరానం ఞాణవరరతనాకరభూతం ధమ్మకథికానం ధమ్మకథావిలాసవిసేసహేతుభూతం సంసారభీరుకానం దుక్ఖనిస్సరణం తదుపాయదస్సనేన అస్సాసజననత్థం తప్పటిపక్ఖనాసనత్థఞ్చ గమ్భీరత్థానఞ్చ అనేకేసం సుత్తన్తపదానం అత్థవివరణేన సుజనహదయపరితోసజననత్థం తథాగతేన అరహతా సమ్మాసమ్బుద్ధేన సబ్బత్థ అప్పటిహతసబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణమహాపదీపావభాసేన సకలజనవిత్థతమహాకరుణాసినేహసినిద్ధహదయేన వేనేయ్యజనహదయగతకిలేసన్ధకారవిధమనత్థముజ్జలితస్స సద్ధమ్మమహాపదీపస్స తదధిప్పాయవికాసనసినేహపరిసేకేన పఞ్చవస్ససహస్సమవిరతముజ్జలనమిచ్ఛతా లోకానుకమ్పకేన సత్థుకప్పేన ధమ్మరాజస్స ధమ్మసేనాపతినా ఆయస్మతా సారిపుత్తత్థేరేన భాసితం సుత్వా ఆయస్మతా ఆనన్దేన పఠమమహాసఙ్గీతికాలే యథాసుతమేవ సఙ్గీతిం ఆరోపితం.

    Tadetaṃ paṭisambhidāmaggappakaraṇaṃ atthasampannaṃ byañjanasampannaṃ gambhīraṃ gambhīratthaṃ lokuttarappakāsanaṃ suññatāpaṭisaññuttaṃ paṭipattiphalavisesasādhanaṃ paṭipattipaṭipakkhapaṭisedhanaṃ yogāvacarānaṃ ñāṇavararatanākarabhūtaṃ dhammakathikānaṃ dhammakathāvilāsavisesahetubhūtaṃ saṃsārabhīrukānaṃ dukkhanissaraṇaṃ tadupāyadassanena assāsajananatthaṃ tappaṭipakkhanāsanatthañca gambhīratthānañca anekesaṃ suttantapadānaṃ atthavivaraṇena sujanahadayaparitosajananatthaṃ tathāgatena arahatā sammāsambuddhena sabbattha appaṭihatasabbaññutaññāṇamahāpadīpāvabhāsena sakalajanavitthatamahākaruṇāsinehasiniddhahadayena veneyyajanahadayagatakilesandhakāravidhamanatthamujjalitassa saddhammamahāpadīpassa tadadhippāyavikāsanasinehaparisekena pañcavassasahassamaviratamujjalanamicchatā lokānukampakena satthukappena dhammarājassa dhammasenāpatinā āyasmatā sāriputtattherena bhāsitaṃ sutvā āyasmatā ānandena paṭhamamahāsaṅgītikāle yathāsutameva saṅgītiṃ āropitaṃ.

    తదేతం వినయపిటకం సుత్తన్తపిటకం అభిధమ్మపిటకన్తి తీసు పిటకేసు సుత్తన్తపిటకపరియాపన్నం. దీఘనికాయో మజ్ఝిమనికాయో సంయుత్తనికాయో అఙ్గుత్తరనికాయో ఖుద్దకనికాయోతి పఞ్చసు మహానికాయేసు ఖుద్దకమహానికాయపరియాపన్నం. సుత్తం గేయ్యం వేయ్యాకరణం గాథా ఉదానం ఇతివుత్తకం జాతకం అబ్భుతధమ్మం వేదల్లన్తి నవసు సత్థు సాసనఙ్గేసు యథాసమ్భవం గేయ్యవేయ్యాకరణఙ్గద్వయసఙ్గహితం.

    Tadetaṃ vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakanti tīsu piṭakesu suttantapiṭakapariyāpannaṃ. Dīghanikāyo majjhimanikāyo saṃyuttanikāyo aṅguttaranikāyo khuddakanikāyoti pañcasu mahānikāyesu khuddakamahānikāyapariyāpannaṃ. Suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallanti navasu satthu sāsanaṅgesu yathāsambhavaṃ geyyaveyyākaraṇaṅgadvayasaṅgahitaṃ.

    ‘‘ద్వాసీతి బుద్ధతో గణ్హిం, ద్వే సహస్సాని భిక్ఖుతో;

    ‘‘Dvāsīti buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto;

    చతురాసీతి సహస్సాని, యే మే ధమ్మా పవత్తినో’’తి. (థేరగా॰ ౧౦౨౭) –

    Caturāsīti sahassāni, ye me dhammā pavattino’’ti. (theragā. 1027) –

    ధమ్మభణ్డాగారికత్థేరేన పన పఞ్చసు ఠానేసు ఏతదగ్గం ఆరోపితేన పటిఞ్ఞాతానం చతురాసీతియా ధమ్మక్ఖన్ధసహస్సానం భిక్ఖుతో గహితేసు ద్వీసు ధమ్మక్ఖన్ధసహస్సేసు అనేకసతధమ్మక్ఖన్ధసఙ్గహితం. తస్స తయో వగ్గా – మహావగ్గో, మజ్ఝిమవగ్గో, చూళవగ్గోతి. ఏకేకస్మిం వగ్గస్మిం దసదసకం కత్వా ఞాణకథాదికా మాతికాకథాపరియోసానా సమతింస కథా. ఏవమనేకధా వవత్థాపితస్స ఇమస్స పటిసమ్భిదామగ్గప్పకరణస్స అనుపుబ్బం అపుబ్బపదత్థవణ్ణనం కరిస్సామ. ఇమఞ్హి పకరణం పాఠతో అత్థతో ఉద్దిసన్తేన చ నిద్దిసన్తేన చ సక్కచ్చం ఉద్దిసితబ్బం నిద్దిసితబ్బఞ్చ, ఉగ్గణ్హన్తేనాపి సక్కచ్చం ఉగ్గహేతబ్బం ధారేతబ్బఞ్చ. తం కిస్సహేతు? గమ్భీరత్తా ఇమస్స పకరణస్స లోకహితాయ లోకే చిరట్ఠితత్థం.

    Dhammabhaṇḍāgārikattherena pana pañcasu ṭhānesu etadaggaṃ āropitena paṭiññātānaṃ caturāsītiyā dhammakkhandhasahassānaṃ bhikkhuto gahitesu dvīsu dhammakkhandhasahassesu anekasatadhammakkhandhasaṅgahitaṃ. Tassa tayo vaggā – mahāvaggo, majjhimavaggo, cūḷavaggoti. Ekekasmiṃ vaggasmiṃ dasadasakaṃ katvā ñāṇakathādikā mātikākathāpariyosānā samatiṃsa kathā. Evamanekadhā vavatthāpitassa imassa paṭisambhidāmaggappakaraṇassa anupubbaṃ apubbapadatthavaṇṇanaṃ karissāma. Imañhi pakaraṇaṃ pāṭhato atthato uddisantena ca niddisantena ca sakkaccaṃ uddisitabbaṃ niddisitabbañca, uggaṇhantenāpi sakkaccaṃ uggahetabbaṃ dhāretabbañca. Taṃ kissahetu? Gambhīrattā imassa pakaraṇassa lokahitāya loke ciraṭṭhitatthaṃ.

    తత్థ సమతింసాయ కథాసు ఞాణకథా కస్మా ఆదితో కథితాతి చే? ఞాణస్స పటిపత్తిమలవిసోధకత్తేన పటిపత్తియా ఆదిభూతత్తా. వుత్తఞ్హి భగవతా –

    Tattha samatiṃsāya kathāsu ñāṇakathā kasmā ādito kathitāti ce? Ñāṇassa paṭipattimalavisodhakattena paṭipattiyā ādibhūtattā. Vuttañhi bhagavatā –

    ‘‘తస్మాతిహ త్వం భిక్ఖు, ఆదిమేవ విసోధేహి కుసలానం ధమ్మానం. కో చాది కుసలానం ధమ్మానం, సీలఞ్చ సువిసుద్ధం దిట్ఠి చ ఉజుకా’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౩౬౯)?

    ‘‘Tasmātiha tvaṃ bhikkhu, ādimeva visodhehi kusalānaṃ dhammānaṃ. Ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ, sīlañca suvisuddhaṃ diṭṭhi ca ujukā’’ti (saṃ. ni. 5.369)?

    ఉజుకా దిట్ఠీతి హి సమ్మాదిట్ఠిసఙ్ఖాతం ఞాణం వుత్తం. తస్మాపి ఞాణకథా ఆదితో కథితా.

    Ujukā diṭṭhīti hi sammādiṭṭhisaṅkhātaṃ ñāṇaṃ vuttaṃ. Tasmāpi ñāṇakathā ādito kathitā.

    అపరమ్పి వుత్తం –

    Aparampi vuttaṃ –

    ‘‘తత్ర, భిక్ఖవే, సమ్మాదిట్ఠి పుబ్బఙ్గమా హోతి. కథఞ్చ, భిక్ఖవే, సమ్మాదిట్ఠి పుబ్బఙ్గమా హోతి? సమ్మాదిట్ఠిం ‘సమ్మాదిట్ఠీ’తి పజానాతి, మిచ్ఛాదిట్ఠిం ‘మిచ్ఛాదిట్ఠీ’తి పజానాతి. సాస్స హోతి సమ్మాదిట్ఠి. సమ్మాసఙ్కప్పం ‘సమ్మాసఙ్కప్పో’తి పజానాతి, మిచ్ఛాసఙ్కప్పం ‘మిచ్ఛాసఙ్కప్పో’తి పజానాతి. సమ్మావాచం ‘సమ్మావాచా’తి పజానాతి, మిచ్ఛావాచం ‘మిచ్ఛావాచా’తి పజానాతి. సమ్మాకమ్మన్తం ‘సమ్మాకమ్మన్తో’తి పజానాతి, మిచ్ఛాకమ్మన్తం ‘మిచ్ఛాకమ్మన్తో’తి పజానాతి. సమ్మాఆజీవం ‘సమ్మాఆజీవో’తి పజానాతి, మిచ్ఛాఆజీవం ‘మిచ్ఛాఆజీవో’తి పజానాతి. సమ్మావాయామం ‘సమ్మావాయామో’తి పజానాతి, మిచ్ఛావాయామం ‘మిచ్ఛావాయామో’తి పజానాతి. సమ్మాసతిం ‘సమ్మాసతీ’తి పజానాతి, మిచ్ఛాసతిం ‘మిచ్ఛాసతీ’తి పజానాతి. సమ్మాసమాధిం ‘సమ్మాసమాధీ’తి పజానాతి, మిచ్ఛాసమాధిం ‘మిచ్ఛాసమాధీ’తి పజానాతి. సాస్స హోతి సమ్మాదిట్ఠీ’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౧౩౬ ఆదయో).

    ‘‘Tatra, bhikkhave, sammādiṭṭhi pubbaṅgamā hoti. Kathañca, bhikkhave, sammādiṭṭhi pubbaṅgamā hoti? Sammādiṭṭhiṃ ‘sammādiṭṭhī’ti pajānāti, micchādiṭṭhiṃ ‘micchādiṭṭhī’ti pajānāti. Sāssa hoti sammādiṭṭhi. Sammāsaṅkappaṃ ‘sammāsaṅkappo’ti pajānāti, micchāsaṅkappaṃ ‘micchāsaṅkappo’ti pajānāti. Sammāvācaṃ ‘sammāvācā’ti pajānāti, micchāvācaṃ ‘micchāvācā’ti pajānāti. Sammākammantaṃ ‘sammākammanto’ti pajānāti, micchākammantaṃ ‘micchākammanto’ti pajānāti. Sammāājīvaṃ ‘sammāājīvo’ti pajānāti, micchāājīvaṃ ‘micchāājīvo’ti pajānāti. Sammāvāyāmaṃ ‘sammāvāyāmo’ti pajānāti, micchāvāyāmaṃ ‘micchāvāyāmo’ti pajānāti. Sammāsatiṃ ‘sammāsatī’ti pajānāti, micchāsatiṃ ‘micchāsatī’ti pajānāti. Sammāsamādhiṃ ‘sammāsamādhī’ti pajānāti, micchāsamādhiṃ ‘micchāsamādhī’ti pajānāti. Sāssa hoti sammādiṭṭhī’’ti (ma. ni. 3.136 ādayo).

    పుబ్బఙ్గమభూతాయ హి సమ్మాదిట్ఠియా సిద్ధాయ మిచ్ఛాదిట్ఠీనమ్పి మిచ్ఛాదిట్ఠిభావం జానిస్సతీతి సమ్మాదిట్ఠిసఙ్ఖాతం ఞాణం తావ సోధేతుం ఞాణకథా ఆదితో కథితా.

    Pubbaṅgamabhūtāya hi sammādiṭṭhiyā siddhāya micchādiṭṭhīnampi micchādiṭṭhibhāvaṃ jānissatīti sammādiṭṭhisaṅkhātaṃ ñāṇaṃ tāva sodhetuṃ ñāṇakathā ādito kathitā.

    ‘‘అపిచుదాయి , తిట్ఠతు పుబ్బన్తో, తిట్ఠతు అపరన్తో, ధమ్మం తే దేసేస్సామి – ఇమస్మిం సతి ఇదం హోతి, ఇమస్సుప్పాదా ఇదం ఉప్పజ్జతి, ఇమస్మిం అసతి ఇదం న హోతి, ఇమస్స నిరోధా ఇదం నిరుజ్ఝతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౨.౨౭౧) చ –

    ‘‘Apicudāyi , tiṭṭhatu pubbanto, tiṭṭhatu aparanto, dhammaṃ te desessāmi – imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati, imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti (ma. ni. 2.271) ca –

    పుబ్బన్తాపరన్తదిట్ఠియో ఠపేత్వా ఞాణస్సేవ వుత్తత్తా ఞాణకథా ఆదితో కథితా.

    Pubbantāparantadiṭṭhiyo ṭhapetvā ñāṇasseva vuttattā ñāṇakathā ādito kathitā.

    ‘‘అలం, సుభద్ద, తిట్ఠతేతం ‘సబ్బే తే సకాయ పటిఞ్ఞాయ అబ్భఞ్ఞింసు, సబ్బేవ న అబ్భఞ్ఞింసు, ఉదాహు ఏకచ్చే అబ్భఞ్ఞింసు, ఏకచ్చే న అబ్భఞ్ఞింసూ’తి. ధమ్మం తే, సుభద్ద, దేసేస్సామి, తం సుణాహి సాధుకం మనసికరోహి, భాసిస్సామీ’’తి (దీ॰ ని॰ ౨.౨౧౩) చ –

    ‘‘Alaṃ, subhadda, tiṭṭhatetaṃ ‘sabbe te sakāya paṭiññāya abbhaññiṃsu, sabbeva na abbhaññiṃsu, udāhu ekacce abbhaññiṃsu, ekacce na abbhaññiṃsū’ti. Dhammaṃ te, subhadda, desessāmi, taṃ suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi, bhāsissāmī’’ti (dī. ni. 2.213) ca –

    పుథుసమణబ్రాహ్మణపరప్పవాదానం వాదే ఠపేత్వా అరియస్స అట్ఠఙ్గికస్స మగ్గస్స దేసితత్తా, అట్ఠఙ్గికే చ మగ్గే సమ్మాదిట్ఠిసఙ్ఖాతస్స ఞాణస్స పధానత్తా ఞాణకథా ఆదితో కథితా.

    Puthusamaṇabrāhmaṇaparappavādānaṃ vāde ṭhapetvā ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa desitattā, aṭṭhaṅgike ca magge sammādiṭṭhisaṅkhātassa ñāṇassa padhānattā ñāṇakathā ādito kathitā.

    ‘‘చత్తారిమాని, భిక్ఖవే, సోతాపత్తియఙ్గాని సప్పురిససంసేవో, సద్ధమ్మస్సవనం, యోనిసో మనసికారో, ధమ్మానుధమ్మపటిపత్తీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౧౦౪౬; దీ॰ ని॰ ౩.౩౧౧) చ –

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, sotāpattiyaṅgāni sappurisasaṃsevo, saddhammassavanaṃ, yoniso manasikāro, dhammānudhammapaṭipattī’’ti (saṃ. ni. 5.1046; dī. ni. 3.311) ca –

    ‘‘సద్ధాజాతో ఉపసఙ్కమతి, ఉపసఙ్కమన్తో పయిరుపాసతి, పయిరుపాసన్తో సోతం ఓదహతి, ఓహితసోతో ధమ్మం సుణాతి, సుత్వా ధమ్మం ధారేతి, ధాతానం ధమ్మానం పఞ్ఞాయ అత్థం ఉపపరిక్ఖతి, అత్థం ఉపపరిక్ఖతో ధమ్మా నిజ్ఝానం ఖమన్తి, ధమ్మనిజ్ఝానక్ఖన్తియా ఛన్దో జాయతి, ఛన్దజాతో ఉస్సహతి, ఉస్సహిత్వా తులేతి, తులయిత్వా పదహతి, పహితత్తో కాయేన చేవ పరమత్థసచ్చం సచ్ఛికరోతి, పఞ్ఞాయ చ నం పటివిజ్ఝ పస్సతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౨.౧౮౩, ౪౩౨) చ –

    ‘‘Saddhājāto upasaṅkamati, upasaṅkamanto payirupāsati, payirupāsanto sotaṃ odahati, ohitasoto dhammaṃ suṇāti, sutvā dhammaṃ dhāreti, dhātānaṃ dhammānaṃ paññāya atthaṃ upaparikkhati, atthaṃ upaparikkhato dhammā nijjhānaṃ khamanti, dhammanijjhānakkhantiyā chando jāyati, chandajāto ussahati, ussahitvā tuleti, tulayitvā padahati, pahitatto kāyena ceva paramatthasaccaṃ sacchikaroti, paññāya ca naṃ paṭivijjha passatī’’ti (ma. ni. 2.183, 432) ca –

    ‘‘ఇధ తథాగతో లోకే ఉప్పజ్జతి…పే॰… సో ధమ్మం దేసేతి ఆదికల్యాణ’’న్తి ఆదీని (దీ॰ ని॰ ౧.౧౯౦) చ –

    ‘‘Idha tathāgato loke uppajjati…pe… so dhammaṃ deseti ādikalyāṇa’’nti ādīni (dī. ni. 1.190) ca –

    అనేకాని సుత్తన్తపదాని అనులోమేన్తేన సుతమయే ఞాణం ఆదిం కత్వా యథాక్కమేన ఞాణకథా ఆదితో కథితా.

    Anekāni suttantapadāni anulomentena sutamaye ñāṇaṃ ādiṃ katvā yathākkamena ñāṇakathā ādito kathitā.

    సా పనాయం ఞాణకథా ఉద్దేసనిద్దేసవసేన ద్విధా ఠితా. ఉద్దేసే ‘‘సోతావధానే పఞ్ఞా సుతమయే ఞాణ’’న్తిఆదినా నయేన తేసత్తతి ఞాణాని మాతికావసేన ఉద్దిట్ఠాని. నిద్దేసే ‘‘కథం సోతావధానే పఞ్ఞా సుతమయే ఞాణం. ‘ఇమే ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా’తి సోతావధానం, తంపజాననా పఞ్ఞా సుతమయే ఞాణ’’న్తిఆదినా నయేన తానియేవ తేసత్తతి ఞాణాని విత్థారవసేన నిద్దిట్ఠానీతి.

    Sā panāyaṃ ñāṇakathā uddesaniddesavasena dvidhā ṭhitā. Uddese ‘‘sotāvadhāne paññā sutamaye ñāṇa’’ntiādinā nayena tesattati ñāṇāni mātikāvasena uddiṭṭhāni. Niddese ‘‘kathaṃ sotāvadhāne paññā sutamaye ñāṇaṃ. ‘Ime dhammā abhiññeyyā’ti sotāvadhānaṃ, taṃpajānanā paññā sutamaye ñāṇa’’ntiādinā nayena tāniyeva tesattati ñāṇāni vitthāravasena niddiṭṭhānīti.

    గన్థారమ్భకథా నిట్ఠితా.

    Ganthārambhakathā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact