Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เนตฺติปฺปกรณ-อฎฺฐกถา • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ขุทฺทกนิกาเย
Khuddakanikāye
เนตฺติปฺปกรณ-อฎฺฐกถา
Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā
คนฺถารมฺภกถา
Ganthārambhakathā
มหาการุณิกํ นาถํ, เญยฺยสาครปารคุํ;
Mahākāruṇikaṃ nāthaṃ, ñeyyasāgarapāraguṃ;
วเนฺท นิปุณคมฺภีร-วิจิตฺรนยเทสนํฯ
Vande nipuṇagambhīra-vicitranayadesanaṃ.
วิชฺชาจรณสมฺปนฺนา, เยน นิยฺยนฺติ โลกโต;
Vijjācaraṇasampannā, yena niyyanti lokato;
วเนฺท ตมุตฺตมํ ธมฺมํ, สมฺมาสมฺพุทฺธปูชิตํฯ
Vande tamuttamaṃ dhammaṃ, sammāsambuddhapūjitaṃ.
สีลาทิคุณสมฺปโนฺน, ฐิโต มคฺคผเลสุ โย;
Sīlādiguṇasampanno, ṭhito maggaphalesu yo;
วเนฺท อริยสงฺฆํ ตํ, ปุญฺญเกฺขตฺตํ อนุตฺตรํฯ
Vande ariyasaṅghaṃ taṃ, puññakkhettaṃ anuttaraṃ.
วนฺทนาชนิตํ ปุญฺญํ, อิติ ยํ รตนตฺตเย;
Vandanājanitaṃ puññaṃ, iti yaṃ ratanattaye;
หตนฺตราโย สพฺพตฺถ, หุตฺวาหํ ตสฺส เตชสาฯ
Hatantarāyo sabbattha, hutvāhaṃ tassa tejasā.
ฐิติํ อากงฺขมาเนน, จิรํ สทฺธมฺมเนตฺติยา;
Ṭhitiṃ ākaṅkhamānena, ciraṃ saddhammanettiyā;
ธมฺมรกฺขิตนาเมน, เถเรน อภิยาจิโตฯ
Dhammarakkhitanāmena, therena abhiyācito.
ปทุมุตฺตรนาถสฺส, ปาทมูเล ปวตฺติตํ;
Padumuttaranāthassa, pādamūle pavattitaṃ;
ปสฺสตา อภินีหารํ, สมฺปตฺตํ ยสฺส มตฺถกํฯ
Passatā abhinīhāraṃ, sampattaṃ yassa matthakaṃ.
สํขิตฺตํ วิภชนฺตานํ, เอโส อโคฺคติ ตาทินา;
Saṃkhittaṃ vibhajantānaṃ, eso aggoti tādinā;
ฐปิโต เอตทคฺคสฺมิํ, โย มหาสาวกุตฺตโมฯ
Ṭhapito etadaggasmiṃ, yo mahāsāvakuttamo.
ฉฬภิโญฺญ วสิปฺปโตฺต, ปภินฺนปฎิสมฺภิโท;
Chaḷabhiñño vasippatto, pabhinnapaṭisambhido;
มหากจฺจายโน เถโร, สมฺพุเทฺธน ปสํสิโตฯ
Mahākaccāyano thero, sambuddhena pasaṃsito.
เตน ยา ภาสิตา เนตฺติ, สตฺถารา อนุโมทิตา;
Tena yā bhāsitā netti, satthārā anumoditā;
สาสนสฺส สทายตฺตา, นวงฺคสฺสตฺถวณฺณนาฯ
Sāsanassa sadāyattā, navaṅgassatthavaṇṇanā.
ตสฺสา คมฺภีรญาเณหิ, โอคาเหตพฺพภาวโต;
Tassā gambhīrañāṇehi, ogāhetabbabhāvato;
กิญฺจาปิ ทุกฺกรา กาตุํ, อตฺถสํวณฺณนา มยาฯ
Kiñcāpi dukkarā kātuṃ, atthasaṃvaṇṇanā mayā.
สห สํวณฺณนํ ยสฺมา, ธรเต สตฺถุสาสนํ;
Saha saṃvaṇṇanaṃ yasmā, dharate satthusāsanaṃ;
ปุพฺพาจริยสีหานํ, ติฎฺฐเตว วินิจฺฉโยฯ
Pubbācariyasīhānaṃ, tiṭṭhateva vinicchayo.
ตสฺมา ตมุปนิสฺสาย, โอคาเหตฺวาน ปญฺจปิ;
Tasmā tamupanissāya, ogāhetvāna pañcapi;
นิกาเย เปฎเกนาปิ, สํสนฺทิตฺวา ยถาพลํฯ
Nikāye peṭakenāpi, saṃsanditvā yathābalaṃ.
สุวิสุทฺธมสํกิณฺณํ, นิปุณตฺถวินิจฺฉยํ;
Suvisuddhamasaṃkiṇṇaṃ, nipuṇatthavinicchayaṃ;
มหาวิหารวาสีนํ, สมยํ อวิโลมยํฯ
Mahāvihāravāsīnaṃ, samayaṃ avilomayaṃ.
ปมาทเลขํ วเชฺชตฺวา, ปาฬิํ สมฺมา นิโยชยํ;
Pamādalekhaṃ vajjetvā, pāḷiṃ sammā niyojayaṃ;
อุปเทสํ วิภาเวโนฺต, กริสฺสามตฺถวณฺณนํฯ
Upadesaṃ vibhāvento, karissāmatthavaṇṇanaṃ.
อิติ อตฺถํ อสงฺกิณฺณํ, เนตฺติปฺปกรณสฺส เม;
Iti atthaṃ asaṅkiṇṇaṃ, nettippakaraṇassa me;
วิภชนฺตสฺส สกฺกจฺจํ, นิสามยถ สาธโวติฯ
Vibhajantassa sakkaccaṃ, nisāmayatha sādhavoti.
ตตฺถ เกนเฎฺฐน เนตฺติ? สทฺธมฺมนยนเฎฺฐน เนตฺติฯ ยถา หิ ตณฺหา สเตฺต กามาทิภวํ นยตีติ ‘‘ภวเนตฺตี’’ติ วุจฺจติ, เอวมยมฺปิ เวเนยฺยสเตฺต อริยธมฺมํ นยตีติ สทฺธมฺมนยนเฎฺฐน ‘‘เนตฺตี’’ติ วุจฺจติฯ อถ วา นยนฺติ ตายาติ เนตฺติฯ เนตฺติปฺปกรเณน หิ กรณภูเตน ธมฺมกถิกา เวเนยฺยสเตฺต ทสฺสนมคฺคํ นยนฺติ สมฺปาเปนฺตีติ, นียนฺติ วา เอตฺถ เอตสฺมิํ ปกรเณ อธิฎฺฐานภูเต ปติฎฺฐาเปตฺวา เวเนยฺยา นิพฺพานํ สมฺปาปิยนฺตีติ เนตฺติฯ น หิ เนตฺติอุปเทสสนฺนิสฺสเยน วินา อวิปรีตสุตฺตตฺถาวโพโธ สมฺภวติฯ ตถา หิ วุตฺตํ – ‘‘ตสฺมา นิพฺพายิตุกาเมนา’’ติอาทิฯ สพฺพาปิ หิ สุตฺตสฺส อตฺถสํวณฺณนา เนตฺติอุปเทสายตฺตา, เนตฺติ จ สุตฺตปฺปภวา, สุตฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปภวนฺติฯ
Tattha kenaṭṭhena netti? Saddhammanayanaṭṭhena netti. Yathā hi taṇhā satte kāmādibhavaṃ nayatīti ‘‘bhavanettī’’ti vuccati, evamayampi veneyyasatte ariyadhammaṃ nayatīti saddhammanayanaṭṭhena ‘‘nettī’’ti vuccati. Atha vā nayanti tāyāti netti. Nettippakaraṇena hi karaṇabhūtena dhammakathikā veneyyasatte dassanamaggaṃ nayanti sampāpentīti, nīyanti vā ettha etasmiṃ pakaraṇe adhiṭṭhānabhūte patiṭṭhāpetvā veneyyā nibbānaṃ sampāpiyantīti netti. Na hi nettiupadesasannissayena vinā aviparītasuttatthāvabodho sambhavati. Tathā hi vuttaṃ – ‘‘tasmā nibbāyitukāmenā’’tiādi. Sabbāpi hi suttassa atthasaṃvaṇṇanā nettiupadesāyattā, netti ca suttappabhavā, suttaṃ sammāsambuddhappabhavanti.
สา ปนายํ เนตฺติ ปกรณปริเจฺฉทโต ติปฺปเภทา หารนยปฎฺฐานานํ วเสนฯ ปฐมญฺหิ หารวิจาโร, ตโต นยวิจาโร, ปจฺฉา ปฎฺฐานวิจาโรติฯ ปาฬิววตฺถานโต ปน สงฺคหวารวิภาควารวเสน ทุวิธาฯ สพฺพาปิ หิ เนตฺติ สงฺคหวาโร วิภาควาโรติ วารทฺวยเมว โหติฯ
Sā panāyaṃ netti pakaraṇaparicchedato tippabhedā hāranayapaṭṭhānānaṃ vasena. Paṭhamañhi hāravicāro, tato nayavicāro, pacchā paṭṭhānavicāroti. Pāḷivavatthānato pana saṅgahavāravibhāgavāravasena duvidhā. Sabbāpi hi netti saṅgahavāro vibhāgavāroti vāradvayameva hoti.
ตตฺถ สงฺคหวาโร อาทิโต ปญฺจหิ คาถาหิ ปริจฺฉิโนฺนฯ สโพฺพ หิ ปกรณโตฺถ ‘‘ยํ โลโก ปูชยเต’’ติอาทีหิ ปญฺจหิ คาถาหิ อปริคฺคหิโต นาม นตฺถิฯ นนุ เจตฺถ ปฎฺฐานํ อสงฺคหิตนฺติ? นยิทเมวํ ทฎฺฐพฺพํ, มูลปทคฺคหเณน ปฎฺฐานสฺส สงฺคหิตตฺตาฯ ตถา หิ วกฺขติ – ‘‘อฎฺฐารส มูลปทา กุหิํ ทฎฺฐพฺพา สาสนปฎฺฐาเน’’ติฯ มูลปทปฎฺฐานานิ หิ อตฺถนยสงฺขารตฺติกา วิย อญฺญมญฺญํ สงฺคหิตานิฯ
Tattha saṅgahavāro ādito pañcahi gāthāhi paricchinno. Sabbo hi pakaraṇattho ‘‘yaṃ loko pūjayate’’tiādīhi pañcahi gāthāhi apariggahito nāma natthi. Nanu cettha paṭṭhānaṃ asaṅgahitanti? Nayidamevaṃ daṭṭhabbaṃ, mūlapadaggahaṇena paṭṭhānassa saṅgahitattā. Tathā hi vakkhati – ‘‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā sāsanapaṭṭhāne’’ti. Mūlapadapaṭṭhānāni hi atthanayasaṅkhārattikā viya aññamaññaṃ saṅgahitāni.
วิภาควาโร ปน อุเทฺทสนิเทฺทสปฎินิเทฺทสวเสน ติวิโธฯ เตสุ ‘‘ตตฺถ กตเม โสฬส หารา’’ติ อารภิตฺวา ยาว ‘‘ภวนฺติ อฎฺฐารส ปทานี’’ติ อยํ อุเทฺทสวาโรฯ ‘‘อสฺสาทาทีนวตา’’ติ อารภิตฺวา ยาว ‘‘เตตฺติํสา เอตฺติกา เนตฺตี’’ติ อยํ นิเทฺทสวาโรฯ ปฎินิเทฺทสวาโร ปน หารวิภงฺควาโร หารสมฺปาตวาโร นยสมุฎฺฐานวาโร สาสนปฎฺฐานวาโรติ จตุพฺพิโธฯ เตสุ ‘‘ตตฺถ กตโม เทสนาหาโร’’ติ อารภิตฺวา ยาว ‘‘อยํ ปหาเนน สมาโรปนา’’ติ อยํ หารวิภงฺควาโรฯ ตตฺถ ‘‘กตโม เทสนาหารสมฺปาโต’’ติ อารภิตฺวา ยาว ‘‘อนุปาทิเสสา จ นิพฺพานธาตู’’ติ อยํ หารสมฺปาตวาโรฯ เอตฺถาห – หารวิภงฺคหารสมฺปาตวารานํ กิํ นานากรณนฺติ? วุจฺจเต – ยตฺถ อเนเกหิปิ อุทาหรณสุเตฺตหิ เอโก หาโร นิทฺทิสียติ, อยํ หารวิภงฺควาโรฯ ยตฺถ ปน เอกสฺมิํ สุเตฺต อเนเก หารา สมฺปตนฺติ, อยํ หารสมฺปาตวาโรฯ วุตฺตเญฺหตํ เปฎเก –
Vibhāgavāro pana uddesaniddesapaṭiniddesavasena tividho. Tesu ‘‘tattha katame soḷasa hārā’’ti ārabhitvā yāva ‘‘bhavanti aṭṭhārasa padānī’’ti ayaṃ uddesavāro. ‘‘Assādādīnavatā’’ti ārabhitvā yāva ‘‘tettiṃsā ettikā nettī’’ti ayaṃ niddesavāro. Paṭiniddesavāro pana hāravibhaṅgavāro hārasampātavāro nayasamuṭṭhānavāro sāsanapaṭṭhānavāroti catubbidho. Tesu ‘‘tattha katamo desanāhāro’’ti ārabhitvā yāva ‘‘ayaṃ pahānena samāropanā’’ti ayaṃ hāravibhaṅgavāro. Tattha ‘‘katamo desanāhārasampāto’’ti ārabhitvā yāva ‘‘anupādisesā ca nibbānadhātū’’ti ayaṃ hārasampātavāro. Etthāha – hāravibhaṅgahārasampātavārānaṃ kiṃ nānākaraṇanti? Vuccate – yattha anekehipi udāharaṇasuttehi eko hāro niddisīyati, ayaṃ hāravibhaṅgavāro. Yattha pana ekasmiṃ sutte aneke hārā sampatanti, ayaṃ hārasampātavāro. Vuttañhetaṃ peṭake –
‘‘ยตฺถ จ สเพฺพ หารา, สมฺปตมานา นยนฺติ สุตฺตตฺถํ;
‘‘Yattha ca sabbe hārā, sampatamānā nayanti suttatthaṃ;
พฺยญฺชนวิธิปุถุตฺตา, สา ภูมี หารสมฺปาโต’’ติฯ
Byañjanavidhiputhuttā, sā bhūmī hārasampāto’’ti.
นยสมุฎฺฐานสาสนปฎฺฐานวารวิภาโค ปากโฎ เอวฯ สาสนปฎฺฐานวาโร ปน สงฺคหวาเร วิย อุเทฺทสนิเทฺทสวาเรสุปิ น สรูปโต อุทฺธโฎติฯ เอตฺถาห – ‘‘อิทํ เนตฺติปฺปกรณํ มหาสาวกภาสิตํ, ภควตา อนุโมทิต’’นฺติ จ กถเมตํ วิญฺญายตีติ? ปาฬิโต เอวฯ น หิ ปาฬิโต อญฺญํ ปมาณตรํ อตฺถิฯ ยา หิ จตูหิ มหาปเทเสหิ อวิรุทฺธา ปาฬิ, สา ปมาณํฯ ตถา หิ อครหิตาย อาจริยปรมฺปราย เปฎโกปเทโส วิย อิทํ เนตฺติปฺปกรณํ อาภตํฯ ยทิ เอวํ กสฺมาสฺส นิทานํ น วุตฺตํฯ สาวกภาสิตานมฺปิ หิ สุภสุตฺต- (ที. นิ. ๑.๔๔๔ อาทโย) อนงฺคณสุตฺต- (ม. นิ. ๑.๕๗ อาทโย) กจฺจายนสํยุตฺตาทีนํ นิทานํ ภาสิตนฺติ? นยิทํ เอกนฺติกํฯ สาวกภาสิตานํ พุทฺธภาสิตานมฺปิ หิ เอกจฺจานํ ปฎิสมฺภิทามคฺคนิเทฺทสาทีนํ ธมฺมปทพุทฺธวํสาทีนญฺจ นิทานํ น ภาสิตํ, น จ ตาวตา ตานิ อปฺปมาณํ, เอวมิธาปิ ทฎฺฐพฺพํฯ
Nayasamuṭṭhānasāsanapaṭṭhānavāravibhāgo pākaṭo eva. Sāsanapaṭṭhānavāro pana saṅgahavāre viya uddesaniddesavāresupi na sarūpato uddhaṭoti. Etthāha – ‘‘idaṃ nettippakaraṇaṃ mahāsāvakabhāsitaṃ, bhagavatā anumodita’’nti ca kathametaṃ viññāyatīti? Pāḷito eva. Na hi pāḷito aññaṃ pamāṇataraṃ atthi. Yā hi catūhi mahāpadesehi aviruddhā pāḷi, sā pamāṇaṃ. Tathā hi agarahitāya ācariyaparamparāya peṭakopadeso viya idaṃ nettippakaraṇaṃ ābhataṃ. Yadi evaṃ kasmāssa nidānaṃ na vuttaṃ. Sāvakabhāsitānampi hi subhasutta- (dī. ni. 1.444 ādayo) anaṅgaṇasutta- (ma. ni. 1.57 ādayo) kaccāyanasaṃyuttādīnaṃ nidānaṃ bhāsitanti? Nayidaṃ ekantikaṃ. Sāvakabhāsitānaṃ buddhabhāsitānampi hi ekaccānaṃ paṭisambhidāmagganiddesādīnaṃ dhammapadabuddhavaṃsādīnañca nidānaṃ na bhāsitaṃ, na ca tāvatā tāni appamāṇaṃ, evamidhāpi daṭṭhabbaṃ.
นิทานญฺจ นาม สุตฺตวินยานํ ธมฺมภณฺฑาคาริกอุปาลิเตฺถราทีหิ มหาสาวเกเหว ภาสิตํ, อิทญฺจ มหาสาวกภาสิตํ, เถรํ มุญฺจิตฺวา อนญฺญวิสยตฺตา อิมิสฺสา วิจารณายาติ กิเมเตน นิทานคเวสเนน, อโตฺถเยเวตฺถ คเวสิตโพฺพ, โย ปาฬิยา อวิรุโทฺธติฯ อถ วา ปาฬิยา อตฺถสํวณฺณนาภาวโต น อิมสฺส ปกรณสฺส วิสุํ นิทานวจนกิจฺจํ อตฺถิ, ปฎิสมฺภิทามคฺคนิเทฺทสาทีนํ วิยาติ ทฎฺฐพฺพํฯ
Nidānañca nāma suttavinayānaṃ dhammabhaṇḍāgārikaupālittherādīhi mahāsāvakeheva bhāsitaṃ, idañca mahāsāvakabhāsitaṃ, theraṃ muñcitvā anaññavisayattā imissā vicāraṇāyāti kimetena nidānagavesanena, atthoyevettha gavesitabbo, yo pāḷiyā aviruddhoti. Atha vā pāḷiyā atthasaṃvaṇṇanābhāvato na imassa pakaraṇassa visuṃ nidānavacanakiccaṃ atthi, paṭisambhidāmagganiddesādīnaṃ viyāti daṭṭhabbaṃ.
อิทานิ เอตสฺมิํ ปกรเณ นานปฺปการโกสลฺลตฺถํ อยํ วิภาโค เวทิตโพฺพ – สพฺพเมว เจตํ ปกรณํ สาสนปริเยฎฺฐิภาวโต เอกวิธํ, ตถา อริยมคฺคสมฺปาทนโต วิมุตฺติรสโต จฯ พฺยญฺชนตฺถวิจารภาวโต ทุวิธํ, ตถา สงฺคหวิภาคภาวโต ธมฺมวินยตฺถสํวณฺณนโต โลกิยโลกุตฺตรตฺถสงฺคหณโต รูปารูปธมฺมปริคฺคาหกโต ลกฺขณลกฺขิยภาวโต ปวตฺตินิวตฺติวจนโต สภาควิสภาคนิเทฺทสโต สาธารณาสาธารณธมฺมวิภาคโต จฯ
Idāni etasmiṃ pakaraṇe nānappakārakosallatthaṃ ayaṃ vibhāgo veditabbo – sabbameva cetaṃ pakaraṇaṃ sāsanapariyeṭṭhibhāvato ekavidhaṃ, tathā ariyamaggasampādanato vimuttirasato ca. Byañjanatthavicārabhāvato duvidhaṃ, tathā saṅgahavibhāgabhāvato dhammavinayatthasaṃvaṇṇanato lokiyalokuttaratthasaṅgahaṇato rūpārūpadhammapariggāhakato lakkhaṇalakkhiyabhāvato pavattinivattivacanato sabhāgavisabhāganiddesato sādhāraṇāsādhāraṇadhammavibhāgato ca.
ติวิธํ ปุคฺคลตฺตยนิเทฺทสโต ติวิธกลฺยาณวิภาคโต ปริญฺญตฺตยกถนโต ปหานตฺตยูปเทสโต สิกฺขตฺตยสงฺคหณโต ติวิธสํกิเลสวิโสธนโต มูลคีติอนุคีติสงฺคีติเภทโต ปิฎกตฺตยตฺถสํวณฺณนโต หารนยปฎฺฐานปฺปเภทโต จฯ
Tividhaṃ puggalattayaniddesato tividhakalyāṇavibhāgato pariññattayakathanato pahānattayūpadesato sikkhattayasaṅgahaṇato tividhasaṃkilesavisodhanato mūlagītianugītisaṅgītibhedato piṭakattayatthasaṃvaṇṇanato hāranayapaṭṭhānappabhedato ca.
จตุพฺพิธํ จตุปฺปฎิสมฺภิทาวิสยโต จตุนยเทสนโต ธมฺมตฺถเทสนาปฎิเวธคมฺภีรภาวโต จฯ ปญฺจวิธํ อภิเญฺญยฺยาทิธมฺมวิภาคโต ปญฺจกฺขนฺธนิเทฺทสโต ปญฺจคติปริเจฺฉทโต ปญฺจนิกายตฺถวิวรณโต จฯ ฉพฺพิธํ ฉฬารมฺมณวิภาคโต ฉอชฺฌตฺติกพาหิรายตนวิภาคโต จฯ สตฺตวิธํ สตฺตวิญฺญาณฎฺฐิติปริเจฺฉทโตฯ นววิธํ สุตฺตาทินวงฺคนิเทฺทสโตฯ จุทฺทสวิธํ สุตฺตาธิฎฺฐานวิภาคโตฯ โสฬสวิธํ อฎฺฐวีสติวิธญฺจ สาสนปฎฺฐานปฺปเภทโตฯ จตุราสีติสหสฺสวิธํ จตุราสีติสหสฺสธมฺมกฺขนฺธวิจารภาวโตติอาทินา นเยน ปกรณวิภาโค เวทิตโพฺพฯ
Catubbidhaṃ catuppaṭisambhidāvisayato catunayadesanato dhammatthadesanāpaṭivedhagambhīrabhāvato ca. Pañcavidhaṃ abhiññeyyādidhammavibhāgato pañcakkhandhaniddesato pañcagatiparicchedato pañcanikāyatthavivaraṇato ca. Chabbidhaṃ chaḷārammaṇavibhāgato chaajjhattikabāhirāyatanavibhāgato ca. Sattavidhaṃ sattaviññāṇaṭṭhitiparicchedato. Navavidhaṃ suttādinavaṅganiddesato. Cuddasavidhaṃ suttādhiṭṭhānavibhāgato. Soḷasavidhaṃ aṭṭhavīsatividhañca sāsanapaṭṭhānappabhedato. Caturāsītisahassavidhaṃ caturāsītisahassadhammakkhandhavicārabhāvatotiādinā nayena pakaraṇavibhāgo veditabbo.
ตตฺถ สาสนปริเยฎฺฐิภาวโตติ สกลํ เนตฺติปฺปกรณํ สิกฺขตฺตยสงฺคหสฺส นวงฺคสฺส สตฺถุสาสนสฺส อตฺถสํวณฺณนาภาวโตฯ อริยมคฺคสมฺปาทนโตติ ทสฺสนภูมิภาวนาภูมิสมฺปาทนโตฯ วิมุตฺติรสโตติ สาสนสฺส อมตปริโยสานตฺตา วุตฺตํฯ พฺยญฺชนตฺถวิจารภาวโตติ หารพฺยญฺชนปทกมฺมนยานํ พฺยญฺชนวิจารตฺตา อตฺถปทอตฺถนยานํ อตฺถวิจารตฺตา วุตฺตํฯ สงฺคหวิภาคภาโว ปรโต อาวิ ภวิสฺสติฯ ธมฺมวินยตฺถสํวณฺณนโตติ สกลสฺสาปิ ปริยตฺติสาสนสฺส ธมฺมวินยภาวโต วุตฺตํฯ ลกฺขณลกฺขิยภาวโตติ เนตฺติวจนสฺส ลกฺขณตฺตา อุทาหรณสุตฺตานญฺจ ลกฺขิยตฺตา วุตฺตํฯ สภาควิสภาคนิเทฺทสโตติ สมานชาติยา ธมฺมา สภาคา, ปฎิปกฺขา วิสภาคา, ตํวิจารภาวโตติ อโตฺถฯ สาธารณาสาธารณธมฺมวิภาคโตติ ปหาเนกฎฺฐสหเชกฎฺฐตาทิสามเญฺญน เย ธมฺมา เยสํ ธมฺมานํ นามวตฺถาทินา สาธารณา ตพฺพิธุรตาย อสาธารณา จ, ตํวิภาคโต ทุวิธนฺติ อโตฺถฯ
Tattha sāsanapariyeṭṭhibhāvatoti sakalaṃ nettippakaraṇaṃ sikkhattayasaṅgahassa navaṅgassa satthusāsanassa atthasaṃvaṇṇanābhāvato. Ariyamaggasampādanatoti dassanabhūmibhāvanābhūmisampādanato. Vimuttirasatoti sāsanassa amatapariyosānattā vuttaṃ. Byañjanatthavicārabhāvatoti hārabyañjanapadakammanayānaṃ byañjanavicārattā atthapadaatthanayānaṃ atthavicārattā vuttaṃ. Saṅgahavibhāgabhāvo parato āvi bhavissati. Dhammavinayatthasaṃvaṇṇanatoti sakalassāpi pariyattisāsanassa dhammavinayabhāvato vuttaṃ. Lakkhaṇalakkhiyabhāvatoti nettivacanassa lakkhaṇattā udāharaṇasuttānañca lakkhiyattā vuttaṃ. Sabhāgavisabhāganiddesatoti samānajātiyā dhammā sabhāgā, paṭipakkhā visabhāgā, taṃvicārabhāvatoti attho. Sādhāraṇāsādhāraṇadhammavibhāgatoti pahānekaṭṭhasahajekaṭṭhatādisāmaññena ye dhammā yesaṃ dhammānaṃ nāmavatthādinā sādhāraṇā tabbidhuratāya asādhāraṇā ca, taṃvibhāgato duvidhanti attho.
ปุคฺคลตฺตยนิเทฺทสโตติ อุคฺฆฎิตญฺญุอาทิ ปุคฺคลตฺตยนิเทฺทสโตฯ ติวิธกลฺยาณวิภาคโตติ อาทิกลฺยาณาทิวิภาคโตฯ มูลคีติอนุคีติสงฺคีติเภทโตติ ปฐมํ วจนํ มูลคีติ, วุตฺตเสฺสว อตฺถสฺส สงฺคหคาถา อนุคีติ, ตํตํสุตฺตตฺถโยชนวเสน วิปฺปกิณฺณสฺส ปกรณสฺส สงฺคายนํ สงฺคีติ, สา เถรสฺส ปรโต ปวตฺติตาติ เวทิตพฺพา, เอตาสํ ติสฺสนฺนํ เภทโต ติวิธนฺติ อโตฺถฯ ปญฺจกฺขนฺธนิเทฺทสโตติ รูปาทิปญฺจกฺขนฺธสีลาทิปญฺจธมฺมกฺขนฺธนิเทฺทสโต ปญฺจวิธนฺติ อโตฺถฯ สุตฺตาธิฎฺฐานวิภาคโตติ โลภโทสโมหานํ อโลภาโทสาโมหานํ กายวจีมโนกมฺมานํ สทฺธาทิปญฺจินฺทฺริยานญฺจ วเสน จุทฺทสวิธสฺส สุตฺตาธิฎฺฐานสฺส วิภาควจนโต จุทฺทสวิธนฺติ อโตฺถฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยนฺติ น ปปญฺจิตํฯ
Puggalattayaniddesatoti ugghaṭitaññuādi puggalattayaniddesato. Tividhakalyāṇavibhāgatoti ādikalyāṇādivibhāgato. Mūlagītianugītisaṅgītibhedatoti paṭhamaṃ vacanaṃ mūlagīti, vuttasseva atthassa saṅgahagāthā anugīti, taṃtaṃsuttatthayojanavasena vippakiṇṇassa pakaraṇassa saṅgāyanaṃ saṅgīti, sā therassa parato pavattitāti veditabbā, etāsaṃ tissannaṃ bhedato tividhanti attho. Pañcakkhandhaniddesatoti rūpādipañcakkhandhasīlādipañcadhammakkhandhaniddesato pañcavidhanti attho. Suttādhiṭṭhānavibhāgatoti lobhadosamohānaṃ alobhādosāmohānaṃ kāyavacīmanokammānaṃ saddhādipañcindriyānañca vasena cuddasavidhassa suttādhiṭṭhānassa vibhāgavacanato cuddasavidhanti attho. Sesaṃ suviññeyyanti na papañcitaṃ.
Related texts:
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ขุทฺทกนิกาย (ฎีกา) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / เนตฺติปฺปกรณ-ฎีกา • Nettippakaraṇa-ṭīkā / คนฺถารมฺภกถาวณฺณนา • Ganthārambhakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ขุทฺทกนิกาย (ฎีกา) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / เนตฺติวิภาวินี • Nettivibhāvinī / คนฺถารมฺภกถา • Ganthārambhakathā