Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပေတဝတ္ထု-အဋ္ဌကထာ • Petavatthu-aṭṭhakathā |
။ နမော တသ္သ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ။
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ခုဒ္ဒကနိကာယေ
Khuddakanikāye
ပေတဝတ္ထု-အဋ္ဌကထာ
Petavatthu-aṭṭhakathā
ဂန္ထာရမ္ဘကထာ
Ganthārambhakathā
မဟာကာရုဏိကံ နာထံ၊ ဉေယ္ယသာဂရပာရဂုံ။
Mahākāruṇikaṃ nāthaṃ, ñeyyasāgarapāraguṃ;
ဝန္ဒေ နိပုဏဂမ္ဘီရ-ဝိစိတ္ရနယဒေသနံ။
Vande nipuṇagambhīra-vicitranayadesanaṃ.
ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နာ၊ ယေန နိယ္ယန္တိ လောကတော။
Vijjācaraṇasampannā, yena niyyanti lokato;
ဝန္ဒေ တမုတ္တမံ ဓမ္မံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပူဇိတံ။
Vande tamuttamaṃ dhammaṃ, sammāsambuddhapūjitaṃ.
သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နော၊ ဌိတော မဂ္ဂဖလေသု ယော။
Sīlādiguṇasampanno, ṭhito maggaphalesu yo;
ဝန္ဒေ အရိယသင္ဃံ တံ၊ ပုညက္ခေတ္တံ အနုတ္တရံ။
Vande ariyasaṅghaṃ taṃ, puññakkhettaṃ anuttaraṃ.
ဝန္ဒနာဇနိတံ ပုညံ၊ ဣတိ ယံ ရတနတ္တယေ။
Vandanājanitaṃ puññaṃ, iti yaṃ ratanattaye;
ဟတန္တရာယော သဗ္ဗတ္ထ၊ ဟုတ္ဝာဟံ တသ္သ တေဇသာ။
Hatantarāyo sabbattha, hutvāhaṃ tassa tejasā.
ပေတေဟိ စ ကတံ ကမ္မံ၊ ယံ ယံ ပုရိမဇာတိသု။
Petehi ca kataṃ kammaṃ, yaṃ yaṃ purimajātisu;
ပေတဘာဝာဝဟံ တံ တံ၊ တေသဉ္ဟိ ဖလဘေဒတော။
Petabhāvāvahaṃ taṃ taṃ, tesañhi phalabhedato.
ပကာသယန္တီ ဗုဒ္ဓာနံ၊ ဒေသနာ ယာ ဝိသေသတော။
Pakāsayantī buddhānaṃ, desanā yā visesato;
သံဝေဂဇနနီ ကမ္မ-ဖလပစ္စက္ခကာရိနီ။
Saṃvegajananī kamma-phalapaccakkhakārinī.
ပေတဝတ္ထူတိ နာမေန၊ သုပရိညာတဝတ္ထုကာ။
Petavatthūti nāmena, supariññātavatthukā;
ယံ ခုဒ္ဒကနိကာယသ္မိံ၊ သင္ဂာယိံသု မဟေသယော။
Yaṃ khuddakanikāyasmiṃ, saṅgāyiṃsu mahesayo.
တသ္သ သမ္မာဝလမ္ဗိတ္ဝာ၊ ပောရာဏဋ္ဌကထာနယံ။
Tassa sammāvalambitvā, porāṇaṭṭhakathānayaṃ;
တတ္ထ တတ္ထ နိဒာနာနိ၊ ဝိဘာဝေန္တော ဝိသေသတော။
Tattha tattha nidānāni, vibhāvento visesato.
သုဝိသုဒ္ဓံ အသံကိဏ္ဏံ၊ နိပုဏတ္ထဝိနိစ္ဆယံ။
Suvisuddhaṃ asaṃkiṇṇaṃ, nipuṇatthavinicchayaṃ;
မဟာဝိဟာရဝာသီနံ၊ သမယံ အဝိလောမယံ။
Mahāvihāravāsīnaṃ, samayaṃ avilomayaṃ.
ယထာဗလံ ကရိသ္သာမိ၊ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ သုဘံ။
Yathābalaṃ karissāmi, atthasaṃvaṇṇanaṃ subhaṃ;
သက္ကစ္စံ ဘာသတော တံ မေ၊ နိသာမယထ သာဓဝောတိ။
Sakkaccaṃ bhāsato taṃ me, nisāmayatha sādhavoti.
တတ္ထ ပေတဝတ္ထူတိ သေဋ္ဌိပုတ္တာဒိကသ္သ တသ္သ တသ္သ သတ္တသ္သ ပေတဘာဝဟေတုဘူတံ ကမ္မံ, တသ္သ ပန ပကာသနဝသေန ပဝတ္တော ‘‘ခေတ္တူပမာ အရဟန္တော’’တိအာဒိကာ ပရိယတ္တိဓမ္မော ဣဓ ‘‘ပေတဝတ္ထူ’’တိ အဓိပ္ပေတော။
Tattha petavatthūti seṭṭhiputtādikassa tassa tassa sattassa petabhāvahetubhūtaṃ kammaṃ, tassa pana pakāsanavasena pavatto ‘‘khettūpamā arahanto’’tiādikā pariyattidhammo idha ‘‘petavatthū’’ti adhippeto.
တယိဒံ ပေတဝတ္ထု ကေန ဘာသိတံ, ကတ္ထ ဘာသိတံ, ကဒာ ဘာသိတံ, ကသ္မာ စ ဘာသိတန္တိ? ဝုစ္စတေ – ဣဒဉ္ဟိ ပေတဝတ္ထု ဒုဝိဓေန ပဝတ္တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန, ပုစ္ဆာဝိသ္သဇ္ဇနဝသေန စ။ တတ္ထ ယံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ပဝတ္တံ, တံ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ, ဣတရံ နာရဒတ္ထေရာဒီဟိ ပုစ္ဆိတံ တေဟိ တေဟိ ပေတေဟိ ဘာသိတံ။ သတ္ထာ ပန ယသ္မာ နာရဒတ္ထေရာဒီဟိ တသ္မိံ တသ္မိံ ပုစ္ဆာဝိသ္သဇ္ဇနေ အာရောစိတေ တံ တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတ္ဝာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ, တသ္မာ သဗ္ဗမ္ပေတံ ပေတဝတ္ထု သတ္ထာရာ ဘာသိတမေဝ နာမ ဇာတံ။ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ ဟိ သတ္ထရိ တတ္ထ တတ္ထ ရာဇဂဟာဒီသု ဝိဟရန္တေ ယေဘုယ္ယေန တာယ တာယ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ပုစ္ဆာဝိသ္သဇ္ဇနဝသေန သတ္တာနံ ကမ္မဖလပစ္စက္ခကရဏာယ တံ တံ ပေတဝတ္ထု ဒေသနာရုဠ္ဟန္တိ အယံ တာဝေတ္ထ ‘‘ကေန ဘာသိတ’’န္တိအာဒီနံ ပဒာနံ သာဓာရဏတော ဝိသ္သဇ္ဇနာ။ အသာဓာရဏတော ပန တသ္သ တသ္သ ဝတ္ထုသ္သ အတ္ထဝဏ္ဏနာယမေဝ အာဂမိသ္သတိ။
Tayidaṃ petavatthu kena bhāsitaṃ, kattha bhāsitaṃ, kadā bhāsitaṃ, kasmā ca bhāsitanti? Vuccate – idañhi petavatthu duvidhena pavattaṃ aṭṭhuppattivasena, pucchāvissajjanavasena ca. Tattha yaṃ aṭṭhuppattivasena pavattaṃ, taṃ bhagavatā bhāsitaṃ, itaraṃ nāradattherādīhi pucchitaṃ tehi tehi petehi bhāsitaṃ. Satthā pana yasmā nāradattherādīhi tasmiṃ tasmiṃ pucchāvissajjane ārocite taṃ taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi, tasmā sabbampetaṃ petavatthu satthārā bhāsitameva nāma jātaṃ. Pavattitavaradhammacakke hi satthari tattha tattha rājagahādīsu viharante yebhuyyena tāya tāya aṭṭhuppattiyā pucchāvissajjanavasena sattānaṃ kammaphalapaccakkhakaraṇāya taṃ taṃ petavatthu desanāruḷhanti ayaṃ tāvettha ‘‘kena bhāsita’’ntiādīnaṃ padānaṃ sādhāraṇato vissajjanā. Asādhāraṇato pana tassa tassa vatthussa atthavaṇṇanāyameva āgamissati.
တံ ပနေတံ ပေတဝတ္ထု ဝိနယပိဋကံ သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ တီသု ပိဋကေသု သုတ္တန္တပိဋကပရိယာပန္နံ, ဒီဃနိကာယော မဇ္ဈိမနိကာယော သံယုတ္တနိကာယော အင္ဂုတ္တရနိကာယော ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ပဉ္စသု နိကာယေသု ခုဒ္ဒကနိကာယပရိယာပန္နံ, သုတ္တံ ဂေယ္ယံ ဝေယ္ယာကရဏံ ဂာထာ ဥဒာနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လန္တိ နဝသု သာသနင္ဂေသု ဂာထာသင္ဂဟံ။
Taṃ panetaṃ petavatthu vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakanti tīsu piṭakesu suttantapiṭakapariyāpannaṃ, dīghanikāyo majjhimanikāyo saṃyuttanikāyo aṅguttaranikāyo khuddakanikāyoti pañcasu nikāyesu khuddakanikāyapariyāpannaṃ, suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallanti navasu sāsanaṅgesu gāthāsaṅgahaṃ.
‘‘ဒ္ဝာသီတိ ဗုဒ္ဓတော ဂဏ္ဟိံ၊ ဒ္ဝေ သဟသ္သာနိ ဘိက္ခုတော။
‘‘Dvāsīti buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto;
စတုရာသီတိ သဟသ္သာနိ၊ ယေ မေ ဓမ္မာ ပဝတ္တိနော’’တိ။ (ထေရဂာ. ၁၀၂၇) –
Caturāsīti sahassāni, ye me dhammā pavattino’’ti. (theragā. 1027) –
ဧဝံ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂာရိကေန ပဋိညာတေသု စတုရာသီတိယာ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟသ္သေသု ကတိပယဓမ္မက္ခန္ဓသင္ဂဟံ, ဘာဏဝာရတော စတုဘာဏဝာရမတ္တံ, ဝဂ္ဂတော – ဥရဂဝဂ္ဂော ဥဗ္ဗရိဝဂ္ဂော စူဠဝဂ္ဂော မဟာဝဂ္ဂောတိ စတုဝဂ္ဂသင္ဂဟံ။ တေသု ပဌမဝဂ္ဂေ ဒ္ဝာဒသ ဝတ္ထူနိ, ဒုတိယဝဂ္ဂေ တေရသ ဝတ္ထူနိ, တတိယဝဂ္ဂေ ဒသ ဝတ္ထူနိ, စတုတ္ထဝဂ္ဂေ သောဠသ ဝတ္ထူနီတိ ဝတ္ထုတော ဧကပညာသဝတ္ထုပဋိမဏ္ဍိတံ။ တသ္သ ဝဂ္ဂေသု ဥရဂဝဂ္ဂော အာဒိ, ဝတ္ထူသု ခေတ္တူပမပေတဝတ္ထု အာဒိ, တသ္သာပိ ‘‘ခေတ္တူပမာ အရဟန္တော’’တိ အယံ ဂာထာ အာဒိ။
Evaṃ dhammabhaṇḍāgārikena paṭiññātesu caturāsītiyā dhammakkhandhasahassesu katipayadhammakkhandhasaṅgahaṃ, bhāṇavārato catubhāṇavāramattaṃ, vaggato – uragavaggo ubbarivaggo cūḷavaggo mahāvaggoti catuvaggasaṅgahaṃ. Tesu paṭhamavagge dvādasa vatthūni, dutiyavagge terasa vatthūni, tatiyavagge dasa vatthūni, catutthavagge soḷasa vatthūnīti vatthuto ekapaññāsavatthupaṭimaṇḍitaṃ. Tassa vaggesu uragavaggo ādi, vatthūsu khettūpamapetavatthu ādi, tassāpi ‘‘khettūpamā arahanto’’ti ayaṃ gāthā ādi.