Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഉദാന-അട്ഠകഥാ • Udāna-aṭṭhakathā |
നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ഖുദ്ദകനികായേ
Khuddakanikāye
ഉദാന-അട്ഠകഥാ
Udāna-aṭṭhakathā
ഗന്ഥാരമ്ഭകഥാ
Ganthārambhakathā
മഹാകാരുണികം നാഥം, ഞേയ്യസാഗരപാരഗും;
Mahākāruṇikaṃ nāthaṃ, ñeyyasāgarapāraguṃ;
വന്ദേ നിപുണഗമ്ഭീര-വിചിത്രനയദേസനം.
Vande nipuṇagambhīra-vicitranayadesanaṃ.
വിജ്ജാചരണസമ്പന്നാ, യേന നീയന്തി ലോകതോ;
Vijjācaraṇasampannā, yena nīyanti lokato;
വന്ദേ തമുത്തമം ധമ്മം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധപൂജിതം.
Vande tamuttamaṃ dhammaṃ, sammāsambuddhapūjitaṃ.
സീലാദിഗുണസമ്പന്നോ, ഠിതോ മഗ്ഗഫലേസു യോ;
Sīlādiguṇasampanno, ṭhito maggaphalesu yo;
വന്ദേ അരിയസങ്ഘം തം, പുഞ്ഞക്ഖേത്തം അനുത്തരം.
Vande ariyasaṅghaṃ taṃ, puññakkhettaṃ anuttaraṃ.
വന്ദനാജനിതം പുഞ്ഞം, ഇതി യം രതനത്തയേ;
Vandanājanitaṃ puññaṃ, iti yaṃ ratanattaye;
ഹതന്തരായോ സബ്ബത്ഥ, ഹുത്വാഹം തസ്സ തേജസാ.
Hatantarāyo sabbattha, hutvāhaṃ tassa tejasā.
തേന തേന നിദാനേന, ദേസിതാനി ഹിതേസിനാ;
Tena tena nidānena, desitāni hitesinā;
യാനി സുദ്ധാപദാനേന, ഉദാനാനി മഹേസിനാ.
Yāni suddhāpadānena, udānāni mahesinā.
താനി സബ്ബാനി ഏകജ്ഝം, ആരോപേന്തേഹി സങ്ഗഹം;
Tāni sabbāni ekajjhaṃ, āropentehi saṅgahaṃ;
ഉദാനം നാമ സങ്ഗീതം, ധമ്മസങ്ഗാഹകേഹി യം.
Udānaṃ nāma saṅgītaṃ, dhammasaṅgāhakehi yaṃ.
ജിനസ്സ ധമ്മസംവേഗ-പാമോജ്ജപരിദീപനം;
Jinassa dhammasaṃvega-pāmojjaparidīpanaṃ;
സോമനസ്സസമുട്ഠാന-ഗാഥാഹി പടിമണ്ഡിതം.
Somanassasamuṭṭhāna-gāthāhi paṭimaṇḍitaṃ.
തസ്സ ഗമ്ഭീരഞാണേഹി, ഓഗാഹേതബ്ബഭാവതോ;
Tassa gambhīrañāṇehi, ogāhetabbabhāvato;
കിഞ്ചാപി ദുക്കരാ കാതും, അത്ഥസംവണ്ണനാ മയാ.
Kiñcāpi dukkarā kātuṃ, atthasaṃvaṇṇanā mayā.
സഹസംവണ്ണനം യസ്മാ, ധരതേ സത്ഥുസാസനം;
Sahasaṃvaṇṇanaṃ yasmā, dharate satthusāsanaṃ;
പുബ്ബാചരിയസീഹാനം, തിട്ഠതേവ വിനിച്ഛയോ.
Pubbācariyasīhānaṃ, tiṭṭhateva vinicchayo.
തസ്മാ തം അവലമ്ബിത്വാ, ഓഗാഹേത്വാന പഞ്ചപി;
Tasmā taṃ avalambitvā, ogāhetvāna pañcapi;
നികായേ ഉപനിസ്സായ, പോരാണട്ഠകഥാനയം.
Nikāye upanissāya, porāṇaṭṭhakathānayaṃ.
സുവിസുദ്ധം അസംകിണ്ണം, നിപുണത്ഥവിനിച്ഛയം;
Suvisuddhaṃ asaṃkiṇṇaṃ, nipuṇatthavinicchayaṃ;
മഹാവിഹാരവാസീനം, സമയം അവിലോമയം.
Mahāvihāravāsīnaṃ, samayaṃ avilomayaṃ.
പുനപ്പുനാഗതം അത്ഥം, വജ്ജയിത്വാന സാധുകം;
Punappunāgataṃ atthaṃ, vajjayitvāna sādhukaṃ;
യഥാബലം കരിസ്സാമി, ഉദാനസ്സത്ഥവണ്ണനം.
Yathābalaṃ karissāmi, udānassatthavaṇṇanaṃ.
ഇതി ആകങ്ഖമാനസ്സ, സദ്ധമ്മസ്സ ചിരട്ഠിതിം;
Iti ākaṅkhamānassa, saddhammassa ciraṭṭhitiṃ;
വിഭജന്തസ്സ തസ്സത്ഥം, സാധു ഗണ്ഹന്തു സാധവോതി.
Vibhajantassa tassatthaṃ, sādhu gaṇhantu sādhavoti.
തത്ഥ ഉദാനന്തി കേനട്ഠേന ഉദാനം? ഉദാനനട്ഠേന. കിമിദം ഉദാനം നാമ? പീതിവേഗസമുട്ഠാപിതോ ഉദാഹാരോ. യഥാ ഹി യം തേലാദി മിനിതബ്ബവത്ഥു മാനം ഗഹേതും ന സക്കോതി, വിസ്സന്ദിത്വാ ഗച്ഛതി, തം ‘‘അവസേകോ’’തി വുച്ചതി. യഞ്ച ജലം തളാകം ഗഹേതും ന സക്കോതി, അജ്ഝോത്ഥരിത്വാ ഗച്ഛതി, തം ‘‘ഓഘോ’’തി വുച്ചതി. ഏവമേവ യം പീതിവേഗസമുട്ഠാപിതം വിതക്കവിപ്ഫാരം അന്തോഹദയം സന്ധാരേതും ന സക്കോതി, സോ അധികോ ഹുത്വാ അന്തോ അസണ്ഠഹിത്വാ ബഹി വചീദ്വാരേന നിക്ഖന്തോ പടിഗ്ഗാഹകനിരപേക്ഖോ ഉദാഹാരവിസേസോ ‘‘ഉദാന’’ന്തി വുച്ചതി. ധമ്മസംവേഗവസേനപി അയമാകാരോ ലബ്ഭതേവ.
Tattha udānanti kenaṭṭhena udānaṃ? Udānanaṭṭhena. Kimidaṃ udānaṃ nāma? Pītivegasamuṭṭhāpito udāhāro. Yathā hi yaṃ telādi minitabbavatthu mānaṃ gahetuṃ na sakkoti, vissanditvā gacchati, taṃ ‘‘avaseko’’ti vuccati. Yañca jalaṃ taḷākaṃ gahetuṃ na sakkoti, ajjhottharitvā gacchati, taṃ ‘‘ogho’’ti vuccati. Evameva yaṃ pītivegasamuṭṭhāpitaṃ vitakkavipphāraṃ antohadayaṃ sandhāretuṃ na sakkoti, so adhiko hutvā anto asaṇṭhahitvā bahi vacīdvārena nikkhanto paṭiggāhakanirapekkho udāhāraviseso ‘‘udāna’’nti vuccati. Dhammasaṃvegavasenapi ayamākāro labbhateva.
തയിദം കത്ഥചി ഗാഥാബന്ധവസേന കത്ഥചി വാക്യവസേന പവത്തം. യം പന അട്ഠകഥാസു ‘‘സോമനസ്സഞാണമയികഗാഥാപടിസംയുത്താ’’തി ഉദാനലക്ഖണം വുത്തം, തം യേഭുയ്യവസേന വുത്തം. യേഭുയ്യേന ഹി ഉദാനം ഗാഥാബന്ധവസേന ഭാസിതം പീതിസോമനസ്സസമുട്ഠാപിതഞ്ച. ഇതരമ്പി പന ‘‘അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, തദായതനം, യത്ഥ നേവ പഥവീ ന ആപോ’’തിആദീസു (ഉദാ॰ ൭൧) ‘‘സുഖകാമാനി ഭൂതാനി, യോ ദണ്ഡേന വിഹിംസതീ’’തി (ധ॰ പ॰ ൧൩൧), ‘‘സചേ ഭായഥ ദുക്ഖസ്സ, സചേ വോ ദുക്ഖമപ്പിയ’’ന്തി ഏവമാദീസു (ഉദാ॰ ൪൪; നേത്തി॰ ൯൧) ച ലബ്ഭതി.
Tayidaṃ katthaci gāthābandhavasena katthaci vākyavasena pavattaṃ. Yaṃ pana aṭṭhakathāsu ‘‘somanassañāṇamayikagāthāpaṭisaṃyuttā’’ti udānalakkhaṇaṃ vuttaṃ, taṃ yebhuyyavasena vuttaṃ. Yebhuyyena hi udānaṃ gāthābandhavasena bhāsitaṃ pītisomanassasamuṭṭhāpitañca. Itarampi pana ‘‘atthi, bhikkhave, tadāyatanaṃ, yattha neva pathavī na āpo’’tiādīsu (udā. 71) ‘‘sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena vihiṃsatī’’ti (dha. pa. 131), ‘‘sace bhāyatha dukkhassa, sace vo dukkhamappiya’’nti evamādīsu (udā. 44; netti. 91) ca labbhati.
ഏവം തയിദം സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധഭാസിതം, പച്ചേകബുദ്ധഭാസിതം, സാവകഭാസിതന്തി തിവിധം ഹോതി. തത്ഥ പച്ചേകബുദ്ധഭാസിതം – ‘‘സബ്ബേസു ഭൂതേസു നിധായ ദണ്ഡം, അവിഹേഠയം അഞ്ഞതരമ്പി തേസ’’ന്തിആദിനാ (സു॰ നി॰ ൩൫; ചൂളനി॰ ഖഗ്ഗവിസാണസുത്തനിദ്ദേസ ൧൨൧) ഖഗ്ഗവിസാണസുത്തേ ആഗതമേവ. സാവകഭാസിതാനിപി –
Evaṃ tayidaṃ sabbaññubuddhabhāsitaṃ, paccekabuddhabhāsitaṃ, sāvakabhāsitanti tividhaṃ hoti. Tattha paccekabuddhabhāsitaṃ – ‘‘sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ, aviheṭhayaṃ aññatarampi tesa’’ntiādinā (su. ni. 35; cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 121) khaggavisāṇasutte āgatameva. Sāvakabhāsitānipi –
‘‘സബ്ബോ രാഗോ പഹീനോ മേ, സബ്ബോ ദോസോ സമൂഹതോ;
‘‘Sabbo rāgo pahīno me, sabbo doso samūhato;
സബ്ബോ മേ വിഹതോ മോഹോ, സീതിഭൂതോസ്മി നിബ്ബുതോ’’തി. (ഥേരഗാ॰ ൭൯) –
Sabbo me vihato moho, sītibhūtosmi nibbuto’’ti. (theragā. 79) –
ആദിനാ ഥേരഗാഥാസു –
Ādinā theragāthāsu –
‘‘കായേന സംവുതാ ആസിം, വാചായ ഉദ ചേതസാ;
‘‘Kāyena saṃvutā āsiṃ, vācāya uda cetasā;
സമൂലം തണ്ഹമബ്ബുയ്ഹ, സീതിഭൂതാസ്മി നിബ്ബുതാ’’തി. (ഥേരീഗാ॰ ൧൫) –
Samūlaṃ taṇhamabbuyha, sītibhūtāsmi nibbutā’’ti. (therīgā. 15) –
ആദിനാ ഥേരീഗാഥാസു ച ആഗതാനി. താനി പന തേസം ഥേരാനം ഥേരീനഞ്ച ന കേവലം ഉദാനാനി ഏവ, അഥ ഖോ സീഹനാദാപി ഹോന്തി. സക്കാദീഹി ദേവേഹി ഭാസിതാനി ‘‘അഹോ ദാനം പരമദാനം, കസ്സപേ സുപ്പതിട്ഠിത’’ന്തിആദീനി (ഉദാ॰ ൨൭), ആരാമദണ്ഡബ്രാഹ്മണാദീഹി മനുസ്സേഹി ച ഭാസിതാനി ‘‘നമോ തസ്സ ഭഗവതോ’’തിആദീനി (അ॰ നി॰ ൨.൩൮) തിസ്സോ സങ്ഗീതിയോ ആരൂള്ഹാനി ഉദാനാനി സന്തി ഏവ, ന താനി ഇധ അധിപ്പേതാനി. യാനി പന സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന സാമം ആഹച്ച ഭാസിതാനി ജിനവചനഭൂതാനി, യാനി സന്ധായ ഭഗവതാ പരിയത്തിധമ്മം നവധാ വിഭജിത്വാ ഉദ്ദിസന്തേന ഉദാനന്തി വുത്താനി, താനേവ ധമ്മസങ്ഗാഹകേഹി ‘‘ഉദാന’’ന്തി സങ്ഗീതന്തി തദേവേത്ഥ സംവണ്ണേതബ്ബഭാവേന ഗഹിതം.
Ādinā therīgāthāsu ca āgatāni. Tāni pana tesaṃ therānaṃ therīnañca na kevalaṃ udānāni eva, atha kho sīhanādāpi honti. Sakkādīhi devehi bhāsitāni ‘‘aho dānaṃ paramadānaṃ, kassape suppatiṭṭhita’’ntiādīni (udā. 27), ārāmadaṇḍabrāhmaṇādīhi manussehi ca bhāsitāni ‘‘namo tassa bhagavato’’tiādīni (a. ni. 2.38) tisso saṅgītiyo ārūḷhāni udānāni santi eva, na tāni idha adhippetāni. Yāni pana sammāsambuddhena sāmaṃ āhacca bhāsitāni jinavacanabhūtāni, yāni sandhāya bhagavatā pariyattidhammaṃ navadhā vibhajitvā uddisantena udānanti vuttāni, tāneva dhammasaṅgāhakehi ‘‘udāna’’nti saṅgītanti tadevettha saṃvaṇṇetabbabhāvena gahitaṃ.
യാ പന ‘‘അനേകജാതിസംസാര’’ന്തിആദിഗാഥായ ദീപിതാ ഭഗവതാ ബോധിമൂലേ ഉദാനവസേന പവത്തിതാ അനേകസതസഹസ്സാനം സമ്മാസമ്ബുദ്ധാനം അവിജഹിതഉദാനഗാഥാ ച, ഏതാ അപരഭാഗേ പന ധമ്മഭണ്ഡാഗാരികസ്സ ഭഗവതാ ദേസിതത്താ ധമ്മസങ്ഗാഹകേഹി ഉദാനപാളിയം സങ്ഗഹം അനാരോപേത്വാ ധമ്മപദേ സങ്ഗീതാ. യഞ്ച ‘‘അഞ്ഞാസി വത, ഭോ കോണ്ഡഞ്ഞോ, അഞ്ഞാസി വത, ഭോ കോണ്ഡഞ്ഞോ’’തി (മഹാവ॰ ൧൭; സം॰ നി॰ ൫.൧൦൮൧; പടി॰ മ॰ ൨.൩൦) ഉദാനവചനം ദസസഹസ്സിലോകധാതുയാ ദേവമനുസ്സാനം പവേദനസമത്ഥനിഗ്ഘോസവിപ്ഫാരം ഭഗവതാ ഭാസിതം, തദപി ധമ്മചക്കപ്പവത്തനസുത്തന്തദേസനാപരിയോസാനേ അത്തനാ അധിഗതധമ്മേകദേസസ്സ യഥാദേസിതസ്സ അരിയമഗ്ഗസ്സ സാവകേസു സബ്ബപഠമം ഥേരേന അധിഗതത്താ അത്തനോ പരിസ്സമസ്സ സഫലഭാവപച്ചവേക്ഖണഹേതുകം പഠമബോധിയം സബ്ബേസം ഏവ ഭിക്ഖൂനം സമ്മാപടിപത്തിപച്ചവേക്ഖണഹേതുകം ‘‘ആരാധയിംസു വത മം ഭിക്ഖൂ ഏകം സമയ’’ന്തിആദിവചനം (മ॰ നി॰ ൧.൨൨൫) വിയ പീതിസോമനസ്സജനിതം ഉദാഹാരമത്തം, ‘‘യദാ ഹവേ പാതുഭവന്തി ധമ്മാ’’തിആദിവചനം (മഹാവ॰ ൧-൩; ഉദാ॰ ൧-൩) വിയ പവത്തിയാ നിവത്തിയാ വാ ന പകാസനന്തി, ന ധമ്മസങ്ഗാഹകേഹി ഉദാനപാളിയം സങ്ഗീതന്തി ദട്ഠബ്ബം.
Yā pana ‘‘anekajātisaṃsāra’’ntiādigāthāya dīpitā bhagavatā bodhimūle udānavasena pavattitā anekasatasahassānaṃ sammāsambuddhānaṃ avijahitaudānagāthā ca, etā aparabhāge pana dhammabhaṇḍāgārikassa bhagavatā desitattā dhammasaṅgāhakehi udānapāḷiyaṃ saṅgahaṃ anāropetvā dhammapade saṅgītā. Yañca ‘‘aññāsi vata, bho koṇḍañño, aññāsi vata, bho koṇḍañño’’ti (mahāva. 17; saṃ. ni. 5.1081; paṭi. ma. 2.30) udānavacanaṃ dasasahassilokadhātuyā devamanussānaṃ pavedanasamatthanigghosavipphāraṃ bhagavatā bhāsitaṃ, tadapi dhammacakkappavattanasuttantadesanāpariyosāne attanā adhigatadhammekadesassa yathādesitassa ariyamaggassa sāvakesu sabbapaṭhamaṃ therena adhigatattā attano parissamassa saphalabhāvapaccavekkhaṇahetukaṃ paṭhamabodhiyaṃ sabbesaṃ eva bhikkhūnaṃ sammāpaṭipattipaccavekkhaṇahetukaṃ ‘‘ārādhayiṃsu vata maṃ bhikkhū ekaṃ samaya’’ntiādivacanaṃ (ma. ni. 1.225) viya pītisomanassajanitaṃ udāhāramattaṃ, ‘‘yadā have pātubhavanti dhammā’’tiādivacanaṃ (mahāva. 1-3; udā. 1-3) viya pavattiyā nivattiyā vā na pakāsananti, na dhammasaṅgāhakehi udānapāḷiyaṃ saṅgītanti daṭṭhabbaṃ.
തം പനേതം ഉദാനം വിനയപിടകം, സുത്തന്തപിടകം, അഭിധമ്മപിടകന്തി തീസു പിടകേസു സുത്തന്തപിടകപരിയാപന്നം, ദീഘനികായോ, മജ്ഝിമനികായോ, സംയുത്തനികായോ, അങ്ഗുത്തരനികായോ, ഖുദ്ദകനികായോതി പഞ്ചസു നികായേസു ഖുദ്ദകനികായപരിയാപന്നം, സുത്തം, ഗേയ്യം, വേയ്യാകരണം, ഗാഥാ, ഉദാനം, ഇതിവുത്തകം, ജാതകം, അബ്ഭുതധമ്മം, വേദല്ലന്തി നവസു സാസനങ്ഗേസു ഉദാനസങ്ഗഹം.
Taṃ panetaṃ udānaṃ vinayapiṭakaṃ, suttantapiṭakaṃ, abhidhammapiṭakanti tīsu piṭakesu suttantapiṭakapariyāpannaṃ, dīghanikāyo, majjhimanikāyo, saṃyuttanikāyo, aṅguttaranikāyo, khuddakanikāyoti pañcasu nikāyesu khuddakanikāyapariyāpannaṃ, suttaṃ, geyyaṃ, veyyākaraṇaṃ, gāthā, udānaṃ, itivuttakaṃ, jātakaṃ, abbhutadhammaṃ, vedallanti navasu sāsanaṅgesu udānasaṅgahaṃ.
‘‘ദ്വാസീതി ബുദ്ധതോ ഗണ്ഹിം, ദ്വേ സഹസ്സാനി ഭിക്ഖുതോ;
‘‘Dvāsīti buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto;
ചതുരാസീതി സഹസ്സാനി, യേ മേ ധമ്മാ പവത്തിനോ’’തി. (ഥേരഗാ॰ ൧൦൨൭) –
Caturāsīti sahassāni, ye me dhammā pavattino’’ti. (theragā. 1027) –
ഏവം ധമ്മഭണ്ഡാഗാരികേന പടിഞ്ഞാതേസു ചതുരാസീതിയാ ധമ്മക്ഖന്ധസഹസ്സേസു കതിപയധമ്മക്ഖന്ധസങ്ഗഹം. ബോധിവഗ്ഗോ, മുചലിന്ദവഗ്ഗോ, നന്ദവഗ്ഗോ, മേഘിയവഗ്ഗോ, സോണവഗ്ഗോ, ജച്ചന്ധവഗ്ഗോ, ചൂളവഗ്ഗോ, പാടലിഗാമിയവഗ്ഗോതി വഗ്ഗതോ അട്ഠവഗ്ഗം; സുത്തതോ അസീതിസുത്തസങ്ഗഹം, ഗാഥാതോ പഞ്ചനവുതിഉദാനഗാഥാസങ്ഗഹം. ഭാണവാരതോ അഡ്ഢൂനനവമത്താ ഭാണവാരാ. അനുസന്ധിതോ ബോധിസുത്തേ പുച്ഛാനുസന്ധിവസേന ഏകാനുസന്ധി, സുപ്പവാസാസുത്തേ പുച്ഛാനുസന്ധിയഥാനുസന്ധിവസേന ദ്വേ അനുസന്ധീ, സേസേസു യഥാനുസന്ധിവസേന ഏകേകോവ അനുസന്ധി, അജ്ഝാസയാനുസന്ധി പനേത്ഥ നത്ഥി. ഏവം സബ്ബഥാപി ഏകാസീതിഅനുസന്ധിസങ്ഗഹം. പദതോ സതാധികാനി ഏകവീസ പദസഹസ്സാനി, ഗാഥാപാദതോ തേവീസതി ചതുസ്സതാധികാനി അട്ഠ സഹസ്സാനി , അക്ഖരതോ സത്തസഹസ്സാധികാനി സട്ഠി സഹസ്സാനി തീണി ച സതാനി ദ്വാസീതി ച അക്ഖരാനി. തേനേതം വുച്ചതി –
Evaṃ dhammabhaṇḍāgārikena paṭiññātesu caturāsītiyā dhammakkhandhasahassesu katipayadhammakkhandhasaṅgahaṃ. Bodhivaggo, mucalindavaggo, nandavaggo, meghiyavaggo, soṇavaggo, jaccandhavaggo, cūḷavaggo, pāṭaligāmiyavaggoti vaggato aṭṭhavaggaṃ; suttato asītisuttasaṅgahaṃ, gāthāto pañcanavutiudānagāthāsaṅgahaṃ. Bhāṇavārato aḍḍhūnanavamattā bhāṇavārā. Anusandhito bodhisutte pucchānusandhivasena ekānusandhi, suppavāsāsutte pucchānusandhiyathānusandhivasena dve anusandhī, sesesu yathānusandhivasena ekekova anusandhi, ajjhāsayānusandhi panettha natthi. Evaṃ sabbathāpi ekāsītianusandhisaṅgahaṃ. Padato satādhikāni ekavīsa padasahassāni, gāthāpādato tevīsati catussatādhikāni aṭṭha sahassāni , akkharato sattasahassādhikāni saṭṭhi sahassāni tīṇi ca satāni dvāsīti ca akkharāni. Tenetaṃ vuccati –
‘‘അസീതി ഏവ സുത്തന്താ, വഗ്ഗാ അട്ഠ സമാസതോ;
‘‘Asīti eva suttantā, vaggā aṭṭha samāsato;
ഗാഥാ ച പഞ്ചനവുതി, ഉദാനസ്സ പകാസിതാ.
Gāthā ca pañcanavuti, udānassa pakāsitā.
‘‘അഡ്ഢൂനനവമത്താ ച, ഭാണവാരാ പമാണതോ;
‘‘Aḍḍhūnanavamattā ca, bhāṇavārā pamāṇato;
ഏകാധികാ തഥാസീതി, ഉദാനസ്സാനുസന്ധിയോ.
Ekādhikā tathāsīti, udānassānusandhiyo.
‘‘ഏകവീസസഹസ്സാനി, സതഞ്ചേവ വിചക്ഖണോ;
‘‘Ekavīsasahassāni, satañceva vicakkhaṇo;
പദാനേതാനുദാനസ്സ, ഗണിതാനി വിനിദ്ദിസേ’’.
Padānetānudānassa, gaṇitāni viniddise’’.
ഗാഥാപാദതോ പന –
Gāthāpādato pana –
‘‘അട്ഠസഹസ്സമത്താനി, ചത്താരേവ സതാനി ച;
‘‘Aṭṭhasahassamattāni, cattāreva satāni ca;
പാദാനേതാനുദാനസ്സ, തേവീസതി ച നിദ്ദിസേ.
Pādānetānudānassa, tevīsati ca niddise.
‘‘അക്ഖരാനം സഹസ്സാനി, സട്ഠി സത്ത സതാനി ച;
‘‘Akkharānaṃ sahassāni, saṭṭhi satta satāni ca;
തീണി ദ്വാസീതി ച തഥാ, ഉദാനസ്സ പവേദിതാ’’തി.
Tīṇi dvāsīti ca tathā, udānassa paveditā’’ti.
തസ്സ അട്ഠസു വഗ്ഗേസു ബോധിവഗ്ഗോ ആദി, സുത്തേസു പഠമം ബോധിസുത്തം, തസ്സാപി ഏവം മേ സുതന്തിആദികം ആയസ്മതാ ആനന്ദേന പഠമമഹാസങ്ഗീതികാലേ വുത്തനിദാനമാദി. സാ പനായം പഠമമഹാസങ്ഗീതി വിനയപിടകേ (ചൂളവ॰ ൪൩൭) തന്തിമാരൂള്ഹാ ഏവ. യോ പനേത്ഥ നിദാനകോസല്ലത്ഥം വത്തബ്ബോ കഥാമഗ്ഗോ സോപി സുമങ്ഗലവിലാസിനിയം ദീഘനികായട്ഠകഥായം (ദീ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.നിദാനകഥാ) വുത്തോ ഏവാതി തത്ഥ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബോ.
Tassa aṭṭhasu vaggesu bodhivaggo ādi, suttesu paṭhamaṃ bodhisuttaṃ, tassāpi evaṃ me sutantiādikaṃ āyasmatā ānandena paṭhamamahāsaṅgītikāle vuttanidānamādi. Sā panāyaṃ paṭhamamahāsaṅgīti vinayapiṭake (cūḷava. 437) tantimārūḷhā eva. Yo panettha nidānakosallatthaṃ vattabbo kathāmaggo sopi sumaṅgalavilāsiniyaṃ dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.nidānakathā) vutto evāti tattha vuttanayeneva veditabbo.