Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / தீ³க⁴னிகாய (டீகா) • Dīghanikāya (ṭīkā)

    நமோ தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ அரஹதோ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    தீ³க⁴னிகாயே

    Dīghanikāye

    ஸீலக்க²ந்த⁴வக்³க³டீகா

    Sīlakkhandhavaggaṭīkā

    க³ந்தா²ரம்ப⁴கதா²வண்ணனா

    Ganthārambhakathāvaṇṇanā

    ஸங்வண்ணனாரம்பே⁴ ரதனத்தயவந்த³னா ஸங்வண்ணேதப்³ப³ஸ்ஸ த⁴ம்மஸ்ஸ பப⁴வனிஸ்ஸயவிஸுத்³தி⁴படிவேத³னத்த²ங், தங் பன த⁴ம்மஸங்வண்ணனாஸு விஞ்ஞூனங் ப³ஹுமானுப்பாத³னத்த²ங், தங் ஸம்மதே³வ தேஸங் உக்³க³ஹதா⁴ரணாதி³க்கமலத்³த⁴ப்³பா³ய ஸம்மாபடிபத்தியா ஸப்³ப³ஹிதஸுக²னிப்பா²த³னத்த²ங். அத² வா மங்க³லபா⁴வதோ, ஸப்³ப³கிரியாஸு புப்³ப³கிச்சபா⁴வதோ, பண்டி³தேஹி ஸம்மாசரிதபா⁴வதோ, ஆயதிங் பரேஸங் தி³ட்டா²னுக³திஆபஜ்ஜனதோ ச ஸங்வண்ணனாயங் ரதனத்தயபணாமகிரியா. அத² வா ரதனத்தயபணாமகரணங் பூஜனீயபூஜாபுஞ்ஞவிஸேஸனிப்³ப³த்தனத்த²ங், தங் அத்தனோ யதா²லத்³த⁴ஸம்பத்தினிமித்தகஸ்ஸ கம்மஸ்ஸ ப³லானுப்பாத³னத்த²ங், அந்தரா ச தஸ்ஸ அஸங்கோசனத்த²ங், தது³ப⁴யங் அனந்தராயேன அட்ட²கதா²ய பரிஸமாபனத்த²ங். இத³மேவ ச பயோஜனங் ஆசரியேன இதா⁴தி⁴ப்பேதங். ததா² ஹி வக்க²தி – ‘‘இதி மே பஸன்னமதினோ…பே॰… தஸ்ஸானுபா⁴வேனா’’தி. வத்து²த்தயபூஜா ஹி நிரதிஸயபுஞ்ஞக்கெ²த்தஸம்பு³த்³தி⁴யா அபரிமெய்யப்பபா⁴வோ புஞ்ஞாதிஸயோதி ப³ஹுவித⁴ந்தராயேபி லோகஸன்னிவாஸே அந்தராயனிப³ந்த⁴னஸகலஸங்கிலேஸவித்³த⁴ங்ஸனாய பஹோதி, ப⁴யாதி³உபத்³த³வஞ்ச நிவாரேதி. யதா²ஹ –

    Saṃvaṇṇanārambhe ratanattayavandanā saṃvaṇṇetabbassa dhammassa pabhavanissayavisuddhipaṭivedanatthaṃ, taṃ pana dhammasaṃvaṇṇanāsu viññūnaṃ bahumānuppādanatthaṃ, taṃ sammadeva tesaṃ uggahadhāraṇādikkamaladdhabbāya sammāpaṭipattiyā sabbahitasukhanipphādanatthaṃ. Atha vā maṅgalabhāvato, sabbakiriyāsu pubbakiccabhāvato, paṇḍitehi sammācaritabhāvato, āyatiṃ paresaṃ diṭṭhānugatiāpajjanato ca saṃvaṇṇanāyaṃ ratanattayapaṇāmakiriyā. Atha vā ratanattayapaṇāmakaraṇaṃ pūjanīyapūjāpuññavisesanibbattanatthaṃ, taṃ attano yathāladdhasampattinimittakassa kammassa balānuppādanatthaṃ, antarā ca tassa asaṅkocanatthaṃ, tadubhayaṃ anantarāyena aṭṭhakathāya parisamāpanatthaṃ. Idameva ca payojanaṃ ācariyena idhādhippetaṃ. Tathā hi vakkhati – ‘‘iti me pasannamatino…pe… tassānubhāvenā’’ti. Vatthuttayapūjā hi niratisayapuññakkhettasambuddhiyā aparimeyyappabhāvo puññātisayoti bahuvidhantarāyepi lokasannivāse antarāyanibandhanasakalasaṃkilesaviddhaṃsanāya pahoti, bhayādiupaddavañca nivāreti. Yathāha –

    ‘‘பூஜாரஹே பூஜயதோ, பு³த்³தே⁴ யதி³ வ ஸாவகே’’திஆதி³ (த⁴॰ ப॰ 1.195; அப॰ 1.10.1), ததா² –

    ‘‘Pūjārahe pūjayato, buddhe yadi va sāvake’’tiādi (dha. pa. 1.195; apa. 1.10.1), tathā –

    ‘‘யே பி⁴க்க²வே பு³த்³தே⁴ பஸன்னா, அக்³கே³ தே பஸன்னா. அக்³கே³ கோ² பன பஸன்னானங் அக்³கோ³ விபாகோ ஹோதீ’’திஆதி³ (அ॰ நி॰ 4.34; இதிவு॰ 90).

    ‘‘Ye bhikkhave buddhe pasannā, agge te pasannā. Agge kho pana pasannānaṃ aggo vipāko hotī’’tiādi (a. ni. 4.34; itivu. 90).

    ‘‘பு³த்³தோ⁴தி கித்தயந்தஸ்ஸ, காயே ப⁴வதி யா பீதி;

    ‘‘Buddhoti kittayantassa, kāye bhavati yā pīti;

    வரமேவ ஹி ஸா பீதி, கஸிணேனபி ஜம்பு³தீ³பஸ்ஸ.

    Varameva hi sā pīti, kasiṇenapi jambudīpassa.

    த⁴ம்மோதி…பே॰… ஸங்கோ⁴தி…பே॰… தீ³பஸ்ஸா’’தி. (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.6);

    Dhammoti…pe… saṅghoti…pe… dīpassā’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.6);

    ததா² –

    Tathā –

    ‘‘யஸ்மிங், மஹானாம, ஸமயே அரியஸாவகோ ததா²க³தங் அனுஸ்ஸரதி, நேவஸ்ஸ தஸ்மிங் ஸமயே ராக³பரியுட்டி²தங் சித்தங் ஹோதி, ந தோ³ஸ…பே॰… ந மோஹபரியுட்டி²தங் சித்தங் ஹோதீ’’திஆதி³ (அ॰ நி॰ 6.10; 11.11),

    ‘‘Yasmiṃ, mahānāma, samaye ariyasāvako tathāgataṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosa…pe… na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hotī’’tiādi (a. ni. 6.10; 11.11),

    ‘‘அரஞ்ஞே ருக்க²மூலே வா…பே॰…

    ‘‘Araññe rukkhamūle vā…pe…

    ப⁴யங் வா ச²ம்பி⁴தத்தங் வா,

    Bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā,

    லோமஹங்ஸோ ந ஹெஸ்ஸதீ’’தி. (ஸங்॰ நி॰ 1.249) ச

    Lomahaṃso na hessatī’’ti. (saṃ. ni. 1.249) ca

    தத்த² யஸ்ஸ வத்து²த்தயஸ்ஸ வந்த³னங் கத்துகாமோ, தஸ்ஸ கு³ணாதிஸயயோக³ஸந்த³ஸ்ஸனத்த²ங் ‘‘கருணாஸீதலஹத³ய’’ந்திஆதி³னா கா³த²த்தயமாஹ. கு³ணாதிஸயயோகே³ன ஹி வந்த³னாரஹபா⁴வோ, வந்த³னாரஹே ச கதா வந்த³னா யதா²தி⁴ப்பேதப்பயோஜனங் ஸாதே⁴தீதி. தத்த² யஸ்ஸா தே³ஸனாய ஸங்வண்ணனங் கத்துகாமோ, ஸா ந வினயதே³ஸனா விய கருணாப்பதா⁴னா, நாபி அபி⁴த⁴ம்மதே³ஸனா விய பஞ்ஞாப்பதா⁴னா, அத² கோ² கருணாபஞ்ஞாப்பதா⁴னாதி தது³ப⁴யப்பதா⁴னமேவ தாவ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ தோ²மனங் காதுங் தங்மூலகத்தா ஸேஸரதனானங் ‘‘கருணாஸீதலஹத³ய’’ந்திஆதி³ வுத்தங்.

    Tattha yassa vatthuttayassa vandanaṃ kattukāmo, tassa guṇātisayayogasandassanatthaṃ ‘‘karuṇāsītalahadaya’’ntiādinā gāthattayamāha. Guṇātisayayogena hi vandanārahabhāvo, vandanārahe ca katā vandanā yathādhippetappayojanaṃ sādhetīti. Tattha yassā desanāya saṃvaṇṇanaṃ kattukāmo, sā na vinayadesanā viya karuṇāppadhānā, nāpi abhidhammadesanā viya paññāppadhānā, atha kho karuṇāpaññāppadhānāti tadubhayappadhānameva tāva sammāsambuddhassa thomanaṃ kātuṃ taṃmūlakattā sesaratanānaṃ ‘‘karuṇāsītalahadaya’’ntiādi vuttaṃ.

    தத்த² கிரதீதி கருணா, பரது³க்க²ங் விக்கி²பதி, அபனேதீதி அத்தோ². அத² வா கிணாதீதி கருணா, பரது³க்கே² ஸதி காருணிகங் ஹிங்ஸதி, விபா³த⁴தீதி அத்தோ², பரது³க்கே² ஸதி ஸாதூ⁴னங் கம்பனங் ஹத³யகே²த³ங் கரோதீதி வா கருணா. அத² வா கமிதி ஸுக²ங், தங் ருந்த⁴தீதி கருணா. ஏஸா ஹி பரது³க்கா²பனயனகாமதாலக்க²ணா, அத்தஸுக²னிரபெக்க²தாய காருணிகானங் ஸுக²ங் ருந்த⁴தி விப³ந்த⁴தீதி. கருணாய ஸீதலங் கருணாஸீதலங், கருணாஸீதலங் ஹத³யங் அஸ்ஸாதி கருணாஸீதலஹத³யோ, தங் கருணாஸீதலஹத³யங். தத்த² கிஞ்சாபி பரேஸங் ஹிதோபஸங்ஹாரஸுகா²தி³அபரிஹானிச்ச²னஸபா⁴வதாய, ப்³யாபாதா³ரதீனங் உஜுவிபச்சனீகதாய ச ஸத்தஸந்தானக³தஸந்தாபவிச்சே²த³னாகாரப்பவத்தியா மெத்தாமுதி³தானம்பி சித்தஸீதலபா⁴வகாரணதா உபலப்³ப⁴தி, ததா²பி து³க்கா²பனயனாகாரப்பவத்தியா பரூபதாபாஸஹனரஸா அவிஹிங்ஸாபூ⁴தா கருணா விஸேஸேன ப⁴க³வதோ சித்தஸ்ஸ சித்தபஸ்ஸத்³தி⁴ விய ஸீதீபா⁴வனிமித்தந்தி வுத்தங் ‘‘கருணாஸீதலஹத³ய’’ந்தி. கருணாமுகே²ன வா மெத்தாமுதி³தானம்பி ஹத³யஸீதலபா⁴வகாரணதா வுத்தாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

    Tattha kiratīti karuṇā, paradukkhaṃ vikkhipati, apanetīti attho. Atha vā kiṇātīti karuṇā, paradukkhe sati kāruṇikaṃ hiṃsati, vibādhatīti attho, paradukkhe sati sādhūnaṃ kampanaṃ hadayakhedaṃ karotīti vā karuṇā. Atha vā kamiti sukhaṃ, taṃ rundhatīti karuṇā. Esā hi paradukkhāpanayanakāmatālakkhaṇā, attasukhanirapekkhatāya kāruṇikānaṃ sukhaṃ rundhati vibandhatīti. Karuṇāya sītalaṃ karuṇāsītalaṃ, karuṇāsītalaṃ hadayaṃ assāti karuṇāsītalahadayo, taṃ karuṇāsītalahadayaṃ. Tattha kiñcāpi paresaṃ hitopasaṃhārasukhādiaparihānicchanasabhāvatāya, byāpādāratīnaṃ ujuvipaccanīkatāya ca sattasantānagatasantāpavicchedanākārappavattiyā mettāmuditānampi cittasītalabhāvakāraṇatā upalabbhati, tathāpi dukkhāpanayanākārappavattiyā parūpatāpāsahanarasā avihiṃsābhūtā karuṇā visesena bhagavato cittassa cittapassaddhi viya sītībhāvanimittanti vuttaṃ ‘‘karuṇāsītalahadaya’’nti. Karuṇāmukhena vā mettāmuditānampi hadayasītalabhāvakāraṇatā vuttāti daṭṭhabbaṃ.

    அத² வா அஸாதா⁴ரணஞாணவிஸேஸனிப³ந்த⁴னபூ⁴தா ஸாதிஸயங் நிரவஸேஸஞ்ச ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணங் விய ஸவிஸயப்³யாபிதாய மஹாகருணாபா⁴வங் உபக³தா கருணாவ ப⁴க³வதோ அதிஸயேன ஹத³யஸீதலபா⁴வஹேதூதி ஆஹ ‘‘கருணாஸீதலஹத³ய’’ந்தி. அத² வா ஸதிபி மெத்தாமுதி³தானங் ஸாதிஸயே ஹத³யஸீதீபா⁴வனிப³ந்த⁴னத்தே ஸகலபு³த்³த⁴கு³ணவிஸேஸகாரணதாய தாஸம்பி காரணந்தி கருணாவ ப⁴க³வதோ ஹத³யஸீதலபா⁴வகாரணங் வுத்தா. கருணானிதா³னா ஹி ஸப்³பே³பி பு³த்³த⁴கு³ணா. கருணானுபா⁴வனிப்³பா³பியமானஸங்ஸாரது³க்க²ஸந்தாபஸ்ஸ ஹி ப⁴க³வதோ பரது³க்கா²பனயனகாமதாய அனேகானிபி அஸங்கெ²ய்யானி கப்பானங் அகிலந்தரூபஸ்ஸேவ நிரவஸேஸபு³த்³த⁴கரத⁴ம்மஸம்ப⁴ரணனியதஸ்ஸ ஸமதி⁴க³தத⁴ம்மாதி⁴பதெய்யஸ்ஸ ச ஸன்னிஹிதேஸுபி ஸத்தஸங்கா²ரஸமுபனீதஹத³யூபதாபனிமித்தேஸு ந ஈஸகம்பி சித்தஸீதீபா⁴வஸ்ஸஞ்ஞத²த்தமஹோஸீதி. ஏதஸ்மிஞ்ச அத்த²விகப்பே தீஸுபி அவத்தா²ஸு ப⁴க³வதோ கருணா ஸங்க³ஹிதாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

    Atha vā asādhāraṇañāṇavisesanibandhanabhūtā sātisayaṃ niravasesañca sabbaññutaññāṇaṃ viya savisayabyāpitāya mahākaruṇābhāvaṃ upagatā karuṇāva bhagavato atisayena hadayasītalabhāvahetūti āha ‘‘karuṇāsītalahadaya’’nti. Atha vā satipi mettāmuditānaṃ sātisaye hadayasītībhāvanibandhanatte sakalabuddhaguṇavisesakāraṇatāya tāsampi kāraṇanti karuṇāva bhagavato hadayasītalabhāvakāraṇaṃ vuttā. Karuṇānidānā hi sabbepi buddhaguṇā. Karuṇānubhāvanibbāpiyamānasaṃsāradukkhasantāpassa hi bhagavato paradukkhāpanayanakāmatāya anekānipi asaṅkheyyāni kappānaṃ akilantarūpasseva niravasesabuddhakaradhammasambharaṇaniyatassa samadhigatadhammādhipateyyassa ca sannihitesupi sattasaṅkhārasamupanītahadayūpatāpanimittesu na īsakampi cittasītībhāvassaññathattamahosīti. Etasmiñca atthavikappe tīsupi avatthāsu bhagavato karuṇā saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ.

    பஜானாதீதி பஞ்ஞா, யதா²ஸபா⁴வங் பகாரேஹி படிவிஜ்ஜ²தீதி அத்தோ². பஞ்ஞாவ ஞெய்யாவரணப்பஹானதோ பகாரேஹி த⁴ம்மஸபா⁴வாவஜோதனட்டே²ன பஜ்ஜோதோதி பஞ்ஞாபஜ்ஜோதோ, ஸவாஸனப்பஹானதோ விஸேஸேன ஹதங் ஸமுக்³கா⁴டிதங் விஹதங், பஞ்ஞாபஜ்ஜோதேன விஹதங் பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதங். முய்ஹந்தி தேன, ஸயங் வா முய்ஹதி, மோஹனமத்தமேவ வா தந்தி மோஹோ, அவிஜ்ஜா, ஸ்வேவ விஸயஸபா⁴வபடிச்சா²த³னதோ அந்த⁴காரஸரிக்க²தாய தமோ வியாதி தமோ, பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதோ மோஹதமோ ஏதஸ்ஸாதி பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதமோ, தங் பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதமங் . ஸப்³பே³ஸம்பி ஹி கீ²ணாஸவானங் ஸதிபி பஞ்ஞாபஜ்ஜோதேன அவிஜ்ஜாந்த⁴காரஸ்ஸ விஹதபா⁴வே ஸத்³தா⁴தி⁴முத்தேஹி விய தி³ட்டி²ப்பத்தானங் ஸாவகேஹி, பச்சேகஸம்பு³த்³தே⁴ஹி ச ஸவாஸனப்பஹானேன ஸம்மாஸம்பு³த்³தா⁴னங் கிலேஸப்பஹானஸ்ஸ விஸேஸோ விஜ்ஜதீதி ஸாதிஸயேன அவிஜ்ஜாப்பஹானேன ப⁴க³வந்தங் தோ²மெந்தோ ஆஹ ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி.

    Pajānātīti paññā, yathāsabhāvaṃ pakārehi paṭivijjhatīti attho. Paññāva ñeyyāvaraṇappahānato pakārehi dhammasabhāvāvajotanaṭṭhena pajjototi paññāpajjoto, savāsanappahānato visesena hataṃ samugghāṭitaṃ vihataṃ, paññāpajjotena vihataṃ paññāpajjotavihataṃ. Muyhanti tena, sayaṃ vā muyhati, mohanamattameva vā tanti moho, avijjā, sveva visayasabhāvapaṭicchādanato andhakārasarikkhatāya tamo viyāti tamo, paññāpajjotavihato mohatamo etassāti paññāpajjotavihatamohatamo, taṃ paññāpajjotavihatamohatamaṃ. Sabbesampi hi khīṇāsavānaṃ satipi paññāpajjotena avijjāndhakārassa vihatabhāve saddhādhimuttehi viya diṭṭhippattānaṃ sāvakehi, paccekasambuddhehi ca savāsanappahānena sammāsambuddhānaṃ kilesappahānassa viseso vijjatīti sātisayena avijjāppahānena bhagavantaṃ thomento āha ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti.

    அத² வா அந்தரேன பரோபதே³ஸங் அத்தனோ ஸந்தானே அச்சந்தங் அவிஜ்ஜாந்த⁴காரவிக³மஸ்ஸ நிப்³ப³த்திதத்தா, தத்த² ச ஸப்³ப³ஞ்ஞுதாய, ப³லேஸு ச வஸீபா⁴வஸ்ஸ ஸமதி⁴க³தத்தா, பரஸந்ததியஞ்ச த⁴ம்மதே³ஸனாதிஸயானுபா⁴வேன ஸம்மதே³வ தஸ்ஸ பவத்திதத்தா ப⁴க³வாவ விஸேஸதோ மோஹதமவிக³மேன தோ²மேதப்³போ³தி ஆஹ ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி. இமஸ்மிஞ்ச அத்த²விகப்பே ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதோ’’தி பதே³ன ப⁴க³வதோ படிவேத⁴பஞ்ஞா விய தே³ஸனாபஞ்ஞாபி ஸாமஞ்ஞனித்³தே³ஸேன ஏகஸேஸனயேன வா ஸங்க³ஹிதாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

    Atha vā antarena paropadesaṃ attano santāne accantaṃ avijjāndhakāravigamassa nibbattitattā, tattha ca sabbaññutāya, balesu ca vasībhāvassa samadhigatattā, parasantatiyañca dhammadesanātisayānubhāvena sammadeva tassa pavattitattā bhagavāva visesato mohatamavigamena thometabboti āha ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti. Imasmiñca atthavikappe ‘‘paññāpajjoto’’ti padena bhagavato paṭivedhapaññā viya desanāpaññāpi sāmaññaniddesena ekasesanayena vā saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ.

    அத² வா ப⁴க³வதோ ஞாணஸ்ஸ ஞெய்யபரியந்திகத்தா ஸகலஞெய்யத⁴ம்மஸபா⁴வாபோ³த⁴னஸமத்தே²ன அனாவரணஞாணஸங்கா²தேன பஞ்ஞாபஜ்ஜோதேன ஸப்³ப³ஞெய்யத⁴ம்மஸபா⁴வச்சா²த³கஸ்ஸ மோஹந்த⁴காரஸ்ஸ வித⁴மிதத்தா அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணோ ப⁴க³வதோ மோஹதமவினாஸோதி கத்வா வுத்தங் ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி. எத்த² ச மோஹதமவித⁴மனந்தே அதி⁴க³தத்தா அனாவரணஞாணங் காரணூபசாரேன ஸகஸந்தானே மோஹதமவித⁴மனங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். அபி⁴னீஹாரஸம்பத்தியா ஸவாஸனப்பஹானமேவ ஹி கிலேஸானங் ‘‘ஞெய்யாவரணப்பஹான’’ந்தி, பரஸந்தானே பன மோஹதமவித⁴மனஸ்ஸ காரணபா⁴வதோ அனாவரணஞாணங் ‘‘மோஹதமவித⁴மன’’ந்தி வுச்சதீதி.

    Atha vā bhagavato ñāṇassa ñeyyapariyantikattā sakalañeyyadhammasabhāvābodhanasamatthena anāvaraṇañāṇasaṅkhātena paññāpajjotena sabbañeyyadhammasabhāvacchādakassa mohandhakārassa vidhamitattā anaññasādhāraṇo bhagavato mohatamavināsoti katvā vuttaṃ ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti. Ettha ca mohatamavidhamanante adhigatattā anāvaraṇañāṇaṃ kāraṇūpacārena sakasantāne mohatamavidhamanaṃ daṭṭhabbaṃ. Abhinīhārasampattiyā savāsanappahānameva hi kilesānaṃ ‘‘ñeyyāvaraṇappahāna’’nti, parasantāne pana mohatamavidhamanassa kāraṇabhāvato anāvaraṇañāṇaṃ ‘‘mohatamavidhamana’’nti vuccatīti.

    கிங் பன காரணங் அவிஜ்ஜாவிக்³கா⁴தோ யேவேகோ பஹானஸம்பத்திவஸேன ப⁴க³வதோ தோ²மனானிமித்தங் க³ய்ஹதி, ந பன ஸாதிஸயனிரவஸேஸகிலேஸப்பஹானந்தி? தப்பஹானவசனேனேவ ததே³கட்ட²தாய ஸகலஸங்கிலேஸக³ணஸமுக்³கா⁴தஜோதிதபா⁴வதோ. ந ஹி ஸோ தாதி³ஸோ கிலேஸோ அத்தி², யோ நிரவஸேஸஅவிஜ்ஜாப்பஹானேன ந பஹீயதீதி. அத² வா விஜ்ஜா விய ஸகலகுஸலத⁴ம்மஸமுப்பத்தியா நிரவஸேஸாகுஸலத⁴ம்மனிப்³ப³த்தியா, ஸங்ஸாரப்பவத்தியா ச அவிஜ்ஜா பதா⁴னகாரணந்தி தப்³பி³க்³கா⁴தவசனேன ஸகலஸங்கிலேஸக³ணஸமுக்³கா⁴தோ வுத்தோயேவ ஹோதீதி வுத்தங் ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி.

    Kiṃ pana kāraṇaṃ avijjāvigghāto yeveko pahānasampattivasena bhagavato thomanānimittaṃ gayhati, na pana sātisayaniravasesakilesappahānanti? Tappahānavacaneneva tadekaṭṭhatāya sakalasaṃkilesagaṇasamugghātajotitabhāvato. Na hi so tādiso kileso atthi, yo niravasesaavijjāppahānena na pahīyatīti. Atha vā vijjā viya sakalakusaladhammasamuppattiyā niravasesākusaladhammanibbattiyā, saṃsārappavattiyā ca avijjā padhānakāraṇanti tabbigghātavacanena sakalasaṃkilesagaṇasamugghāto vuttoyeva hotīti vuttaṃ ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti.

    நரா ச அமரா ச நராமரா, ஸஹ நராமரேஹீதி ஸனராமரோ, ஸனராமரோ ச ஸோ லோகோ சாதி ஸனராமரலோகோ, தஸ்ஸ க³ருதி ஸனராமரலோகக³ரு, தங் ஸனராமரலோகக³ருங். ஏதேன தே³வமனுஸ்ஸானங் விய தத³வஸிட்ட²ஸத்தானம்பி யதா²ரஹங் கு³ணவிஸேஸாவஹதோ ப⁴க³வதோ உபகாரிதங் த³ஸ்ஸேதி. ந செத்த² பதா⁴னாபதா⁴னபா⁴வோ சோதே³தப்³போ³. அஞ்ஞோ ஹி ஸத்³த³க்கமோ, அஞ்ஞோ அத்த²க்கமோ. ஏதி³ஸேஸு ஹி ஸமாஸபதே³ஸு பதா⁴னம்பி அப்பதா⁴னங் விய நித்³தி³ஸீயதி யதா² – ‘‘ஸராஜிகாய பரிஸாயா’’தி (அப॰ அட்ட²॰ 1.82). காமஞ்செத்த² ஸத்தஸங்கா²ரபா⁴ஜனவஸேன திவிதோ⁴ லோகோ, க³ருபா⁴வஸ்ஸ பன அதி⁴ப்பேதத்தா க³ருகரணஸமத்த²ஸ்ஸேவ யுஜ்ஜனதோ ஸத்தலோகஸ்ஸவஸேன அத்தோ² க³ஹேதப்³போ³. ஸோ ஹி லோகியந்தி எத்த² புஞ்ஞபாபானி தப்³பி³பாகோ சாதி ‘‘லோகோ’’தி வுச்சதி. அமரக்³க³ஹணேன செத்த² உபபத்திதே³வா அதி⁴ப்பேதா.

    Narā ca amarā ca narāmarā, saha narāmarehīti sanarāmaro, sanarāmaro ca so loko cāti sanarāmaraloko, tassa garuti sanarāmaralokagaru, taṃ sanarāmaralokagaruṃ. Etena devamanussānaṃ viya tadavasiṭṭhasattānampi yathārahaṃ guṇavisesāvahato bhagavato upakāritaṃ dasseti. Na cettha padhānāpadhānabhāvo codetabbo. Añño hi saddakkamo, añño atthakkamo. Edisesu hi samāsapadesu padhānampi appadhānaṃ viya niddisīyati yathā – ‘‘sarājikāya parisāyā’’ti (apa. aṭṭha. 1.82). Kāmañcettha sattasaṅkhārabhājanavasena tividho loko, garubhāvassa pana adhippetattā garukaraṇasamatthasseva yujjanato sattalokassavasena attho gahetabbo. So hi lokiyanti ettha puññapāpāni tabbipāko cāti ‘‘loko’’ti vuccati. Amaraggahaṇena cettha upapattidevā adhippetā.

    அத² வா ஸமூஹத்தோ² லோக-ஸத்³தோ³ ஸமுதா³யவஸேன லோகீயதி பஞ்ஞாபீயதீதி. ஸஹ நரேஹீதி ஸனரா, ஸனரா ச தே அமரா சேதி ஸனராமரா, தேஸங் லோகோதி ஸனராமரலோகோதி புரிமனயேனேவ யோஜேதப்³ப³ங். அமர-ஸத்³தே³ன செத்த² விஸுத்³தி⁴தே³வாபி ஸங்க³ய்ஹந்தி. தே ஹி மரணாபா⁴வதோ பரமத்த²தோ அமரா. நராமரானங்யேவ ச க³ஹணங் உக்கட்ட²னித்³தே³ஸவஸேன, யதா² – ‘‘ஸத்தா² தே³வமனுஸ்ஸான’’ந்தி (தீ³॰ நி॰ 1.157). ததா² ஹி ஸப்³பா³னத்த²பரிஹரணபுப்³ப³ங்க³மாய நிரவஸேஸஹிதஸுக²விதா⁴னதப்பராய நிரதிஸயாய பயோக³ஸம்பத்தியா ஸதே³வமனுஸ்ஸாய பஜாய அச்சந்துபகாரிதாய, அபரிமிதனிருபமப்பபா⁴வகு³ணவிஸேஸஸமங்கி³தாய ச ஸப்³ப³ஸத்துத்தமோ ப⁴க³வா அபரிமாணாஸு லோகதா⁴தூஸு அபரிமாணானங் ஸத்தானங் உத்தமங் கா³ரவட்டா²னங், தேன வுத்தங் – ‘‘ஸனராமரலோகக³ரு’’ந்தி.

    Atha vā samūhattho loka-saddo samudāyavasena lokīyati paññāpīyatīti. Saha narehīti sanarā, sanarā ca te amarā ceti sanarāmarā, tesaṃ lokoti sanarāmaralokoti purimanayeneva yojetabbaṃ. Amara-saddena cettha visuddhidevāpi saṅgayhanti. Te hi maraṇābhāvato paramatthato amarā. Narāmarānaṃyeva ca gahaṇaṃ ukkaṭṭhaniddesavasena, yathā – ‘‘satthā devamanussāna’’nti (dī. ni. 1.157). Tathā hi sabbānatthapariharaṇapubbaṅgamāya niravasesahitasukhavidhānatapparāya niratisayāya payogasampattiyā sadevamanussāya pajāya accantupakāritāya, aparimitanirupamappabhāvaguṇavisesasamaṅgitāya ca sabbasattuttamo bhagavā aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ uttamaṃ gāravaṭṭhānaṃ, tena vuttaṃ – ‘‘sanarāmaralokagaru’’nti.

    ஸோப⁴னங் க³தங் க³மனங் ஏதஸ்ஸாதி ஸுக³தோ. ப⁴க³வதோ ஹி வேனெய்யஜனுபஸங்கமனங் ஏகந்தேன தேஸங் ஹிதஸுக²னிப்பா²த³னதோ ஸோப⁴னங், ததா² லக்க²ணானுப்³யஞ்ஜன (தீ³॰ நி॰ 2.33; 3.198-200; ம॰ நி॰ 2.385, 386) படிமண்டி³தரூபகாயதாயது³தவிலம்பி³த- க²லிதானுகட்³ட⁴னநிப்பீளனுக்குடிககுடிலாகுலதாதி³தோ³ஸரஹிதங் விலாஸிதராஜஹங்ஸவஸப⁴வாரணமிக³ராஜக³மனங் காயக³மனங் ஞாணக³மனஞ்ச விபுலனிம்மலகருணாஸதிவீரியாதி³கு³ணவிஸேஸஸஹிதமபி⁴னீஹாரதோ யாவ மஹாபோ³தி⁴ அனவஜ்ஜதாய ஸோப⁴னமேவாதி.

    Sobhanaṃ gataṃ gamanaṃ etassāti sugato. Bhagavato hi veneyyajanupasaṅkamanaṃ ekantena tesaṃ hitasukhanipphādanato sobhanaṃ, tathā lakkhaṇānubyañjana (dī. ni. 2.33; 3.198-200; ma. ni. 2.385, 386) paṭimaṇḍitarūpakāyatāyadutavilambita- khalitānukaḍḍhananippīḷanukkuṭikakuṭilākulatādidosarahitaṃ vilāsitarājahaṃsavasabhavāraṇamigarājagamanaṃ kāyagamanaṃ ñāṇagamanañca vipulanimmalakaruṇāsativīriyādiguṇavisesasahitamabhinīhārato yāva mahābodhi anavajjatāya sobhanamevāti.

    அத² வா ஸயம்பு⁴ஞாணேன ஸகலம்பி லோகங் பரிஞ்ஞாபி⁴ஸமயவஸேன பரிஜானந்தோ ஞாணேன ஸம்மா க³தோ அவக³தோதி ஸுக³தோ. ததா² லோகஸமுத³யங் பஹானாபி⁴ஸமயவஸேன பஜஹந்தோ அனுப்பத்தித⁴ம்மதங் ஆபாதெ³ந்தோ ஸம்மா க³தோ அதீதோதி ஸுக³தோ. லோகனிரோத⁴ங் நிப்³பா³னங் ஸச்சி²கிரியாபி⁴ஸமயவஸேன ஸம்மா க³தோ அதி⁴க³தோதி ஸுக³தோ. லோகனிரோத⁴கா³மினிபடிபத³ங் பா⁴வனாபி⁴ஸமயவஸேன ஸம்மா க³தோ படிபன்னோதி ஸுக³தோ. ஸோதாபத்திமக்³கே³ன யே கிலேஸா பஹீனா, தே கிலேஸே ந புனேதி, ந பச்சேதி, ந பச்சாக³ச்ச²தீதி ஸுக³தோதிஆதி³னா நயேன அயமத்தோ² விபா⁴வேதப்³போ³ . அத² வா ஸுந்த³ரங் டா²னங் ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் நிப்³பா³னமேவ வா க³தோ அதி⁴க³தோதி ஸுக³தோ. யஸ்மா வா பூ⁴தங் தச்ச²ங் அத்த²ஸஞ்ஹிதங் வினெய்யானங் யதா²ரஹங் காலயுத்தமேவ ச த⁴ம்மங் பா⁴ஸதி, தஸ்மா ஸம்மா க³த³தீதி ஸுக³தோ, த³-காரஸ்ஸ த-காரங் கத்வா. இதி ஸோப⁴னக³மனதாதீ³ஹி ஸுக³தோ, தங் ஸுக³தங்.

    Atha vā sayambhuñāṇena sakalampi lokaṃ pariññābhisamayavasena parijānanto ñāṇena sammā gato avagatoti sugato. Tathā lokasamudayaṃ pahānābhisamayavasena pajahanto anuppattidhammataṃ āpādento sammā gato atītoti sugato. Lokanirodhaṃ nibbānaṃ sacchikiriyābhisamayavasena sammā gato adhigatoti sugato. Lokanirodhagāminipaṭipadaṃ bhāvanābhisamayavasena sammā gato paṭipannoti sugato. Sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti, na pacceti, na paccāgacchatīti sugatotiādinā nayena ayamattho vibhāvetabbo . Atha vā sundaraṃ ṭhānaṃ sammāsambodhiṃ nibbānameva vā gato adhigatoti sugato. Yasmā vā bhūtaṃ tacchaṃ atthasañhitaṃ vineyyānaṃ yathārahaṃ kālayuttameva ca dhammaṃ bhāsati, tasmā sammā gadatīti sugato, da-kārassa ta-kāraṃ katvā. Iti sobhanagamanatādīhi sugato, taṃ sugataṃ.

    புஞ்ஞபாபகம்மேஹி உபபஜ்ஜனவஸேன க³ந்தப்³ப³தோ க³தியோ, உபபத்திப⁴வவிஸேஸா. தா பன நிரயாதி³வஸேன பஞ்சவிதா⁴, தாஹி ஸகலஸ்ஸாபி ப⁴வகா³மிகம்மஸ்ஸ அரியமக்³கா³தி⁴க³மேன அவிபாகாரஹபா⁴வகரணேன நிவத்திதத்தா ப⁴க³வா பஞ்சஹிபி க³தீஹி ஸுட்டு² முத்தோ விஸங்யுத்தோதி ஆஹ – ‘‘க³திவிமுத்த’’ந்தி. ஏதேன ப⁴க³வதோ கத்த²சிபி க³தியா அபரியாபன்னதங் த³ஸ்ஸேதி, யதோ ப⁴க³வா ‘‘தே³வாதிதே³வோ’’தி வுச்சதி, தேனேவாஹ –

    Puññapāpakammehi upapajjanavasena gantabbato gatiyo, upapattibhavavisesā. Tā pana nirayādivasena pañcavidhā, tāhi sakalassāpi bhavagāmikammassa ariyamaggādhigamena avipākārahabhāvakaraṇena nivattitattā bhagavā pañcahipi gatīhi suṭṭhu mutto visaṃyuttoti āha – ‘‘gativimutta’’nti. Etena bhagavato katthacipi gatiyā apariyāpannataṃ dasseti, yato bhagavā ‘‘devātidevo’’ti vuccati, tenevāha –

    ‘‘யேன தே³வூபபத்யஸ்ஸ, க³ந்த⁴ப்³போ³ வா விஹங்க³மோ;

    ‘‘Yena devūpapatyassa, gandhabbo vā vihaṅgamo;

    யக்க²த்தங் யேன க³ச்செ²ய்யங், மனுஸ்ஸத்தஞ்ச அப்³ப³ஜே;

    Yakkhattaṃ yena gaccheyyaṃ, manussattañca abbaje;

    தே மய்ஹங் ஆஸவா கீ²ணா, வித்³த⁴ஸ்தா வினளீகதா’’தி. (அ॰ நி॰ 4.36);

    Te mayhaṃ āsavā khīṇā, viddhastā vinaḷīkatā’’ti. (a. ni. 4.36);

    தங்தங்க³திஸங்வத்தனகானஞ்ஹி கம்மகிலேஸானங் அக்³க³மக்³கே³ன போ³தி⁴மூலேயேவ ஸுப்பஹீனத்தா நத்தி² ப⁴க³வதோ க³திபரியாபன்னதாதி அச்சந்தமேவ ப⁴க³வா ஸப்³ப³ப⁴வயோனிக³திவிஞ்ஞாணட்டி²திஸத்தாவாஸஸத்தனிகாயேஹி ஸுபரிமுத்தோ, தங் க³திவிமுத்தங். வந்தே³தி நமாமி, தோ²மேமீதி வா அத்தோ².

    Taṃtaṃgatisaṃvattanakānañhi kammakilesānaṃ aggamaggena bodhimūleyeva suppahīnattā natthi bhagavato gatipariyāpannatāti accantameva bhagavā sabbabhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsasattanikāyehi suparimutto, taṃ gativimuttaṃ. Vandeti namāmi, thomemīti vā attho.

    அத² வா க³திவிமுத்தந்தி அனுபாதி³ஸேஸனிப்³பா³னதா⁴துப்பத்தியா ப⁴க³வந்தங் தோ²மேதி. எத்த² ஹி த்³வீஹாகாரேஹி ப⁴க³வதோ தோ²மனா வேதி³தப்³பா³ – அத்தஹிதஸம்பத்திதோ, பரஹிதபடிபத்திதோ ச. தேஸு அத்தஹிதஸம்பத்தி அனாவரணஞாணாதி⁴க³மதோ, ஸவாஸனானங் ஸப்³பே³ஸங் கிலேஸானங் அச்சந்தப்பஹானதோ, அனுபாதி³ஸேஸனிப்³பா³னப்பத்திதோ ச வேதி³தப்³பா³. பரஹிதபடிபத்தி லாப⁴ஸக்காராதி³னிரபெக்க²சித்தஸ்ஸ ஸப்³ப³து³க்க²னிய்யானிகத⁴ம்மதே³ஸனாதோ, விருத்³தே⁴ஸுபி நிச்சங் ஹிதஜ்ஜா²ஸயதோ, ஞாணபரிபாககாலாக³மனதோ ச. ஸா பனெத்த² ஆஸயதோ பயோக³தோ ச து³விதா⁴ பரஹிதபடிபத்தி, திவிதா⁴ ச அத்தஹிதஸம்பத்தி பகாஸிதா ஹோதி. கத²ங்? ‘‘கருணாஸீதலஹத³ய’’ந்தி ஏதேன ஆஸயதோ பரஹிதபடிபத்தி, ஸம்மா க³த³னத்தே²ன ஸுக³த-ஸத்³தே³ன பயோக³தோ பரஹிதபடிபத்தி, ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதமங் க³திவிமுத்த’’ந்தி ஏதேஹி சதுஸச்சபடிவேத⁴த்தே²ன ச ஸுக³த-ஸத்³தே³ன திவிதா⁴பி அத்தஹிதஸம்பத்தி, அவஸிட்டே²ன, ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி ஏதேன ச ஸப்³பா³பி அத்தஹிதஸம்பத்திபரஹிதபடிபத்தி பகாஸிதா ஹோதீதி.

    Atha vā gativimuttanti anupādisesanibbānadhātuppattiyā bhagavantaṃ thometi. Ettha hi dvīhākārehi bhagavato thomanā veditabbā – attahitasampattito, parahitapaṭipattito ca. Tesu attahitasampatti anāvaraṇañāṇādhigamato, savāsanānaṃ sabbesaṃ kilesānaṃ accantappahānato, anupādisesanibbānappattito ca veditabbā. Parahitapaṭipatti lābhasakkārādinirapekkhacittassa sabbadukkhaniyyānikadhammadesanāto, viruddhesupi niccaṃ hitajjhāsayato, ñāṇaparipākakālāgamanato ca. Sā panettha āsayato payogato ca duvidhā parahitapaṭipatti, tividhā ca attahitasampatti pakāsitā hoti. Kathaṃ? ‘‘Karuṇāsītalahadaya’’nti etena āsayato parahitapaṭipatti, sammā gadanatthena sugata-saddena payogato parahitapaṭipatti, ‘‘paññāpajjotavihatamohatamaṃ gativimutta’’nti etehi catusaccapaṭivedhatthena ca sugata-saddena tividhāpi attahitasampatti, avasiṭṭhena, ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti etena ca sabbāpi attahitasampattiparahitapaṭipatti pakāsitā hotīti.

    அத² வா தீஹாகாரேஹி ப⁴க³வதோ தோ²மனா வேதி³தப்³பா³ – ஹேதுதோ, ப²லதோ, உபகாரதோ ச. தத்த² ஹேது மஹாகருணா, ஸா பட²மபதே³ன நித³ஸ்ஸிதா. ப²லங் சதுப்³பி³த⁴ங் – ஞாணஸம்பதா³, பஹானஸம்பதா³, ஆனுபா⁴வஸம்பதா³, ரூபகாயஸம்பதா³ சாதி. தாஸு ஞாணப்பஹானஸம்பதா³ து³தியபதே³ன ஸச்சப்படிவேத⁴த்தே²ன ச ஸுக³த-ஸத்³தே³ன பகாஸிதா ஹொந்தி. ஆனுபா⁴வஸம்பதா³ ததியபதே³ன, ரூபகாயஸம்பதா³ யதா²வுத்தகாயக³மனஸோப⁴னத்தே²ன ஸுக³த-ஸத்³தே³ன, லக்க²ணானுப்³யஞ்ஜனபாரிபூரியா (தீ³॰ நி॰ 2.33; 3.198-200; ம॰ நி॰ 2.385-386) வினா தத³பா⁴வதோ. உபகாரோ அந்தரங் அபா³ஹிரங் கரித்வா திவித⁴யானமுகே²ன விமுத்தித⁴ம்மதே³ஸனா, ஸோ ஸம்மா க³த³னத்தே²ன ஸுக³த-ஸத்³தே³ன பகாஸிதோ ஹோதீதி வேதி³தப்³ப³ங்.

    Atha vā tīhākārehi bhagavato thomanā veditabbā – hetuto, phalato, upakārato ca. Tattha hetu mahākaruṇā, sā paṭhamapadena nidassitā. Phalaṃ catubbidhaṃ – ñāṇasampadā, pahānasampadā, ānubhāvasampadā, rūpakāyasampadā cāti. Tāsu ñāṇappahānasampadā dutiyapadena saccappaṭivedhatthena ca sugata-saddena pakāsitā honti. Ānubhāvasampadā tatiyapadena, rūpakāyasampadā yathāvuttakāyagamanasobhanatthena sugata-saddena, lakkhaṇānubyañjanapāripūriyā (dī. ni. 2.33; 3.198-200; ma. ni. 2.385-386) vinā tadabhāvato. Upakāro antaraṃ abāhiraṃ karitvā tividhayānamukhena vimuttidhammadesanā, so sammā gadanatthena sugata-saddena pakāsito hotīti veditabbaṃ.

    தத்த² ‘‘கருணாஸீதலஹத³ய’’ந்தி ஏதேன ஸம்மாஸம்போ³தி⁴யா மூலங் த³ஸ்ஸேதி. மஹாகருணாஸஞ்சோதி³தமானஸோ ஹி ப⁴க³வா ஸங்ஸாரபங்கதோ ஸத்தானங் ஸமுத்³த⁴ரணத்த²ங் கதாபி⁴னீஹாரோ அனுபுப்³பே³ன பாரமியோ பூரெத்வா அனுத்தரங் ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் அதி⁴க³தோதி கருணா ஸம்மாஸம்போ³தி⁴யா மூலங். ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி ஏதேன ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் த³ஸ்ஸேதி. அனாவரணஞாணபத³ட்டா²னஞ்ஹி மக்³க³ஞாணங், மக்³க³ஞாணபத³ட்டா²னஞ்ச அனாவரணஞாணங் ‘‘ஸம்மாஸம்போ³தீ⁴’’தி வுச்சதீதி. ஸம்மா க³த³னத்தே²ன ஸுக³த-ஸத்³தே³ன ஸம்மாஸம்போ³தி⁴யா படிபத்திங் த³ஸ்ஸேதி, லீனுத்³த⁴ச்சபதிட்டா²னாயூஹனகாமஸுக²ல்லிகத்தகிலமதா²னுயோக³- ஸஸ்ஸதுச்சே²தா³பி⁴னிவேஸாதி³அந்தத்³வயரஹிதாய கருணாபஞ்ஞாபரிக்³க³ஹிதாய மஜ்ஜி²மாய படிபத்தியா பகாஸனதோ ஸுக³த-ஸத்³த³ஸ்ஸ. இதரேஹி ஸம்மாஸம்போ³தி⁴யா பதா⁴னாப்பதா⁴னபே⁴த³ங் பயோஜனங் த³ஸ்ஸேதி. ஸங்ஸாரமஹோக⁴தோ ஸத்தஸந்தாரணஞ்செத்த² பதா⁴னங் பயோஜனங், தத³ஞ்ஞமப்பதா⁴னங். தேஸு பதா⁴னேன பரஹிதப்படிபத்திங் த³ஸ்ஸேதி, இதரேன அத்தஹிதஸம்பத்திங், தது³ப⁴யேன அத்தஹிதாய படிபன்னாதீ³ஸு (பு॰ ப॰ 24, 173) சதூஸு புக்³க³லேஸு ப⁴க³வதோ சதுத்த²புக்³க³லபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி. தேன ச அனுத்தரத³க்கி²ணெய்யபா⁴வங் உத்தமவந்த³னீயபா⁴வங், அத்தனோ ச வந்த³னகிரியாய கெ²த்தங்க³தபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி.

    Tattha ‘‘karuṇāsītalahadaya’’nti etena sammāsambodhiyā mūlaṃ dasseti. Mahākaruṇāsañcoditamānaso hi bhagavā saṃsārapaṅkato sattānaṃ samuddharaṇatthaṃ katābhinīhāro anupubbena pāramiyo pūretvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ adhigatoti karuṇā sammāsambodhiyā mūlaṃ. ‘‘Paññāpajjotavihatamohatama’’nti etena sammāsambodhiṃ dasseti. Anāvaraṇañāṇapadaṭṭhānañhi maggañāṇaṃ, maggañāṇapadaṭṭhānañca anāvaraṇañāṇaṃ ‘‘sammāsambodhī’’ti vuccatīti. Sammā gadanatthena sugata-saddena sammāsambodhiyā paṭipattiṃ dasseti, līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhallikattakilamathānuyoga- sassatucchedābhinivesādiantadvayarahitāya karuṇāpaññāpariggahitāya majjhimāya paṭipattiyā pakāsanato sugata-saddassa. Itarehi sammāsambodhiyā padhānāppadhānabhedaṃ payojanaṃ dasseti. Saṃsāramahoghato sattasantāraṇañcettha padhānaṃ payojanaṃ, tadaññamappadhānaṃ. Tesu padhānena parahitappaṭipattiṃ dasseti, itarena attahitasampattiṃ, tadubhayena attahitāya paṭipannādīsu (pu. pa. 24, 173) catūsu puggalesu bhagavato catutthapuggalabhāvaṃ dasseti. Tena ca anuttaradakkhiṇeyyabhāvaṃ uttamavandanīyabhāvaṃ, attano ca vandanakiriyāya khettaṅgatabhāvaṃ dasseti.

    எத்த² ச கருணாக்³க³ஹணேன லோகியேஸு மஹக்³க³தபா⁴வப்பத்தாஸாதா⁴ரணகு³ணதீ³பனதோ ப⁴க³வதோ ஸப்³ப³லோகியகு³ணஸம்பத்தி த³ஸ்ஸிதா ஹோதி, பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணபத³ட்டா²னமக்³க³ஞாணதீ³பனதோ ஸப்³ப³லோகுத்தரகு³ணஸம்பத்தி. தது³ப⁴யக்³க³ஹணஸித்³தோ⁴ ஹி அத்தோ² ‘‘ஸனராமரலோகக³ரு’’ந்திஆதி³னா விபஞ்சீயதீதி. கருணாக்³க³ஹணேன ச உபக³மனங் நிருபக்கிலேஸங் த³ஸ்ஸேதி, பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன அபக³மனங். ததா² கருணாக்³க³ஹணேன லோகஸமஞ்ஞானுரூபங் ப⁴க³வதோ பவத்திங் த³ஸ்ஸேதி, லோகவோஹாரவிஸயத்தா கருணாய, பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன ஸமஞ்ஞாயானவிதா⁴வனங். ஸபா⁴வானவபோ³தே⁴ன ஹி த⁴ம்மானங் ஸமஞ்ஞங் அதிதா⁴வித்வா ஸத்தாதி³பராமஸனங் ஹோதீதி. ததா² கருணாக்³க³ஹணேன மஹாகருணாஸமாபத்திவிஹாரங் த³ஸ்ஸேதி, பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன தீஸு காலேஸு அப்படிஹதஞாணங், சதுஸச்சஞாணங், சதுப்படிஸம்பி⁴தா³ஞாணங், சதுவெஸ்ஸாரஜ்ஜஞாணங். கருணாக்³க³ஹணேன மஹாகருணாஸமாபத்திஞாணஸ்ஸ க³ஹிதத்தா ஸேஸாஸாதா⁴ரணஞாணானி, ச² அபி⁴ஞ்ஞா, அட்ட²ஸு பரிஸாஸு (ம॰ நி॰ 1.151) அகம்பனஞாணானி, த³ஸ ப³லானி, சுத்³த³ஸ பு³த்³த⁴ஞாணானி, ஸோளஸ ஞாணசரியா, அட்டா²ரஸ பு³த்³த⁴த⁴ம்மா, (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 3.305; விப⁴॰ மூல॰ டீ॰ க³ந்தா²ரம்ப⁴வண்ணனாய) சதுசத்தாரீஸ ஞாணவத்தூ²னி, (ஸங்॰ நி॰ 2.34) ஸத்தஸத்ததி ஞாணவத்தூ²னீதி (ஸங்॰ நி॰ 2.34) ஏவமாதீ³னங் அனேகேஸங் பஞ்ஞாப்பபே⁴தா³னங் வஸேன ஞாணசாரங் த³ஸ்ஸேதி.

    Ettha ca karuṇāggahaṇena lokiyesu mahaggatabhāvappattāsādhāraṇaguṇadīpanato bhagavato sabbalokiyaguṇasampatti dassitā hoti, paññāggahaṇena sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānamaggañāṇadīpanato sabbalokuttaraguṇasampatti. Tadubhayaggahaṇasiddho hi attho ‘‘sanarāmaralokagaru’’ntiādinā vipañcīyatīti. Karuṇāggahaṇena ca upagamanaṃ nirupakkilesaṃ dasseti, paññāggahaṇena apagamanaṃ. Tathā karuṇāggahaṇena lokasamaññānurūpaṃ bhagavato pavattiṃ dasseti, lokavohāravisayattā karuṇāya, paññāggahaṇena samaññāyānavidhāvanaṃ. Sabhāvānavabodhena hi dhammānaṃ samaññaṃ atidhāvitvā sattādiparāmasanaṃ hotīti. Tathā karuṇāggahaṇena mahākaruṇāsamāpattivihāraṃ dasseti, paññāggahaṇena tīsu kālesu appaṭihatañāṇaṃ, catusaccañāṇaṃ, catuppaṭisambhidāñāṇaṃ, catuvessārajjañāṇaṃ. Karuṇāggahaṇena mahākaruṇāsamāpattiñāṇassa gahitattā sesāsādhāraṇañāṇāni, cha abhiññā, aṭṭhasu parisāsu (ma. ni. 1.151) akampanañāṇāni, dasa balāni, cuddasa buddhañāṇāni, soḷasa ñāṇacariyā, aṭṭhārasa buddhadhammā, (dī. ni. aṭṭha. 3.305; vibha. mūla. ṭī. ganthārambhavaṇṇanāya) catucattārīsa ñāṇavatthūni, (saṃ. ni. 2.34) sattasattati ñāṇavatthūnīti (saṃ. ni. 2.34) evamādīnaṃ anekesaṃ paññāppabhedānaṃ vasena ñāṇacāraṃ dasseti.

    ததா² கருணாக்³க³ஹணேன சரணஸம்பத்திங், பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன விஜ்ஜாஸம்பத்திங். கருணாக்³க³ஹணேன ஸத்தாதி⁴பதிதா, பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன த⁴ம்மாதி⁴பதிதா. கருணாக்³க³ஹணேன லோகனாத²பா⁴வோ, பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன அத்தனாத²பா⁴வோ. ததா² கருணாக்³க³ஹணேன புப்³ப³காரிபா⁴வோ, பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன கதஞ்ஞுதா . ததா² கருணாக்³க³ஹணேன அபரந்தபதா, பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன அனத்தந்தபதா. கருணாக்³க³ஹணேன வா பு³த்³த⁴கரத⁴ம்மஸித்³தி⁴, பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன பு³த்³த⁴பா⁴வஸித்³தி⁴. ததா² கருணாக்³க³ஹணேன பரேஸங் தாரணங், பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன ஸயங் தாரணங். ததா² கருணாக்³க³ஹணேன ஸப்³ப³ஸத்தேஸு அனுக்³க³ஹசித்ததா, பஞ்ஞாக்³க³ஹணேன ஸப்³ப³த⁴ம்மேஸு விரத்தசித்ததா த³ஸ்ஸிதா ஹோதி. ஸப்³பே³ஸஞ்ச பு³த்³த⁴கு³ணானங் கருணா ஆதி³, தன்னிதா³னபா⁴வதோ. பஞ்ஞா பரியோஸானங், ததோ உத்தரிகரணீயாபா⁴வதோ. இதி ஆதி³பரியோஸானத³ஸ்ஸனேன ஸப்³பே³ பு³த்³த⁴கு³ணா த³ஸ்ஸிதா ஹொந்தி. ததா² கருணாக்³க³ஹணேன ஸீலக்க²ந்த⁴புப்³ப³ங்க³மோ ஸமாதி⁴க்க²ந்தோ⁴ த³ஸ்ஸிதோ ஹோதி. கருணானிதா³னஞ்ஹி ஸீலங், ததோ பாணாதிபாதாதி³விரதிப்பவத்திதோ, ஸா ச ஜா²னத்தயஸம்பயோகி³னீதி. பஞ்ஞாவசனேன பஞ்ஞாக்க²ந்தோ⁴. ஸீலஞ்ச ஸப்³ப³பு³த்³த⁴கு³ணானமாதி³, ஸமாதி⁴ மஜ்ஜே², பஞ்ஞா பரியோஸானந்தி. ஏவம்பி ஆதி³மஜ்ஜ²பரியோஸானகல்யாணா ஸப்³பே³ பு³த்³த⁴கு³ணா த³ஸ்ஸிதா ஹொந்தி, நயதோ த³ஸ்ஸிதத்தா. ஏஸோ ஏவ ஹி நிரவஸேஸதோ பு³த்³த⁴கு³ணானங் த³ஸ்ஸனுபாயோ, யதி³த³ங் நயக்³கா³ஹணங். அஞ்ஞதா² கோ நாம ஸமத்தோ² ப⁴க³வதோ கு³ணே அனுபத³ங் நிரவஸேஸதோ த³ஸ்ஸேதுங். தேனேவாஹ –

    Tathā karuṇāggahaṇena caraṇasampattiṃ, paññāggahaṇena vijjāsampattiṃ. Karuṇāggahaṇena sattādhipatitā, paññāggahaṇena dhammādhipatitā. Karuṇāggahaṇena lokanāthabhāvo, paññāggahaṇena attanāthabhāvo. Tathā karuṇāggahaṇena pubbakāribhāvo, paññāggahaṇena kataññutā . Tathā karuṇāggahaṇena aparantapatā, paññāggahaṇena anattantapatā. Karuṇāggahaṇena vā buddhakaradhammasiddhi, paññāggahaṇena buddhabhāvasiddhi. Tathā karuṇāggahaṇena paresaṃ tāraṇaṃ, paññāggahaṇena sayaṃ tāraṇaṃ. Tathā karuṇāggahaṇena sabbasattesu anuggahacittatā, paññāggahaṇena sabbadhammesu virattacittatā dassitā hoti. Sabbesañca buddhaguṇānaṃ karuṇā ādi, tannidānabhāvato. Paññā pariyosānaṃ, tato uttarikaraṇīyābhāvato. Iti ādipariyosānadassanena sabbe buddhaguṇā dassitā honti. Tathā karuṇāggahaṇena sīlakkhandhapubbaṅgamo samādhikkhandho dassito hoti. Karuṇānidānañhi sīlaṃ, tato pāṇātipātādiviratippavattito, sā ca jhānattayasampayoginīti. Paññāvacanena paññākkhandho. Sīlañca sabbabuddhaguṇānamādi, samādhi majjhe, paññā pariyosānanti. Evampi ādimajjhapariyosānakalyāṇā sabbe buddhaguṇā dassitā honti, nayato dassitattā. Eso eva hi niravasesato buddhaguṇānaṃ dassanupāyo, yadidaṃ nayaggāhaṇaṃ. Aññathā ko nāma samattho bhagavato guṇe anupadaṃ niravasesato dassetuṃ. Tenevāha –

    ‘‘பு³த்³தோ⁴பி பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ப⁴ணெய்ய வண்ணங்,

    ‘‘Buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ,

    கப்பம்பி சே அஞ்ஞமபா⁴ஸமானோ;

    Kappampi ce aññamabhāsamāno;

    கீ²யேத² கப்போ சிரதீ³க⁴மந்தரே,

    Khīyetha kappo ciradīghamantare,

    வண்ணோ ந கீ²யேத² ததா²க³தஸ்ஸா’’தி. (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.304; தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 3.141; ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 3.425, உதா³॰ அட்ட²॰ 53; பு³॰ வங்॰ அட்ட²॰ 4.4; சரியா॰ அட்ட²॰ நிதா³னகதா²யங், பகிண்ணககதா²யங்; அப॰ அட்ட²॰ 2.6.20);

    Vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.304; dī. ni. aṭṭha. 3.141; ma. ni. aṭṭha. 3.425, udā. aṭṭha. 53; bu. vaṃ. aṭṭha. 4.4; cariyā. aṭṭha. nidānakathāyaṃ, pakiṇṇakakathāyaṃ; apa. aṭṭha. 2.6.20);

    தேனேவ ச ஆயஸ்மதா ஸாரிபுத்தத்தே²ரேனாபி பு³த்³த⁴கு³ணபரிச்சே²த³னங் பதி அனுயுத்தேன ‘‘நோ ஹேதங் ப⁴ந்தே’’தி (தீ³॰ நி॰ 2.145) படிக்கி²பித்வா, ‘‘அபி ச மே ப⁴ந்தே த⁴ம்மன்வயோ விதி³தோ’’தி (தீ³॰ நி॰ 2.146) வுத்தங்.

    Teneva ca āyasmatā sāriputtattherenāpi buddhaguṇaparicchedanaṃ pati anuyuttena ‘‘no hetaṃ bhante’’ti (dī. ni. 2.145) paṭikkhipitvā, ‘‘api ca me bhante dhammanvayo vidito’’ti (dī. ni. 2.146) vuttaṃ.

    ஏவங் ஸங்கே²பேன ஸகலஸப்³ப³ஞ்ஞுகு³ணேஹி ப⁴க³வந்தங் அபி⁴த்த²வித்வா இதா³னி ஸத்³த⁴ம்மங் தோ²மேதுங் ‘‘பு³த்³தோ⁴பீ’’திஆதி³மாஹ. தத்த² பு³த்³தோ⁴தி கத்துனித்³தே³ஸோ. பு³த்³த⁴பா⁴வந்தி கம்மனித்³தே³ஸோ. பா⁴வெத்வா, ஸச்சி²கத்வாதி ச புப்³ப³காலகிரியானித்³தே³ஸோ. ந்தி அனியமதோ கம்மனித்³தே³ஸோ. உபக³தோதி அபரகாலகிரியானித்³தே³ஸோ. வந்தே³தி கிரியானித்³தே³ஸோ, ந்தி நியமனங். த⁴ம்மந்தி வந்த³னகிரியாய கம்மனித்³தே³ஸோ. க³தமலங், அனுத்தரந்தி ச தப்³பி³ஸேஸனங்.

    Evaṃ saṅkhepena sakalasabbaññuguṇehi bhagavantaṃ abhitthavitvā idāni saddhammaṃ thometuṃ ‘‘buddhopī’’tiādimāha. Tattha buddhoti kattuniddeso. Buddhabhāvanti kammaniddeso. Bhāvetvā, sacchikatvāti ca pubbakālakiriyāniddeso. Yanti aniyamato kammaniddeso. Upagatoti aparakālakiriyāniddeso. Vandeti kiriyāniddeso, tanti niyamanaṃ. Dhammanti vandanakiriyāya kammaniddeso. Gatamalaṃ, anuttaranti ca tabbisesanaṃ.

    தத்த² பு³த்³த⁴-ஸத்³த³ஸ்ஸ தாவ ‘‘பு³ஜ்ஜி²தா ஸச்சானீதி பு³த்³தோ⁴, போ³தே⁴தா பஜாயாதி பு³த்³தோ⁴’’திஆதி³னா (மஹானி॰ 192; சூளனி॰ 95-97; படி॰ ம॰ 1.162) நித்³தே³ஸனயேன அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. அத² வா ஸவாஸனாய அஞ்ஞாணனித்³தா³ய அச்சந்தவிக³மதோ, பு³த்³தி⁴யா வா விகஸிதபா⁴வதோ பு³த்³த⁴வாதி பு³த்³தோ⁴, ஜாக³ரணவிகஸனத்த²வஸேன. அத² வா கஸ்ஸசிபி ஞெய்யத⁴ம்மஸ்ஸ அனவபு³த்³த⁴ஸ்ஸ அபா⁴வேன ஞெய்யவிஸேஸஸ்ஸ கம்மபா⁴வேன அக்³க³ஹணதோ கம்மவசனிச்சா²ய அபா⁴வேன அவக³மனத்த²வஸேனேவ கத்துனித்³தே³ஸோ லப்³ப⁴தீதி பு³த்³த⁴வாதி பு³த்³தோ⁴, யதா² ‘‘தி³க்கி²தோ ந த³தா³தீ’’தி, அத்த²தோ பன பாரமிதாபரிபா⁴விதோ ஸயம்பூ⁴ஞாணேன ஸஹ வாஸனாய விஹதவித்³த⁴ஸ்தனிரவஸேஸகிலேஸோ மஹாகருணாஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணாதி³அபரிமெய்ய கு³ணக³ணாதா⁴ரோ க²ந்த⁴ஸந்தானோ பு³த்³தோ⁴. யதா²ஹ –

    Tattha buddha-saddassa tāva ‘‘bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho’’tiādinā (mahāni. 192; cūḷani. 95-97; paṭi. ma. 1.162) niddesanayena attho veditabbo. Atha vā savāsanāya aññāṇaniddāya accantavigamato, buddhiyā vā vikasitabhāvato buddhavāti buddho, jāgaraṇavikasanatthavasena. Atha vā kassacipi ñeyyadhammassa anavabuddhassa abhāvena ñeyyavisesassa kammabhāvena aggahaṇato kammavacanicchāya abhāvena avagamanatthavaseneva kattuniddeso labbhatīti buddhavāti buddho, yathā ‘‘dikkhito na dadātī’’ti, atthato pana pāramitāparibhāvito sayambhūñāṇena saha vāsanāya vihataviddhastaniravasesakileso mahākaruṇāsabbaññutaññāṇādiaparimeyya guṇagaṇādhāro khandhasantāno buddho. Yathāha –

    ‘‘பு³த்³தோ⁴தி யோ ஸோ ப⁴க³வா ஸயம்பூ⁴ அனாசரியகோ புப்³பே³ அனநுஸ்ஸுதேஸு த⁴ம்மேஸு ஸாமங் ஸச்சானி அபி⁴ஸம்பு³ஜ்ஜி², தத்த² ச ஸப்³ப³ஞ்ஞுதங் பத்தோ, ப³லேஸு ச வஸீபா⁴வ’’ந்தி (மஹானி॰ 192; சூளனி॰ 95-97; படி॰ ம॰ 1.162).

    ‘‘Buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto, balesu ca vasībhāva’’nti (mahāni. 192; cūḷani. 95-97; paṭi. ma. 1.162).

    அபி-ஸத்³தோ³ ஸம்பா⁴வனே, தேன ‘‘ஏவங் கு³ணவிஸேஸயுத்தோ ஸோபி நாம ப⁴க³வா’’தி வக்க²மானகு³ணே த⁴ம்மே ஸம்பா⁴வனங் தீ³பேதி. பு³த்³த⁴பா⁴வந்தி ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங். பா⁴வெத்வாதி உப்பாதெ³த்வா, வட்³டெ⁴த்வா ச. ஸச்சி²கத்வாதி பச்சக்க²ங் கத்வா. உபக³தோதி பத்தோ, அதி⁴க³தோதி அத்தோ², ஏதஸ்ஸ ‘‘பு³த்³த⁴பா⁴வ’’ந்தி ஏதேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. க³தமலந்தி விக³தமலங், நித்³தோ³ஸந்தி அத்தோ². வந்தே³தி பணமாமி, தோ²மேமி வா. அனுத்தரந்தி உத்தரரஹிதங், லோகுத்தரந்தி அத்தோ². த⁴ம்மந்தி யதா²னுஸிட்ட²ங் படிபஜ்ஜமானே அபாயதோ ச, ஸங்ஸாரதோ ச அபதமானே கத்வா தா⁴ரயதீதி த⁴ம்மோ.

    Api-saddo sambhāvane, tena ‘‘evaṃ guṇavisesayutto sopi nāma bhagavā’’ti vakkhamānaguṇe dhamme sambhāvanaṃ dīpeti. Buddhabhāvanti sammāsambodhiṃ. Bhāvetvāti uppādetvā, vaḍḍhetvā ca. Sacchikatvāti paccakkhaṃ katvā. Upagatoti patto, adhigatoti attho, etassa ‘‘buddhabhāva’’nti etena sambandho. Gatamalanti vigatamalaṃ, niddosanti attho. Vandeti paṇamāmi, thomemi vā. Anuttaranti uttararahitaṃ, lokuttaranti attho. Dhammanti yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne apāyato ca, saṃsārato ca apatamāne katvā dhārayatīti dhammo.

    அயஞ்ஹெத்த² ஸங்கே²பத்தோ² – ஏவங் விவித⁴கு³ணஸமன்னாக³தோ பு³த்³தோ⁴பி ப⁴க³வா யங் அரியஸங்கா²தங் த⁴ம்மங் பா⁴வெத்வா, ப²லனிப்³பா³னஸங்கா²தங் பன ஸச்சி²கத்வா அனுத்தரங் ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் அதி⁴க³தோ, தமேதங் பு³த்³தா⁴னம்பி பு³த்³த⁴பா⁴வஹேதுபூ⁴தங் ஸப்³ப³தோ³ஸமலரஹிதங் அத்தனோ உத்தரிதராபா⁴வேன அனுத்தரங் படிவேத⁴ஸத்³த⁴ம்மங் நமாமீதி. பரியத்திஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸாபி தப்பகாஸனத்தா இத⁴ ஸங்க³ஹோ த³ட்ட²ப்³போ³. அத² வா ‘‘அபி⁴த⁴ம்மனயஸமுத்³த³ங் பா⁴வெத்வா அதி⁴க³ச்சி², தீணி பிடகானி ஸம்மஸீ’’தி ச அட்ட²கதா²யங் வுத்தத்தா பரியத்தித⁴ம்மஸ்ஸாபி ஸச்சி²கிரியாஸம்மஸனபரியாயோ லப்³ப⁴தீதி ஸோபி இத⁴ வுத்தோ யேவாதி த³ட்ட²ப்³போ³. ததா² ‘‘யங் த⁴ம்மங் பா⁴வெத்வா, ஸச்சி²கத்வா’’தி ச வுத்தத்தா பு³த்³த⁴கரத⁴ம்மபூ⁴தாஹி பாரமிதாஹி ஸஹ புப்³ப³பா⁴கே³ அதி⁴ஸீலஸிக்கா²த³யோபி இத⁴ த⁴ம்ம-ஸத்³தே³ன ஸங்க³ஹிதாதி வேதி³தப்³பா³. தாபி ஹி விக³தபடிபக்க²தாய விக³தமலா, அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணதாய அனுத்தரா சாதி. ததா² ஹி ஸத்தானங் ஸகலவட்டது³க்க²னிஸ்ஸரணாய கதமஹாபி⁴னீஹாரோ மஹாகருணாதி⁴வாஸபேஸலஜ்ஜா²ஸயோ பஞ்ஞாவிஸேஸபரியோதா³தனிம்மலானங் தா³னத³மஸஞ்ஞமாதீ³னங் உத்தமத⁴ம்மானங் ஸதஸஹஸ்ஸாதி⁴கானி கப்பானங் சத்தாரி அஸங்கெ²ய்யானி ஸக்கச்சங் நிரந்தரங் நிரவஸேஸங் பா⁴வனாபச்சக்க²கரணேஹி கம்மாதீ³ஸு அதி⁴க³தவஸீபா⁴வோ, அச்ச²ரியாசிந்தெய்யமஹானுபா⁴வோ, அதி⁴ஸீலஅதி⁴சித்தானங் பரமுக்கங்ஸபாரமிப்பத்தோ ப⁴க³வா பச்சயாகாரே சதுவீஸதிகோடிஸதஸஹஸ்ஸமுகே²ன மஹாவஜிரஞாணங் பேஸெத்வா அனுத்தரங் ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் அபி⁴ஸம்பு³த்³தோ⁴தி.

    Ayañhettha saṅkhepattho – evaṃ vividhaguṇasamannāgato buddhopi bhagavā yaṃ ariyasaṅkhātaṃ dhammaṃ bhāvetvā, phalanibbānasaṅkhātaṃ pana sacchikatvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ adhigato, tametaṃ buddhānampi buddhabhāvahetubhūtaṃ sabbadosamalarahitaṃ attano uttaritarābhāvena anuttaraṃ paṭivedhasaddhammaṃ namāmīti. Pariyattisaddhammassāpi tappakāsanattā idha saṅgaho daṭṭhabbo. Atha vā ‘‘abhidhammanayasamuddaṃ bhāvetvā adhigacchi, tīṇi piṭakāni sammasī’’ti ca aṭṭhakathāyaṃ vuttattā pariyattidhammassāpi sacchikiriyāsammasanapariyāyo labbhatīti sopi idha vutto yevāti daṭṭhabbo. Tathā ‘‘yaṃ dhammaṃ bhāvetvā, sacchikatvā’’ti ca vuttattā buddhakaradhammabhūtāhi pāramitāhi saha pubbabhāge adhisīlasikkhādayopi idha dhamma-saddena saṅgahitāti veditabbā. Tāpi hi vigatapaṭipakkhatāya vigatamalā, anaññasādhāraṇatāya anuttarā cāti. Tathā hi sattānaṃ sakalavaṭṭadukkhanissaraṇāya katamahābhinīhāro mahākaruṇādhivāsapesalajjhāsayo paññāvisesapariyodātanimmalānaṃ dānadamasaññamādīnaṃ uttamadhammānaṃ satasahassādhikāni kappānaṃ cattāri asaṅkheyyāni sakkaccaṃ nirantaraṃ niravasesaṃ bhāvanāpaccakkhakaraṇehi kammādīsu adhigatavasībhāvo, acchariyācinteyyamahānubhāvo, adhisīlaadhicittānaṃ paramukkaṃsapāramippatto bhagavā paccayākāre catuvīsatikoṭisatasahassamukhena mahāvajirañāṇaṃ pesetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti.

    எத்த² ச ‘‘பா⁴வெத்வா’’தி ஏதேன விஜ்ஜாஸம்பதா³ய த⁴ம்மங் தோ²மேதி, ‘ஸச்சி²கத்வா’தி ஏதேன விமுத்திஸம்பதா³ய. ததா² பட²மேன ஜா²னஸம்பதா³ய, து³தியேன விமொக்க²ஸம்பதா³ய. பட²மேன வா ஸமாதி⁴ஸம்பதா³ய, து³தியேன ஸமாபத்திஸம்பதா³ய. அத² வா பட²மேன க²யஞாணபா⁴வேன, து³தியேன அனுப்பாத³ஞாணபா⁴வேன. புரிமேன வா விஜ்ஜூபமதாய, து³தியேன வஜிரூபமதாய. புரிமேன வா விராக³ஸம்பத்தியா, து³தியேன நிரோத⁴ஸம்பத்தியா. ததா² பட²மேன நிய்யானபா⁴வேன, து³தியேன நிஸ்ஸரணபா⁴வேன. பட²மேன வா ஹேதுபா⁴வேன, து³தியேன அஸங்க²தபா⁴வேன. பட²மேன வா த³ஸ்ஸனபா⁴வேன, து³தியேன விவேகபா⁴வேன. பட²மேன வா அதி⁴பதிபா⁴வேன, து³தியேன அமதபா⁴வேன த⁴ம்மங் தோ²மேதி. அத² வா ‘‘யங் த⁴ம்மங் பா⁴வெத்வா பு³த்³த⁴பா⁴வங் உபக³தோ’’தி ஏதேன ஸ்வாக்கா²ததாய த⁴ம்மங் தோ²மேதி, ‘‘ஸச்சி²கத்வா’’தி ஏதேன ஸந்தி³ட்டி²கதாய. ததா² புரிமேன அகாலிகதாய, பச்சி²மேன ஏஹிபஸ்ஸிகதாய. புரிமேன வா ஓபனெய்யிகதாய, பச்சி²மேன பச்சத்தங் வேதி³தப்³ப³தாய த⁴ம்மங் தோ²மேதி.

    Ettha ca ‘‘bhāvetvā’’ti etena vijjāsampadāya dhammaṃ thometi, ‘sacchikatvā’ti etena vimuttisampadāya. Tathā paṭhamena jhānasampadāya, dutiyena vimokkhasampadāya. Paṭhamena vā samādhisampadāya, dutiyena samāpattisampadāya. Atha vā paṭhamena khayañāṇabhāvena, dutiyena anuppādañāṇabhāvena. Purimena vā vijjūpamatāya, dutiyena vajirūpamatāya. Purimena vā virāgasampattiyā, dutiyena nirodhasampattiyā. Tathā paṭhamena niyyānabhāvena, dutiyena nissaraṇabhāvena. Paṭhamena vā hetubhāvena, dutiyena asaṅkhatabhāvena. Paṭhamena vā dassanabhāvena, dutiyena vivekabhāvena. Paṭhamena vā adhipatibhāvena, dutiyena amatabhāvena dhammaṃ thometi. Atha vā ‘‘yaṃ dhammaṃ bhāvetvā buddhabhāvaṃ upagato’’ti etena svākkhātatāya dhammaṃ thometi, ‘‘sacchikatvā’’ti etena sandiṭṭhikatāya. Tathā purimena akālikatāya, pacchimena ehipassikatāya. Purimena vā opaneyyikatāya, pacchimena paccattaṃ veditabbatāya dhammaṃ thometi.

    ‘‘க³தமல’’ந்தி இமினா ஸங்கிலேஸாபா⁴வதீ³பனேன த⁴ம்மஸ்ஸ பரிஸுத்³த⁴தங் த³ஸ்ஸேதி, ‘‘அனுத்தர’’ந்தி ஏதேன அஞ்ஞஸ்ஸ விஸிட்ட²ஸ்ஸ அபா⁴வதீ³பனேன விபுலபரிபுண்ணதங். பட²மேன வா பஹானஸம்பத³ங் த⁴ம்மஸ்ஸ த³ஸ்ஸேதி, து³தியேன பபா⁴வஸம்பத³ங். பா⁴வேதப்³ப³தாய வா த⁴ம்மஸ்ஸ க³தமலபா⁴வோ யோஜேதப்³போ³ . பா⁴வனாகு³ணேன ஹி ஸோ தோ³ஸானங் ஸமுக்³கா⁴தகோ ஹோதீதி. ஸச்சி²காதப்³ப³பா⁴வேன அனுத்தரபா⁴வோ யோஜேதப்³போ³. ஸச்சி²கிரியானிப்³ப³த்திதோ ஹி தது³த்தரிகரணீயாபா⁴வதோ அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணதாய அனுத்தரோதி. ததா² ‘‘பா⁴வெத்வா’’தி ஏதேன ஸஹ புப்³ப³பா⁴க³ஸீலாதீ³ஹி ஸெக்கா² ஸீலஸமாதி⁴பஞ்ஞாக்க²ந்தா⁴ த³ஸ்ஸிதா ஹொந்தி, ‘‘ஸச்சி²கத்வா’’தி ஏதேன ஸஹ அஸங்க²தாய தா⁴துயா அஸெக்கா² ஸீலஸமாதி⁴பஞ்ஞாக்க²ந்தா⁴ த³ஸ்ஸிதா ஹொந்தீதி.

    ‘‘Gatamala’’nti iminā saṃkilesābhāvadīpanena dhammassa parisuddhataṃ dasseti, ‘‘anuttara’’nti etena aññassa visiṭṭhassa abhāvadīpanena vipulaparipuṇṇataṃ. Paṭhamena vā pahānasampadaṃ dhammassa dasseti, dutiyena pabhāvasampadaṃ. Bhāvetabbatāya vā dhammassa gatamalabhāvo yojetabbo . Bhāvanāguṇena hi so dosānaṃ samugghātako hotīti. Sacchikātabbabhāvena anuttarabhāvo yojetabbo. Sacchikiriyānibbattito hi taduttarikaraṇīyābhāvato anaññasādhāraṇatāya anuttaroti. Tathā ‘‘bhāvetvā’’ti etena saha pubbabhāgasīlādīhi sekkhā sīlasamādhipaññākkhandhā dassitā honti, ‘‘sacchikatvā’’ti etena saha asaṅkhatāya dhātuyā asekkhā sīlasamādhipaññākkhandhā dassitā hontīti.

    ஏவங் ஸங்கே²பேனேவ ஸப்³ப³த⁴ம்மகு³ணேஹி ஸத்³த⁴ம்மங் அபி⁴த்த²வித்வா, இதா³னி அரியஸங்க⁴ங் தோ²மேதுங் ‘‘ஸுக³தஸ்ஸா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ஸுக³தஸ்ஸாதி ஸம்ப³ந்த⁴னித்³தே³ஸோ, தஸ்ஸ ‘‘புத்தான’’ந்தி ஏதேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. ஓரஸானந்தி புத்தவிஸேஸனங். மாரஸேனமத²னானந்தி ஓரஸபுத்தபா⁴வே காரணனித்³தே³ஸோ, தேன கிலேஸப்பஹானமேவ ப⁴க³வதோ ஓரஸபுத்தபா⁴வகாரணங் அனுஜானாதீதி த³ஸ்ஸேதி. அட்ட²ன்னந்தி க³ணனபரிச்சே²த³னித்³தே³ஸோ, தேன ச ஸதிபி தேஸங் ஸத்தவிஸேஸபா⁴வேன அனேகஸதஸஹஸ்ஸஸங்க்²யபா⁴வே இமங் க³ணனபரிச்சே²த³ங் நாதிவத்தந்தீதி த³ஸ்ஸேதி, மக்³க³ட்ட²ப²லட்ட²பா⁴வானதிவத்தனதோ. ஸமூஹந்தி ஸமுதா³யனித்³தே³ஸோ. அரியஸங்க⁴ந்தி கு³ணவிஸிட்ட²ஸங்கா⁴தபா⁴வனித்³தே³ஸோ, தேன அஸதிபி அரியபுக்³க³லானங் காயஸாமக்³கி³யங் அரியஸங்க⁴பா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி, தி³ட்டி²ஸீலஸாமஞ்ஞேன ஸங்ஹதபா⁴வதோ. தத்த² உரஸி ப⁴வா ஜாதா, ஸங்வத்³தா⁴ ச ஓரஸா. யதா² ஹி ஸத்தானங் ஓரஸபுத்தா அத்தஜாததாய பிதுஸந்தகஸ்ஸ தா³யஜ்ஜஸ்ஸ விஸேஸேன பா⁴கி³னோ ஹொந்தி, ஏவமேதேபி அரியபுக்³க³லா ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ஸவனந்தே அரியாய ஜாதியா ஜாததாய ப⁴க³வதோ ஸந்தகஸ்ஸ விமுத்திஸுக²ஸ்ஸ, அரியத⁴ம்மரதனஸ்ஸ ச ஏகந்தபா⁴கி³னோதி ஓரஸா விய ஓரஸா. அத² வா ப⁴க³வதோ த⁴ம்மதே³ஸனானுபா⁴வேன அரியபூ⁴மிங் ஓக்கமமானா, ஓக்கந்தா ச அரியஸாவகா ப⁴க³வதோ உரோவாயாமஜனிதாபி⁴ஜாததாய நிப்பரியாயேன ‘‘ஓரஸபுத்தா’’தி வத்தப்³ப³தங் அரஹந்தி. ஸாவகேஹி பவத்தியமானாபி ஹி த⁴ம்மதே³ஸனா ப⁴க³வதோ ‘‘த⁴ம்மதே³ஸனா’’ இச்சேவ வுச்சதி, தங்மூலகத்தா, லக்க²ணாதி³விஸேஸாபா⁴வதோ ச.

    Evaṃ saṅkhepeneva sabbadhammaguṇehi saddhammaṃ abhitthavitvā, idāni ariyasaṅghaṃ thometuṃ ‘‘sugatassā’’tiādimāha. Tattha sugatassāti sambandhaniddeso, tassa ‘‘puttāna’’nti etena sambandho. Orasānanti puttavisesanaṃ. Mārasenamathanānanti orasaputtabhāve kāraṇaniddeso, tena kilesappahānameva bhagavato orasaputtabhāvakāraṇaṃ anujānātīti dasseti. Aṭṭhannanti gaṇanaparicchedaniddeso, tena ca satipi tesaṃ sattavisesabhāvena anekasatasahassasaṅkhyabhāve imaṃ gaṇanaparicchedaṃ nātivattantīti dasseti, maggaṭṭhaphalaṭṭhabhāvānativattanato. Samūhanti samudāyaniddeso. Ariyasaṅghanti guṇavisiṭṭhasaṅghātabhāvaniddeso, tena asatipi ariyapuggalānaṃ kāyasāmaggiyaṃ ariyasaṅghabhāvaṃ dasseti, diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatabhāvato. Tattha urasi bhavā jātā, saṃvaddhā ca orasā. Yathā hi sattānaṃ orasaputtā attajātatāya pitusantakassa dāyajjassa visesena bhāgino honti, evametepi ariyapuggalā sammāsambuddhassa savanante ariyāya jātiyā jātatāya bhagavato santakassa vimuttisukhassa, ariyadhammaratanassa ca ekantabhāginoti orasā viya orasā. Atha vā bhagavato dhammadesanānubhāvena ariyabhūmiṃ okkamamānā, okkantā ca ariyasāvakā bhagavato urovāyāmajanitābhijātatāya nippariyāyena ‘‘orasaputtā’’ti vattabbataṃ arahanti. Sāvakehi pavattiyamānāpi hi dhammadesanā bhagavato ‘‘dhammadesanā’’ icceva vuccati, taṃmūlakattā, lakkhaṇādivisesābhāvato ca.

    யதி³பி அரியஸாவகானங் அரியமக்³கா³தி⁴க³மஸமயே ப⁴க³வதோ விய தத³ந்தராயகரணத்த²ங் தே³வபுத்தமாரோ , மாரவாஹினீ வா ந ஏகந்தேன அபஸாதே³தி, தேஹி பன அபஸாதே³தப்³ப³தாய காரணே விமதி²தே தேபி விமதி²தா ஏவ நாம ஹொந்தீதி ஆஹ – ‘‘மாரஸேனமத²னான’’ந்தி. இமஸ்மிங் பனத்தே² ‘மாரமாரஸேனமத²னான’ந்தி வத்தப்³பே³ ‘‘மாரஸேனமத²னான’’ந்தி ஏகதே³ஸஸரூபேகஸேஸோ கதோதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். அத² வா க²ந்தா⁴பி⁴ஸங்கா²ரமாரானங் விய தே³வபுத்தமாரஸ்ஸாபி கு³ணமாரணே ஸஹாயபா⁴வூபக³மனதோ கிலேஸப³லகாயோ ‘‘ஸேனா’’தி வுச்சதி. யதா²ஹ – ‘‘காமா தே பட²மா ஸேனா’’திஆதி³ (ஸு॰ நி॰ 438; மஹானி॰ 28, 68; சூளனி॰ 47). ஸா ச தேஹி தி³யட்³ட⁴ஸஹஸ்ஸபே⁴தா³, அனந்தபே⁴தா³ வா கிலேஸவாஹினீ ஸதித⁴ம்மவிசயவீரியஸமதா²தி³கு³ணபஹரணேஹி ஓதி⁴ஸோ விமதி²தா, விஹதா, வித்³த⁴ஸ்தா சாதி மாரஸேனமத²னா, அரியஸாவகா. ஏதேன தேஸங் ப⁴க³வதோ அனுஜாதபுத்ததங் த³ஸ்ஸேதி.

    Yadipi ariyasāvakānaṃ ariyamaggādhigamasamaye bhagavato viya tadantarāyakaraṇatthaṃ devaputtamāro , māravāhinī vā na ekantena apasādeti, tehi pana apasādetabbatāya kāraṇe vimathite tepi vimathitā eva nāma hontīti āha – ‘‘mārasenamathanāna’’nti. Imasmiṃ panatthe ‘māramārasenamathanāna’nti vattabbe ‘‘mārasenamathanāna’’nti ekadesasarūpekaseso katoti daṭṭhabbaṃ. Atha vā khandhābhisaṅkhāramārānaṃ viya devaputtamārassāpi guṇamāraṇe sahāyabhāvūpagamanato kilesabalakāyo ‘‘senā’’ti vuccati. Yathāha – ‘‘kāmā te paṭhamā senā’’tiādi (su. ni. 438; mahāni. 28, 68; cūḷani. 47). Sā ca tehi diyaḍḍhasahassabhedā, anantabhedā vā kilesavāhinī satidhammavicayavīriyasamathādiguṇapaharaṇehi odhiso vimathitā, vihatā, viddhastā cāti mārasenamathanā, ariyasāvakā. Etena tesaṃ bhagavato anujātaputtataṃ dasseti.

    ஆரகத்தா கிலேஸேஹி, அனயே ந இரியனதோ, அயே ச இரியனதோ அரியா, நிருத்தினயேன. அத² வா ஸதே³வகேன லோகேன ‘‘ஸரண’’ந்தி அரணீயதோ உபக³ந்தப்³ப³தோ, உபக³தானஞ்ச தத³த்த²ஸித்³தி⁴தோ அரியா, அரியானங் ஸங்கோ⁴தி அரியஸங்கோ⁴, அரியோ ச ஸோ, ஸங்கோ⁴ சாதி வா அரியஸங்கோ⁴, தங் அரியஸங்க⁴ங். ப⁴க³வதோ அபரபா⁴கே³ பு³த்³த⁴த⁴ம்மரதனானம்பி ஸமதி⁴க³மோ ஸங்க⁴ரதனாதீ⁴னோதி அஸ்ஸ அரியஸங்க⁴ஸ்ஸ ப³ஹூபகாரதங் த³ஸ்ஸேதுங் இதே⁴வ ‘‘ஸிரஸா வந்தே³’’தி வுத்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

    Ārakattā kilesehi, anaye na iriyanato, aye ca iriyanato ariyā, niruttinayena. Atha vā sadevakena lokena ‘‘saraṇa’’nti araṇīyato upagantabbato, upagatānañca tadatthasiddhito ariyā, ariyānaṃ saṅghoti ariyasaṅgho, ariyo ca so, saṅgho cāti vā ariyasaṅgho, taṃ ariyasaṅghaṃ. Bhagavato aparabhāge buddhadhammaratanānampi samadhigamo saṅgharatanādhīnoti assa ariyasaṅghassa bahūpakārataṃ dassetuṃ idheva ‘‘sirasā vande’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.

    எத்த² ச ‘‘ஸுக³தஸ்ஸ ஓரஸானங் புத்தான’’ந்தி ஏதேன அரியஸங்க⁴ஸ்ஸ பப⁴வஸம்பத³ங் த³ஸ்ஸேதி, ‘‘மாரஸேனமத²னான’’ந்தி ஏதேன பஹானஸம்பத³ங், ஸகலஸங்கிலேஸப்பஹானதீ³பனதோ. ‘‘அட்ட²ன்னம்பி ஸமூஹ’’ந்தி ஏதேன ஞாணஸம்பத³ங், மக்³க³ட்ட²ப²லட்ட²பா⁴வதீ³பனதோ. ‘‘அரியஸங்க⁴’’ந்தி ஏதேன பப⁴வஸம்பத³ங் த³ஸ்ஸேதி, ஸப்³ப³ஸங்கா⁴னங் அக்³க³பா⁴வதீ³பனதோ. அத² வா ‘‘ஸுக³தஸ்ஸ ஓரஸானங் புத்தான’’ந்தி அரியஸங்க⁴ஸ்ஸ விஸுத்³த⁴னிஸ்ஸயபா⁴வதீ³பனங், ‘‘மாரஸேனமத²னான’’ந்தி ஸம்மாஉஜுஞாயஸாமீசிப்படிபன்னபா⁴வதீ³பனங், ‘‘அட்ட²ன்னம்பி ஸமூஹ’’ந்தி ஆஹுனெய்யாதி³பா⁴வதீ³பனங், ‘‘அரியஸங்க⁴’’ந்தி அனுத்தரபுஞ்ஞக்கெ²த்தபா⁴வதீ³பனங். ததா² ‘‘ஸுக³தஸ்ஸ ஓரஸானங் புத்தான’’ந்தி ஏதேன அரியஸங்க⁴ஸ்ஸ லோகுத்தரஸரணக³மனஸப்³பா⁴வங் தீ³பேதி. லோகுத்தரஸரணக³மனேன ஹி தே ப⁴க³வதோ ஓரஸபுத்தா ஜாதா. ‘‘மாரஸேனமத²னான’’ந்தி ஏதேன அபி⁴னீஹாரஸம்பதா³ஸித்³த⁴ங் புப்³ப³பா⁴கே³ ஸம்மாபடிபத்திங் த³ஸ்ஸேதி. கதாபி⁴னீஹாரா ஹி ஸம்மா படிபன்னா மாரங், மாரபரிஸங் வா அபி⁴விஜினந்தி. ‘‘அட்ட²ன்னம்பி ஸமூஹ’’ந்தி ஏதேன வித்³த⁴ஸ்தவிபக்கே² ஸெக்கா²ஸெக்க²த⁴ம்மே த³ஸ்ஸேதி, புக்³க³லாதி⁴ட்டா²னேன மக்³க³ப²லத⁴ம்மானங் பகாஸிதத்தா. ‘‘அரியஸங்க⁴’’ந்தி அக்³க³த³க்கி²ணெய்யபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி. ஸரணக³மனஞ்ச ஸாவகானங் ஸப்³ப³கு³ணானமாதி³, ஸபுப்³ப³பா⁴க³ப்படிபதா³ ஸெக்கா² ஸீலக்க²ந்தா⁴த³யோ மஜ்ஜே², அஸெக்கா² ஸீலக்க²ந்தா⁴த³யோ பரியோஸானந்தி ஆதி³மஜ்ஜ²பரியோஸானகல்யாணா ஸங்கே²பதோ ஸப்³பே³ அரியஸங்க⁴கு³ணா பகாஸிதா ஹொந்தி.

    Ettha ca ‘‘sugatassa orasānaṃ puttāna’’nti etena ariyasaṅghassa pabhavasampadaṃ dasseti, ‘‘mārasenamathanāna’’nti etena pahānasampadaṃ, sakalasaṃkilesappahānadīpanato. ‘‘Aṭṭhannampi samūha’’nti etena ñāṇasampadaṃ, maggaṭṭhaphalaṭṭhabhāvadīpanato. ‘‘Ariyasaṅgha’’nti etena pabhavasampadaṃ dasseti, sabbasaṅghānaṃ aggabhāvadīpanato. Atha vā ‘‘sugatassa orasānaṃ puttāna’’nti ariyasaṅghassa visuddhanissayabhāvadīpanaṃ, ‘‘mārasenamathanāna’’nti sammāujuñāyasāmīcippaṭipannabhāvadīpanaṃ, ‘‘aṭṭhannampi samūha’’nti āhuneyyādibhāvadīpanaṃ, ‘‘ariyasaṅgha’’nti anuttarapuññakkhettabhāvadīpanaṃ. Tathā ‘‘sugatassa orasānaṃ puttāna’’nti etena ariyasaṅghassa lokuttarasaraṇagamanasabbhāvaṃ dīpeti. Lokuttarasaraṇagamanena hi te bhagavato orasaputtā jātā. ‘‘Mārasenamathanāna’’nti etena abhinīhārasampadāsiddhaṃ pubbabhāge sammāpaṭipattiṃ dasseti. Katābhinīhārā hi sammā paṭipannā māraṃ, māraparisaṃ vā abhivijinanti. ‘‘Aṭṭhannampi samūha’’nti etena viddhastavipakkhe sekkhāsekkhadhamme dasseti, puggalādhiṭṭhānena maggaphaladhammānaṃ pakāsitattā. ‘‘Ariyasaṅgha’’nti aggadakkhiṇeyyabhāvaṃ dasseti. Saraṇagamanañca sāvakānaṃ sabbaguṇānamādi, sapubbabhāgappaṭipadā sekkhā sīlakkhandhādayo majjhe, asekkhā sīlakkhandhādayo pariyosānanti ādimajjhapariyosānakalyāṇā saṅkhepato sabbe ariyasaṅghaguṇā pakāsitā honti.

    ஏவங் கா³தா²த்தயேன ஸங்கே²பதோ ஸகலகு³ணஸங்கித்தனமுகே²ன ரதனத்தயஸ்ஸ பணாமங் கத்வா, இதா³னி தங் நிபச்சகாரங் யதா²தி⁴ப்பேதே பயோஜனே பரிணாமெந்தோ ‘‘இதி மே’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ரதிஜனநட்டே²ன ரதனங், பு³த்³த⁴த⁴ம்மஸங்கா⁴. தேஸஞ்ஹி ‘‘இதிபி ஸோ ப⁴க³வா’’திஆதி³னா யதா²பூ⁴தகு³ணே ஆவஜ்ஜந்தஸ்ஸ அமதாதி⁴க³மஹேதுபூ⁴தங் அனப்பகங் பீதிபாமோஜ்ஜங் உப்பஜ்ஜதி. யதா²ஹ –

    Evaṃ gāthāttayena saṅkhepato sakalaguṇasaṅkittanamukhena ratanattayassa paṇāmaṃ katvā, idāni taṃ nipaccakāraṃ yathādhippete payojane pariṇāmento ‘‘iti me’’tiādimāha. Tattha ratijananaṭṭhena ratanaṃ, buddhadhammasaṅghā. Tesañhi ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā yathābhūtaguṇe āvajjantassa amatādhigamahetubhūtaṃ anappakaṃ pītipāmojjaṃ uppajjati. Yathāha –

    ‘‘யஸ்மிங், மஹானாம, ஸமயே அரியஸாவகோ ததா²க³தங் அனுஸ்ஸரதி, நேவஸ்ஸ தஸ்மிங் ஸமயே ராக³பரியுட்டி²தங் சித்தங் ஹோதி, ந தோ³ஸபரியுட்டி²தங் சித்தங் ஹோதி, ந மோஹபரியுட்டி²தங் சித்தங் ஹோதி, உஜுக³தமேவஸ்ஸ தஸ்மிங் ஸமயே சித்தங் ஹோதி ததா²க³தங் ஆரப்³ப⁴. உஜுக³தசித்தோ கோ² பன, மஹானாம, அரியஸாவகோ லப⁴தி அத்த²வேத³ங், லப⁴தி த⁴ம்மவேத³ங், லப⁴தி த⁴ம்மூபஸங்ஹிதங் பாமோஜ்ஜங், பமுதி³தஸ்ஸ பீதி ஜாயதீ’’திஆதி³ (அ॰ நி॰ 6.10; அ॰ நி॰ 11.11).

    ‘‘Yasmiṃ, mahānāma, samaye ariyasāvako tathāgataṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti tathāgataṃ ārabbha. Ujugatacitto kho pana, mahānāma, ariyasāvako labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ, pamuditassa pīti jāyatī’’tiādi (a. ni. 6.10; a. ni. 11.11).

    சித்தீகதாதி³பா⁴வோ வா ரதனட்டோ². வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Cittīkatādibhāvo vā ratanaṭṭho. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘சித்தீகதங் மஹக்³க⁴ஞ்ச, அதுலங் து³ல்லப⁴த³ஸ்ஸனங்;

    ‘‘Cittīkataṃ mahagghañca, atulaṃ dullabhadassanaṃ;

    அனோமஸத்தபரிபோ⁴க³ங், ரதனங் தேன வுச்சதீ’’தி. (கு²॰ பா॰ அட்ட²॰ 6.3; தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.33; ஸு॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.226; மஹானி॰ அட்ட²॰ 50);

    Anomasattaparibhogaṃ, ratanaṃ tena vuccatī’’ti. (khu. pā. aṭṭha. 6.3; dī. ni. aṭṭha. 2.33; su. ni. aṭṭha. 1.226; mahāni. aṭṭha. 50);

    சித்தீகதபா⁴வாத³யோ ச அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணா பு³த்³தா⁴தீ³ஸு ஏவ லப்³ப⁴ந்தீதி. வந்த³னாவ வந்த³னாமயங், யதா² ‘‘தா³னமயங், ஸீலமய’’ந்தி (தீ³॰ நி॰ 3.305; இதிவு॰ 60; நெத்தி॰ 34). வந்த³னா செத்த² காயவாசாசித்தேஹி திண்ணங் ரதனானங் கு³ணனின்னதா, தோ²மனா வா. புஜ்ஜப⁴வப²லனிப்³ப³த்தனதோ புஞ்ஞங், அத்தனோ ஸந்தானங் புணாதீதி வா. ஸுவிஹதந்தராயோதி ஸுட்டு² விஹதந்தராயோ, ஏதேன அத்தனோ பஸாத³ஸம்பத்தியா, ரத்தனத்தயஸ்ஸ ச கெ²த்தபா⁴வஸம்பத்தியா தங் புஞ்ஞங் அத்த²ப்பகாஸனஸ்ஸ உபகா⁴தகஉபத்³த³வானங் விஹனநே ஸமத்த²ந்தி த³ஸ்ஸேதி. ஹுத்வாதி புப்³ப³காலகிரியா, தஸ்ஸ ‘‘அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீ’’தி ஏதேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. தஸ்ஸாதி யங் ரதனத்தயவந்த³னாமயங் புஞ்ஞங், தஸ்ஸ. ஆனுபா⁴வேனாதி ப³லேன.

    Cittīkatabhāvādayo ca anaññasādhāraṇā buddhādīsu eva labbhantīti. Vandanāva vandanāmayaṃ, yathā ‘‘dānamayaṃ, sīlamaya’’nti (dī. ni. 3.305; itivu. 60; netti. 34). Vandanā cettha kāyavācācittehi tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇaninnatā, thomanā vā. Pujjabhavaphalanibbattanato puññaṃ, attano santānaṃ puṇātīti vā. Suvihatantarāyoti suṭṭhu vihatantarāyo, etena attano pasādasampattiyā, rattanattayassa ca khettabhāvasampattiyā taṃ puññaṃ atthappakāsanassa upaghātakaupaddavānaṃ vihanane samatthanti dasseti. Hutvāti pubbakālakiriyā, tassa ‘‘atthaṃ pakāsayissāmī’’ti etena sambandho. Tassāti yaṃ ratanattayavandanāmayaṃ puññaṃ, tassa. Ānubhāvenāti balena.

    ஏவங் ரதனத்தயஸ்ஸ நிபச்சகாரகரணே பயோஜனங் த³ஸ்ஸெத்வா, இதா³னி யஸ்ஸா த⁴ம்மதே³ஸனாய அத்த²ங் ஸங்வண்ணேதுகாமோ, தஸ்ஸா தாவ கு³ணாபி⁴த்த²வனவஸேன உபஞ்ஞாபனத்த²ங் ‘‘தீ³க⁴ஸ்ஸா’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² தீ³க⁴ஸுத்தங்கிதஸ்ஸாதி தீ³க⁴ப்பமாணஸுத்தலக்கி²தஸ்ஸ, ஏதேன ‘‘தீ³கோ⁴’’தி அயங் இமஸ்ஸ ஆக³மஸ்ஸ அத்தா²னுக³தா ஸமஞ்ஞாதி த³ஸ்ஸேதி. நனு ச ஸுத்தானியேவ ஆக³மோ, கஸ்ஸ பன ஸுத்தேஹி அங்கனந்தி? ஸச்சமேதங் பரமத்த²தோ, ஸுத்தானி பன உபாதா³யபஞ்ஞத்தோ ஆக³மோ. யதா² ஹி அத்த²ப்³யஞ்ஜனஸமுதா³யே ‘‘ஸுத்த’’ந்தி வோஹாரோ, ஏவங் ஸுத்தஸமுதா³யே ‘‘ஆக³மோ’’தி வோஹாரோ. படிச்சஸமுப்பாதா³தி³னிபுணத்த²ஸப்³பா⁴வதோ நிபுணஸ்ஸ. ஆக³மிஸ்ஸந்தி எத்த², ஏதேன, ஏதஸ்மா வா அத்தத்த²பரத்தா²த³யோதி ஆக³மோ, ஆக³மோ ச ஸோ வரோ சாதி ஆக³மவரோ, ஆக³மஸம்மதேஹி வா வரோதி ஆக³மவரோ, தஸ்ஸ. பு³த்³தா⁴னங் அனுபு³த்³தா⁴ பு³த்³தா⁴னுபு³த்³தா⁴, பு³த்³தா⁴னங் ஸச்சபடிவேத⁴ங் அனுக³ம்ம படிவித்³த⁴ஸச்சா அக்³க³ஸாவகாத³யோ அரியா. தேஹி அத்த²ஸங்வண்ணனாவஸேன, கு³ணஸங்வண்ணனாவஸேன ச ஸங்வண்ணிதஸ்ஸ. அத² வா பு³த்³தா⁴ ச அனுபு³த்³தா⁴ ச பு³த்³தா⁴னுபு³த்³தா⁴தி யோஜேதப்³ப³ங். ஸம்மாஸம்பு³த்³தே⁴னேவ ஹி திண்ணம்பி பிடகானங் அத்த²வண்ணனாக்கமோ பா⁴ஸிதோ, யா ‘‘பகிண்ணகதே³ஸனா’’தி வுச்சதி, ததோ ஸங்கா³யனாதி³வஸேன ஸாவகேஹீதி ஆசரியா வத³ந்தி.

    Evaṃ ratanattayassa nipaccakārakaraṇe payojanaṃ dassetvā, idāni yassā dhammadesanāya atthaṃ saṃvaṇṇetukāmo, tassā tāva guṇābhitthavanavasena upaññāpanatthaṃ ‘‘dīghassā’’tiādi vuttaṃ. Tattha dīghasuttaṅkitassāti dīghappamāṇasuttalakkhitassa, etena ‘‘dīgho’’ti ayaṃ imassa āgamassa atthānugatā samaññāti dasseti. Nanu ca suttāniyeva āgamo, kassa pana suttehi aṅkananti? Saccametaṃ paramatthato, suttāni pana upādāyapaññatto āgamo. Yathā hi atthabyañjanasamudāye ‘‘sutta’’nti vohāro, evaṃ suttasamudāye ‘‘āgamo’’ti vohāro. Paṭiccasamuppādādinipuṇatthasabbhāvato nipuṇassa. Āgamissanti ettha, etena, etasmā vā attatthaparatthādayoti āgamo, āgamo ca so varo cāti āgamavaro, āgamasammatehi vā varoti āgamavaro, tassa. Buddhānaṃ anubuddhā buddhānubuddhā, buddhānaṃ saccapaṭivedhaṃ anugamma paṭividdhasaccā aggasāvakādayo ariyā. Tehi atthasaṃvaṇṇanāvasena, guṇasaṃvaṇṇanāvasena ca saṃvaṇṇitassa. Atha vā buddhā ca anubuddhā ca buddhānubuddhāti yojetabbaṃ. Sammāsambuddheneva hi tiṇṇampi piṭakānaṃ atthavaṇṇanākkamo bhāsito, yā ‘‘pakiṇṇakadesanā’’ti vuccati, tato saṅgāyanādivasena sāvakehīti ācariyā vadanti.

    ஸத்³தா⁴வஹகு³ணஸ்ஸாதி பு³த்³தா⁴தீ³ஸு பஸாதா³வஹஸம்பத்திகஸ்ஸ. அயஞ்ஹி ஆக³மோ ப்³ரஹ்மஜாலாதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 1.5-7, 26-28) ஸீலதி³ட்டா²தீ³னங் அனவஸேஸனித்³தே³ஸாதி³வஸேன, மஹாபதா³னாதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 2.3-5) புரிமபு³த்³தா⁴னம்பி கு³ணனித்³தே³ஸாதி³வஸேன, பாதி²கஸுத்தாதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 3.3,4) தித்தி²யே நிமத்³தி³த்வா அப்படிவத்தியஸீஹனாத³ நத³னாதி³வஸேன, அனுத்தரியஸுத்தாதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 6.8) ச விஸேஸதோ பு³த்³த⁴கு³ணவிபா⁴வனேன ரதனத்தயே ஸாதிஸயப்பஸாத³ங் ஆவஹதி. ஸங்வண்ணனாஸு சாயங் ஆசரியஸ்ஸ பகதி, யா தங்தங்ஸங்வண்ணனாஸு ஆதி³தோ தஸ்ஸ தஸ்ஸ ஸங்வண்ணேதப்³ப³ஸ்ஸ த⁴ம்மஸ்ஸ விஸேஸகு³ணகித்தனேன தோ²மனா. ததா² ஹி பபஞ்சஸூத³னீஸாரத்த²ப்பகாஸினீமனோரத²பூரணீஸு அட்ட²ஸாலினீஆதீ³ஸு ச யதா²க்கமங் ‘‘பரவாத³மத²னஸ்ஸ ஞாணப்பபே⁴த³ஜனநஸ்ஸ த⁴ம்மகதி²கபுங்க³வானங் விசித்தப்படிபா⁴னஜனநஸ்ஸ தஸ்ஸ க³ம்பீ⁴ரஞாணேஹி ஓகா³ள்ஹஸ்ஸ அபி⁴ண்ஹஸோ நானானயவிசித்தஸ்ஸ அபி⁴த⁴ம்மஸ்ஸா’’திஆதி³னா தோ²மனா கதா.

    Saddhāvahaguṇassāti buddhādīsu pasādāvahasampattikassa. Ayañhi āgamo brahmajālādīsu (dī. ni. 1.5-7, 26-28) sīladiṭṭhādīnaṃ anavasesaniddesādivasena, mahāpadānādīsu (dī. ni. 2.3-5) purimabuddhānampi guṇaniddesādivasena, pāthikasuttādīsu (dī. ni. 3.3,4) titthiye nimadditvā appaṭivattiyasīhanāda nadanādivasena, anuttariyasuttādīsu (a. ni. 6.8) ca visesato buddhaguṇavibhāvanena ratanattaye sātisayappasādaṃ āvahati. Saṃvaṇṇanāsu cāyaṃ ācariyassa pakati, yā taṃtaṃsaṃvaṇṇanāsu ādito tassa tassa saṃvaṇṇetabbassa dhammassa visesaguṇakittanena thomanā. Tathā hi papañcasūdanīsāratthappakāsinīmanorathapūraṇīsu aṭṭhasālinīādīsu ca yathākkamaṃ ‘‘paravādamathanassa ñāṇappabhedajananassa dhammakathikapuṅgavānaṃ vicittappaṭibhānajananassa tassa gambhīrañāṇehi ogāḷhassa abhiṇhaso nānānayavicittassa abhidhammassā’’tiādinā thomanā katā.

    அத்தோ² கதீ²யதி ஏதாயாதி அத்த²கதா², ஸா ஏவ அட்ட²கதா², த்த²-காரஸ்ஸ ட்ட²-காரங் கத்வா, யதா² ‘‘து³க்க²ஸ்ஸ பீளனட்டோ²’’தி (படி॰ ம॰ 2.8). ஆதி³தோ திஆதி³ம்ஹி பட²மஸங்கீ³தியங். ச²ளபி⁴ஞ்ஞதாய பரமேன சித்தவஸீபா⁴வேன ஸமன்னாக³தத்தா, ஜா²னாதீ³ஸு பஞ்சவித⁴வஸிதாஸப்³பா⁴வதோ ச வஸினோ, தே²ரா மஹாகஸ்ஸபாத³யோ. தேஸங் ஸதேஹி பஞ்சஹி. யாதி யா அட்ட²கதா². ஸங்கீ³தாதி அத்த²ங் பகாஸேதுங் யுத்தட்டா²னே ‘‘அயங் ஏதஸ்ஸ அத்தோ², அயங் ஏதஸ்ஸ அத்தோ²’’தி ஸங்க³ஹெத்வா வுத்தா. அனுஸங்கீ³தா ச யஸத்தே²ராதீ³ஹி பச்சா²பி து³தியததியஸங்கீ³தீஸு, இமினா அத்தனோ ஸங்வண்ணனாய ஆக³மனஸுத்³தி⁴ங் த³ஸ்ஸேதி.

    Attho kathīyati etāyāti atthakathā, sā eva aṭṭhakathā, ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā, yathā ‘‘dukkhassa pīḷanaṭṭho’’ti (paṭi. ma. 2.8). Ādito tiādimhi paṭhamasaṅgītiyaṃ. Chaḷabhiññatāya paramena cittavasībhāvena samannāgatattā, jhānādīsu pañcavidhavasitāsabbhāvato ca vasino, therā mahākassapādayo. Tesaṃ satehi pañcahi. ti yā aṭṭhakathā. Saṅgītāti atthaṃ pakāsetuṃ yuttaṭṭhāne ‘‘ayaṃ etassa attho, ayaṃ etassa attho’’ti saṅgahetvā vuttā. Anusaṅgītā ca yasattherādīhi pacchāpi dutiyatatiyasaṅgītīsu, iminā attano saṃvaṇṇanāya āgamanasuddhiṃ dasseti.

    ஸீஹஸ்ஸ லானதோ க³ஹணதோ ஸீஹளோ, ஸீஹகுமாரோ. தங்வங்ஸஜாததாய தம்ப³பண்ணிதீ³பே க²த்தியானங், தேஸங் நிவாஸதாய தம்ப³பண்ணிதீ³பஸ்ஸ ச ஸீஹளபா⁴வோ வேதி³தப்³போ³. ஆப⁴தாதி ஜம்பு³தீ³பதோ ஆனீதா. அதா²தி பச்சா². அபரபா⁴கே³ ஹி அஸங்கரத்த²ங் ஸீஹளபா⁴ஸாய அட்ட²கதா² ட²பிதாதி. தேனஸ்ஸ மூலட்ட²கதா² ஸப்³ப³ஸாதா⁴ரணா ந ஹோதீதி இத³ங் அத்த²ப்பகாஸனங் ஏகந்தேன கரணீயந்தி த³ஸ்ஸேதி. தேனேவாஹ – ‘‘தீ³பவாஸீனமத்தா²யா’’தி. தத்த² தீ³பவாஸீனந்தி ஜம்பு³தீ³பவாஸீனங். தீ³பவாஸீனந்தி வா ஸீஹளதீ³பவாஸீனங் அத்தா²ய ஸீஹளபா⁴ஸாய ட²பிதாதி யோஜனா.

    Sīhassa lānato gahaṇato sīhaḷo, sīhakumāro. Taṃvaṃsajātatāya tambapaṇṇidīpe khattiyānaṃ, tesaṃ nivāsatāya tambapaṇṇidīpassa ca sīhaḷabhāvo veditabbo. Ābhatāti jambudīpato ānītā. Athāti pacchā. Aparabhāge hi asaṅkaratthaṃ sīhaḷabhāsāya aṭṭhakathā ṭhapitāti. Tenassa mūlaṭṭhakathā sabbasādhāraṇā na hotīti idaṃ atthappakāsanaṃ ekantena karaṇīyanti dasseti. Tenevāha – ‘‘dīpavāsīnamatthāyā’’ti. Tattha dīpavāsīnanti jambudīpavāsīnaṃ. Dīpavāsīnanti vā sīhaḷadīpavāsīnaṃ atthāya sīhaḷabhāsāya ṭhapitāti yojanā.

    அபனெத்வானாதி கஞ்சுகஸதி³ஸங் ஸீஹளபா⁴ஸங் அபனெத்வா. ததோதி அட்ட²கதா²தோ. அஹந்தி அத்தானங் நித்³தி³ஸதி. மனோரமங் பா⁴ஸந்தி மாக³த⁴பா⁴ஸங். ஸா ஹி ஸபா⁴வனிருத்திபூ⁴தா பண்டி³தானங் மனங் ரமயதீதி. தேனேவாஹ – ‘‘தந்தினயானுச்ச²விக’’ந்தி, பாளிக³தியா அனுலோமிகங் பாளிபா⁴ஸாயானுவிதா⁴யினிந்தி அத்தோ². விக³ததோ³ஸந்தி அஸபா⁴வனிருத்திபா⁴ஸந்தரரஹிதங்.

    Apanetvānāti kañcukasadisaṃ sīhaḷabhāsaṃ apanetvā. Tatoti aṭṭhakathāto. Ahanti attānaṃ niddisati. Manoramaṃ bhāsanti māgadhabhāsaṃ. Sā hi sabhāvaniruttibhūtā paṇḍitānaṃ manaṃ ramayatīti. Tenevāha – ‘‘tantinayānucchavika’’nti, pāḷigatiyā anulomikaṃ pāḷibhāsāyānuvidhāyininti attho. Vigatadosanti asabhāvaniruttibhāsantararahitaṃ.

    ஸமயங் அவிலோமெந்தோதி ஸித்³த⁴ந்தங் அவிரோதெ⁴ந்தோ, ஏதேன அத்த²தோ³ஸாபா⁴வமாஹ. அவிருத்³த⁴த்தா ஏவ ஹி தே²ரவாதா³பி இத⁴ பகாஸியிஸ்ஸந்தி. தே²ரவங்ஸபதீ³பானந்தி தி²ரேஹி ஸீலக்க²ந்தா⁴தீ³ஹி ஸமன்னாக³தத்தா தே²ரா, மஹாகஸ்ஸபாத³யோ. தேஹி ஆக³தா ஆசரியபரம்பரா தே²ரவங்ஸோ, தப்பரியாபன்னா ஹுத்வா ஆக³மாதி⁴க³மஸம்பன்னத்தா பஞ்ஞாபஜ்ஜோதேன தஸ்ஸ ஸமுஜ்ஜலனதோ தே²ரவங்ஸபதீ³பா, மஹாவிஹாரவாஸினோ தே²ரா, தேஸங். விவிதே⁴ஹி ஆகாரேஹி நிச்சீ²யதீதி வினிச்ச²யோ, க³ண்டி²ட்டா²னேஸு கீ²லமத்³த³னாகாரேன பவத்தா விமதிச்சே²த³கதா². ஸுட்டு² நிபுணோ ஸண்ஹோ வினிச்ச²யோ ஏதேஸந்தி ஸுனிபுணவினிச்ச²யா. அத² வா வினிச்சி²னோதீதி வினிச்ச²யோ, யதா²வுத்தவிஸயங் ஞாணங். ஸுட்டு² நிபுணோ சே²கோ வினிச்ச²யோ ஏதேஸந்தி ஸுனிபுணவினிச்ச²யா, ஏதேன மஹாகஸ்ஸபாதி³தே²ரபரம்பராப⁴தோ, ததோயேவ ச அவிபரீதோ ஸண்ஹஸுகு²மோ மஹாவிஹாரவாஸீனங் வினிச்ச²யோதி தஸ்ஸ பமாணபூ⁴ததங் த³ஸ்ஸேதி.

    Samayaṃ avilomentoti siddhantaṃ avirodhento, etena atthadosābhāvamāha. Aviruddhattā eva hi theravādāpi idha pakāsiyissanti. Theravaṃsapadīpānanti thirehi sīlakkhandhādīhi samannāgatattā therā, mahākassapādayo. Tehi āgatā ācariyaparamparā theravaṃso, tappariyāpannā hutvā āgamādhigamasampannattā paññāpajjotena tassa samujjalanato theravaṃsapadīpā, mahāvihāravāsino therā, tesaṃ. Vividhehi ākārehi nicchīyatīti vinicchayo, gaṇṭhiṭṭhānesu khīlamaddanākārena pavattā vimaticchedakathā. Suṭṭhu nipuṇo saṇho vinicchayo etesanti sunipuṇavinicchayā. Atha vā vinicchinotīti vinicchayo, yathāvuttavisayaṃ ñāṇaṃ. Suṭṭhu nipuṇo cheko vinicchayo etesanti sunipuṇavinicchayā, etena mahākassapāditheraparamparābhato, tatoyeva ca aviparīto saṇhasukhumo mahāvihāravāsīnaṃ vinicchayoti tassa pamāṇabhūtataṃ dasseti.

    ஸுஜனஸ்ஸ சாதி -ஸத்³தோ³ ஸம்பிண்ட³னத்தோ², தேன ந கேவலங் ஜம்பு³தீ³பவாஸீனமேவ அத்தா²ய, அத² கோ² ஸாது⁴ஜனதோஸனத்த²ஞ்சாதி த³ஸ்ஸேதி, தேன ச தம்ப³பண்ணிதீ³பவாஸீனம்பி அத்தா²யாதி அயமத்தோ² ஸித்³தோ⁴ ஹோதி, உக்³க³ஹணாதி³ஸுகரதாய தேஸம்பி ப³ஹுபகாரத்தா. சிரட்டி²தத்த²ந்தி சிரட்டி²திஅத்த²ங் , சிரகாலட்டி²தியாதி அத்தோ². இத³ஞ்ஹி அத்த²ப்பகாஸனங் அவிபரீதப்³யஞ்ஜனஸுனிக்கே²பஸ்ஸ அத்த²ஸுனயஸ்ஸ ச உபாயபா⁴வதோ ஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸ சிரட்டி²தியா ஸங்வத்ததி. வுத்தஞ்ஹேதங் ப⁴க³வதா –

    Sujanassa cāti ca-saddo sampiṇḍanattho, tena na kevalaṃ jambudīpavāsīnameva atthāya, atha kho sādhujanatosanatthañcāti dasseti, tena ca tambapaṇṇidīpavāsīnampi atthāyāti ayamattho siddho hoti, uggahaṇādisukaratāya tesampi bahupakārattā. Ciraṭṭhitatthanti ciraṭṭhitiatthaṃ , cirakālaṭṭhitiyāti attho. Idañhi atthappakāsanaṃ aviparītabyañjanasunikkhepassa atthasunayassa ca upāyabhāvato saddhammassa ciraṭṭhitiyā saṃvattati. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘த்³வேமே, பி⁴க்க²வே, த⁴ம்மா ஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸ டி²தியா அஸம்மோஸாய அனந்தரதா⁴னாய ஸங்வத்தந்தி. கதமே த்³வே? ஸுனிக்க²த்தஞ்ச பத³ப்³யஞ்ஜனங், அத்தோ² ச ஸுனீதோ’’தி (அ॰ நி॰ 2.21).

    ‘‘Dveme, bhikkhave, dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṃvattanti. Katame dve? Sunikkhattañca padabyañjanaṃ, attho ca sunīto’’ti (a. ni. 2.21).

    யங் அத்த²வண்ணனங் கத்துகாமோ, தஸ்ஸா மஹத்தங் பரிஹரிதுங் ‘‘ஸீலகதா²’’திஆதி³ வுத்தங். தேனேவாஹ – ‘‘ந தங் இத⁴ விசாரயிஸ்ஸாமீ’’தி. அத² வா யங் அட்ட²கத²ங் கத்துகாமோ, ததே³கதே³ஸபா⁴வேன விஸுத்³தி⁴மக்³கோ³ ச க³ஹேதப்³போ³தி கதி²கானங் உபதே³ஸங் கரொந்தோ தத்த² விசாரிதத⁴ம்மே உத்³தே³ஸவஸேன த³ஸ்ஸேதி ‘‘ஸீலகதா²’’ திஆதி³னா. தத்த² ஸீலகதா²தி சாரித்தவாரித்தாதி³வஸேன ஸீலவித்தா²ரகதா². து⁴தத⁴ம்மாதி பிண்ட³பாதிகங்கா³த³யோ (விஸுத்³தி⁴॰ 1.22; தே²ரகா³॰ அட்ட²॰ 2.845, 849) தேரஸ கிலேஸது⁴னநகத⁴ம்மா. கம்மட்டா²னானி ஸப்³பா³னீதி பாளியங் ஆக³தானி அட்ட²திங்ஸ, அட்ட²கதா²யங் த்³வேதி நிரவஸேஸானி யோக³கம்மஸ்ஸ பா⁴வனாய பவத்திட்டா²னானி. சரியாவிதா⁴னஸஹிதோதி ராக³சரிதாதீ³னங் ஸபா⁴வாதி³விதா⁴னேன ஸஹிதோ. ஜா²னானி சத்தாரி ரூபாவசரஜ்ஜா²னானி, ஸமாபத்தியோ சதஸ்ஸோ அரூபஸமாபத்தியோ. அட்ட²பி வா படிலத்³த⁴மத்தானி ஜா²னானி, ஸமாபஜ்ஜனவஸீபா⁴வப்பத்தியா ஸமாபத்தியோ. ஜா²னானி வா ரூபாரூபாவசரஜ்ஜா²னானி , ஸமாபத்தியோ ப²லஸமாபத்தினிரோத⁴ஸமாபத்தியோ.

    Yaṃ atthavaṇṇanaṃ kattukāmo, tassā mahattaṃ pariharituṃ ‘‘sīlakathā’’tiādi vuttaṃ. Tenevāha – ‘‘na taṃ idha vicārayissāmī’’ti. Atha vā yaṃ aṭṭhakathaṃ kattukāmo, tadekadesabhāvena visuddhimaggo ca gahetabboti kathikānaṃ upadesaṃ karonto tattha vicāritadhamme uddesavasena dasseti ‘‘sīlakathā’’ tiādinā. Tattha sīlakathāti cārittavārittādivasena sīlavitthārakathā. Dhutadhammāti piṇḍapātikaṅgādayo (visuddhi. 1.22; theragā. aṭṭha. 2.845, 849) terasa kilesadhunanakadhammā. Kammaṭṭhānāni sabbānīti pāḷiyaṃ āgatāni aṭṭhatiṃsa, aṭṭhakathāyaṃ dveti niravasesāni yogakammassa bhāvanāya pavattiṭṭhānāni. Cariyāvidhānasahitoti rāgacaritādīnaṃ sabhāvādividhānena sahito. Jhānāni cattāri rūpāvacarajjhānāni, samāpattiyo catasso arūpasamāpattiyo. Aṭṭhapi vā paṭiladdhamattāni jhānāni, samāpajjanavasībhāvappattiyā samāpattiyo. Jhānāni vā rūpārūpāvacarajjhānāni , samāpattiyo phalasamāpattinirodhasamāpattiyo.

    லோகியலோகுத்தரபே⁴தா³ ச² அபி⁴ஞ்ஞாயோ ஸப்³பா³ அபி⁴ஞ்ஞாயோ. ஞாணவிப⁴ங்கா³தீ³ஸு ஆக³தனயேன ஏகவிதா⁴தி³னா பஞ்ஞாய ஸங்கலெத்வா ஸம்பிண்டெ³த்வா நிச்ச²யோ பஞ்ஞாஸங்கலனநிச்ச²யோ.

    Lokiyalokuttarabhedā cha abhiññāyo sabbā abhiññāyo. Ñāṇavibhaṅgādīsu āgatanayena ekavidhādinā paññāya saṅkaletvā sampiṇḍetvā nicchayo paññāsaṅkalananicchayo.

    பச்சயத⁴ம்மானங் ஹேதாதீ³னங் பச்சயுப்பன்னத⁴ம்மானங் ஹேதுபச்சயாதி³பா⁴வோ பச்சயாகாரோ, தஸ்ஸ தே³ஸனா பச்சயாகாரதே³ஸனா, படிச்சஸமுப்பாத³கதா²தி அத்தோ². ஸா பன க⁴னவினிப்³போ⁴க³ஸ்ஸ ஸுது³க்கரதாய ஸண்ஹஸுகு²மா, நிகாயந்தரலத்³தி⁴ஸங்கரரஹிதா, ஏகத்தனயாதி³ஸஹிதா ச தத்த² விசாரிதாதி ஆஹ – ‘‘ஸுபரிஸுத்³த⁴னிபுணனயா’’தி. படிஸம்பி⁴தா³தீ³ஸு ஆக³தனயங் அவிஸ்ஸஜ்ஜெத்வாவ விசாரிதத்தா அவிமுத்ததந்தி மக்³கா³.

    Paccayadhammānaṃ hetādīnaṃ paccayuppannadhammānaṃ hetupaccayādibhāvo paccayākāro, tassa desanā paccayākāradesanā, paṭiccasamuppādakathāti attho. Sā pana ghanavinibbhogassa sudukkaratāya saṇhasukhumā, nikāyantaraladdhisaṅkararahitā, ekattanayādisahitā ca tattha vicāritāti āha – ‘‘suparisuddhanipuṇanayā’’ti. Paṭisambhidādīsu āgatanayaṃ avissajjetvāva vicāritattā avimuttatanti maggā.

    இதி பன ஸப்³ப³ந்தி இதி-ஸத்³தோ³ பரிஸமாபனே, பன-ஸத்³தோ³ வசனாலங்காரே, ஏதங் ஸப்³ப³ந்தி அத்தோ². இதா⁴தி இமிஸ்ஸா அட்ட²கதா²யங். ந விசாரயிஸ்ஸாமி, புனருத்திபா⁴வதோதி அதி⁴ப்பாயோ.

    Itipana sabbanti iti-saddo parisamāpane, pana-saddo vacanālaṅkāre, etaṃ sabbanti attho. Idhāti imissā aṭṭhakathāyaṃ. Na vicārayissāmi, punaruttibhāvatoti adhippāyo.

    இதா³னி தஸ்ஸேவ அவிசாரணஸ்ஸ ஏகந்தகாரணங் நித்³தா⁴ரெந்தோ ‘‘மஜ்ஜே² விஸுத்³தி⁴மக்³கோ³’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ‘‘மஜ்ஜே² ட²த்வா’’தி ஏதேன மஜ்ஜே²பா⁴வதீ³பனேன விஸேஸதோ சதுன்னங் ஆக³மானங் ஸாதா⁴ரணட்ட²கதா² விஸுத்³தி⁴மக்³கோ³, ந ஸுமங்க³லவிலாஸினீஆத³யோ விய அஸாதா⁴ரணட்ட²கதா²தி த³ஸ்ஸேதி. ‘‘விஸேஸதோ’’தி இத³ங் வினயாபி⁴த⁴ம்மானம்பி விஸுத்³தி⁴மக்³கோ³ யதா²ரஹங் அத்த²வண்ணனா ஹோதி யேவாதி கத்வா வுத்தங்.

    Idāni tasseva avicāraṇassa ekantakāraṇaṃ niddhārento ‘‘majjhe visuddhimaggo’’tiādimāha. Tattha ‘‘majjhe ṭhatvā’’ti etena majjhebhāvadīpanena visesato catunnaṃ āgamānaṃ sādhāraṇaṭṭhakathā visuddhimaggo, na sumaṅgalavilāsinīādayo viya asādhāraṇaṭṭhakathāti dasseti. ‘‘Visesato’’ti idaṃ vinayābhidhammānampi visuddhimaggo yathārahaṃ atthavaṇṇanā hoti yevāti katvā vuttaṃ.

    இச்சேவாதி இதி ஏவ. தம்பீதி விஸுத்³தி⁴மக்³க³ம்பி. ஏதாயாதி ஸுமங்க³லவிலாஸினியா. எத்த² ச ‘‘ஸீஹளதீ³பங் ஆப⁴தா’’திஆதி³னா அத்த²ப்பகாஸனஸ்ஸ நிமித்தங் த³ஸ்ஸேதி, ‘‘தீ³பவாஸீனமத்தா²ய, ஸுஜனஸ்ஸ ச துட்ட²த்த²ங், சிரட்டி²தத்த²ஞ்ச த⁴ம்மஸ்ஸா’’தி ஏதேன பயோஜனங், அவஸிட்டே²ன கரணப்பகாரங். ஸீலகதா²தீ³னங் அவிசாரணம்பி ஹி இத⁴ கரணப்பகாரோ ஏவாதி.

    Iccevāti iti eva. Tampīti visuddhimaggampi. Etāyāti sumaṅgalavilāsiniyā. Ettha ca ‘‘sīhaḷadīpaṃ ābhatā’’tiādinā atthappakāsanassa nimittaṃ dasseti, ‘‘dīpavāsīnamatthāya, sujanassa ca tuṭṭhatthaṃ, ciraṭṭhitatthañca dhammassā’’ti etena payojanaṃ, avasiṭṭhena karaṇappakāraṃ. Sīlakathādīnaṃ avicāraṇampi hi idha karaṇappakāro evāti.

    க³ந்தா²ரம்ப⁴கதா²வண்ணனா நிட்டி²தா.

    Ganthārambhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    நிதா³னகதா²வண்ணனா

    Nidānakathāvaṇṇanā

    விபா⁴க³வந்தானங் ஸபா⁴வவிபா⁴வனங் விபா⁴க³த³ஸ்ஸனவஸேனேவ ஹோதீதி பட²மங் தாவ வக்³க³ஸுத்தவஸேன விபா⁴க³ங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘தத்த² தீ³கா⁴க³மோ நாமா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² தத்தா²தி ‘‘தீ³க⁴ஸ்ஸ ஆக³மவரஸ்ஸ அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீ’’தி யதி³த³ங் வுத்தங், தஸ்மிங் வசனே. யஸ்ஸ அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீதி படிஞ்ஞாதங், ஸோ தீ³கா⁴க³மோ நாம வக்³க³ஸுத்தவஸேன ஏவங் விபா⁴கோ³தி அத்தோ². அத² வா தத்தா²தி ‘‘தீ³கா⁴க³மனிஸ்ஸிதமத்த²’’ந்தி ஏதஸ்மிங் வசனே. யோ தீ³கா⁴க³மோ வுத்தோ, ஸோ வக்³கா³தி³வஸேன ஏதி³ஸோதி அத்தோ². அத்தனோ ஸங்வண்ணனாய பட²மமஹாஸங்கீ³தியங் நிக்கி²த்தானுக்கமேனேவ பவத்தபா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ங் ‘‘தஸ்ஸ வக்³கே³ஸு…பே॰… வுத்தங் நிதா³னமாதீ³’’தி ஆஹ. கஸ்மா பன சதூஸு ஆக³மேஸு தீ³கா⁴க³மோ பட²மங் ஸங்கீ³தோ, தத்த² ச ஸீலக்க²ந்த⁴வக்³கோ³ ஆதி³தோ நிக்கி²த்தோ, தஸ்மிஞ்ச ப்³ரஹ்மஜாலந்தி? நாயமனுயோகோ³ கத்த²சிபி ந பவத்ததி, அபி ச ஸத்³தா⁴வஹகு³ணதோ தீ³க⁴னிகாயோ பட²மங் ஸங்கீ³தோ. ஸத்³தா⁴ ஹி குஸலத⁴ம்மானங் பீ³ஜங். யதா²ஹ – ‘‘ஸத்³தா⁴ பீ³ஜங் தபோ வுட்டீ²’’தி, (ஸங்॰ நி॰ 1.197; ஸு॰ நி॰ 77) ஸத்³தா⁴வஹகு³ணதா சஸ்ஸ த³ஸ்ஸிதாயேவ. கிஞ்ச கதிபயஸுத்தஸங்க³ஹதோ, அப்பபரிமாணதோ ச க³ஹணதா⁴ரணாதி³ஸுக²தோ. ததா²ஹேஸ சதுத்திங்ஸஸுத்தஸங்க³ஹோ சதுஸட்டி²பா⁴ணவாரபரிமாணோ ச. ஸீலகதா²பா³ஹுல்லதோ பன ஸீலக்க²ந்த⁴வக்³கோ³ பட²மங் நிக்கி²த்தோ. ஸீலஞ்ஹி ஸாஸனஸ்ஸ ஆதி³, ஸீலபதிட்டா²னத்தா ஸப்³ப³கு³ணானங். தேனேவாஹ – ‘‘தஸ்மா திஹ, த்வங் பி⁴க்கு², ஆதி³மேவ விஸோதே⁴ஹி குஸலேஸு த⁴ம்மேஸு. கோ சாதி³ குஸலானங் த⁴ம்மானங்? ஸீலஞ்ச ஸுவிஸுத்³த⁴’’ந்திஆதி³ (ஸங்॰ நி॰ 5.395). ஏதேன சஸ்ஸ வக்³க³ஸ்ஸ அன்வத்த²ஸஞ்ஞதா வுத்தா ஹோதி. தி³ட்டி²வினிவேட²னகதா²பா⁴வதோ பன ஸுத்தந்தபிடகஸ்ஸ நிரவஸேஸதி³ட்டி²விப⁴ஜனங் ப்³ரஹ்மஜாலங் பட²மங் நிக்கி²த்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். தேபிடகே ஹி பு³த்³த⁴வசனே ப்³ரஹ்மஜாலஸதி³ஸங் தி³ட்டி²க³தானி நிக்³கு³ம்ப³ங் நிஜ்ஜடங் கத்வா விப⁴த்தஸுத்தங் நத்தீ²தி.

    Vibhāgavantānaṃ sabhāvavibhāvanaṃ vibhāgadassanavaseneva hotīti paṭhamaṃ tāva vaggasuttavasena vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tattha dīghāgamo nāmā’’tiādimāha. Tattha tatthāti ‘‘dīghassa āgamavarassa atthaṃ pakāsayissāmī’’ti yadidaṃ vuttaṃ, tasmiṃ vacane. Yassa atthaṃ pakāsayissāmīti paṭiññātaṃ, so dīghāgamo nāma vaggasuttavasena evaṃ vibhāgoti attho. Atha vā tatthāti ‘‘dīghāgamanissitamattha’’nti etasmiṃ vacane. Yo dīghāgamo vutto, so vaggādivasena edisoti attho. Attano saṃvaṇṇanāya paṭhamamahāsaṅgītiyaṃ nikkhittānukkameneva pavattabhāvadassanatthaṃ ‘‘tassa vaggesu…pe… vuttaṃ nidānamādī’’ti āha. Kasmā pana catūsu āgamesu dīghāgamo paṭhamaṃ saṅgīto, tattha ca sīlakkhandhavaggo ādito nikkhitto, tasmiñca brahmajālanti? Nāyamanuyogo katthacipi na pavattati, api ca saddhāvahaguṇato dīghanikāyo paṭhamaṃ saṅgīto. Saddhā hi kusaladhammānaṃ bījaṃ. Yathāha – ‘‘saddhā bījaṃ tapo vuṭṭhī’’ti, (saṃ. ni. 1.197; su. ni. 77) saddhāvahaguṇatā cassa dassitāyeva. Kiñca katipayasuttasaṅgahato, appaparimāṇato ca gahaṇadhāraṇādisukhato. Tathāhesa catuttiṃsasuttasaṅgaho catusaṭṭhibhāṇavāraparimāṇo ca. Sīlakathābāhullato pana sīlakkhandhavaggo paṭhamaṃ nikkhitto. Sīlañhi sāsanassa ādi, sīlapatiṭṭhānattā sabbaguṇānaṃ. Tenevāha – ‘‘tasmā tiha, tvaṃ bhikkhu, ādimeva visodhehi kusalesu dhammesu. Ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ? Sīlañca suvisuddha’’ntiādi (saṃ. ni. 5.395). Etena cassa vaggassa anvatthasaññatā vuttā hoti. Diṭṭhiviniveṭhanakathābhāvato pana suttantapiṭakassa niravasesadiṭṭhivibhajanaṃ brahmajālaṃ paṭhamaṃ nikkhittanti daṭṭhabbaṃ. Tepiṭake hi buddhavacane brahmajālasadisaṃ diṭṭhigatāni niggumbaṃ nijjaṭaṃ katvā vibhattasuttaṃ natthīti.

    பட²மமஹாஸங்கீ³திகதா²வண்ணனா

    Paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā

    யஸ்ஸா பட²மமஹாஸங்கீ³தியங் நிக்கி²த்தானுக்கமேன ஸங்வண்ணனங் கத்துகாமோ, தங், தஸ்ஸா ச தந்திஆருள்ஹாய இத⁴ வசனே காரணங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘பட²மமஹாஸங்கீ³தி…பே॰… வேதி³தப்³பா³’’தி ஆஹ. தத்த² யதா²பச்சயங் தத்த² தத்த² தே³ஸிதத்தா , பஞ்ஞத்தத்தா ச விப்பகிண்ணானங் த⁴ம்மவினயானங் ஸங்க³ஹெத்வா கா³யனங் கத²னங் ஸங்கீ³தி, ஏதேன தங்தங்ஸிக்கா²பதா³னங் ஸுத்தானஞ்ச ஆதி³பரியோஸானேஸு, அந்தரந்தரா ச ஸம்ப³ந்த⁴வஸேன ட²பிதங் ஸங்கீ³திகாரவசனங் ஸங்க³ஹிதங் ஹோதி. மஹாவிஸயத்தா, பூஜனீயத்தா ச மஹதீ ஸங்கீ³தி மஹாஸங்கீ³தி, பட²மா மஹாஸங்கீ³தி பட²மமஹாஸங்கீ³தி, தஸ்ஸா பவத்திகாலோ பட²மமஹாஸங்கீ³திகாலோ, தஸ்மிங் பட²மமஹாஸங்கீ³திகாலே. நிதா³னந்தி ச தே³ஸனங் தே³ஸகாலாதி³வஸேன அவிதி³தங் விதி³தங் கத்வா நித³ஸ்ஸேதீதி நிதா³னங். ஸத்தானங் த³ஸ்ஸனானுத்தரியஸரணாதி³படிலாப⁴ஹேதுபூ⁴தாஸு விஜ்ஜமானாஸுபி அஞ்ஞாஸு ப⁴க³வதோ கிரியாஸு ‘‘பு³த்³தோ⁴ போ³தெ⁴ய்ய’’ந்தி (பு³॰ வங்॰ அட்ட²॰ ரதனசங்கமனகண்ட³வண்ணனா; சரியா॰ உத்³தா⁴னகா³தா²வண்ணனா) படிஞ்ஞாய அனுலோமதோ வேனெய்யானங் மக்³க³ப²லப்பத்தீனங் ஹேதுபூ⁴தா கிரியா நிப்பரியாயேன பு³த்³த⁴கிச்சந்தி ஆஹ – ‘‘த⁴ம்மசக்கப்பவத்தனஞ்ஹி ஆதி³ங் கத்வா’’தி. தத்த² ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியாதி³த⁴ம்மோயேவ பவத்தனட்டே²ன சக்கந்தி த⁴ம்மசக்கங். அத² வா சக்கந்தி ஆணா, த⁴ம்மதோ அனபேதத்தா த⁴ம்மஞ்ச தங் சக்கஞ்சாதி த⁴ம்மசக்கங், த⁴ம்மேன ஞாயேன சக்கந்திபி த⁴ம்மசக்கங். யதா²ஹ –

    Yassā paṭhamamahāsaṅgītiyaṃ nikkhittānukkamena saṃvaṇṇanaṃ kattukāmo, taṃ, tassā ca tantiāruḷhāya idha vacane kāraṇaṃ dassento ‘‘paṭhamamahāsaṅgīti…pe… veditabbā’’ti āha. Tattha yathāpaccayaṃ tattha tattha desitattā , paññattattā ca vippakiṇṇānaṃ dhammavinayānaṃ saṅgahetvā gāyanaṃ kathanaṃ saṅgīti, etena taṃtaṃsikkhāpadānaṃ suttānañca ādipariyosānesu, antarantarā ca sambandhavasena ṭhapitaṃ saṅgītikāravacanaṃ saṅgahitaṃ hoti. Mahāvisayattā, pūjanīyattā ca mahatī saṅgīti mahāsaṅgīti, paṭhamā mahāsaṅgīti paṭhamamahāsaṅgīti, tassā pavattikālo paṭhamamahāsaṅgītikālo, tasmiṃ paṭhamamahāsaṅgītikāle. Nidānanti ca desanaṃ desakālādivasena aviditaṃ viditaṃ katvā nidassetīti nidānaṃ. Sattānaṃ dassanānuttariyasaraṇādipaṭilābhahetubhūtāsu vijjamānāsupi aññāsu bhagavato kiriyāsu ‘‘buddho bodheyya’’nti (bu. vaṃ. aṭṭha. ratanacaṅkamanakaṇḍavaṇṇanā; cariyā. uddhānagāthāvaṇṇanā) paṭiññāya anulomato veneyyānaṃ maggaphalappattīnaṃ hetubhūtā kiriyā nippariyāyena buddhakiccanti āha – ‘‘dhammacakkappavattanañhi ādiṃ katvā’’ti. Tattha saddhindriyādidhammoyeva pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ. Atha vā cakkanti āṇā, dhammato anapetattā dhammañca taṃ cakkañcāti dhammacakkaṃ, dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ. Yathāha –

    ‘‘த⁴ம்மஞ்ச பவத்தேதி சக்கஞ்சாதி த⁴ம்மசக்கங், சக்கஞ்ச பவத்தேதி த⁴ம்மஞ்சாதி த⁴ம்மசக்கங், த⁴ம்மேன பவத்தேதீதி த⁴ம்மசக்கங், த⁴ம்மசரியாய பவத்தேதீதி த⁴ம்மசக்க’’ந்திஆதி³ (படி॰ ம॰ 2, 39, 41).

    ‘‘Dhammañca pavatteti cakkañcāti dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattetīti dhammacakkaṃ, dhammacariyāya pavattetīti dhammacakka’’ntiādi (paṭi. ma. 2, 39, 41).

    ‘‘கதபு³த்³த⁴கிச்சே’’தி ஏதேன பு³த்³த⁴கத்தப்³ப³ஸ்ஸ கஸ்ஸசிபி அஸேஸிதபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி. நனு ச ஸாவகேஹி வினீதாபி வினெய்யா ப⁴க³வதாயேவ வினீதா ஹொந்தி, யதோ ஸாவகபா⁴ஸிதங் ஸுத்தங் ‘‘பு³த்³த⁴வசன’’ந்தி வுச்சதி, ஸாவகவினெய்யா ச ந தாவ வினீதாதி? நாயங் தோ³ஸோ தேஸங் வினயனுபாயஸ்ஸ ஸாவகேஸு ட²பிதத்தா. தேனேவாஹ –

    ‘‘Katabuddhakicce’’ti etena buddhakattabbassa kassacipi asesitabhāvaṃ dasseti. Nanu ca sāvakehi vinītāpi vineyyā bhagavatāyeva vinītā honti, yato sāvakabhāsitaṃ suttaṃ ‘‘buddhavacana’’nti vuccati, sāvakavineyyā ca na tāva vinītāti? Nāyaṃ doso tesaṃ vinayanupāyassa sāvakesu ṭhapitattā. Tenevāha –

    ‘‘ந தாவாஹங், பாபிம, பரினிப்³பா³யிஸ்ஸாமி, யாவ மே பி⁴க்கூ² ந ஸாவகா ப⁴விஸ்ஸந்தி வியத்தா வினீதா விஸாரதா³ ப³ஹுஸ்ஸுதா த⁴ம்மத⁴ரா…பே॰… உப்பன்னங் பரப்பவாத³ங் ஸஹ த⁴ம்மேன ஸுனிக்³க³ஹிதங் நிக்³க³ஹெத்வா ஸப்பாடிஹாரியங் த⁴ம்மங் தே³ஸெஸ்ஸ’’ந்திஆதி³ (தீ³॰ நி॰ 2.168; ஸங்॰ நி॰ 5.822; உதா³॰ 51).

    ‘‘Na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me bhikkhū na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā…pe… uppannaṃ parappavādaṃ saha dhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessa’’ntiādi (dī. ni. 2.168; saṃ. ni. 5.822; udā. 51).

    ‘‘குஸினாராய’’ந்திஆதி³ ப⁴க³வதோ பரினிப்³பு³ததே³ஸகாலவிஸேஸத³ஸ்ஸனங் ‘‘அபரினிப்³பு³தோ ப⁴க³வா’’தி கா³ஹஸ்ஸ மிச்சா²பா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ங், லோகே ஜாதஸங்வத்³த⁴பா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ஞ்ச . ததா² ஹி மனுஸ்ஸபா⁴வஸ்ஸ ஸுபாகடகரணத்த²ங் மஹாபோ³தி⁴ஸத்தா சரிமப⁴வே தா³ரபரிக்³க³ஹாதீ³னிபி கரொந்தீதி. உபாதீ³யதே கம்மகிலேஸேஹீதி உபாதி³, விபாகக்க²ந்தா⁴ கடத்தா ச ரூபங். ஸோ பன உபாதி³ கிலேஸாபி⁴ஸங்கா²ரமாரனிம்மத²னேன நிப்³பா³னப்பத்தியங் அனொஸ்ஸட்டோ², இத⁴ க²ந்த⁴மச்சுமாரனிம்மத²னேன ஒஸ்ஸட்டோ² நிஸ்ஸேஸிதோதி அயங் அனுபாதி³ஸேஸா, நிப்³பா³னதா⁴து. நிப்³பா³னதா⁴தூதி செத்த² நிப்³பு³திமத்தங் அதி⁴ப்பேதங், இத்த²ம்பூ⁴தலக்க²ணே சாயங் கரணனித்³தே³ஸோ. ‘‘தா⁴துபா⁴ஜனதி³வஸே’’தி இத³ங் ந ‘‘ஸன்னிபதிதான’’ந்தி ஏதஸ்ஸ விஸேஸனங், உஸ்ஸாஹஜனநஸ்ஸ பன விஸேஸனங், ‘‘தா⁴துபா⁴ஜனதி³வஸே பி⁴க்கூ²னங் உஸ்ஸாஹங் ஜனேஸீ’’தி. தா⁴துபா⁴ஜனதி³வஸதோ ஹி புரிமபுரிமதரதி³வஸேஸு பி⁴க்கூ² ஸமாக³தாதி. அத² வா தா⁴துபா⁴ஜனதி³வஸே ஸன்னிபதிதானங் காயஸாமக்³கீ³வஸேன ஸஹிதானந்தி அத்தோ². ஸங்க⁴ஸ்ஸ தே²ரோ ஸங்க⁴த்தே²ரோ, ஸோ பன ஸங்கோ⁴ கிங் பரிமாணானந்தி ஆஹ – ‘‘ஸத்தன்னங் பி⁴க்கு²ஸதஸஹஸ்ஸான’’ந்தி. நிச்சஸாபெக்க²தாய ஹி ஏதி³ஸேஸு ஸமாஸோ ஹோதியேவ, யதா² – ‘‘தே³வத³த்தஸ்ஸ க³ருகுல’’ந்தி.

    ‘‘Kusinārāya’’ntiādi bhagavato parinibbutadesakālavisesadassanaṃ ‘‘aparinibbuto bhagavā’’ti gāhassa micchābhāvadassanatthaṃ, loke jātasaṃvaddhabhāvadassanatthañca . Tathā hi manussabhāvassa supākaṭakaraṇatthaṃ mahābodhisattā carimabhave dārapariggahādīnipi karontīti. Upādīyate kammakilesehīti upādi, vipākakkhandhā kaṭattā ca rūpaṃ. So pana upādi kilesābhisaṅkhāramāranimmathanena nibbānappattiyaṃ anossaṭṭho, idha khandhamaccumāranimmathanena ossaṭṭho nissesitoti ayaṃ anupādisesā, nibbānadhātu. Nibbānadhātūti cettha nibbutimattaṃ adhippetaṃ, itthambhūtalakkhaṇe cāyaṃ karaṇaniddeso. ‘‘Dhātubhājanadivase’’ti idaṃ na ‘‘sannipatitāna’’nti etassa visesanaṃ, ussāhajananassa pana visesanaṃ, ‘‘dhātubhājanadivase bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesī’’ti. Dhātubhājanadivasato hi purimapurimataradivasesu bhikkhū samāgatāti. Atha vā dhātubhājanadivase sannipatitānaṃ kāyasāmaggīvasena sahitānanti attho. Saṅghassa thero saṅghatthero, so pana saṅgho kiṃ parimāṇānanti āha – ‘‘sattannaṃ bhikkhusatasahassāna’’nti. Niccasāpekkhatāya hi edisesu samāso hotiyeva, yathā – ‘‘devadattassa garukula’’nti.

    ஆயஸ்மா மஹாகஸ்ஸபோ புன து³ல்லப⁴பா⁴வங் மஞ்ஞமானோ பி⁴க்கூ²னங் உஸ்ஸாஹங் ஜனேஸீதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. ‘‘தா⁴துபா⁴ஜனதி³வஸே ஸன்னிபதிதான’’ந்தி இத³ங் ‘‘பி⁴க்கூ²னங் உஸ்ஸாஹங் ஜனேஸீ’’தி எத்த² ‘‘பி⁴க்கூ²ன’’ந்தி இமினாபி பதே³ன ஸம்ப³ந்த⁴னீயங். ஸுப⁴த்³தே³ன வுட்³ட⁴பப்³ப³ஜிதேன வுத்தவசனமனுஸ்ஸரந்தோதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. தத்த² அனுஸ்ஸரந்தோ த⁴ம்மஸங்வேக³வஸேனாதி அதி⁴ப்பாயோ. ‘‘ஸத்³த⁴ம்மங் அந்தரதா⁴பெய்யுங் ஸங்கா³யெய்யங்…பே॰… சிரட்டி²திகங் தஸ்ஸ கிமஞ்ஞங் ஆணண்யங் ப⁴விஸ்ஸதீ’’தி ஏதேஸங் பதா³னங் ‘‘இதி சிந்தயந்தோ’’தி ஏதேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. ததா² ‘‘யஞ்சாஹ’’ந்தி ஏதஸ்ஸ ‘‘அனுக்³க³ஹிதோ பஸங்ஸிதோ’’தி ஏதேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. யங் பாபபி⁴க்கூ²தி எத்த² ந்தி நிபாதமத்தங், காரணனித்³தே³ஸோ வா, யேன காரணேன அந்தரதா⁴பெய்யுங், ததே³தங் காரணங் விஜ்ஜதீதி அத்தோ², அத்³த⁴னியந்தி அத்³தா⁴னமக்³க³கா³மி, அத்³தா⁴னக்க²மந்தி அத்தோ².

    Āyasmā mahākassapo puna dullabhabhāvaṃ maññamāno bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesīti sambandho. ‘‘Dhātubhājanadivase sannipatitāna’’nti idaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesī’’ti ettha ‘‘bhikkhūna’’nti imināpi padena sambandhanīyaṃ. Subhaddena vuḍḍhapabbajitena vuttavacanamanussarantoti sambandho. Tattha anussaranto dhammasaṃvegavasenāti adhippāyo. ‘‘Saddhammaṃ antaradhāpeyyuṃ saṅgāyeyyaṃ…pe… ciraṭṭhitikaṃ tassa kimaññaṃ āṇaṇyaṃ bhavissatī’’ti etesaṃ padānaṃ ‘‘iti cintayanto’’ti etena sambandho. Tathā ‘‘yañcāha’’nti etassa ‘‘anuggahito pasaṃsito’’ti etena sambandho. Yaṃ pāpabhikkhūti ettha yanti nipātamattaṃ, kāraṇaniddeso vā, yena kāraṇena antaradhāpeyyuṃ, tadetaṃ kāraṇaṃ vijjatīti attho, addhaniyanti addhānamaggagāmi, addhānakkhamanti attho.

    யஞ்சாஹந்தி எத்த² ந்தி யஸ்மா, யேன காரணேனாதி வுத்தங் ஹோதி, கிரியாபராமஸனங் வா ஏதங், தேன ‘‘அனுக்³க³ஹிதோ பஸங்ஸிதோ’’தி எத்த² அனுக்³க³ண்ஹனங் பஸங்ஸனஞ்ச பராமஸதி. ‘‘சீவரே ஸாதா⁴ரணபரிபோ⁴கே³னா’’தி எத்த² ‘‘அத்தனா ஸமஸமட்ட²பனேனா’’தி இத⁴ அத்தனா-ஸத்³த³ங் ஆனெத்வா சீவரே அத்தனா ஸாதா⁴ரணபரிபோ⁴கே³னாதி யோஜேதப்³ப³ங். யஸ்ஸ யேன ஹி ஸம்ப³ந்தோ⁴ தூ³ரட்ட²ம்பி ச தஸ்ஸ தந்தி அத² வா ப⁴க³வதா சீவரே ஸாதா⁴ரணபரிபோ⁴கே³ன ப⁴க³வதா அனுக்³க³ஹிதோதி யோஜனீயங், ஏதஸ்ஸாபி ஹி கரணனித்³தே³ஸஸ்ஸ ஸஹயோக³கத்துத்த²ஜோதகத்தஸம்ப⁴வதோ. யாவதே³தி யாவதே³வ, யத்தகங் காலங், யத்தகே வா ஸமாபத்திவிஹாரே, அபி⁴ஞ்ஞாவிஹாரே வா ஆகங்க²ந்தோ விஹராமி சேவ வோஹராமி ச, ததா² கஸ்ஸபோபீதி அத்தோ². இத³ஞ்ச நவானுபுப்³ப³விஹாரச²ளபி⁴ஞ்ஞபா⁴வஸாமஞ்ஞேன து²திமத்தங் வுத்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ந ஹி ஆயஸ்மா மஹாகஸ்ஸபோ ப⁴க³வா விய தே³வஸிகங் சதுவீஸதிகோடிஸதஸஹஸ்ஸஸங்க்²யா ஸமாபத்தியோ ஸமாபஜ்ஜதி, யமகபாடிஹாரியாதி³வஸேன வா அபி⁴ஞ்ஞாயோ வளஞ்ஜேதீதி. தேனேவாஹ – ‘‘நவானுபுப்³ப³விஹாரச²ளபி⁴ஞ்ஞாப்பபே⁴தே³’’தி . தஸ்ஸ கிமஞ்ஞங் ஆணண்யங் ப⁴விஸ்ஸதி, அஞ்ஞத்ர த⁴ம்மவினயஸங்கா³யனாதி அதி⁴ப்பாயோ. ‘‘நனு மங் ப⁴க³வா’’திஆதி³னா வுத்தமேவத்த²ங் உபமாவஸேன விபா⁴வேதி.

    Yañcāhanti ettha yanti yasmā, yena kāraṇenāti vuttaṃ hoti, kiriyāparāmasanaṃ vā etaṃ, tena ‘‘anuggahito pasaṃsito’’ti ettha anuggaṇhanaṃ pasaṃsanañca parāmasati. ‘‘Cīvare sādhāraṇaparibhogenā’’ti ettha ‘‘attanā samasamaṭṭhapanenā’’ti idha attanā-saddaṃ ānetvā cīvare attanā sādhāraṇaparibhogenāti yojetabbaṃ. Yassa yena hi sambandho dūraṭṭhampi ca tassa tanti atha vā bhagavatā cīvare sādhāraṇaparibhogena bhagavatā anuggahitoti yojanīyaṃ, etassāpi hi karaṇaniddesassa sahayogakattutthajotakattasambhavato. Yāvadeti yāvadeva, yattakaṃ kālaṃ, yattake vā samāpattivihāre, abhiññāvihāre vā ākaṅkhanto viharāmi ceva voharāmi ca, tathā kassapopīti attho. Idañca navānupubbavihārachaḷabhiññabhāvasāmaññena thutimattaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Na hi āyasmā mahākassapo bhagavā viya devasikaṃ catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhyā samāpattiyo samāpajjati, yamakapāṭihāriyādivasena vā abhiññāyo vaḷañjetīti. Tenevāha – ‘‘navānupubbavihārachaḷabhiññāppabhede’’ti . Tassa kimaññaṃ āṇaṇyaṃ bhavissati, aññatra dhammavinayasaṅgāyanāti adhippāyo. ‘‘Nanu maṃ bhagavā’’tiādinā vuttamevatthaṃ upamāvasena vibhāveti.

    ததோ பரந்தி ததோ பி⁴க்கூ²னங் உஸ்ஸாஹஜனநதோ பரதோ. புரே அத⁴ம்மோ தி³ப்பதீதி அபினாம தி³ப்³ப³தி, யாவ அத⁴ம்மோ த⁴ம்மங் படிபா³ஹிதுங் ஸமத்தோ² ஹோதி, ததோ புரேதரமேவாதி அத்தோ². ஆஸன்னே அனிச்சி²தே ஹி அயங் புரே-ஸத்³தோ³. தி³ப்பதீதி ச தி³ப்பிஸ்ஸதி. புரேஸத்³த³ஸன்னியோகே³ன ஹி அனாக³தத்தே² அயங் வத்தமானப்பயோகோ³, யதா² – ‘‘புரா வஸ்ஸதி தே³வோ’’தி.

    Tato paranti tato bhikkhūnaṃ ussāhajananato parato. Pure adhammo dippatīti apināma dibbati, yāva adhammo dhammaṃ paṭibāhituṃ samattho hoti, tato puretaramevāti attho. Āsanne anicchite hi ayaṃ pure-saddo. Dippatīti ca dippissati. Puresaddasanniyogena hi anāgatatthe ayaṃ vattamānappayogo, yathā – ‘‘purā vassati devo’’ti.

    ‘‘ஸகலனவங்க³ஸத்து²ஸாஸனபரியத்தித⁴ரே…பே॰… ஏகூனபஞ்சஸதே பரிக்³க³ஹேஸீ’’தி ஏதேன ஸுக்க²விபஸ்ஸககீ²ணாஸவபரியந்தானங் யதா²வுத்தபுக்³க³லானங் ஸதிபி ஆக³மாதி⁴க³மஸப்³பா⁴வே ஸஹ படிஸம்பி⁴தா³ஹி பன தேவிஜ்ஜாதி³கு³ணயுத்தானங் ஆக³மாதி⁴க³மஸம்பத்தியா உக்கங்ஸக³தத்தா ஸங்கீ³தியா ப³ஹுபகாரதங் த³ஸ்ஸேதி. இத³ங் வுத்தங் ஸங்கீ³திக்க²ந்த⁴கே, (பாரா॰ 437) அபச்சக்க²ங் நாம நத்தி² பகு³ணப்பவத்திபா⁴வதோ, ஸமந்தபாஸாதி³காயங் பன ‘‘அஸம்முகா² படிக்³க³ஹிதங் நாம நத்தீ²’’தி (பாரா॰ அட்ட²॰ பட²மமஹாஸங்கீ³திகதா²) வுத்தங், தங் ‘‘த்³வே ஸஹஸ்ஸானி பி⁴க்கு²தோ’’தி வுத்தம்பி ப⁴க³வதோ ஸந்திகே படிக்³க³ஹிதமேவாதி கத்வா வுத்தங். சதுராஸீதிஸஹஸ்ஸானீதி த⁴ம்மக்க²ந்தே⁴ ஸந்தா⁴யாஹ. பவத்தினோதி பகு³ணானி. ஆனந்த³த்தே²ரஸ்ஸ நவப்பாயாய பரிஸாய விப்³ப⁴மனேன மஹாகஸ்ஸபத்தே²ரோ ஏவமாஹ – ‘‘ந வாயங் குமாரகோ மத்தமஞ்ஞாஸீ’’தி. தத்த² மத்தந்தி பமாணங். ச²ந்தா³ ஆக³மனங் வியாதி பத³விபா⁴கோ³. ‘‘கிஞ்சாபி ஸெக்கோ²’’தி இத³ங் ந ஸெக்கா²னங் அக³திக³மனஸப்³பா⁴வேன வுத்தங், அஸெக்கா²னமேவ பன உச்சினிதத்தாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங் . பட²மமக்³கே³னேவ ஹி சத்தாரி அக³திக³மனானி பஹீயந்தீதி. ‘‘அப⁴ப்³போ³ ச²ந்தா³…பே॰… அக³திங் க³ந்து’’ந்தி ச த⁴ம்மஸங்கீ³தியா தஸ்ஸ யொக்³யபா⁴வத³ஸ்ஸனேன விஜ்ஜமானகு³ணகத²னங். பரியத்தோதி அதீ⁴தோ.

    ‘‘Sakalanavaṅgasatthusāsanapariyattidhare…pe… ekūnapañcasate pariggahesī’’ti etena sukkhavipassakakhīṇāsavapariyantānaṃ yathāvuttapuggalānaṃ satipi āgamādhigamasabbhāve saha paṭisambhidāhi pana tevijjādiguṇayuttānaṃ āgamādhigamasampattiyā ukkaṃsagatattā saṅgītiyā bahupakārataṃ dasseti. Idaṃ vuttaṃ saṅgītikkhandhake, (pārā. 437) apaccakkhaṃ nāma natthi paguṇappavattibhāvato, samantapāsādikāyaṃ pana ‘‘asammukhā paṭiggahitaṃ nāma natthī’’ti (pārā. aṭṭha. paṭhamamahāsaṅgītikathā) vuttaṃ, taṃ ‘‘dve sahassāni bhikkhuto’’ti vuttampi bhagavato santike paṭiggahitamevāti katvā vuttaṃ. Caturāsītisahassānīti dhammakkhandhe sandhāyāha. Pavattinoti paguṇāni. Ānandattherassa navappāyāya parisāya vibbhamanena mahākassapatthero evamāha – ‘‘na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’’ti. Tattha mattanti pamāṇaṃ. Chandā āgamanaṃ viyāti padavibhāgo. ‘‘Kiñcāpi sekkho’’ti idaṃ na sekkhānaṃ agatigamanasabbhāvena vuttaṃ, asekkhānameva pana uccinitattāti daṭṭhabbaṃ . Paṭhamamaggeneva hi cattāri agatigamanāni pahīyantīti. ‘‘Abhabbo chandā…pe… agatiṃ gantu’’nti ca dhammasaṅgītiyā tassa yogyabhāvadassanena vijjamānaguṇakathanaṃ. Pariyattoti adhīto.

    கா³வோ சரந்தி எத்தா²தி கோ³சரோ, கோ³சரோ விய கோ³சரோ, பி⁴க்கா²சரணட்டா²னங். விஸபா⁴க³புக்³க³லோ ஸுப⁴த்³த³ஸதி³ஸோ. ஸத்திபஞ்ஜரந்தி ஸத்திக²க்³கா³தி³ஹத்தே²ஹி புரிஸேஹி மல்லராஜூனங் ப⁴க³வதோ தா⁴துஆரக்க²கரணங் ஸந்தா⁴யாஹ. தங் பலிபோ³த⁴ங் சி²ந்தி³த்வா தங் கரணீயங் கரோதூதி ஸங்கா³ஹகேன சி²ந்தி³தப்³ப³ங் சி²ந்தி³த்வா ஏகந்தகரணீயங் கரோதூதி அத்தோ². மஹாஜனந்தி ப³ஹுஜனங். க³ந்த⁴குடிங் வந்தி³த்வா பரிபோ⁴க³சேதியபா⁴வதோதி அதி⁴ப்பாயோ. யதா² தந்தி யதா² அஞ்ஞோபி யதா²வுத்தஸபா⁴வோ, ஏவந்தி அத்தோ². ஸங்வேஜேஸீதி ‘‘நனு ப⁴க³வதா படிகச்சேவ அக்கா²தங் – ‘ஸப்³பே³ஹேவ பியேஹி மனாபேஹி நானாபா⁴வோ வினாபா⁴வோ’’’திஆதி³னா (தீ³॰ நி॰ 2.183; ஸங்॰ நி॰ 5.379; அ॰ நி॰ 10.48; சூளவ॰ 437) ஸங்வேக³ங் ஜனேஸி. உஸ்ஸன்னதா⁴துகந்தி உபசிததோ³ஸங். பே⁴ஸஜ்ஜமத்தாதி அப்பகங் பே⁴ஸஜ்ஜங். அப்பத்தோ² ஹி அயங் மத்தா-ஸத்³தோ³, ‘‘மத்தாஸுக²பரிச்சாகோ³’’திஆதீ³ஸு (த⁴॰ ப॰ 290) விய. து³தியதி³வஸேதி தே³வதாய ஸங்வேஜிததி³வஸதோ, ஜேதவனவிஹாரங் பவிட்ட²தி³வஸதோ வா து³தியதி³வஸே. ஆணாவ சக்கங் ஆணாசக்கங்.

    Gāvo caranti etthāti gocaro, gocaro viya gocaro, bhikkhācaraṇaṭṭhānaṃ. Visabhāgapuggalo subhaddasadiso. Sattipañjaranti sattikhaggādihatthehi purisehi mallarājūnaṃ bhagavato dhātuārakkhakaraṇaṃ sandhāyāha. Taṃ palibodhaṃ chinditvā taṃ karaṇīyaṃ karotūti saṅgāhakena chinditabbaṃ chinditvā ekantakaraṇīyaṃ karotūti attho. Mahājananti bahujanaṃ. Gandhakuṭiṃ vanditvā paribhogacetiyabhāvatoti adhippāyo. Yathā tanti yathā aññopi yathāvuttasabhāvo, evanti attho. Saṃvejesīti ‘‘nanu bhagavatā paṭikacceva akkhātaṃ – ‘sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo’’’tiādinā (dī. ni. 2.183; saṃ. ni. 5.379; a. ni. 10.48; cūḷava. 437) saṃvegaṃ janesi. Ussannadhātukanti upacitadosaṃ. Bhesajjamattāti appakaṃ bhesajjaṃ. Appattho hi ayaṃ mattā-saddo, ‘‘mattāsukhapariccāgo’’tiādīsu (dha. pa. 290) viya. Dutiyadivaseti devatāya saṃvejitadivasato, jetavanavihāraṃ paviṭṭhadivasato vā dutiyadivase. Āṇāva cakkaṃ āṇācakkaṃ.

    ஏதத³க்³க³ந்தி ஏஸோ அக்³கோ³. லிங்க³விபல்லாஸேன ஹி அயங் நித்³தே³ஸோ. யதி³த³ந்தி ச யோ அயங், யதி³த³ங் க²ந்த⁴பஞ்சகந்தி வா யோஜேதப்³ப³ங். ‘‘பட²மங் ஆவுஸோ உபாலி பாராஜிகங் கத்த² பஞ்ஞத்த’’ந்தி கஸ்மா வுத்தங், நனு தஸ்ஸ ஸங்கீ³தியா புரிமகாலே பட²மபா⁴வோ ந யுத்தோதி? நோ ந யுத்தோ, ப⁴க³வதா பஞ்ஞத்தானுக்கமேன பாதிமொக்கு²த்³தே³ஸானுக்கமேன ச பட²மபா⁴வஸ்ஸ ஸித்³த⁴த்தா. யேபு⁴ய்யேன ஹி தீணி பிடகானி ப⁴க³வதோ த⁴ரமானகாலே டி²தானுக்கமேனேவ ஸங்கீ³தானி, விஸேஸதோ வினயாபி⁴த⁴ம்மபிடகானீதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ‘‘வத்து²ம்பி புச்சீ²’’திஆதி³ ‘கத்த² பஞ்ஞத்த’ந்திஆதி³னா த³ஸ்ஸிதேன ஸஹ தத³வஸிட்ட²ம்பி ஸங்க³ஹெத்வா த³ஸ்ஸனவஸேன வுத்தங். பட²மபாராஜிகேதி பட²மபாராஜிகபாளியங் (பாரா॰ 24), தேனேவாஹ – ‘‘ந ஹி ததா²க³தா ஏகப்³யஞ்ஜனம்பி நிரத்த²கங் வத³ந்தீ’’தி.

    Etadagganti eso aggo. Liṅgavipallāsena hi ayaṃ niddeso. Yadidanti ca yo ayaṃ, yadidaṃ khandhapañcakanti vā yojetabbaṃ. ‘‘Paṭhamaṃ āvuso upāli pārājikaṃ kattha paññatta’’nti kasmā vuttaṃ, nanu tassa saṅgītiyā purimakāle paṭhamabhāvo na yuttoti? No na yutto, bhagavatā paññattānukkamena pātimokkhuddesānukkamena ca paṭhamabhāvassa siddhattā. Yebhuyyena hi tīṇi piṭakāni bhagavato dharamānakāle ṭhitānukkameneva saṅgītāni, visesato vinayābhidhammapiṭakānīti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Vatthumpi pucchī’’tiādi ‘kattha paññatta’ntiādinā dassitena saha tadavasiṭṭhampi saṅgahetvā dassanavasena vuttaṃ. Paṭhamapārājiketi paṭhamapārājikapāḷiyaṃ (pārā. 24), tenevāha – ‘‘na hi tathāgatā ekabyañjanampi niratthakaṃ vadantī’’ti.

    ஜாதகாதி³கே கு²த்³த³கனிகாயபரியாபன்னே, யேபு⁴ய்யேன ச த⁴ம்மனித்³தே³ஸபூ⁴தே தாதி³ஸே அபி⁴த⁴ம்மபிடகே ஸங்க³ண்ஹிதுங் யுத்தங், ந பன தீ³க⁴னிகாயாதி³ப்பகாரே ஸுத்தந்தபிடகே, நாபி பஞ்ஞத்தினித்³தே³ஸபூ⁴தே வினயபிடகேதி தீ³க⁴பா⁴ணகா ‘‘ஜாதகாதீ³னங் அபி⁴த⁴ம்மபிடகே ஸங்க³ஹோ’’தி வத³ந்தி. சரியாபிடகபு³த்³த⁴வங்ஸானஞ்செத்த² அக்³க³ஹணங், ஜாதகக³திகத்தா. மஜ்ஜி²மபா⁴ணகா பன ‘‘அட்டு²ப்பத்திவஸேன தே³ஸிதானங் ஜாதகாதீ³னங் யதா²னுலோமதே³ஸனாபா⁴வதோ தாதி³ஸே ஸுத்தந்தபிடகே ஸங்க³ஹோ யுத்தோ, ந பன ஸபா⁴வத⁴ம்மனித்³தே³ஸபூ⁴தே யதா²த⁴ம்மஸாஸனே அபி⁴த⁴ம்மபிடகே’’தி ஜாதகாதீ³னங் ஸுத்தந்தபிடகபரியாபன்னதங் கத²யந்தி. தத்த² ச யுத்தங் விசாரெத்வா க³ஹேதப்³ப³ங்.

    Jātakādike khuddakanikāyapariyāpanne, yebhuyyena ca dhammaniddesabhūte tādise abhidhammapiṭake saṅgaṇhituṃ yuttaṃ, na pana dīghanikāyādippakāre suttantapiṭake, nāpi paññattiniddesabhūte vinayapiṭaketi dīghabhāṇakā ‘‘jātakādīnaṃ abhidhammapiṭake saṅgaho’’ti vadanti. Cariyāpiṭakabuddhavaṃsānañcettha aggahaṇaṃ, jātakagatikattā. Majjhimabhāṇakā pana ‘‘aṭṭhuppattivasena desitānaṃ jātakādīnaṃ yathānulomadesanābhāvato tādise suttantapiṭake saṅgaho yutto, na pana sabhāvadhammaniddesabhūte yathādhammasāsane abhidhammapiṭake’’ti jātakādīnaṃ suttantapiṭakapariyāpannataṃ kathayanti. Tattha ca yuttaṃ vicāretvā gahetabbaṃ.

    ஏவங் நிமித்தபயோஜனகாலதே³ஸகாரககரணப்பகாரேஹி பட²மங் ஸங்கீ³திங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி தத்த² வவத்தா²பிதஸித்³தே⁴ஸு த⁴ம்மவினயேஸு நானப்பகாரகோஸல்லத்த²ங் ஏகவிதா⁴தி³பே⁴தே³ த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஏவமேத’’ந்திஆதி³மாஹ. தத்த² விமுத்திரஸந்தி விமுத்திகு³ணங், விமுத்திஸம்பத்திகங் வா, அக்³க³ப²லனிப்பா²த³னதோ, விமுத்திகிச்சங் வா, கிலேஸானங் அச்சந்தங் விமுத்திஸம்பாத³னதோ. கேசி பன ‘‘விமுத்திஅஸ்ஸாத³’’ந்தி வத³ந்தி.

    Evaṃ nimittapayojanakāladesakārakakaraṇappakārehi paṭhamaṃ saṅgītiṃ dassetvā idāni tattha vavatthāpitasiddhesu dhammavinayesu nānappakārakosallatthaṃ ekavidhādibhede dassetuṃ ‘‘evameta’’ntiādimāha. Tattha vimuttirasanti vimuttiguṇaṃ, vimuttisampattikaṃ vā, aggaphalanipphādanato, vimuttikiccaṃ vā, kilesānaṃ accantaṃ vimuttisampādanato. Keci pana ‘‘vimuttiassāda’’nti vadanti.

    கிஞ்சாபி அவிஸேஸேன ஸப்³ப³ம்பி பு³த்³த⁴வசனங் கிலேஸவினயனேன வினயோ, யதா²னுஸிட்ட²ங் படிபஜ்ஜமானே அபாயபதனாதி³தோ தா⁴ரணேன த⁴ம்மோ, இதா⁴தி⁴ப்பேதே பன த⁴ம்மவினயே நித்³தா⁴ரேதுங் ‘‘தத்த² வினயபிடக’’ந்திஆதி³மாஹ. அவஸேஸங் பு³த்³த⁴வசனங் த⁴ம்மோ, க²ந்தா⁴தி³வஸேன ஸபா⁴வத⁴ம்மதே³ஸனாபா³ஹுல்லதோ. அத² வா யதி³பி த⁴ம்மோயேவ வினயோபி, பரியத்தியாதி³பா⁴வதோ, வினயஸத்³த³ஸன்னிதா⁴னே பன பி⁴ன்னாதி⁴கரணபா⁴வேன பயுத்தோ த⁴ம்ம-ஸத்³தோ³ வினயதந்திவிது⁴ரங் தந்திங் தீ³பேதி யதா² ‘‘புஞ்ஞஞாணஸம்பா⁴ரா, கோ³ப³லிப³த்³த⁴’’ந்தி ச.

    Kiñcāpi avisesena sabbampi buddhavacanaṃ kilesavinayanena vinayo, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne apāyapatanādito dhāraṇena dhammo, idhādhippete pana dhammavinaye niddhāretuṃ ‘‘tattha vinayapiṭaka’’ntiādimāha. Avasesaṃ buddhavacanaṃ dhammo, khandhādivasena sabhāvadhammadesanābāhullato. Atha vā yadipi dhammoyeva vinayopi, pariyattiyādibhāvato, vinayasaddasannidhāne pana bhinnādhikaraṇabhāvena payutto dhamma-saddo vinayatantividhuraṃ tantiṃ dīpeti yathā ‘‘puññañāṇasambhārā, gobalibaddha’’nti ca.

    ‘‘அனேகஜாதிஸங்ஸார’’ந்தி அயங் கா³தா² ப⁴க³வதா அத்தனோ ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞாணபத³ட்டா²னங் அரஹத்தப்பத்திங் பச்சவெக்க²ந்தேன ஏகூனவீஸதிமஸ்ஸ பச்சவெக்க²ணஞாணஸ்ஸ அனந்தரங் பா⁴ஸிதா. தேனாஹ ‘‘இத³ங் பட²மபு³த்³த⁴வசன’’ந்தி. இத³ங் கிர ஸப்³ப³பு³த்³தே⁴ஹி அவிஜஹிதங் உதா³னங். அயமஸ்ஸ ஸங்கே²பத்தோ² – அஹங் இமஸ்ஸ அத்தபா⁴வகே³ஹஸ்ஸ காரகங் தண்ஹாவட்³ட⁴கிங் க³வேஸந்தோ யேன ஞாணேன தங் த³ட்டு²ங் ஸக்கா, தஸ்ஸ போ³தி⁴ஞாணஸ்ஸத்தா²ய தீ³பங்கரபாத³மூலே கதாபி⁴னீஹாரோ எத்தகங் காலங் அனேகஜாதிஸங்ஸாரங் அனேகஜாதிஸதஸஹஸ்ஸஸங்க்²யங் ஸங்ஸாரவட்டங் அனிப்³பி³ஸங் தங் ஞாணங் அவிந்த³ந்தோ அலப⁴ந்தோயேவ ஸந்தா⁴விஸ்ஸங் ஸங்ஸரிங். யஸ்மா ஜராவ்யாதி⁴மரணமிஸ்ஸதாய ஜாதி நாமேஸா புனப்புனங் உபக³ந்துங் து³க்கா², ந ச ஸா தஸ்மிங் அதி³ட்டே² நிவத்ததி, தஸ்மா தங் க³வேஸந்தோ ஸந்தா⁴விஸ்ஸந்தி அத்தோ². தி³ட்டோ²ஸீதி இதா³னி மயா ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞாணங் படிவிஜ்ஜ²ந்தேன தி³ட்டோ² அஸி. புன கே³ஹந்தி புன இமங் அத்தபா⁴வஸங்கா²தங் மம கே³ஹங். ந காஹஸி ந கரிஸ்ஸஸி. தவ ஸப்³பா³ அவஸேஸாகிலேஸபா²ஸுகா மயா ப⁴க்³கா³. இமஸ்ஸ தயா கதஸ்ஸ அத்தபா⁴வகே³ஹஸ்ஸ கூடங் அவிஜ்ஜாஸங்கா²தங் கண்ணிகமண்ட³லங் விஸங்க²தங் வித்³த⁴ங்ஸிதங். விஸங்கா²ரங் நிப்³பா³னங் ஆரம்மணகரணவஸேன க³தங் அனுபவிட்ட²ங் இதா³னி மம சித்தங், அஹஞ்ச தண்ஹானங் க²யஸங்கா²தங் அரஹத்தமக்³க³ங் அஜ்ஜ²கா³ அதி⁴க³தோ பத்தொஸ்மீதி. அயங் மனஸா பவத்திதத⁴ம்மானமாதி³. ‘‘யதா³ ஹவே பாதுப⁴வந்தி த⁴ம்மா’’தி (உதா³॰ 1, 2, 3) அயங் பன வாசாய பவத்திதத⁴ம்மானங் ஆதீ³தி வத³ந்தி. அந்தோஜப்பனவஸேன கிர ப⁴க³வா ‘‘அனேகஜாதிஸங்ஸார’’ந்திஆதி³மாஹ (த⁴॰ ப॰ 153). ‘‘பாடிபத³தி³வஸே’’தி இத³ங் ‘‘ஸப்³ப³ஞ்ஞுபா⁴வப்பத்தஸ்ஸா’’தி ந ஏதேன ஸம்ப³ந்தி⁴தப்³ப³ங், ‘‘பச்சவெக்க²ந்தஸ்ஸ உப்பன்னா’’தி ஏதேன பன ஸம்ப³ந்தி⁴தப்³ப³ங். விஸாக²புண்ணமாயமேவ ஹி ப⁴க³வா பச்சூஸஸமயே ஸப்³ப³ஞ்ஞுதங் பத்தோதி.

    ‘‘Anekajātisaṃsāra’’nti ayaṃ gāthā bhagavatā attano sabbaññutañāṇapadaṭṭhānaṃ arahattappattiṃ paccavekkhantena ekūnavīsatimassa paccavekkhaṇañāṇassa anantaraṃ bhāsitā. Tenāha ‘‘idaṃ paṭhamabuddhavacana’’nti. Idaṃ kira sabbabuddhehi avijahitaṃ udānaṃ. Ayamassa saṅkhepattho – ahaṃ imassa attabhāvagehassa kārakaṃ taṇhāvaḍḍhakiṃ gavesanto yena ñāṇena taṃ daṭṭhuṃ sakkā, tassa bodhiñāṇassatthāya dīpaṅkarapādamūle katābhinīhāro ettakaṃ kālaṃ anekajātisaṃsāraṃ anekajātisatasahassasaṅkhyaṃ saṃsāravaṭṭaṃ anibbisaṃ taṃ ñāṇaṃ avindanto alabhantoyeva sandhāvissaṃ saṃsariṃ. Yasmā jarāvyādhimaraṇamissatāya jāti nāmesā punappunaṃ upagantuṃ dukkhā, na ca sā tasmiṃ adiṭṭhe nivattati, tasmā taṃ gavesanto sandhāvissanti attho. Diṭṭhosīti idāni mayā sabbaññutañāṇaṃ paṭivijjhantena diṭṭho asi. Puna gehanti puna imaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ mama gehaṃ. Na kāhasi na karissasi. Tava sabbā avasesākilesaphāsukā mayā bhaggā. Imassa tayā katassa attabhāvagehassa kūṭaṃ avijjāsaṅkhātaṃ kaṇṇikamaṇḍalaṃ visaṅkhataṃ viddhaṃsitaṃ. Visaṅkhāraṃ nibbānaṃ ārammaṇakaraṇavasena gataṃ anupaviṭṭhaṃ idāni mama cittaṃ, ahañca taṇhānaṃ khayasaṅkhātaṃ arahattamaggaṃ ajjhagā adhigato pattosmīti. Ayaṃ manasā pavattitadhammānamādi. ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā’’ti (udā. 1, 2, 3) ayaṃ pana vācāya pavattitadhammānaṃ ādīti vadanti. Antojappanavasena kira bhagavā ‘‘anekajātisaṃsāra’’ntiādimāha (dha. pa. 153). ‘‘Pāṭipadadivase’’ti idaṃ ‘‘sabbaññubhāvappattassā’’ti na etena sambandhitabbaṃ, ‘‘paccavekkhantassa uppannā’’ti etena pana sambandhitabbaṃ. Visākhapuṇṇamāyameva hi bhagavā paccūsasamaye sabbaññutaṃ pattoti.

    வயத⁴ம்மாதி அனிச்சலக்க²ணமுகே²ன து³க்கா²னத்தலக்க²ணம்பி ஸங்கா²ரானங் விபா⁴வேதி ‘‘யத³னிச்சங் தங் து³க்க²ங், யங் து³க்க²ங் தத³னத்தா’’தி (ஸங்॰ நி॰ 3.15; படி॰ ம॰ 2.10) வசனதோ. லக்க²ணத்தயவிபா⁴வனநயேனேவ ச ததா³ரம்மணங் விபஸ்ஸனங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஸப்³ப³தித்தி²யானங் அவிஸயபூ⁴தங் பு³த்³தா⁴வேணிகங் சதுஸச்சகம்மட்டா²னாதி⁴ட்டா²னங் அவிபரீதங் நிப்³பா³னகா³மினிப்படிபத³ங் பகாஸேதீதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். இதா³னி தத்த² ஸம்மாபடிபத்தியங் நியோஜேதி ‘‘அப்பமாதே³ன ஸம்பாதே³தா²’’தி. அத² வா ‘‘வயத⁴ம்மா ஸங்கா²ரா’’தி ஏதேன ஸங்கே²பேன ஸங்வேஜெத்வா ‘‘அப்பமாதே³ன ஸம்பாதே³தா²’’தி ஸங்கே²பேனேவ நிரவஸேஸங் ஸம்மாபடிபத்திங் த³ஸ்ஸேதி. அப்பமாத³பத³ஞ்ஹி ஸிக்கா²த்தயஸங்க³ஹிதங் கேவலபரிபுண்ணங் ஸாஸனங் பரியாதி³யித்வா திட்ட²தீதி.

    Vayadhammāti aniccalakkhaṇamukhena dukkhānattalakkhaṇampi saṅkhārānaṃ vibhāveti ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15; paṭi. ma. 2.10) vacanato. Lakkhaṇattayavibhāvananayeneva ca tadārammaṇaṃ vipassanaṃ dassento sabbatitthiyānaṃ avisayabhūtaṃ buddhāveṇikaṃ catusaccakammaṭṭhānādhiṭṭhānaṃ aviparītaṃ nibbānagāminippaṭipadaṃ pakāsetīti daṭṭhabbaṃ. Idāni tattha sammāpaṭipattiyaṃ niyojeti ‘‘appamādena sampādethā’’ti. Atha vā ‘‘vayadhammā saṅkhārā’’ti etena saṅkhepena saṃvejetvā ‘‘appamādena sampādethā’’ti saṅkhepeneva niravasesaṃ sammāpaṭipattiṃ dasseti. Appamādapadañhi sikkhāttayasaṅgahitaṃ kevalaparipuṇṇaṃ sāsanaṃ pariyādiyitvā tiṭṭhatīti.

    பட²மஸங்கீ³தியங் அஸங்கீ³தங் ஸங்கீ³திக்க²ந்த⁴ககதா²வத்து²ப்பகரணாதி³. கேசி பன ‘‘ஸுப⁴ஸுத்தம்பி (தீ³॰ நி॰ 1.444) பட²மஸங்கீ³தியங் அஸங்கீ³த’’ந்தி வத³ந்தி, தங் பன ந யுஜ்ஜதி. பட²மஸங்கீ³திதோ புரேதரமேவ ஹி ஆயஸ்மதா ஆனந்தே³ன ஜேதவனே விஹரந்தேன ஸுப⁴ஸ்ஸ மாணவஸ்ஸ பா⁴ஸிதந்தி.

    Paṭhamasaṅgītiyaṃ asaṅgītaṃ saṅgītikkhandhakakathāvatthuppakaraṇādi. Keci pana ‘‘subhasuttampi (dī. ni. 1.444) paṭhamasaṅgītiyaṃ asaṅgīta’’nti vadanti, taṃ pana na yujjati. Paṭhamasaṅgītito puretarameva hi āyasmatā ānandena jetavane viharantena subhassa māṇavassa bhāsitanti.

    த³ள்ஹிகம்மஸிதி²லீகரணப்பயோஜனா யதா²க்கமங் பகதிஸாவஜ்ஜபண்ணத்திஸாவஜ்ஜேஸு ஸிக்கா²பதே³ஸு. தேனாதி விவித⁴னயத்தாதி³னா. ஏதந்தி விவித⁴விஸேஸனயத்தாதி கா³தா²வசனங். ஏதஸ்ஸாதி வினயஸ்ஸ.

    Daḷhikammasithilīkaraṇappayojanā yathākkamaṃ pakatisāvajjapaṇṇattisāvajjesu sikkhāpadesu. Tenāti vividhanayattādinā. Etanti vividhavisesanayattāti gāthāvacanaṃ. Etassāti vinayassa.

    அத்தத்த²பரத்தா²தி³பே⁴தே³தி யோ தங் ஸுத்தங் ஸஜ்ஜா²யதி, ஸுணாதி, வாசேதி, சிந்தேதி, தே³ஸேதி ச, ஸுத்தேன ஸங்க³ஹிதோ ஸீலாதி³அத்தோ² தஸ்ஸாபி ஹோதி, தேன பரஸ்ஸ ஸாதே⁴தப்³ப³தோ பரஸ்ஸாபி ஹோதீதி, தது³ப⁴யங் தங் ஸுத்தங் ஸூசேதி தீ³பேதி. ததா² தி³ட்ட²த⁴ம்மிகஸம்பராயிகங் லோகியலோகுத்தரஞ்சாதி ஏவமாதி³பே⁴தே³ அத்தே² ஆதி³-ஸத்³தே³ன ஸங்க³ண்ஹாதி. அத்த²-ஸத்³தோ³ சாயங் ஹிதபரியாயவசனங், ந பா⁴ஸிதத்த²வசனங், யதி³ ஸியா, ஸுத்தங் அத்தனோபி பா⁴ஸிதத்த²ங் ஸூசேதி, பரஸ்ஸாபீதி அயமத்தோ² வுத்தோ ஸியா. ஸுத்தேன ச யோ அத்தோ² பகாஸிதோ ஸோ தஸ்ஸேவ ஹோதீதி, ந தேன பரத்தோ² ஸூசிதோ ஹோதி, தேன ஸூசேதப்³ப³ஸ்ஸ பரத்த²ஸ்ஸ நிவத்தேதப்³ப³ஸ்ஸ அபா⁴வா அத்த²க³ஹணஞ்ச ந கத்தப்³ப³ங். அத்தத்த²பரத்த²வினிம்முத்தஸ்ஸ பா⁴ஸிதத்த²ஸ்ஸ அபா⁴வா ஆதி³க்³க³ஹணஞ்ச ந கத்தப்³ப³ங். தஸ்மா யதா²வுத்தஸ்ஸ ஹிதபரியாயஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ ஸுத்தே அஸம்ப⁴வதோ ஸுத்ததா⁴ரஸ்ஸ புக்³க³லஸ்ஸ வஸேன அத்தத்த²பரத்தா² வுத்தா.

    Attatthaparatthādibhedeti yo taṃ suttaṃ sajjhāyati, suṇāti, vāceti, cinteti, deseti ca, suttena saṅgahito sīlādiattho tassāpi hoti, tena parassa sādhetabbato parassāpi hotīti, tadubhayaṃ taṃ suttaṃ sūceti dīpeti. Tathā diṭṭhadhammikasamparāyikaṃ lokiyalokuttarañcāti evamādibhede atthe ādi-saddena saṅgaṇhāti. Attha-saddo cāyaṃ hitapariyāyavacanaṃ, na bhāsitatthavacanaṃ, yadi siyā, suttaṃ attanopi bhāsitatthaṃ sūceti, parassāpīti ayamattho vutto siyā. Suttena ca yo attho pakāsito so tasseva hotīti, na tena parattho sūcito hoti, tena sūcetabbassa paratthassa nivattetabbassa abhāvā atthagahaṇañca na kattabbaṃ. Attatthaparatthavinimmuttassa bhāsitatthassa abhāvā ādiggahaṇañca na kattabbaṃ. Tasmā yathāvuttassa hitapariyāyassa atthassa sutte asambhavato suttadhārassa puggalassa vasena attatthaparatthā vuttā.

    அத² வா ஸுத்தங் அனபெக்கி²த்வா யே அத்தத்தா²த³யோ அத்த²ப்பபே⁴தா³ வுத்தா ‘‘ந ஹஞ்ஞத³த்த²த்தி²பஸங்ஸலாபா⁴’’தி ஏதஸ்ஸ பத³ஸ்ஸ நித்³தே³ஸே (மஹானி॰ 63; சூளனி॰ 85) ‘‘அத்தத்தோ², பரத்தோ², உப⁴யத்தோ², தி³ட்ட²த⁴ம்மிகோ அத்தோ², ஸம்பராயிகோ அத்தோ², உத்தானோ அத்தோ², க³ம்பீ⁴ரோ அத்தோ², கூ³ள்ஹோ அத்தோ², படிச்ச²ன்னோ அத்தோ², நெய்யோ அத்தோ², நீதோ அத்தோ², அனவஜ்ஜோ அத்தோ², நிக்கிலேஸோ அத்தோ², வோதா³னோ அத்தோ², பரமத்தோ²’’தி தே ஸுத்தங் ஸூசேதீதி அத்தோ². இமஸ்மிங் அத்த²விகப்பே அத்த²-ஸத்³தோ³ பா⁴ஸிதத்த²பரியாயோபி ஹோதி. எத்த² ஹி புரிமகா பஞ்ச அத்த²ப்பபே⁴தா³ ஹிதபரியாயா, ததோ பரே ச² பா⁴ஸிதத்த²பே⁴தா³, பச்சி²மகா பன உப⁴யஸபா⁴வா. தத்த² து³ரதி⁴க³மதாய விபா⁴வனே அலத்³த⁴கா³தோ⁴ க³ம்பீ⁴ரோ. ந விவடோ கூ³ள்ஹோ. மூலுத³காத³யோ விய பங்ஸுனா அக்க²ரஸன்னிவேஸாதி³னா திரோஹிதோ படிச்ச²ன்னோ . நித்³தா⁴ரெத்வா ஞாபேதப்³போ³ நெய்யோ. யதா²ருதவஸேன வேதி³தப்³போ³ நீதோ. அனவஜ்ஜனிக்கிலேஸவோதா³னா பரியாயவஸேன வுத்தா, குஸலவிபாககிரியாத⁴ம்மவஸேன வா. பரமத்தோ² நிப்³பா³னங், த⁴ம்மானங் அவிபரீதஸபா⁴வோ ஏவ வா. அத² வா ‘‘அத்தனா ச அப்பிச்சோ² ஹோதீ’’தி அத்தத்த²ங், ‘‘அப்பிச்சா²கத²ஞ்ச பரேஸங் கத்தா ஹோதீ’’தி பரத்த²ங் ஸூசேதி. ஏவங் ‘‘அத்தனா ச பாணாதிபாதா படிவிரதோ ஹோதீ’’திஆதி³ (அ॰ நி॰ 4.99, 265) ஸுத்தானி யோஜேதப்³பா³னி. வினயாபி⁴த⁴ம்மேஹி ச விஸேஸெத்வா ஸுத்த-ஸத்³த³ஸ்ஸ அத்தோ² வத்தப்³போ³. தஸ்மா வேனெய்யஜ்ஜா²ஸயவஸப்பவத்தாய தே³ஸனாய அத்தஹிதபரஹிததாதீ³னி ஸாதிஸயங் பகாஸிதானி ஹோதி தப்பரபா⁴வதோ, ந ஆணாத⁴ம்மஸபா⁴வவஸப்பவத்தாயாதி இத³மேவ ச ‘‘அத்தா²னங் ஸூசனதோ ஸுத்த’’ந்தி வுத்தங்.

    Atha vā suttaṃ anapekkhitvā ye attatthādayo atthappabhedā vuttā ‘‘na haññadatthatthipasaṃsalābhā’’ti etassa padassa niddese (mahāni. 63; cūḷani. 85) ‘‘attattho, parattho, ubhayattho, diṭṭhadhammiko attho, samparāyiko attho, uttāno attho, gambhīro attho, gūḷho attho, paṭicchanno attho, neyyo attho, nīto attho, anavajjo attho, nikkileso attho, vodāno attho, paramattho’’ti te suttaṃ sūcetīti attho. Imasmiṃ atthavikappe attha-saddo bhāsitatthapariyāyopi hoti. Ettha hi purimakā pañca atthappabhedā hitapariyāyā, tato pare cha bhāsitatthabhedā, pacchimakā pana ubhayasabhāvā. Tattha duradhigamatāya vibhāvane aladdhagādho gambhīro. Na vivaṭo gūḷho. Mūludakādayo viya paṃsunā akkharasannivesādinā tirohito paṭicchanno. Niddhāretvā ñāpetabbo neyyo. Yathārutavasena veditabbo nīto. Anavajjanikkilesavodānā pariyāyavasena vuttā, kusalavipākakiriyādhammavasena vā. Paramattho nibbānaṃ, dhammānaṃ aviparītasabhāvo eva vā. Atha vā ‘‘attanā ca appiccho hotī’’ti attatthaṃ, ‘‘appicchākathañca paresaṃ kattā hotī’’ti paratthaṃ sūceti. Evaṃ ‘‘attanā ca pāṇātipātā paṭivirato hotī’’tiādi (a. ni. 4.99, 265) suttāni yojetabbāni. Vinayābhidhammehi ca visesetvā sutta-saddassa attho vattabbo. Tasmā veneyyajjhāsayavasappavattāya desanāya attahitaparahitatādīni sātisayaṃ pakāsitāni hoti tapparabhāvato, na āṇādhammasabhāvavasappavattāyāti idameva ca ‘‘atthānaṃ sūcanato sutta’’nti vuttaṃ.

    ஸுத்தே ச ஆணாத⁴ம்மஸபா⁴வா ச வேனெய்யஜ்ஜா²ஸயங் அனுவத்தந்தி, ந வினயாபி⁴த⁴ம்மேஸு விய வேனெய்யஜ்ஜா²ஸயோ ஆணாத⁴ம்மஸபா⁴வே. தஸ்மா வேனெய்யானங் ஏகந்தஹிதபடிலாப⁴ஸங்வத்தனிகா ஸுத்தந்ததே³ஸனா ஹோதீதி ‘‘ஸுவுத்தா செத்தா²’’திஆதி³ வுத்தங். பஸவதீதி ப²லதி. ‘‘ஸுத்தாணா’’தி ஏதஸ்ஸ அத்த²ங் பகாஸேதுங் ‘‘ஸுட்டு² ச நே தாயதீ’’தி வுத்தங். அத்தத்தா²தி³விதா⁴னேஸு ச ஸுத்தஸ்ஸ பமாணபா⁴வோ, அத்தத்தா²தீ³னஞ்ச ஸங்கா³ஹகத்தங் யோஜேதப்³ப³ங் தத³த்த²ப்பகாஸனபதா⁴னத்தா ஸுத்தஸ்ஸ. வினயாபி⁴த⁴ம்மேஹி விஸேஸனஞ்ச யோஜேதப்³ப³ங். ஏதந்தி ‘‘அத்தா²னங் ஸூசனதோ’’திஆதி³கங் அத்த²வசனங். ஏதஸ்ஸாதி ஸுத்தஸ்ஸ.

    Sutte ca āṇādhammasabhāvā ca veneyyajjhāsayaṃ anuvattanti, na vinayābhidhammesu viya veneyyajjhāsayo āṇādhammasabhāve. Tasmā veneyyānaṃ ekantahitapaṭilābhasaṃvattanikā suttantadesanā hotīti ‘‘suvuttā cetthā’’tiādi vuttaṃ. Pasavatīti phalati. ‘‘Suttāṇā’’ti etassa atthaṃ pakāsetuṃ ‘‘suṭṭhu ca ne tāyatī’’ti vuttaṃ. Attatthādividhānesu ca suttassa pamāṇabhāvo, attatthādīnañca saṅgāhakattaṃ yojetabbaṃ tadatthappakāsanapadhānattā suttassa. Vinayābhidhammehi visesanañca yojetabbaṃ. Etanti ‘‘atthānaṃ sūcanato’’tiādikaṃ atthavacanaṃ. Etassāti suttassa.

    அபி⁴க்கமந்தீதி எத்த² அபி⁴-ஸத்³தோ³ கமனகிரியாய வுத்³தி⁴பா⁴வங் அதிரேகதங் தீ³பேதி, அபி⁴ஞ்ஞாதா அபி⁴லக்கி²தாதி எத்த² ஞாணலக்க²ணகிரியானங் ஸுபாகடதாவிஸேஸங், அபி⁴க்கந்தேனாதி எத்த² கந்தியா அதி⁴கத்தங் விஸிட்ட²தந்தி யுத்தங் கிரியாவிஸேஸகத்தா உபஸக்³க³ஸ்ஸ. அபி⁴ராஜா அபி⁴வினயேதி பன பூஜிதபரிச்சி²ன்னேஸு ராஜவினயேஸு அபி⁴-ஸத்³தோ³ பவத்ததீதி கத²மேதங் யுஜ்ஜெய்யாதி ? பூஜனபரிச்சே²த³னகிரியாதீ³பனதோ, தாஹி ச கிரியாஹி ராஜவினயானங் யுத்தத்தா. எத்த² ஹி அதிமாலாதீ³ஸு அதி-ஸத்³தோ³ விய, அபி⁴-ஸத்³தோ³ யதா² ஸஹ ஸாத⁴னேன கிரியங் வத³தீதி அபி⁴ராஜஅபி⁴வினய-ஸத்³தா³ ஸித்³தா⁴, ஏவங் அபி⁴த⁴ம்மஸத்³தே³ அபி⁴-ஸத்³தோ³ ஸஹ ஸாத⁴னேன வுட்³டி⁴யாதி³கிரியங் தீ³பேதீதி அயமத்தோ² த³ஸ்ஸிதோதி த³ட்ட²ப்³போ³.

    Abhikkamantīti ettha abhi-saddo kamanakiriyāya vuddhibhāvaṃ atirekataṃ dīpeti, abhiññātā abhilakkhitāti ettha ñāṇalakkhaṇakiriyānaṃ supākaṭatāvisesaṃ, abhikkantenāti ettha kantiyā adhikattaṃ visiṭṭhatanti yuttaṃ kiriyāvisesakattā upasaggassa. Abhirājā abhivinayeti pana pūjitaparicchinnesu rājavinayesu abhi-saddo pavattatīti kathametaṃ yujjeyyāti ? Pūjanaparicchedanakiriyādīpanato, tāhi ca kiriyāhi rājavinayānaṃ yuttattā. Ettha hi atimālādīsu ati-saddo viya, abhi-saddo yathā saha sādhanena kiriyaṃ vadatīti abhirājaabhivinaya-saddā siddhā, evaṃ abhidhammasadde abhi-saddo saha sādhanena vuḍḍhiyādikiriyaṃ dīpetīti ayamattho dassitoti daṭṭhabbo.

    பா⁴வனாப²ரணவுட்³டீ⁴ஹி வுட்³டி⁴மந்தோபி த⁴ம்மா வுத்தா. ஆரம்மணாதீ³ஹீதி ஆரம்மணஸம்பயுத்தகம்மத்³வாரபடிபதா³தீ³ஹி. அவிஸிட்ட²ந்தி அஞ்ஞமஞ்ஞவிஸிட்டே²ஸு வினயஸுத்தாபி⁴த⁴ம்மேஸு அவிஸிட்ட²ங் ஸமானங். தங் பிடகஸத்³த³ந்தி அத்தோ². யதா²வுத்தேனாதி ‘‘ஏவங் து³வித⁴த்தே²னா’’திஆதி³னா வுத்தப்பகாரேன.

    Bhāvanāpharaṇavuḍḍhīhi vuḍḍhimantopi dhammā vuttā. Ārammaṇādīhīti ārammaṇasampayuttakammadvārapaṭipadādīhi. Avisiṭṭhanti aññamaññavisiṭṭhesu vinayasuttābhidhammesu avisiṭṭhaṃ samānaṃ. Taṃ piṭakasaddanti attho. Yathāvuttenāti ‘‘evaṃ duvidhatthenā’’tiādinā vuttappakārena.

    கதே²தப்³பா³னங் அத்தா²னங் தே³ஸகாயத்தேன ஆணாதி³விதி⁴னா அதிஸஜ்ஜனங் பபோ³த⁴னங் தே³ஸனா. ஸாஸிதப்³ப³புக்³க³லக³தேன யதா²பராதா⁴தி³ஸாஸிதப்³ப³பா⁴வேன அனுஸாஸனங் வினயனங் ஸாஸனங். கதே²தப்³ப³ஸ்ஸ ஸங்வராஸங்வராதி³னோ அத்த²ஸ்ஸ கத²னங் வசனபடிப³த்³த⁴தாகரணங் கதா². கதீ²யதி வா எத்தா²தி கதா². ஸங்வராஸங்வரஸ்ஸ கதா² ஸங்வராஸங்வரகதா². ஏஸ நயோ இதரேஸுபி. பே⁴த³-ஸத்³தோ³ விஸுங் விஸுங் யோஜேதப்³போ³ ‘‘தே³ஸனாபே⁴த³ங் ஸாஸனபே⁴த³ங் கதா²பே⁴த³ஞ்ச யதா²ரஹங் பரிதீ³பயே’’தி. பே⁴த³ந்தி ச நானத்தந்தி அத்தோ². ஸிக்கா² ச பஹானானி ச க³ம்பீ⁴ரபா⁴வோ ச ஸிக்கா²ப்பஹானக³ம்பீ⁴ரபா⁴வங், தஞ்ச பரிதீ³பயே. எத்த² யதா²தி உபாரம்ப⁴னிஸ்ஸரணத⁴ம்மகோஸரக்க²ணஹேதுபரியாபுணனங் ஸுப்படிபத்தி து³ப்படிபத்தீதி ஏதேஹி பகாரேஹி. ஆணங் பணேதுங் அரஹதீதி ஆணாரஹோ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴த்தா. வோஹாரபரமத்தா²னம்பி ஸப்³பா⁴வதோ ஆஹ ஆணாபா³ஹுல்லதோதி. இதோ பரேஸுபி ஏஸேவ நயோ. பசுராபராதா⁴ ஸெய்யஸகாத³யோ. அஜ்ஜா²ஸயோ ஆஸயோவ அத்த²தோ தி³ட்டி², ஞாணஞ்ச. வுத்தஞ்சேதங் –

    Kathetabbānaṃ atthānaṃ desakāyattena āṇādividhinā atisajjanaṃ pabodhanaṃ desanā. Sāsitabbapuggalagatena yathāparādhādisāsitabbabhāvena anusāsanaṃ vinayanaṃ sāsanaṃ. Kathetabbassa saṃvarāsaṃvarādino atthassa kathanaṃ vacanapaṭibaddhatākaraṇaṃ kathā. Kathīyati vā etthāti kathā. Saṃvarāsaṃvarassa kathā saṃvarāsaṃvarakathā. Esa nayo itaresupi. Bheda-saddo visuṃ visuṃ yojetabbo ‘‘desanābhedaṃ sāsanabhedaṃ kathābhedañca yathārahaṃ paridīpaye’’ti. Bhedanti ca nānattanti attho. Sikkhā ca pahānāni ca gambhīrabhāvo ca sikkhāppahānagambhīrabhāvaṃ, tañca paridīpaye. Ettha yathāti upārambhanissaraṇadhammakosarakkhaṇahetupariyāpuṇanaṃ suppaṭipatti duppaṭipattīti etehi pakārehi. Āṇaṃ paṇetuṃ arahatīti āṇāraho sammāsambuddhattā. Vohāraparamatthānampi sabbhāvato āha āṇābāhullatoti. Ito paresupi eseva nayo. Pacurāparādhā seyyasakādayo. Ajjhāsayo āsayova atthato diṭṭhi, ñāṇañca. Vuttañcetaṃ –

    ‘‘ஸஸ்ஸதுச்சே²த³தி³ட்டி² ச, க²ந்தி சேவானுலோமிகே;

    ‘‘Sassatucchedadiṭṭhi ca, khanti cevānulomike;

    யதா²பூ⁴தஞ்ச யங் ஞாணங், ஏதங் ஆஸயஸத்³தி³த’’ந்தி. (விஸுத்³தி⁴॰ டீ॰ 1.136);

    Yathābhūtañca yaṃ ñāṇaṃ, etaṃ āsayasaddita’’nti. (visuddhi. ṭī. 1.136);

    அனுஸயா காமராக³ப⁴வராக³தி³ட்டி²படிக⁴விசிகிச்சா²மானாவிஜ்ஜாவஸேன ஸத்த அனாக³தா கிலேஸா, அதீதா பச்சுப்பன்னா ச ததே²வ வுச்சந்தி. ந ஹி காலபே⁴தே³ன த⁴ம்மானங் ஸபா⁴வபே⁴தோ³ அத்தீ²தி. சரியாதி ச² மூலசரியா, அந்தரபே⁴தே³ன அனேகவிதா⁴, ஸங்ஸக்³க³வஸேன தேஸட்டி² ஹொந்தி. தே பன அம்ஹேஹி அஸம்மோஹந்தரதா⁴னஸுத்தடீகாயங் விபா⁴க³தோ த³ஸ்ஸிதா, அத்தி²கேஹி ததோ க³ஹேதப்³பா³. அத² வா சரியாதி சரிதங், தங் ஸுசரிதது³ச்சரிதவஸேன து³வித⁴ங். அதி⁴முத்தி நாம ஸத்தானங் புப்³ப³பரிசயவஸேன அபி⁴ருசி, ஸா து³விதா⁴ ஹீனபணீதபே⁴தே³ன. க⁴னவினிப்³போ⁴கா³பா⁴வதோ தி³ட்டி²மானதண்ஹாவஸேன ‘‘அஹங் மமா’’தி ஸஞ்ஞினோ. மஹந்தோ ஸங்வரோ அஸங்வரோ. பு³த்³தி⁴அத்தோ² ஹி அய’மகாரோ யதா² ‘‘அஸெக்கா² த⁴ம்மா’’தி (த⁴॰ ஸ॰ 11).

    Anusayā kāmarāgabhavarāgadiṭṭhipaṭighavicikicchāmānāvijjāvasena satta anāgatā kilesā, atītā paccuppannā ca tatheva vuccanti. Na hi kālabhedena dhammānaṃ sabhāvabhedo atthīti. Cariyāti cha mūlacariyā, antarabhedena anekavidhā, saṃsaggavasena tesaṭṭhi honti. Te pana amhehi asammohantaradhānasuttaṭīkāyaṃ vibhāgato dassitā, atthikehi tato gahetabbā. Atha vā cariyāti caritaṃ, taṃ sucaritaduccaritavasena duvidhaṃ. Adhimutti nāma sattānaṃ pubbaparicayavasena abhiruci, sā duvidhā hīnapaṇītabhedena. Ghanavinibbhogābhāvato diṭṭhimānataṇhāvasena ‘‘ahaṃ mamā’’ti saññino. Mahanto saṃvaro asaṃvaro. Buddhiattho hi aya’makāro yathā ‘‘asekkhā dhammā’’ti (dha. sa. 11).

    தீஸுபி சேதேஸு ஏதே த⁴ம்மத்த²தே³ஸனா படிவேதா⁴தி எத்த² தந்திஅத்தோ² தந்திதே³ஸனா தந்திஅத்த²படிவேதோ⁴ ச தந்திவிஸயா ஹொந்தீதி வினயபிடகாதீ³னங் அத்த²தே³ஸனாபடிவேதா⁴தா⁴ரபா⁴வோ யுத்தோ, பிடகானி பன தந்தி யேவாதி தேஸங் த⁴ம்மாதா⁴ரபா⁴வோ கத²ங் யுஜ்ஜெய்யாதி? தந்திஸமுதா³யஸ்ஸ அவயவதந்தியா ஆதா⁴ரபா⁴வதோ. அவயவஸ்ஸ ஹி ஸமுதா³யோ ஆதா⁴ரபா⁴வேன வுச்சதி, யதா² – ‘‘ருக்கே² ஸாகா²’’தி. த⁴ம்மாதீ³னஞ்ச து³க்கோ²கா³ஹபா⁴வதோ தேஹி வினயாத³யோ க³ம்பீ⁴ராதி வினயாதீ³னஞ்ச சதுப்³பி³தோ⁴ க³ம்பீ⁴ரபா⁴வோ வுத்தோ. தஸ்மா த⁴ம்மாத³யோ ஏவ து³க்கோ²கா³ஹத்தா க³ம்பீ⁴ரா, ந வினயாத³யோதி ந சோதே³தப்³ப³மேதங் ஸமுகே²ன, விஸயவிஸயீமுகே²ன ச வினயாதீ³னங்யேவ க³ம்பீ⁴ரபா⁴வஸ்ஸ வுத்தத்தா. த⁴ம்மோ ஹி வினயாத³யோ, தேஸங் விஸயோ அத்தோ², த⁴ம்மத்த²விஸயா ச தே³ஸனாபடிவேதோ⁴தி. தத்த² படிவேத⁴ஸ்ஸ து³க்கரபா⁴வதோ த⁴ம்மத்தா²னங், தே³ஸனாஞாணஸ்ஸ து³க்கரபா⁴வதோ தே³ஸனாய ச து³க்கோ²கா³ஹபா⁴வோ வேதி³தப்³போ³, படிவேத⁴ஸ்ஸ பன உப்பாதே³துங் அஸக்குணெய்யத்தா, தப்³பி³ஸயஞாணுப்பத்தியா ச து³க்கரபா⁴வதோ து³க்கோ²கா³ஹதா வேதி³தப்³பா³.

    Tīsupicetesu ete dhammatthadesanā paṭivedhāti ettha tantiattho tantidesanā tantiatthapaṭivedho ca tantivisayā hontīti vinayapiṭakādīnaṃ atthadesanāpaṭivedhādhārabhāvo yutto, piṭakāni pana tanti yevāti tesaṃ dhammādhārabhāvo kathaṃ yujjeyyāti? Tantisamudāyassa avayavatantiyā ādhārabhāvato. Avayavassa hi samudāyo ādhārabhāvena vuccati, yathā – ‘‘rukkhe sākhā’’ti. Dhammādīnañca dukkhogāhabhāvato tehi vinayādayo gambhīrāti vinayādīnañca catubbidho gambhīrabhāvo vutto. Tasmā dhammādayo eva dukkhogāhattā gambhīrā, na vinayādayoti na codetabbametaṃ samukhena, visayavisayīmukhena ca vinayādīnaṃyeva gambhīrabhāvassa vuttattā. Dhammo hi vinayādayo, tesaṃ visayo attho, dhammatthavisayā ca desanāpaṭivedhoti. Tattha paṭivedhassa dukkarabhāvato dhammatthānaṃ, desanāñāṇassa dukkarabhāvato desanāya ca dukkhogāhabhāvo veditabbo, paṭivedhassa pana uppādetuṃ asakkuṇeyyattā, tabbisayañāṇuppattiyā ca dukkarabhāvato dukkhogāhatā veditabbā.

    ‘‘ஹேதும்ஹி ஞாணங் த⁴ம்மபடிஸம்பி⁴தா³’’தி ஏதேன வசனேன த⁴ம்மஸ்ஸ ஹேதுபா⁴வோ கத²ங் ஞாதப்³போ³தி? ‘‘த⁴ம்மபடிஸம்பி⁴தா³’’தி ஏதஸ்ஸ ஸமாஸபத³ஸ்ஸ அவயவபத³த்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தேன ‘‘ஹேதும்ஹி ஞாண’’ந்தி வுத்தத்தா. ‘‘த⁴ம்மே படிஸம்பி⁴தா³’’தி எத்த² ஹி ‘‘த⁴ம்மே’’தி ஏதஸ்ஸ அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தேன ‘‘ஹேதும்ஹீ’’தி வுத்தங், ‘‘படிஸம்பி⁴தா³’’தி ஏதஸ்ஸ ச அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தேன ‘‘ஞாண’’ந்தி. தஸ்மா ஹேதுத⁴ம்ம-ஸத்³தா³ ஏகத்தா², ஞாணபடிஸம்பி⁴தா³-ஸத்³தா³ சாதி இமமத்த²ங் வத³ந்தேன ஸாதி⁴தோ த⁴ம்மஸ்ஸ ஹேதுபா⁴வோ, அத்த²ஸ்ஸ ஹேதுப²லபா⁴வோ ச ஏவமேவ த³ட்ட²ப்³போ³.

    ‘‘Hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti etena vacanena dhammassa hetubhāvo kathaṃ ñātabboti? ‘‘Dhammapaṭisambhidā’’ti etassa samāsapadassa avayavapadatthaṃ dassentena ‘‘hetumhi ñāṇa’’nti vuttattā. ‘‘Dhamme paṭisambhidā’’ti ettha hi ‘‘dhamme’’ti etassa atthaṃ dassentena ‘‘hetumhī’’ti vuttaṃ, ‘‘paṭisambhidā’’ti etassa ca atthaṃ dassentena ‘‘ñāṇa’’nti. Tasmā hetudhamma-saddā ekatthā, ñāṇapaṭisambhidā-saddā cāti imamatthaṃ vadantena sādhito dhammassa hetubhāvo, atthassa hetuphalabhāvo ca evameva daṭṭhabbo.

    யதா²த⁴ம்மந்தி செத்த² த⁴ம்ம-ஸத்³தோ³ ஹேதுங் ஹேதுப²லஞ்ச ஸப்³ப³ங் ஸங்க³ண்ஹாதி. ஸபா⁴வவாசகோ ஹேஸ, ந பரியத்திஹேதுபா⁴வவாசகோ, தஸ்மா யதா²த⁴ம்மந்தி யோ யோ அவிஜ்ஜாஸங்கா²ராதி³த⁴ம்மோ , தஸ்மிங் தஸ்மிந்தி அத்தோ². த⁴ம்மானுரூபங் வா யதா²த⁴ம்மங். தே³ஸனாபி ஹி படிவேதோ⁴ விய அவிபரீதஸவிஸயவிபா⁴வனதோ த⁴ம்மானுரூபங் பவத்ததி, யதோ ‘அவிபரீதாபி⁴லாபோ’தி வுச்சதி. த⁴ம்மாபி⁴லாபோதி அத்த²ப்³யஞ்ஜனகோ அவிபரீதாபி⁴லாபோ, ஏதேன ‘‘தத்ர த⁴ம்மனிருத்தாபி⁴லாபே ஞாணங் நிருத்திபடிஸம்பி⁴தா³’’தி (விப⁴॰ 718) எத்த² வுத்தங் ஸபா⁴வத⁴ம்மனிருத்திங் த³ஸ்ஸேதி, ஸத்³த³ஸபா⁴வத்தா தே³ஸனாய. ததா² ஹி நிருத்திபடிஸம்பி⁴தா³ய பரித்தாரம்மணாதி³பா⁴வோ படிஸம்பி⁴தா³விப⁴ங்க³பாளியங் (விப⁴॰ 749) வுத்தோ. அட்ட²கதா²யஞ்ச ‘‘தங் ஸபா⁴வனிருத்திங் ஸத்³த³ங் ஆரம்மணங் கத்வா’’திஆதி³னா (விப⁴॰ அட்ட²॰ 642) ஸத்³தா³ரம்மணதா த³ஸ்ஸிதா. ‘‘இமஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ அயங் ஸத்³தோ³ வாசகோ’’தி வசனவசனீயே வவத்த²பெத்வா தங்தங்வசனீய விபா⁴வனவஸேன பவத்திதோ ஹி ஸத்³தோ³ தே³ஸனாதி. ‘‘அனுலோமாதி³வஸேன வா கத²ன’’ந்தி ஏதேன தஸ்ஸா த⁴ம்மனிருத்தியா அபி⁴லாபங் கத²னங் தஸ்ஸ வசனஸ்ஸ பவத்தனங் த³ஸ்ஸேதி. ‘‘அதி⁴ப்பாயோ’’தி ஏதேன ‘‘தே³ஸனாதி பஞ்ஞத்தீ’’தி ஏதங் வசனங் த⁴ம்மனிருத்தாபி⁴லாபங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங், ந தப்³பி³னிமுத்தங் பஞ்ஞத்திங் ஸந்தா⁴யாதி த³ஸ்ஸேதி.

    Yathādhammanti cettha dhamma-saddo hetuṃ hetuphalañca sabbaṃ saṅgaṇhāti. Sabhāvavācako hesa, na pariyattihetubhāvavācako, tasmā yathādhammanti yo yo avijjāsaṅkhārādidhammo , tasmiṃ tasminti attho. Dhammānurūpaṃ vā yathādhammaṃ. Desanāpi hi paṭivedho viya aviparītasavisayavibhāvanato dhammānurūpaṃ pavattati, yato ‘aviparītābhilāpo’ti vuccati. Dhammābhilāpoti atthabyañjanako aviparītābhilāpo, etena ‘‘tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā’’ti (vibha. 718) ettha vuttaṃ sabhāvadhammaniruttiṃ dasseti, saddasabhāvattā desanāya. Tathā hi niruttipaṭisambhidāya parittārammaṇādibhāvo paṭisambhidāvibhaṅgapāḷiyaṃ (vibha. 749) vutto. Aṭṭhakathāyañca ‘‘taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā’’tiādinā (vibha. aṭṭha. 642) saddārammaṇatā dassitā. ‘‘Imassa atthassa ayaṃ saddo vācako’’ti vacanavacanīye vavatthapetvā taṃtaṃvacanīya vibhāvanavasena pavattito hi saddo desanāti. ‘‘Anulomādivasena vā kathana’’nti etena tassā dhammaniruttiyā abhilāpaṃ kathanaṃ tassa vacanassa pavattanaṃ dasseti. ‘‘Adhippāyo’’ti etena ‘‘desanāti paññattī’’ti etaṃ vacanaṃ dhammaniruttābhilāpaṃ sandhāya vuttaṃ, na tabbinimuttaṃ paññattiṃ sandhāyāti dasseti.

    நனு ச ‘‘த⁴ம்மோ தந்தீ’’தி இமஸ்மிங் பக்கே² த⁴ம்மஸ்ஸ ஸத்³த³ஸபா⁴வத்தா த⁴ம்மதே³ஸனானங் விஸேஸோ ந ஸியாதி? ந, தேஸங் தேஸங் அத்தா²னங் போ³த⁴கபா⁴வேன ஞாதோ, உக்³க³ஹணாதி³வஸேன ச புப்³பே³ வவத்தா²பிதோ ஸத்³த³ப்பப³ந்தோ⁴ த⁴ம்மோ, பச்சா² பரேஸங் அவபோ³த⁴னத்த²ங் பவத்திதோ தத³த்த²ப்பகாஸகோ ஸத்³தோ³ தே³ஸனாதி. அத² வா யதா²வுத்தஸத்³த³ஸமுட்டா²பகோ சித்துப்பாதோ³ தே³ஸனா, முஸாவாதா³த³யோ விய. ‘‘வசனஸ்ஸ பவத்தன’’ந்தி ச யதா²வுத்தசித்துப்பாத³வஸேன யுஜ்ஜதி. ஸோ ஹி வசனங் பவத்தேதி, தஞ்ச தேன பவத்தீயதி தே³ஸீயதி. ‘‘ஸோ ச லோகியலோகுத்தரோ’’தி ஏவங் வுத்தங் அபி⁴ஸமயங் யேன பகாரேன அபி⁴ஸமேதி, யங் அபி⁴ஸமேதி, யோ ச தஸ்ஸ ஸபா⁴வோ, தேஹி பாகடங் காதுங் ‘‘விஸயதோ அஸம்மோஹதோ ச அத்தா²னுரூபங் த⁴ம்மேஸூ’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ஹி விஸயதோ அத்தா²தி³அனுரூபங் த⁴ம்மாதீ³ஸு அவபோ³தோ⁴ அவிஜ்ஜாதி³த⁴ம்மஸங்கா²ராதி³அத்த²தது³ப⁴யபஞ்ஞாபனாரம்மணோ லோகியோ அபி⁴ஸமயோ, அஸம்மோஹதோ அத்தா²தி³அனுரூபங் த⁴ம்மாதீ³ஸு அவபோ³தோ⁴ நிப்³பா³னாரம்மணோ மக்³க³ஸம்பயுத்தோ யதா²வுத்தத⁴ம்மத்த²பஞ்ஞத்தீஸு ஸம்மோஹவித்³த⁴ங்ஸனோ லோகுத்தரோ அபி⁴ஸமயோதி. அபி⁴ஸமயதோ அஞ்ஞம்பி படிவேத⁴த்த²ங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘தேஸங் தேஸங் வா’’திஆதி³மாஹ. ‘படிவேத⁴னங் படிவேதோ⁴’தி இமினா ஹி வசனத்தே²ன அபி⁴ஸமயோ, ‘படிவிஜ்ஜீ²யதீதி படிவேதோ⁴’தி இமினா தங்தங்ரூபாதி³த⁴ம்மானங் அவிபரீதஸபா⁴வோ ச ‘‘படிவேதோ⁴’’தி வுச்சதீதி.

    Nanu ca ‘‘dhammo tantī’’ti imasmiṃ pakkhe dhammassa saddasabhāvattā dhammadesanānaṃ viseso na siyāti? Na, tesaṃ tesaṃ atthānaṃ bodhakabhāvena ñāto, uggahaṇādivasena ca pubbe vavatthāpito saddappabandho dhammo, pacchā paresaṃ avabodhanatthaṃ pavattito tadatthappakāsako saddo desanāti. Atha vā yathāvuttasaddasamuṭṭhāpako cittuppādo desanā, musāvādādayo viya. ‘‘Vacanassa pavattana’’nti ca yathāvuttacittuppādavasena yujjati. So hi vacanaṃ pavatteti, tañca tena pavattīyati desīyati. ‘‘So ca lokiyalokuttaro’’ti evaṃ vuttaṃ abhisamayaṃ yena pakārena abhisameti, yaṃ abhisameti, yo ca tassa sabhāvo, tehi pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘visayato asammohato ca atthānurūpaṃ dhammesū’’tiādimāha. Tattha hi visayato atthādianurūpaṃ dhammādīsu avabodho avijjādidhammasaṅkhārādiatthatadubhayapaññāpanārammaṇo lokiyo abhisamayo, asammohato atthādianurūpaṃ dhammādīsu avabodho nibbānārammaṇo maggasampayutto yathāvuttadhammatthapaññattīsu sammohaviddhaṃsano lokuttaro abhisamayoti. Abhisamayato aññampi paṭivedhatthaṃ dassetuṃ ‘‘tesaṃ tesaṃ vā’’tiādimāha. ‘Paṭivedhanaṃ paṭivedho’ti iminā hi vacanatthena abhisamayo, ‘paṭivijjhīyatīti paṭivedho’ti iminā taṃtaṃrūpādidhammānaṃ aviparītasabhāvo ca ‘‘paṭivedho’’ti vuccatīti.

    யதா²வுத்தேஹி த⁴ம்மாதீ³ஹி பிடகானங் க³ம்பீ⁴ரபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘இதா³னி யஸ்மா ஏதேஸு பிடகேஸூ’’திஆதி³மாஹ. யோ செத்தா²தி ஏதேஸு தங்தங்பிடகக³தேஸு த⁴ம்மாதீ³ஸு யோ படிவேதோ⁴, ஏதேஸு ச பிடகேஸு தேஸங் தேஸங் த⁴ம்மானங் யோ அவிபரீதஸபா⁴வோதி யோஜேதப்³ப³ங். து³க்கோ²கா³ஹதா ச அவிஜ்ஜாஸங்கா²ராதீ³னங் த⁴ம்மத்தா²னங் து³ப்படிவிஜ்ஜ²தாய, தேஸங் பஞ்ஞாபனஸ்ஸ து³க்கரபா⁴வதோ தங்தே³ஸனாய, படிவேத⁴னஸங்கா²தஸ்ஸ படிவேத⁴ஸ்ஸ உப்பாத³னவிஸயிகரணானங் அஸக்குணெய்யத்தா, அவிபரீதஸபா⁴வஸங்கா²தஸ்ஸ படிவேத⁴ஸ்ஸ து³விஞ்ஞெய்யதாய ஏவ வேதி³தப்³பா³.

    Yathāvuttehi dhammādīhi piṭakānaṃ gambhīrabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘idāni yasmā etesu piṭakesū’’tiādimāha. Yo cetthāti etesu taṃtaṃpiṭakagatesu dhammādīsu yo paṭivedho, etesu ca piṭakesu tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ yo aviparītasabhāvoti yojetabbaṃ. Dukkhogāhatā ca avijjāsaṅkhārādīnaṃ dhammatthānaṃ duppaṭivijjhatāya, tesaṃ paññāpanassa dukkarabhāvato taṃdesanāya, paṭivedhanasaṅkhātassa paṭivedhassa uppādanavisayikaraṇānaṃ asakkuṇeyyattā, aviparītasabhāvasaṅkhātassa paṭivedhassa duviññeyyatāya eva veditabbā.

    ந்தி யங் பரியத்திது³க்³க³ஹணங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங். அத்த²ந்தி பா⁴ஸிதத்த²ங், பயோஜனத்த²ஞ்ச. ந உபபரிக்க²ந்தீதி ந விசாரெந்தி. ந நிஜ்ஜா²னங் க²மந்தீதி நிஜ்ஜா²னபஞ்ஞங் நக்க²மந்தி, நிஜ்ஜா²யித்வா பஞ்ஞாய தி³ஸ்வா ரோசெத்வா க³ஹேதப்³பா³ ந ஹொந்தீதி அதி⁴ப்பாயோ. இதீதி ஏவங் ஏதாய பரியத்தியா. வாத³ப்பமொக்கா²னிஸங்ஸா அத்தனோ உபரி பரேஹி ஆரோபிதவாத³ஸ்ஸ நிக்³க³ஹஸ்ஸ பமொக்க²ப்பயோஜனா ஹுத்வா த⁴ம்மங் பரியாபுணந்தி, வாத³ப்பமொக்கா² வா நிந்தா³பமொக்கா². யஸ்ஸ சத்தா²யாதி யஸ்ஸ ச ஸீலாதி³பூரணஸ்ஸ அனுபாதா³விமொக்க²ஸ்ஸ வா அத்தா²ய த⁴ம்மங் பரியாபுணந்தி ஞாயேன பரியாபுணந்தீதி அதி⁴ப்பாயோ. அஸ்ஸாதி அஸ்ஸ த⁴ம்மஸ்ஸ. நானுபொ⁴ந்தீதி ந விந்த³ந்தி. தேஸங் தே த⁴ம்மா து³க்³க³ஹிதத்தா உபாரம்ப⁴மானத³ப்³ப³மக்க²பலாஸாதி³ஹேதுபா⁴வேன தீ³க⁴ரத்தங் அஹிதாய து³க்கா²ய ஸங்வத்தந்தி. ப⁴ண்டா³கா³ரே நியுத்தோ ப⁴ண்டா³கா³ரிகோ, ப⁴ண்டா³கா³ரிகோ விய ப⁴ண்டா³கா³ரிகோ, த⁴ம்மரதனானுபாலகோ. அஞ்ஞத்த²ங் அனபெக்கி²த்வா ப⁴ண்டா³கா³ரிகஸ்ஸேவ ஸதோ பரியத்தி ப⁴ண்டா³கா³ரிகபரியத்தி.

    Yanti yaṃ pariyattiduggahaṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Atthanti bhāsitatthaṃ, payojanatthañca. Na upaparikkhantīti na vicārenti. Na nijjhānaṃ khamantīti nijjhānapaññaṃ nakkhamanti, nijjhāyitvā paññāya disvā rocetvā gahetabbā na hontīti adhippāyo. Itīti evaṃ etāya pariyattiyā. Vādappamokkhānisaṃsā attano upari parehi āropitavādassa niggahassa pamokkhappayojanā hutvā dhammaṃ pariyāpuṇanti, vādappamokkhā vā nindāpamokkhā. Yassa catthāyāti yassa ca sīlādipūraṇassa anupādāvimokkhassa vā atthāya dhammaṃ pariyāpuṇanti ñāyena pariyāpuṇantīti adhippāyo. Assāti assa dhammassa. Nānubhontīti na vindanti. Tesaṃ te dhammā duggahitattā upārambhamānadabbamakkhapalāsādihetubhāvena dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Bhaṇḍāgāre niyutto bhaṇḍāgāriko, bhaṇḍāgāriko viya bhaṇḍāgāriko, dhammaratanānupālako. Aññatthaṃ anapekkhitvā bhaṇḍāgārikasseva sato pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti.

    ‘‘தாஸங்யேவா’’தி அவதா⁴ரணங் பாபுணிதப்³பா³னங் ச²ளபி⁴ஞ்ஞாசதுப்படிஸம்பி⁴தா³தீ³னங் வினயே பபே⁴த³வசனாபா⁴வங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங். வேரஞ்ஜகண்டே³ (பாரா॰ 12) ஹி திஸ்ஸோ விஜ்ஜாவ விப⁴த்தா. து³தியே பன ‘‘தாஸங்யேவா’’தி அவதா⁴ரணங் சதஸ்ஸோ படிஸம்பி⁴தா³ அபெக்கி²த்வா கதங், ந திஸ்ஸோ விஜ்ஜா. தா ஹி ச²ஸு அபி⁴ஞ்ஞாஸு அந்தோக³தா⁴தி ஸுத்தே விப⁴த்தா யேவாதி.

    ‘‘Tāsaṃyevā’’ti avadhāraṇaṃ pāpuṇitabbānaṃ chaḷabhiññācatuppaṭisambhidādīnaṃ vinaye pabhedavacanābhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Verañjakaṇḍe (pārā. 12) hi tisso vijjāva vibhattā. Dutiye pana ‘‘tāsaṃyevā’’ti avadhāraṇaṃ catasso paṭisambhidā apekkhitvā kataṃ, na tisso vijjā. Tā hi chasu abhiññāsu antogadhāti sutte vibhattā yevāti.

    து³க்³க³ஹிதங் க³ண்ஹாதி, ‘‘ததா²ஹங் ப⁴க³வதா த⁴ம்மங் தே³ஸிதங் ஆஜானாமி, யதா² ததே³வித³ங் விஞ்ஞாணங் ஸந்தா⁴வதி ஸங்ஸரதி அனஞ்ஞ’’ந்திஆதி³னா (ம॰ நி॰ 1.396). த⁴ம்மசிந்தந்தி த⁴ம்மஸபா⁴வவிசாரணங், ‘‘சித்துப்பாத³மத்தேனேவ தா³னங் ஹோதி, ஸயமேவ சித்தங் அத்தனோ ஆரம்மணங் ஹோதி, ஸப்³ப³ங் சித்தங் அஸபா⁴வத⁴ம்மாரம்மண’’ந்தி ச ஏவமாதி³. தேஸந்தி தேஸங் பிடகானங்.

    Duggahitaṃ gaṇhāti, ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anañña’’ntiādinā (ma. ni. 1.396). Dhammacintanti dhammasabhāvavicāraṇaṃ, ‘‘cittuppādamatteneva dānaṃ hoti, sayameva cittaṃ attano ārammaṇaṃ hoti, sabbaṃ cittaṃ asabhāvadhammārammaṇa’’nti ca evamādi. Tesanti tesaṃ piṭakānaṃ.

    ஏதந்தி ஏதங் பு³த்³த⁴வசனங். அத்தா²னுலோமதோ அனுலோமிகோ. அனுலோமிகதங்யேவ விபா⁴வேதுங் ‘‘கஸ்மா பனா’’திஆதி³ வுத்தங். ஏகனிகாயம்பீதி ஏகஸமூஹம்பி . போணிகா சிக்க²ல்லிகா ச க²த்தியா, தேஸங் நிவாஸோ போணிகனிகாயோ சிக்க²ல்லிகனிகாயோ ச.

    Etanti etaṃ buddhavacanaṃ. Atthānulomato anulomiko. Anulomikataṃyeva vibhāvetuṃ ‘‘kasmā panā’’tiādi vuttaṃ. Ekanikāyampīti ekasamūhampi . Poṇikā cikkhallikā ca khattiyā, tesaṃ nivāso poṇikanikāyo cikkhallikanikāyo ca.

    நவப்பபே⁴த³ந்தி எத்த² கத²ங் நவப்பபே⁴த³ங்? ஸகா³த²கஞ்ஹி ஸுத்தங் கெ³ய்யங், நிக்³கா³த²கஞ்ச ஸுத்தங் வெய்யாகரணங், தது³ப⁴யவினிமுத்தஞ்ச ஸுத்தங் உதா³னாதி³விஸேஸஸஞ்ஞாரஹிதங் நத்தி², யங் ஸுத்தங்க³ங் ஸியா, மங்க³லஸுத்தாதீ³னஞ்ச (கு²॰ பா॰ 5.2; ஸு॰ நி॰ 225) ஸுத்தங்க³ஸங்க³ஹோ ந ஸியா, கா³தா²பா⁴வதோ, த⁴ம்மபதா³தீ³னங் விய, கெ³ய்யங்க³ஸங்க³ஹோ வா ஸியா, ஸகா³த²கத்தா, ஸகா³த²வக்³க³ஸ்ஸ விய, ததா² உப⁴தோவிப⁴ங்கா³தீ³ஸு ஸகா³த²கப்பதே³ஸானந்தி? வுச்சதே –

    Navappabhedanti ettha kathaṃ navappabhedaṃ? Sagāthakañhi suttaṃ geyyaṃ, niggāthakañca suttaṃ veyyākaraṇaṃ, tadubhayavinimuttañca suttaṃ udānādivisesasaññārahitaṃ natthi, yaṃ suttaṅgaṃ siyā, maṅgalasuttādīnañca (khu. pā. 5.2; su. ni. 225) suttaṅgasaṅgaho na siyā, gāthābhāvato, dhammapadādīnaṃ viya, geyyaṅgasaṅgaho vā siyā, sagāthakattā, sagāthavaggassa viya, tathā ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānanti? Vuccate –

    ‘‘ஸுத்தந்தி ஸாமஞ்ஞவிதி⁴, விஸேஸவித⁴யோ பரே;

    ‘‘Suttanti sāmaññavidhi, visesavidhayo pare;

    ஸனிமித்தா நிருள்ஹத்தா ஸஹதாஞ்ஞேன நாஞ்ஞதோ’’. (ஸாரத்த²॰ டீ॰ 1.பட²மமஹாஸங்கீ³திகதா²வண்ணனா);

    Sanimittā niruḷhattā sahatāññena nāññato’’. (sārattha. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā);

    ஸப்³ப³ஸ்ஸாபி ஹி பு³த்³த⁴வசனஸ்ஸ ஸுத்தந்தி அயங் ஸாமஞ்ஞவிதி⁴. தேனேவாஹ ஆயஸ்மா மஹாகச்சானோ நெத்தியங் – ‘‘நவவித⁴ஸுத்தந்தபரியெட்டீ²’’தி (நெத்தி॰ ஸங்க³ஹவார). ‘‘எத்தகங் தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ ஸுத்தாக³தங் ஸுத்தபரியாபன்னங் (பாசி॰ 255, 1242), ஸகவாதே³ பஞ்சஸுத்தஸதானீ’’தி (த⁴॰ ஸ॰ அட்ட²॰ நிதா³னகதா²; கதா²॰ அட்ட²॰ நிதா³னகதா²) ஏவமாதி³ ச ஏதஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ ஸாத⁴கங்.

    Sabbassāpi hi buddhavacanassa suttanti ayaṃ sāmaññavidhi. Tenevāha āyasmā mahākaccāno nettiyaṃ – ‘‘navavidhasuttantapariyeṭṭhī’’ti (netti. saṅgahavāra). ‘‘Ettakaṃ tassa bhagavato suttāgataṃ suttapariyāpannaṃ (pāci. 255, 1242), sakavāde pañcasuttasatānī’’ti (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; kathā. aṭṭha. nidānakathā) evamādi ca etassa atthassa sādhakaṃ.

    விஸேஸவித⁴யோ பரே ஸனிமித்தா ததே³கதே³ஸேஸு கெ³ய்யாத³யோ விஸேஸவித⁴யோ தேன தேன நிமித்தேன பதிட்டி²தா. ததா² ஹி கெ³ய்யஸ்ஸ ஸகா³த²கத்தங் தப்³பா⁴வனிமித்தங். லோகேபி ஹி ஸஸிலோகங் ஸகா³த²கங் (நெத்தி॰ அட்ட²॰ 13) சுண்ணியக³ந்த²ங் ‘கெ³ய்ய’ந்தி வத³ந்தி. கா³தா²விரஹே பன ஸதி புச்ச²ங் கத்வா விஸ்ஸஜ்ஜனபா⁴வோ வெய்யாகரணஸ்ஸ தப்³பா⁴வனிமித்தங். புச்சா²விஸ்ஸஜ்ஜனஞ்ஹி ‘ப்³யாகரண’ந்தி வுச்சதி, ப்³யாகரணமேவ வெய்யாகரணங். ஏவங் ஸந்தே ஸகா³த²காதீ³னம்பி புச்ச²ங் கத்வா விஸ்ஸஜ்ஜனவஸேன பவத்தானங் வெய்யாகரணபா⁴வோ ஆபஜ்ஜதீதி? நாபஜ்ஜதி, கெ³ய்யாதி³ஸஞ்ஞானங் அனோகாஸபா⁴வதோ, ‘கா³தா²விரஹே ஸதீ’தி விஸேஸிதத்தா ச. ததா² ஹி த⁴ம்மபதா³தீ³ஸு கேவலங் கா³தா²ப³ந்தே⁴ஸு, ஸகா³த²கத்தேபி ஸோமனஸ்ஸஞாணமயிககா³தா²யுத்தேஸு, ‘வுத்தஞ்ஹேத’ந்திஆதி³வசனஸம்ப³ந்தே⁴ஸு, அப்³பு⁴தத⁴ம்மபடிஸங்யுத்தேஸு ச ஸுத்தவிஸேஸேஸு யதா²க்கமங் கா³தா²உதா³னஇதிவுத்தகஅப்³பு⁴தத⁴ம்மஸஞ்ஞா பதிட்டி²தா, ததா² ஸதிபி கா³தா²ப³ந்த⁴பா⁴வே ப⁴க³வதோ அதீதாஸு ஜாதீஸு சரியானுபா⁴வப்பகாஸகேஸு ஜாதகஸஞ்ஞா, ஸதிபி பஞ்ஹாவிஸ்ஸஜ்ஜனபா⁴வே, ஸகா³த²கத்தே ச கேஸுசி ஸுத்தந்தேஸு வேத³ஸ்ஸ லபா⁴பனதோ வேத³ல்லஸஞ்ஞா பதிட்டி²தாதி ஏவங் தேன தேன ஸகா³த²கத்தாதி³னா நிமித்தேன தேஸு தேஸு ஸுத்தவிஸேஸேஸு கெ³ய்யாதி³ஸஞ்ஞா பதிட்டி²தாதி விஸேஸவித⁴யோ ஸுத்தங்க³தோ பரே கெ³ய்யாத³யோ. யங் பனெத்த² கெ³ய்யங்கா³தி³னிமித்தரஹிதங், தங் ஸுத்தங்க³ங் விஸேஸஸஞ்ஞாபரிஹாரேன ஸாமஞ்ஞஸஞ்ஞாய பவத்தனதோதி. நனு ச ஸகா³த²கங் ஸுத்தங் கெ³ய்யங், நிக்³கா³த²கங் ஸுத்தங் வெய்யாகரணந்தி ஸுத்தங்க³ங் ந ஸம்ப⁴வதீதி சோத³னா தத³வத்தா² வாதி? ந தத³வத்தா², ஸோதி⁴தத்தா. ஸோதி⁴தஞ்ஹி புப்³பே³ கா³தா²விரஹே ஸதி புச்சா²விஸ்ஸஜ்ஜனபா⁴வோ வெய்யாகரணஸ்ஸ தப்³பா⁴வனிமித்தந்தி.

    Visesavidhayopare sanimittā tadekadesesu geyyādayo visesavidhayo tena tena nimittena patiṭṭhitā. Tathā hi geyyassa sagāthakattaṃ tabbhāvanimittaṃ. Lokepi hi sasilokaṃ sagāthakaṃ (netti. aṭṭha. 13) cuṇṇiyaganthaṃ ‘geyya’nti vadanti. Gāthāvirahe pana sati pucchaṃ katvā vissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittaṃ. Pucchāvissajjanañhi ‘byākaraṇa’nti vuccati, byākaraṇameva veyyākaraṇaṃ. Evaṃ sante sagāthakādīnampi pucchaṃ katvā vissajjanavasena pavattānaṃ veyyākaraṇabhāvo āpajjatīti? Nāpajjati, geyyādisaññānaṃ anokāsabhāvato, ‘gāthāvirahe satī’ti visesitattā ca. Tathā hi dhammapadādīsu kevalaṃ gāthābandhesu, sagāthakattepi somanassañāṇamayikagāthāyuttesu, ‘vuttañheta’ntiādivacanasambandhesu, abbhutadhammapaṭisaṃyuttesu ca suttavisesesu yathākkamaṃ gāthāudānaitivuttakaabbhutadhammasaññā patiṭṭhitā, tathā satipi gāthābandhabhāve bhagavato atītāsu jātīsu cariyānubhāvappakāsakesu jātakasaññā, satipi pañhāvissajjanabhāve, sagāthakatte ca kesuci suttantesu vedassa labhāpanato vedallasaññā patiṭṭhitāti evaṃ tena tena sagāthakattādinā nimittena tesu tesu suttavisesesu geyyādisaññā patiṭṭhitāti visesavidhayo suttaṅgato pare geyyādayo. Yaṃ panettha geyyaṅgādinimittarahitaṃ, taṃ suttaṅgaṃ visesasaññāparihārena sāmaññasaññāya pavattanatoti. Nanu ca sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇanti suttaṅgaṃ na sambhavatīti codanā tadavatthā vāti? Na tadavatthā, sodhitattā. Sodhitañhi pubbe gāthāvirahe sati pucchāvissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittanti.

    யஞ்ச வுத்தங் – ‘‘கா³தா²பா⁴வதோ மங்க³லஸுத்தாதீ³னங் (கு²॰ பா॰ 5.1, 2, 3) ஸுத்தங்க³ஸங்க³ஹோ ந ஸியா’’தி, தங் ந, நிருள்ஹத்தா. நிருள்ஹோ ஹி மங்க³லஸுத்தாதீ³னங் ஸுத்தபா⁴வோ. ந ஹி தானி த⁴ம்மபத³பு³த்³த⁴வங்ஸாத³யோ விய கா³தா²பா⁴வேன பஞ்ஞாதானி, அத² கோ² ஸுத்தபா⁴வேன. தேனேவ ஹி அட்ட²கதா²யங் ‘‘ஸுத்தனாமக’’ந்தி நாமக்³க³ஹணங் கதங். யஞ்ச பன வுத்தங் – ‘‘ஸகா³த²கத்தா கெ³ய்யங்க³ஸங்க³ஹோ ஸியா’’தி, தத³பி நத்தி², யஸ்மா ஸஹதாஞ்ஞேன. ஸஹ கா³தா²ஹீதி ஹி ஸகா³த²கங். ஸஹபா⁴வோ நாம அத்த²தோ அஞ்ஞேன ஹோதி, ந ச மங்க³லஸுத்தாதீ³ஸு கதா²வினிமுத்தோ கோசி ஸுத்தபதே³ஸோ அத்தி², யோ ‘ஸஹ கா³தா²ஹீ’தி வுச்செய்ய, ந ச ஸமுதா³யோ நாம கோசி அத்தி², யத³பி வுத்தங் – ‘‘உப⁴தோவிப⁴ங்கா³தீ³ஸு ஸகா³த²கப்பதே³ஸானங் கெ³ய்யங்க³ஸங்க³ஹோ ஸியா’’தி தத³பி ந, அஞ்ஞதோ. அஞ்ஞா ஏவ ஹி தா கா³தா² ஜாதகாதி³பரியாபன்னத்தா. அதோ ந தாஹி உப⁴தோவிப⁴ங்கா³தீ³னங் கெ³ய்யங்க³பா⁴வோதி. ஏவங் ஸுத்தாதீ³னங் அங்கா³னங் அஞ்ஞமஞ்ஞஸங்கராபா⁴வோ வேதி³தப்³போ³.

    Yañca vuttaṃ – ‘‘gāthābhāvato maṅgalasuttādīnaṃ (khu. pā. 5.1, 2, 3) suttaṅgasaṅgaho na siyā’’ti, taṃ na, niruḷhattā. Niruḷho hi maṅgalasuttādīnaṃ suttabhāvo. Na hi tāni dhammapadabuddhavaṃsādayo viya gāthābhāvena paññātāni, atha kho suttabhāvena. Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘suttanāmaka’’nti nāmaggahaṇaṃ kataṃ. Yañca pana vuttaṃ – ‘‘sagāthakattā geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi natthi, yasmā sahatāññena. Saha gāthāhīti hi sagāthakaṃ. Sahabhāvo nāma atthato aññena hoti, na ca maṅgalasuttādīsu kathāvinimutto koci suttapadeso atthi, yo ‘saha gāthāhī’ti vucceyya, na ca samudāyo nāma koci atthi, yadapi vuttaṃ – ‘‘ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānaṃ geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti tadapi na, aññato. Aññā eva hi tā gāthā jātakādipariyāpannattā. Ato na tāhi ubhatovibhaṅgādīnaṃ geyyaṅgabhāvoti. Evaṃ suttādīnaṃ aṅgānaṃ aññamaññasaṅkarābhāvo veditabbo.

    ‘‘அயங் த⁴ம்மோ…பே॰… அயங் வினயோ, இமானி சதுராஸீதி த⁴ம்மக்க²ந்த⁴ஸஹஸ்ஸானீ’’தி பு³த்³த⁴வசனங் த⁴ம்மவினயாதி³பே⁴தே³ன வவத்த²பெத்வா ஸங்கா³யந்தேன மஹாகஸ்ஸபப்பமுகே²ன வஸிக³ணேன அனேகச்ச²ரியபாதுபா⁴வபடிமண்டி³தாய ஸங்கீ³தியா இமஸ்ஸ தீ³கா⁴க³மஸ்ஸ பட²மமஜ்ஜி²மபு³த்³த⁴வசனாதி³பா⁴வோ வவத்தா²பிதோதி த³ஸ்ஸேதி, ‘‘ஏவமேதங் அபே⁴த³தோ’’திஆதி³னா.

    ‘‘Ayaṃ dhammo…pe… ayaṃ vinayo, imāni caturāsīti dhammakkhandhasahassānī’’ti buddhavacanaṃ dhammavinayādibhedena vavatthapetvā saṅgāyantena mahākassapappamukhena vasigaṇena anekacchariyapātubhāvapaṭimaṇḍitāya saṅgītiyā imassa dīghāgamassa paṭhamamajjhimabuddhavacanādibhāvo vavatthāpitoti dasseti, ‘‘evametaṃ abhedato’’tiādinā.

    நிதா³னகதா²வண்ணனா நிட்டி²தா.

    Nidānakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact