| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / வஜிரபு³த்³தி⁴-டீகா • Vajirabuddhi-ṭīkā |
க³ந்தா²ரம்ப⁴கதா²வண்ணனா
Ganthārambhakathāvaṇṇanā
இதா³னி அஸ்ஸாரம்போ⁴ – தத்த² யோதி அனியமனித்³தே³ஸோ, தேன விஸுத்³த⁴ஜாதிகுலகொ³த்தாதீ³னங் கிலேஸமலவிஸுத்³தி⁴யா, பூஜாரஹதாய வா அகாரணதங் த³ஸ்ஸெத்வா யோ கோசி இமிஸ்ஸா ஸமந்தபாஸாதி³காய ஆதி³கா³தா²ய நித்³தி³ட்ட²லோகனாத²த்தஹேதுங் யதா²வுத்தஹேதுமூலேன தி²ரதரங் அசலங் கத்வா யதா²வுத்தஹேதுகாலங் அச்சந்தமேவ பூரெந்தோ அவஸானே யதா²வுத்தஹேதுப²லங் ஸம்பாதெ³த்வா யதா²வுத்தஹேதுப²லப்பயோஜனங் ஸாதே⁴தி, ஸோவ பரமபூஜாரஹோதி நியமேதி.
Idāni assārambho – tattha yoti aniyamaniddeso, tena visuddhajātikulagottādīnaṃ kilesamalavisuddhiyā, pūjārahatāya vā akāraṇataṃ dassetvā yo koci imissā samantapāsādikāya ādigāthāya niddiṭṭhalokanāthattahetuṃ yathāvuttahetumūlena thirataraṃ acalaṃ katvā yathāvuttahetukālaṃ accantameva pūrento avasāne yathāvuttahetuphalaṃ sampādetvā yathāvuttahetuphalappayojanaṃ sādheti, sova paramapūjārahoti niyameti.
எத்தாவதா –
Ettāvatā –
ப⁴யஸம்மோஹது³த்³தி³ட்டி²-பணாமோ நேஸ ஸப்³ப³தா²;
Bhayasammohaduddiṭṭhi-paṇāmo nesa sabbathā;
பஞ்ஞாபுப்³ப³ங்க³மோ ஏஸோ, பணாமோதி நித³ஸ்ஸிதோ.
Paññāpubbaṅgamo eso, paṇāmoti nidassito.
தத்ர ஹேதூதி அதிது³க்கரானி திங்ஸபாரமிதாஸங்கா²தானி புஞ்ஞகம்மானி. தானி ஹி அச்சந்தது³க்கே²ன கஸிரேன வசனபதா²தீதானுபா⁴வேன மஹதா உஸ்ஸாஹேன கரீயந்தீதி அதிது³க்கரானி நாம. அதிது³க்கரத்தா ஏவ ஹி தேஸங் அதிது³ல்லப⁴ங் லோகே அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணங் நாத²த்தஸங்கா²தங் ப²லங் ப²லந்தி, தங் தத்த² ஹேதுப²லங்; ஹேதுமூலங் நாம யதா²வுத்தஸ்ஸ ஹேதுனோ நிப்பா²த³னஸமத்தா² மஹாகருணா, ஸா ஆதி³பணிதா⁴னதோ பட்டா²ய ‘‘முத்தோ மோசெஸ்ஸாமீ’’திஆதி³னா நயேன யாவ ஹேதுப²லப்பயோஜனா, தாவ அப்³பொ³ச்சி²ன்னங் பவத்ததி. யங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங் –
Tatra hetūti atidukkarāni tiṃsapāramitāsaṅkhātāni puññakammāni. Tāni hi accantadukkhena kasirena vacanapathātītānubhāvena mahatā ussāhena karīyantīti atidukkarāni nāma. Atidukkarattā eva hi tesaṃ atidullabhaṃ loke anaññasādhāraṇaṃ nāthattasaṅkhātaṃ phalaṃ phalanti, taṃ tattha hetuphalaṃ; hetumūlaṃ nāma yathāvuttassa hetuno nipphādanasamatthā mahākaruṇā, sā ādipaṇidhānato paṭṭhāya ‘‘mutto mocessāmī’’tiādinā nayena yāva hetuphalappayojanā, tāva abbocchinnaṃ pavattati. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
‘‘ஸகானநா ஸக்³ரிவரா ஸஸாக³ரா,
‘‘Sakānanā sagrivarā sasāgarā,
க³தா வினாஸங் ப³ஹுஸோ வஸுந்த⁴ரா;
Gatā vināsaṃ bahuso vasundharā;
யுக³ந்தகாலே ஸலிலானலானிலே,
Yugantakāle salilānalānile,
ந போ³தி⁴ஸத்தஸ்ஸ மஹாதபா குதோ’’தி.
Na bodhisattassa mahātapā kuto’’ti.
யாய ஸமன்னாக³தத்தா ‘‘நமோ மஹாகாருணிகஸ்ஸ தஸ்ஸா’’தி ஆஹ. ஹேதுகாலங் நாம சதுஅட்ட²ஸோளஸஅஸங்க்²யெய்யாதி³ப்பபே⁴தோ³ காலோ, யங் ஸந்தா⁴யாஹ ‘‘கப்பகோடீஹிபி அப்பமெய்யங் கால’’ந்தி. தத்த² அச்சந்தஸங்யோக³த்தே² உபயோக³வசனங் வேதி³தப்³ப³ங் ‘‘மாஸங் அதீ⁴தே, தி³வஸங் சரதீ’’திஆதீ³ஸு விய. காமஞ்ச ஸோ காலோ அஸங்க்²யெய்யவஸேன பமெய்யோ விஞ்ஞெய்யோ, ததா²பி கப்பகோடிவஸேன அவிஞ்ஞெய்யதங் ஸந்தா⁴ய ‘‘கப்பகோடீஹிபி அப்பமெய்யங் கால’’ந்தி ஆஹ. தத்த² காலயதீதி காலோ, கி²பதி வித்³த⁴ங்ஸயதி ஸத்தானங் ஜீவிதமிதி அத்தோ². கல விக்கே²பே. தத்த² கப்பீயதி ஸங்கப்பீயதி ஸாஸபபப்³ப³தாதீ³ஹி உபமாஹி கேவலங் ஸங்கப்பீயதி, ந மனுஸ்ஸதி³வஸமாஸஸங்வச்ச²ராதி³க³ணனாய க³ணீயதீதி கப்போ. ஏகந்திஆதி³க³ணனபத²ஸ்ஸ கோடிபூ⁴தத்தா கோடி, கப்பானங் கோடியோ கப்பகோடியோ . தாஹிபி ந பமீயதீதி அப்பமெய்யோ, தங் அப்பமெய்யங். கரொந்தோதி நானத்த²த்தா தா⁴தூனங் தா³னங் தெ³ந்தோ, ஸீலங் ரக்க²ந்தோ, லோப⁴க்க²ந்த⁴தோ நிக்க²மந்தோ, அத்தஹிதபரஹிதாதி³பே⁴த³ங் தங் தங் த⁴ம்மங் பஜானந்தோ, விவிதே⁴ன வாயாமேன க⁴டெந்தோ வாயமந்தோ, தங் தங் ஸத்தாபராத⁴ங் க²மந்தோ, படிஞ்ஞாஸம்முதிபரமத்த²ஸச்சானி ஸச்சாயந்தோ, தங் தங் ஸத்தஹிதங் அதி⁴ட்ட²ஹந்தோ, ஸகலலோகங் மெத்தாயந்தோ, மித்தாமித்தாதி³பே⁴த³ங் பக்க²பாதங் பஹாய தங் தங் ஸத்தங் அஜ்ஜு²பெக்க²ந்தோ சாதி அத்தோ². கே²த³ங் க³தோதி அனந்தப்பபே⁴த³ங் மஹந்தங் ஸங்ஸாரது³க்க²ங் அனுப⁴வனட்டே²ன க³தோ, ஸம்பத்தொத்யத்தோ². ஸங்ஸாரது³க்க²ஞ்ஹி ஸாரீரிகங் மானஸிகஞ்ச ஸுக²ங் கே²த³யதி பாதயதீதி ‘‘கே²தோ³’’தி வுச்சதி. லோகஹிதாயாதி இத³ங் யதா²வுத்தஹேதுப²லப்பயோஜனநித³ஸ்ஸனங், ‘‘ஸங்ஸாரது³க்கா²னுப⁴வனகாரணனித³ஸ்ஸன’’ந்திபி ஏகே –
Yāya samannāgatattā ‘‘namo mahākāruṇikassa tassā’’ti āha. Hetukālaṃ nāma catuaṭṭhasoḷasaasaṅkhyeyyādippabhedo kālo, yaṃ sandhāyāha ‘‘kappakoṭīhipi appameyyaṃ kāla’’nti. Tattha accantasaṃyogatthe upayogavacanaṃ veditabbaṃ ‘‘māsaṃ adhīte, divasaṃ caratī’’tiādīsu viya. Kāmañca so kālo asaṅkhyeyyavasena pameyyo viññeyyo, tathāpi kappakoṭivasena aviññeyyataṃ sandhāya ‘‘kappakoṭīhipi appameyyaṃ kāla’’nti āha. Tattha kālayatīti kālo, khipati viddhaṃsayati sattānaṃ jīvitamiti attho. Kala vikkhepe. Tattha kappīyati saṃkappīyati sāsapapabbatādīhi upamāhi kevalaṃ saṃkappīyati, na manussadivasamāsasaṃvaccharādigaṇanāya gaṇīyatīti kappo. Ekantiādigaṇanapathassa koṭibhūtattā koṭi, kappānaṃ koṭiyo kappakoṭiyo . Tāhipi na pamīyatīti appameyyo, taṃ appameyyaṃ. Karontoti nānatthattā dhātūnaṃ dānaṃ dento, sīlaṃ rakkhanto, lobhakkhandhato nikkhamanto, attahitaparahitādibhedaṃ taṃ taṃ dhammaṃ pajānanto, vividhena vāyāmena ghaṭento vāyamanto, taṃ taṃ sattāparādhaṃ khamanto, paṭiññāsammutiparamatthasaccāni saccāyanto, taṃ taṃ sattahitaṃ adhiṭṭhahanto, sakalalokaṃ mettāyanto, mittāmittādibhedaṃ pakkhapātaṃ pahāya taṃ taṃ sattaṃ ajjhupekkhanto cāti attho. Khedaṃ gatoti anantappabhedaṃ mahantaṃ saṃsāradukkhaṃ anubhavanaṭṭhena gato, sampattotyattho. Saṃsāradukkhañhi sārīrikaṃ mānasikañca sukhaṃ khedayati pātayatīti ‘‘khedo’’ti vuccati. Lokahitāyāti idaṃ yathāvuttahetuphalappayojananidassanaṃ, ‘‘saṃsāradukkhānubhavanakāraṇanidassana’’ntipi eke –
‘‘‘ஜாதிஸங்ஸாரது³க்கா²னங், க³ந்துங் ஸக்கோபி நிப்³பு³திங்;
‘‘‘Jātisaṃsāradukkhānaṃ, gantuṃ sakkopi nibbutiṃ;
சிரல்லிட்டோ²பி ஸங்ஸாரே, கருணாயேவ கேவல’ந்தி. –
Ciralliṭṭhopi saṃsāre, karuṇāyeva kevala’nti. –
ச வுத்த’’ந்தி, தமயுத்தங். ந ஹி ப⁴க³வா லோகஹிதாய ஸங்ஸாரது³க்க²மனுப⁴வதி. ந ஹி கஸ்ஸசி து³க்கா²னுப⁴வனங் லோகஸ்ஸ உபகாரங் ஆவஹதி. ஏவங் பனேதங் த³ஸ்ஸேதி திங்ஸபாரமிதாபபே⁴த³ங் ஹேதுங், பாரமிதாப²லபூ⁴தங் நாத²த்தஸங்கா²தங் ப²லஞ்ச. யதா² சாஹ ‘‘மமஞ்ஹி, ஆனந்த³, கல்யாணமித்தங் ஆக³ம்ம ஜாதித⁴ம்மா ஸத்தா ஜாதியா பரிமுச்சந்தீ’’திஆதி³ (ஸங்॰ நி॰ 1.129; 5.2). தத்த² ப⁴க³வா யதா²வுத்தஹேதூஹி ஸத்தானங் வினெய்யபா⁴வனிப்பா²த³னபஞ்ஞாபீ³ஜானி வபி, ஹேதுப²லேன பரிபக்கிந்த்³ரியபா⁴வேன பரினிப்ப²ன்னவினெய்யபா⁴வே ஸத்தே வினயி, ஸங்ஸாரது³க்க²தோ மோசயீதி அத்தோ². ந ஏவங் ஸங்ஸாரது³க்கே²ன லோகஸ்ஸ உபகாரங் கிஞ்சி அகாஸி, தஸ்மா கரொந்தோ அதிது³க்கரானி லோகஹிதாயாதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. இமிஸ்ஸா யோஜனாய ஸப்³ப³பட²மஸ்ஸ போ³தி⁴ஸத்தஸ்ஸ உப்பத்திகாலதோ பட்டா²ய போ³தி⁴ஸத்தஸ்ஸ நாத²த்தஸங்கா²தபாரமிதாஹேதுப²லாதி⁴க³மோ வேதி³தப்³போ³. யோ நாதோ²தி ஹி ஸம்ப³ந்தோ⁴ அதி⁴ப்பேதோ. இமஸ்ஸ பனத்த²ஸ்ஸ –
Ca vutta’’nti, tamayuttaṃ. Na hi bhagavā lokahitāya saṃsāradukkhamanubhavati. Na hi kassaci dukkhānubhavanaṃ lokassa upakāraṃ āvahati. Evaṃ panetaṃ dasseti tiṃsapāramitāpabhedaṃ hetuṃ, pāramitāphalabhūtaṃ nāthattasaṅkhātaṃ phalañca. Yathā cāha ‘‘mamañhi, ānanda, kalyāṇamittaṃ āgamma jātidhammā sattā jātiyā parimuccantī’’tiādi (saṃ. ni. 1.129; 5.2). Tattha bhagavā yathāvuttahetūhi sattānaṃ vineyyabhāvanipphādanapaññābījāni vapi, hetuphalena paripakkindriyabhāvena parinipphannavineyyabhāve satte vinayi, saṃsāradukkhato mocayīti attho. Na evaṃ saṃsāradukkhena lokassa upakāraṃ kiñci akāsi, tasmā karonto atidukkarāni lokahitāyāti sambandho. Imissā yojanāya sabbapaṭhamassa bodhisattassa uppattikālato paṭṭhāya bodhisattassa nāthattasaṅkhātapāramitāhetuphalādhigamo veditabbo. Yo nāthoti hi sambandho adhippeto. Imassa panatthassa –
‘‘யதே³வ பட²மங் சித்த-முப்பன்னங் தவ போ³த⁴யே;
‘‘Yadeva paṭhamaṃ citta-muppannaṃ tava bodhaye;
த்வங் ததே³வஸ்ஸ லோகஸ்ஸ, பூஜிகே பரிவஸித்த²’’. –
Tvaṃ tadevassa lokassa, pūjike parivasittha’’. –
இதி வசனங் ஸாத⁴கங். பட²மசித்தஸ்ஸ பாரமிதாபா⁴வோ ருக்க²ஸ்ஸ அங்குரதோ பட்டா²ய உப்பத்திஉபமாய ஸாதே⁴தப்³போ³. எத்தா²ஹ – ‘‘கே²த³ங் க³தோதி வசனங் நிரத்த²கங் , யதா²வுத்தனயேன கு³ணஸாத⁴னாஸம்ப⁴வதோ’’தி? ந, அந்தரா அனிவத்தனகபா⁴வதீ³பனதோ. து³க்கரானி கரொந்தோ கே²த³ங் க³தோ ஏவ, ந அந்தரா கே²த³ங் அஸஹந்தோ நிவத்ததீதி தீ³பேதி. லோகது³க்கா²பனயனகாமஸ்ஸ வா ப⁴க³வதோ அத்தனோ து³க்கா²னுப⁴வனஸமத்த²தங் த³ஸ்ஸேதி.
Iti vacanaṃ sādhakaṃ. Paṭhamacittassa pāramitābhāvo rukkhassa aṅkurato paṭṭhāya uppattiupamāya sādhetabbo. Etthāha – ‘‘khedaṃ gatoti vacanaṃ niratthakaṃ , yathāvuttanayena guṇasādhanāsambhavato’’ti? Na, antarā anivattanakabhāvadīpanato. Dukkarāni karonto khedaṃ gato eva, na antarā khedaṃ asahanto nivattatīti dīpeti. Lokadukkhāpanayanakāmassa vā bhagavato attano dukkhānubhavanasamatthataṃ dasseti.
‘‘யஸ்ஸ கஸ்ஸசி வரதொ³ஸ்ஸங், யாவாஹங் ஸப்³ப³ஸத்தது³க்கா²னி;
‘‘Yassa kassaci varadossaṃ, yāvāhaṃ sabbasattadukkhāni;
ஸப்³பா³னி ஸப்³ப³காலங் யுக³ங், பத்³மஸ்ஸேவ பு³ஜ்ஜ²ந்தொம்ஹீ’’தி. –
Sabbāni sabbakālaṃ yugaṃ, padmasseva bujjhantomhī’’ti. –
ஏவங்அதி⁴ப்பாயஸ்ஸ அத்தமத்தது³க்கா²னுப⁴வனஸமத்த²தாய காயேவ கதா²தி அதிஸயங் அத்த²ங் த³ஸ்ஸேதீதி அத்தோ². அத² வா கே²த³ங் க³தோதி ப்³யாபாரங் பரிசயங் க³தோதிபி அத்தோ² ஸம்ப⁴வதி. கம்மாதீ³ஸு ஸப்³யாபாரங் புரிஸங் தி³ஸ்வா ஸந்தி ஹி லோகே வத்தாரோ ‘‘கி²ன்னோயங் கம்மே, கி²ன்னோயங் ஸத்தே’’திஆதி³. இமிஸ்ஸா யோஜனாய நாதோ²தி இமினா பு³த்³த⁴த்தாதி⁴க³மஸித்³த⁴ங் கோடிப்பத்தங் நாத²பா⁴வங் பத்வா டி²தகாலோ த³ஸ்ஸிதோதி வேதி³தப்³போ³. கேசி ‘‘மஹாகாருணிகஸ்ஸாதி வத³ந்தோ பு³த்³த⁴பூ⁴தஸ்ஸாதி த³ஸ்ஸேதீ’’தி லிக²ந்தி, தங் ந ஸுந்த³ரங் விய, போ³தி⁴ஸத்தகாலேபி தப்³போ³ஹாரஸப்³பா⁴வதோ. தஸ்மா ஸோ எத்தகங் காலங் து³க்கரானி கரொந்தோ அவஸானே து³க்கரபாரமிதாபாரிபூரியா தாஸங் ப²லபூ⁴தங் நாத²பா⁴வங் பத்வா லோகஹிதாய ப்³யாபாரங் க³தோதி அயமத்தோ² நித³ஸ்ஸிதோ ஹோதி. ‘‘போ³தி⁴ங் க³தோ’’தி வுத்தேபி ஸுப்³யத்தங் ஹேதுப²லங் த³ஸ்ஸிதங் ஹோதி. பு³த்³த⁴பா⁴வப்பத்தஸ்ஸேவ ச நாத²ஸ்ஸ நமோ கதோ ஹோதி விஸேஸவசனஸப்³பா⁴வதோ, ந போ³தி⁴ஸத்தஸ்ஸ. ஏவங் ஸந்தேபி வினயாதி⁴காரோ இதா⁴தி⁴ப்பேதோ. ஸோ ச பப்³ப³ஜிதகாலதோ பட்டா²ய யாவமரணகாலா ஹோதி. தங் அதிவிய பரித்தங் காலங் லஜ்ஜினோ அதிஸுகரங் ஸீலமத்தங் ஏககஸ்ஸ அத்தனோ ஹிதாய அத்தமத்தது³க்கா²பனயனாதி⁴ப்பாயேன பரிபூரெந்தோ கோ நாம இத⁴லோகபரலோகாதிக்கமஸுக²ங் ந க³ச்செ²ய்ய, நனு ப⁴க³வா ஸகலலோகது³க்கா²பனயனாதி⁴ப்பாயேன கப்பகோடீஹிபி அப்பமெய்யங் காலங் கரொந்தோ அதிது³க்கரனிரஸ்ஸாத³ங் கே²த³ங் க³தோதி அஞ்ஞாபதே³ஸேன கு³ணங் வண்ணேதி ஆசரியோ.
Evaṃadhippāyassa attamattadukkhānubhavanasamatthatāya kāyeva kathāti atisayaṃ atthaṃ dassetīti attho. Atha vā khedaṃ gatoti byāpāraṃ paricayaṃ gatotipi attho sambhavati. Kammādīsu sabyāpāraṃ purisaṃ disvā santi hi loke vattāro ‘‘khinnoyaṃ kamme, khinnoyaṃ satte’’tiādi. Imissā yojanāya nāthoti iminā buddhattādhigamasiddhaṃ koṭippattaṃ nāthabhāvaṃ patvā ṭhitakālo dassitoti veditabbo. Keci ‘‘mahākāruṇikassāti vadanto buddhabhūtassāti dassetī’’ti likhanti, taṃ na sundaraṃ viya, bodhisattakālepi tabbohārasabbhāvato. Tasmā so ettakaṃ kālaṃ dukkarāni karonto avasāne dukkarapāramitāpāripūriyā tāsaṃ phalabhūtaṃ nāthabhāvaṃ patvā lokahitāya byāpāraṃ gatoti ayamattho nidassito hoti. ‘‘Bodhiṃ gato’’ti vuttepi subyattaṃ hetuphalaṃ dassitaṃ hoti. Buddhabhāvappattasseva ca nāthassa namo kato hoti visesavacanasabbhāvato, na bodhisattassa. Evaṃ santepi vinayādhikāro idhādhippeto. So ca pabbajitakālato paṭṭhāya yāvamaraṇakālā hoti. Taṃ ativiya parittaṃ kālaṃ lajjino atisukaraṃ sīlamattaṃ ekakassa attano hitāya attamattadukkhāpanayanādhippāyena paripūrento ko nāma idhalokaparalokātikkamasukhaṃ na gaccheyya, nanu bhagavā sakalalokadukkhāpanayanādhippāyena kappakoṭīhipi appameyyaṃ kālaṃ karonto atidukkaranirassādaṃ khedaṃ gatoti aññāpadesena guṇaṃ vaṇṇeti ācariyo.
லோகஹிதாயாதி எத்த² லோகியதி எத்த² து³க்க²ந்தி லோகோ, லுயதே வா ஜாதிஜராமரணது³க்கே²ஹீதி லோகோ, இமினா ஸத்தலோகங் ஜாதிலோகஞ்ச ஸங்க³ண்ஹாதி. தஸ்மா தஸ்ஸ ஸத்தலோகஸ்ஸ இத⁴லோகபரலோகஹிதங் அதிக்கந்தபரலோகானங் வா உச்சி²ன்னலோகஸமுத³யானங் லோகானங் , இத⁴ ஜாதிலோகே ஓகாஸலோகே வா தி³ட்ட²த⁴ம்மஸுக²விஹாரஸங்கா²தஞ்ச ஹிதங் ஸம்பிண்டெ³த்வா லோகஸ்ஸ, லோகானங், லோகே வா ஹிதந்தி ஸரூபேகதே³ஸேகஸேஸங் கத்வா ‘‘லோகஹித’’மிச்சேவாஹ. நாதோ²தி ஸப்³ப³ஸத்தானங் ஆஸயானுஸயசரியாதி⁴முத்திபே⁴தா³னுரூபத⁴ம்மதே³ஸனஸமத்த²தாய ‘‘த⁴ம்மங் வோ, பி⁴க்க²வே, தே³ஸெஸ்ஸாமி…பே॰… தங் ஸுணாதா²’’தி (ம॰ நி॰ 3.420) ஏவங் யாசனட்டே²னாபி நாத²தேதி நாதோ². பி⁴க்கூ²னங் வீதிக்கமானுரூபங் ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞாபனேன தி³ட்ட²த⁴ம்மிகஸம்பராயிகாய ச கருணாய உபக³ந்த்வா தபதி, ஸுத்தந்தவஸேன வா தேஸங் ஸப்³ப³ஸத்தானங் அனுஸயிதே கிலேஸே கருணாய ச பஞ்ஞாய ச உபக³ந்த்வா தபதி, அபி⁴த⁴ம்மவஸேன வா தே தே ஸங்கா²ரே அனிச்சாதி³லக்க²ணவஸேன உபபரிக்கி²த்வா அத்தனோ கிலேஸே பஞ்ஞாய உபேச்ச பரிச்சி²ந்தி³த்வா தபதீதி தபனட்டே²னாபி நாத²தேதி நாதோ². ஸதே³வகே லோகே அப்படிபுக்³க³லத்தா கேனசி அப்படிஹதத⁴ம்மதே³ஸனத்தா பரமசித்திஸ்ஸரியப்பவத்திதோ ச இஸ்ஸரியட்டே²னாபி நாத²தேதி நாதோ². ‘‘த⁴ம்மியா கதா²ய ஸந்த³ஸ்ஸேஸி ஸமாத³பேஸி ஸமுத்தேஜேஸி ஸம்பஹங்ஸேஸீ’’தி (மஹாவ॰ 90) வசனதோ ஸம்பஹங்ஸனஸங்கா²தேன ஆஸீஸட்டே²ன, பணிதா⁴னதோ பட்டா²ய ‘‘கத²ங் நாமாஹங் முத்தோ மோசயிஸ்ஸாமீ’’திஆதி³னா நயேன ஆஸீஸட்டே²ன வா நாத²தேதி நாதோ²தி வேதி³தப்³போ³, ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴. சதூஹிபி நாத²ங்கே³ஹி சதுவேஸாரஜ்ஜசதுபடிஸம்பி⁴தா³த³யோ ஸப்³பே³பி பு³த்³த⁴கு³ணா யோஜேதப்³பா³, அதிவித்தா²ரிகப⁴யா பன ந யோஜிதா.
Lokahitāyāti ettha lokiyati ettha dukkhanti loko, luyate vā jātijarāmaraṇadukkhehīti loko, iminā sattalokaṃ jātilokañca saṅgaṇhāti. Tasmā tassa sattalokassa idhalokaparalokahitaṃ atikkantaparalokānaṃ vā ucchinnalokasamudayānaṃ lokānaṃ , idha jātiloke okāsaloke vā diṭṭhadhammasukhavihārasaṅkhātañca hitaṃ sampiṇḍetvā lokassa, lokānaṃ, loke vā hitanti sarūpekadesekasesaṃ katvā ‘‘lokahita’’miccevāha. Nāthoti sabbasattānaṃ āsayānusayacariyādhimuttibhedānurūpadhammadesanasamatthatāya ‘‘dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi…pe… taṃ suṇāthā’’ti (ma. ni. 3.420) evaṃ yācanaṭṭhenāpi nāthateti nātho. Bhikkhūnaṃ vītikkamānurūpaṃ sikkhāpadapaññāpanena diṭṭhadhammikasamparāyikāya ca karuṇāya upagantvā tapati, suttantavasena vā tesaṃ sabbasattānaṃ anusayite kilese karuṇāya ca paññāya ca upagantvā tapati, abhidhammavasena vā te te saṅkhāre aniccādilakkhaṇavasena upaparikkhitvā attano kilese paññāya upecca paricchinditvā tapatīti tapanaṭṭhenāpi nāthateti nātho. Sadevake loke appaṭipuggalattā kenaci appaṭihatadhammadesanattā paramacittissariyappavattito ca issariyaṭṭhenāpi nāthateti nātho. ‘‘Dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesī’’ti (mahāva. 90) vacanato sampahaṃsanasaṅkhātena āsīsaṭṭhena, paṇidhānato paṭṭhāya ‘‘kathaṃ nāmāhaṃ mutto mocayissāmī’’tiādinā nayena āsīsaṭṭhena vā nāthateti nāthoti veditabbo, sammāsambuddho. Catūhipi nāthaṅgehi catuvesārajjacatupaṭisambhidādayo sabbepi buddhaguṇā yojetabbā, ativitthārikabhayā pana na yojitā.
நமோதி பரமத்த²தோ பு³த்³த⁴கு³ணப³ஹுமானபப்³பா⁴ரா சித்தனதி, சித்தனதிப்பப⁴வா ச வசீகாயனதி. அத்து² மேதி பாட²ஸேஸேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. மஹாகாருணிகஸ்ஸாதி எத்த² ஸப்³ப³ஸத்தவிஸயத்தா மஹுஸ்ஸாஹப்பப⁴வத்தா ச மஹதீ கருணா மஹாகருணா. தத்த² பணிதா⁴னதோ பட்டா²ய யாவஅனுபாதி³ஸேஸனிப்³பா³னபுரப்பவேஸா நியுத்தோதி மஹாகாருணிகோ, ப⁴க³வா. எத்த² ச மஹாகாருணிகஸ்ஸாதி இமினா யதா²வுத்தஹேதுமூலங் த³ஸ்ஸேதி. நிக்கருணோ ஹி பரது³க்கே²ஸு உதா³ஸினோ பு³த்³த⁴த்தா²ய பணிதா⁴னமத்தம்பி அதிபா⁴ரியந்தி மஞ்ஞந்தோ அப்பமெய்யங் காலங் அதிது³க்கரங் ஹேதுங் பூரெத்வா நாத²த்தஸங்கா²தங் ஹேதுப²லப்பயோஜனபூ⁴தங் லோகஹிதங் கத²ங் கரிஸ்ஸதி. தஸ்மா ஸப்³ப³கு³ணமூலபூ⁴தத்தா மஹாகருணாகு³ணமேவ வண்ணெந்தோ ‘‘நமோ மஹாகாருணிகஸ்ஸா’’தி ஆஹ. எத்தாவதா ஹேதுஅனுரூபங் ப²லங், ப²லானுரூபோ ஹேது, த்³வின்னம்பி அனுரூபங் மூலங், திண்ணம்பி அனுரூபங் பயோஜனந்தி அயமத்தோ² த³ஸ்ஸிதோ ஹோதி.
Namoti paramatthato buddhaguṇabahumānapabbhārā cittanati, cittanatippabhavā ca vacīkāyanati. Atthu meti pāṭhasesena sambandho. Mahākāruṇikassāti ettha sabbasattavisayattā mahussāhappabhavattā ca mahatī karuṇā mahākaruṇā. Tattha paṇidhānato paṭṭhāya yāvaanupādisesanibbānapurappavesā niyuttoti mahākāruṇiko, bhagavā. Ettha ca mahākāruṇikassāti iminā yathāvuttahetumūlaṃ dasseti. Nikkaruṇo hi paradukkhesu udāsino buddhatthāya paṇidhānamattampi atibhāriyanti maññanto appameyyaṃ kālaṃ atidukkaraṃ hetuṃ pūretvā nāthattasaṅkhātaṃ hetuphalappayojanabhūtaṃ lokahitaṃ kathaṃ karissati. Tasmā sabbaguṇamūlabhūtattā mahākaruṇāguṇameva vaṇṇento ‘‘namo mahākāruṇikassā’’ti āha. Ettāvatā hetuanurūpaṃ phalaṃ, phalānurūpo hetu, dvinnampi anurūpaṃ mūlaṃ, tiṇṇampi anurūpaṃ payojananti ayamattho dassito hoti.
ஏவங் அச்ச²ரியபுரிஸோ, நாதோ² நாத²கு³ணே டி²தோ;
Evaṃ acchariyapuriso, nātho nāthaguṇe ṭhito;
நமோரஹோ அனாத²ஸ்ஸ, நாத²மானஸ்ஸ ஸம்பத³ங்.
Namoraho anāthassa, nāthamānassa sampadaṃ.
எத்த² ஸியா ‘‘அனேகேஸு ப⁴க³வதோ கு³ணேஸு விஜ்ஜமானேஸு கஸ்மா ‘மஹாகாருணிகஸ்ஸா’தி ஏகமேவ க³ஹித’’ந்தி? உச்சதே –
Ettha siyā ‘‘anekesu bhagavato guṇesu vijjamānesu kasmā ‘mahākāruṇikassā’ti ekameva gahita’’nti? Uccate –
தோ³ஸஹீனஸ்ஸ ஸத்த²ஸ்ஸ, சோத³னா து ந விஜ்ஜதே;
Dosahīnassa satthassa, codanā tu na vijjate;
தோ³ஸயுத்தமஸத்த²ஞ்ச, தஸ்மா சோத³னா அபத்தகாதி.
Dosayuttamasatthañca, tasmā codanā apattakāti.
ந மயா சோத³னா கதா, கிந்து புச்சா² ஏவ கதா. அபிச –
Na mayā codanā katā, kintu pucchā eva katā. Apica –
‘‘ப²லங் ஸதிபி ருக்கெ²ட்³டே⁴, ந பதத்யவிகம்பிதே;
‘‘Phalaṃ satipi rukkheḍḍhe, na patatyavikampite;
சோத³னா யா’த்து² ஸத்தா²னங், புச்ச²னாத்யத்த²ப²லங் மஹதா.
Codanā yā’tthu satthānaṃ, pucchanātyatthaphalaṃ mahatā.
‘‘நபொ⁴த்துங் குருதே ஸம்மா, க³ஹிதுங் நாட்³ட⁴தே க⁴டங்;
‘‘Nabhottuṃ kurute sammā, gahituṃ nāḍḍhate ghaṭaṃ;
அக்கே²பே ஹி கதே ததி³-ச்சி²ஸ்ஸாணாபு³த்³தி⁴ப³ந்த⁴னங்.
Akkhepe hi kate tadi-cchissāṇābuddhibandhanaṃ.
‘‘யதா² ஹிமபதோ³ பத்³தோ⁴, பபு³த்³தோ⁴ க³ந்த⁴லிம்பியா;
‘‘Yathā himapado paddho, pabuddho gandhalimpiyā;
பி⁴ன்னத்த²விரமஸ்ஸேவங், ஸத்த²கதாத்த²லிம்பியா’’தி. –
Bhinnatthaviramassevaṃ, satthakatātthalimpiyā’’ti. –
ஏவங் சேகங் –
Evaṃ cekaṃ –
ஸம்மாபி சோத³னா தங் க²லு, கு³ரவோ விவாக்யா விவத்³த⁴;
Sammāpi codanā taṃ khalu, guravo vivākyā vivaddha;
யதிஸிஸ்ஸா ஆக⁴ட்டிதாதி-வாக்யேனாப்⁴யதி⁴கங் கோ³பய.
Yatisissā āghaṭṭitāti-vākyenābhyadhikaṃ gopaya.
ஸரவதீ ஆசேரங் கிலிட்டா², ததி³ச்சி²ஸ்ஸஜிதாத்தானங்;
Saravatī āceraṃ kiliṭṭhā, tadicchissajitāttānaṃ;
ஜயத்யத்தானமாசேரோ, ஸத³ஸ்ஸஸ்ஸேவ ஸாரதீ²தி. –
Jayatyattānamācero, sadassasseva sārathīti. –
அத்ரோச்சதே –
Atroccate –
யஸ்ஸ ஹி வாக்யஸஹஸ்ஸங், வாக்யே வாக்யே ஸதஞ்ச ஜிவ்ஹா;
Yassa hi vākyasahassaṃ, vākye vākye satañca jivhā;
நாமங் த³ஸப³லகு³ணபதே³ஸங், வத்துங் கப்பேனபி ந ஸக்கா.
Nāmaṃ dasabalaguṇapadesaṃ, vattuṃ kappenapi na sakkā.
யதா² –
Yathā –
பு³த்³தோ⁴பி பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ப⁴ணெய்ய வண்ணங்,
Buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ,
கப்பம்பி சே அஞ்ஞமபா⁴ஸமானோ;
Kappampi ce aññamabhāsamāno;
கீ²யேத² கப்போ சிரதீ³க⁴மந்தரே,
Khīyetha kappo ciradīghamantare,
வண்ணோ ந கீ²யேத² ததா²க³தஸ்ஸாதி. (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.304; 3.141; ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.425; உதா³॰ அட்ட²॰ 53; சரியா॰ அட்ட²॰ நிதா³னகதா²) –
Vaṇṇo na khīyetha tathāgatassāti. (dī. ni. aṭṭha. 1.304; 3.141; ma. ni. aṭṭha. 2.425; udā. aṭṭha. 53; cariyā. aṭṭha. nidānakathā) –
சொத்தத்தா ந ஸக்கா ப⁴க³வதங் கு³ணானமவஸேஸாபி⁴தா⁴துங்.
Cottattā na sakkā bhagavataṃ guṇānamavasesābhidhātuṃ.
அபிச –
Apica –
யதா² த்வங் ஸத்தானங், த³ஸப³ல ததா² ஞாணகருணா;
Yathā tvaṃ sattānaṃ, dasabala tathā ñāṇakaruṇā;
கு³ணத்³வந்த³ங் ஸெட்ட²ங், தவ கு³ணக³ணா நாம திகு³ணாதி. –
Guṇadvandaṃ seṭṭhaṃ, tava guṇagaṇā nāma tiguṇāti. –
ஸப்³ப³கு³ணஸெட்ட²த்தா மூலத்தா ச ஏகமேவ வுத்தங். அத² வா ‘‘ச²ஸு அஸாதா⁴ரணஞாணேஸு அஞ்ஞதரத்தா தக்³க³ஹணேன ஸேஸாபி க³ஹிதாவ ஸஹசரணலக்க²ணேனா’’தி ச வத³ந்தி. விஸேஸதோ பனெத்த² அபி⁴த⁴ம்மஸ்ஸ கேவலங் பஞ்ஞாவிஸயத்தா அபி⁴த⁴ம்மட்ட²கதா²ரம்பே⁴ ஆசரியேன ‘‘கருணா விய ஸத்தேஸு, பஞ்ஞா யஸ்ஸ மஹேஸினோ’’தி பஞ்ஞாகு³ணோ வண்ணிதோ தேஸங் தேஸங் ஸத்தானங் ஆஸயானுஸயசஅயாதி⁴முத்திபே⁴தா³னுரூபபரிச்சி²ந்த³னபஞ்ஞாய, ஸத்தேஸு மஹாகருணாய ச அதி⁴காரத்தா. ஸுத்தந்தட்ட²கதா²ரம்பே⁴ ‘‘கருணாஸீதலஹத³யங், பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி ப⁴க³வதோ உபோ⁴பி பஞ்ஞாகருணாகு³ணா வண்ணிதா. இத⁴ பன வினயே ஆஸயாதி³னிரபெக்க²ங் கேவலங் கருணாய பாகதிகஸத்தேனாபி அஸோதப்³பா³ரஹங் ஸுணந்தோ, அபுச்சி²தப்³பா³ரஹங் புச்ச²ந்தோ, அவத்தப்³பா³ரஹஞ்ச வத³ந்தோ ஸிக்கா²பத³ங் பஞ்ஞபேஸீதி கருணாகு³ணோயேவேகோ வண்ணிதோதி வேதி³தப்³போ³.
Sabbaguṇaseṭṭhattā mūlattā ca ekameva vuttaṃ. Atha vā ‘‘chasu asādhāraṇañāṇesu aññatarattā taggahaṇena sesāpi gahitāva sahacaraṇalakkhaṇenā’’ti ca vadanti. Visesato panettha abhidhammassa kevalaṃ paññāvisayattā abhidhammaṭṭhakathārambhe ācariyena ‘‘karuṇā viya sattesu, paññā yassa mahesino’’ti paññāguṇo vaṇṇito tesaṃ tesaṃ sattānaṃ āsayānusayacaayādhimuttibhedānurūpaparicchindanapaññāya, sattesu mahākaruṇāya ca adhikārattā. Suttantaṭṭhakathārambhe ‘‘karuṇāsītalahadayaṃ, paññāpajjotavihatamohatama’’nti bhagavato ubhopi paññākaruṇāguṇā vaṇṇitā. Idha pana vinaye āsayādinirapekkhaṃ kevalaṃ karuṇāya pākatikasattenāpi asotabbārahaṃ suṇanto, apucchitabbārahaṃ pucchanto, avattabbārahañca vadanto sikkhāpadaṃ paññapesīti karuṇāguṇoyeveko vaṇṇitoti veditabbo.
பஞ்ஞாத³யா அத்தபரத்த²ஹேதூ,
Paññādayā attaparatthahetū,
தத³ன்வயா ஸப்³ப³கு³ணா ஜினஸ்ஸ;
Tadanvayā sabbaguṇā jinassa;
உபோ⁴ கு³ணா தே கு³ணஸாக³ரஸ்ஸ,
Ubho guṇā te guṇasāgarassa,
வுத்தா இதா⁴சரியவரேன தஸ்மா.
Vuttā idhācariyavarena tasmā.
எத்தாவதா அட்ட²கதா²தி³கா³தா²,
Ettāvatā aṭṭhakathādigāthā,
ஸமாஸதோ வுத்தபத³த்த²ஸோபா⁴;
Samāsato vuttapadatthasobhā;
அயம்பி வித்தா²ரனயோதி சாஹங்,
Ayampi vitthāranayoti cāhaṃ,
உத்³த⁴ங் இதோ தே படிஸங்கி²பாமி.
Uddhaṃ ito te paṭisaṃkhipāmi.
து³தியகா³தா²ய அஸம்பு³த⁴ந்தி த⁴ம்மானங் யதா²ஸபா⁴வங் அபு³ஜ்ஜ²ந்தோ. பு³த்³த⁴னிஸேவிதந்தி பு³த்³தா⁴னுபு³த்³த⁴பச்சேகபு³த்³தே⁴ஹி கோ³சரபா⁴வனாஸேவனாஹி யதா²ரஹங் நிஸேவிதங். ப⁴வா ப⁴வந்தி வத்தமானப⁴வதோ அஞ்ஞங் ப⁴வங் க³ச்ச²தி உபக³ச்ச²தி, படிபஜ்ஜதீதி அத்தோ². அத² வா ப⁴வோதி ஸஸ்ஸததி³ட்டி². தஸ்ஸ படிபக்க²த்தா அப⁴வோதி உச்சே²த³தி³ட்டி². ப⁴வோதி வா வுத்³தி⁴. அப⁴வோதி ஹானி. ப⁴வோதி வா து³க்³க³தி. அப⁴வோதி ஸுக³தி. ‘‘அப்பமாணா த⁴ம்மா, அஸெக்கா² த⁴ம்மா’’திஆதீ³ஸு (த⁴॰ ஸ॰ திகமாதிகா 13, 11) விய ஹி வுத்³தி⁴அத்த²த்தா அகாரஸ்ஸ. பா⁴வயதீதி ப⁴வோ, ஜாதி. ப⁴வதீதி வா ப⁴வோ. ஸவிகாரா ப³ஹுவித⁴க²ந்து⁴ப்பத்தி தீ³பிதா. அப⁴வோதி வினாஸோ, ஜாதிபா⁴வங் மரணபா⁴வஞ்ச க³ச்ச²தீதி வுத்தங் ஹோதி. எத்த² அரஹந்தானங் மரணம்பி க²ணிகவஸேன க³ஹேதப்³ப³ங். ப⁴வேஸு அப⁴வோ ப⁴வாப⁴வோ, தங் ப⁴வாப⁴வங், ப⁴வேஸு அபா⁴வபஞ்ஞத்திங் க³ச்ச²தீதி அத்தோ². ஜீவலோகோதி ஸத்தலோகோ, ஸங்கா²ரலோகஓகாஸலோகானங் ப⁴வாப⁴வக³மனாஸம்ப⁴வதோ ஸத்தலோகங் ஜீவலோகோதி விஸேஸேதி. அவிஜ்ஜாதி³கிலேஸஜாலவித்³த⁴ங்ஸினோதி எத்த² நவபி லோகுத்தரத⁴ம்மா ஸங்க³ஹங் க³ச்ச²ந்தி. அபசயகா³மிதா ஹி சதுமக்³க³த⁴ம்மஸ்ஸ ஓதி⁴ஸோ அவிஜ்ஜாதி³கிலேஸஜாலவித்³த⁴ங்ஸோ, ஸோ அஸ்ஸ அத்தி², ததா³ரம்மணங் ஹுத்வா தத்த² ஸஹாயபா⁴வூபக³மனேன நிப்³பா³னஸ்ஸாபி. யதா²ஹ ‘‘யோ கோ², ஆவுஸோ, ராக³க்க²யோ…பே॰… இத³ங் வுச்சதி நிப்³பா³ன’’ந்தி. அரஹத்தஸ்ஸாபி ததா² ராகா³தி³க்க²யவசனஸப்³பா⁴வதோ. ப²லஸாமஞ்ஞேன திண்ணம்பி ப²லானங் அத்தீ²தி நவவிதோ⁴பேஸ ‘‘அவிஜ்ஜாதி³கிலேஸஜாலவித்³த⁴ங்ஸீ’’தி வுச்சதி. அத² வா ஸஹசரணலக்க²ணகஆரணதாய படிபக்க²கோ³சரக்³க³ஹணதா. அனபி⁴ஹிதோபி ஹி த⁴ம்மஸ்ஸ தத்ராபி⁴ஹிதோவ பு³ஜ்ஜி²தப்³போ³ இதி வசனதோ காரணகோ³சரக்³க³ஹணேன சத்தாரிபி ப²லானி க³ஹிதானி. நரகாதீ³ஸு அபதமானங் தா⁴ரேதி ஸுக³தியங் உப்பாத³னேனாதி த⁴ம்மோ. புன ஸுக³திம்ஹி அஜனநகாரீ அகுஸலத⁴ம்மே நிவாரெத்வா போஸேதி பவத்தேதி வட்³டே⁴தீதி த⁴ம்மோ. ஸோ பன காமரூபாரூபபே⁴த³தோ திவிதோ⁴ அச்சந்தஸுகா²வஹனதோ, ததோபி உத்தமத்தா த⁴ம்மவரோ.
Dutiyagāthāya asambudhanti dhammānaṃ yathāsabhāvaṃ abujjhanto. Buddhanisevitanti buddhānubuddhapaccekabuddhehi gocarabhāvanāsevanāhi yathārahaṃ nisevitaṃ. Bhavā bhavanti vattamānabhavato aññaṃ bhavaṃ gacchati upagacchati, paṭipajjatīti attho. Atha vā bhavoti sassatadiṭṭhi. Tassa paṭipakkhattā abhavoti ucchedadiṭṭhi. Bhavoti vā vuddhi. Abhavoti hāni. Bhavoti vā duggati. Abhavoti sugati. ‘‘Appamāṇā dhammā, asekkhā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. tikamātikā 13, 11) viya hi vuddhiatthattā akārassa. Bhāvayatīti bhavo, jāti. Bhavatīti vā bhavo. Savikārā bahuvidhakhandhuppatti dīpitā. Abhavoti vināso, jātibhāvaṃ maraṇabhāvañca gacchatīti vuttaṃ hoti. Ettha arahantānaṃ maraṇampi khaṇikavasena gahetabbaṃ. Bhavesu abhavo bhavābhavo, taṃ bhavābhavaṃ, bhavesu abhāvapaññattiṃ gacchatīti attho. Jīvalokoti sattaloko, saṅkhāralokaokāsalokānaṃ bhavābhavagamanāsambhavato sattalokaṃ jīvalokoti viseseti. Avijjādikilesajālaviddhaṃsinoti ettha navapi lokuttaradhammā saṅgahaṃ gacchanti. Apacayagāmitā hi catumaggadhammassa odhiso avijjādikilesajālaviddhaṃso, so assa atthi, tadārammaṇaṃ hutvā tattha sahāyabhāvūpagamanena nibbānassāpi. Yathāha ‘‘yo kho, āvuso, rāgakkhayo…pe… idaṃ vuccati nibbāna’’nti. Arahattassāpi tathā rāgādikkhayavacanasabbhāvato. Phalasāmaññena tiṇṇampi phalānaṃ atthīti navavidhopesa ‘‘avijjādikilesajālaviddhaṃsī’’ti vuccati. Atha vā sahacaraṇalakkhaṇakaāraṇatāya paṭipakkhagocaraggahaṇatā. Anabhihitopi hi dhammassa tatrābhihitova bujjhitabbo iti vacanato kāraṇagocaraggahaṇena cattāripi phalāni gahitāni. Narakādīsu apatamānaṃ dhāreti sugatiyaṃ uppādanenāti dhammo. Puna sugatimhi ajananakārī akusaladhamme nivāretvā poseti pavatteti vaḍḍhetīti dhammo. So pana kāmarūpārūpabhedato tividho accantasukhāvahanato, tatopi uttamattā dhammavaro.
எத்தா²ஹ – ‘‘சதுன்னங், பி⁴க்க²வே, அரியஸச்சானங் அனநுபோ³தா⁴ அப்படிவேதா⁴ ஏவமித³ங் தீ³க⁴மத்³தா⁴னங் ஸந்தா⁴விதங் ஸங்ஸரித’ந்தி (தீ³॰ நி॰ 2.155; மஹாவ॰ 287) வசனதோ சதுஸச்சத⁴ம்மங் அஸம்பு³த⁴ங் ப⁴வா ப⁴வங் க³ச்ச²தி ஜீவலோகோதி ஸித்³த⁴ங். தஸ்மா யங் அஸம்பு³த⁴ங் க³ச்ச²தி, தஸ்ஸேவ ‘‘தஸ்ஸா’’தி அந்தே தங்னித்³தே³ஸேன நியமனதோ சதுஸச்சத⁴ம்மோபி அவிஜ்ஜாதி³கிலேஸஜாலவித்³த⁴ங்ஸீ த⁴ம்மவரோதி சாபஜ்ஜதி. அஞ்ஞதா² ‘‘நமோ அவிஜ்ஜாதி³கிலேஸஜாலவித்³த⁴ங்ஸினோ த⁴ம்மவரஸ்ஸ தஸ்ஸா’’தி தங்னித்³தே³ஸேன ஸமானவிப⁴த்திகரணங் ந யுஜ்ஜதி அதிப்பஸங்க³னியமனதோ, ‘‘அவிஜ்ஜாதி³கிலேஸஜாலவித்³த⁴ங்ஸினோ த⁴ம்மவரஸ்ஸா’’தி வசனங் விஸேஸனவசனங். தஸ்மா து³க்க²ஸமுத³யஸச்சானங் தப்³பா⁴வப்பஸங்கோ³ நத்தீ²தி சே? ந, தங்னித்³தே³ஸேன ஸமானவிப⁴த்திட்டா²னே அவிஸேஸிதத்தா. அபி ச மக்³க³ஸச்சனிரோத⁴ஸச்சேஸு ப²லானங் அபரியாபன்னத்தா நவ லோகுத்தரத⁴ம்மா ஸங்க³ஹிதாதி வசனவிரோதோ⁴, ப²லானங் அஸங்க³ஹே வேரஞ்ஜகண்ட³வண்ணனாயங் ந கேவலங் அரியமக்³கோ³ சேவ நிப்³பா³னஞ்ச, அபி ச அரியப²லத⁴ம்மேஹி ஸத்³தி⁴ங் பரியத்தித⁴ம்மோபி. வுத்தஞ்ஹேதங் ‘‘ராக³விராக³மனேஜமஸோகங்…பே॰… த⁴ம்மமிமங் ஸரணத்த²முபேஹீ’’தி (வி॰ வ॰ 887) வசனவிரோதோ⁴ சாதி புப்³பா³பரவிருத்³தா⁴ ஏஸா கா³தா² ஸாஸனவிருத்³தா⁴ சா’’தி? வுச்சதே – ஸப்³ப³மேதமயுத்தங் வுத்தகா³த²த்தா²ஜானநதோ. எத்த² ஹி ஆசரியேன பவத்திபவத்திஹேதுவிஸயவிபா⁴கோ³ ச த³ஸ்ஸிதோ. கத²ங்? தத்த² அஸம்பு³த⁴ந்தி அஸம்போ³தோ⁴, ஸோ அத்த²தோ அவிஜ்ஜா, தாய ச தண்ஹுபாதா³னானி க³ஹிதானி, தயோபி தே த⁴ம்மா ஸமுத³யஸச்சங், ப⁴வாப⁴வந்தி எத்த² து³க்க²ஸச்சங் வுத்தங். ஸுக³திது³க்³க³திப்பபே⁴தோ³ ஹி ப⁴வோ அத்த²தோ பஞ்சுபாதா³னக்க²ந்தா⁴ ஹொந்தி. ‘‘ஏவமேதஸ்ஸ கேவலஸ்ஸ து³க்க²க்க²ந்த⁴ஸ்ஸ ஸமுத³யோ ஹோதீ’’தி (மஹாவ॰ 1) வசனதோ து³க்க²ப்பவத்தி பவத்தி நாம, து³க்க²ஸமுத³யோ பவத்திஹேது நாம, அவிஜ்ஜாஸங்கா²தஸ்ஸ ச பவத்திஹேதுஸ்ஸ அக்³க³ஹிதக்³க³ஹணேன நிரோத⁴மக்³க³ஸச்சத்³வயங் விஸயோ நாம. வுத்தஞ்ஹேதங் ‘‘தத்த² கதமா அவிஜ்ஜா? து³க்கே² அஞ்ஞாணங்…பே॰… து³க்க²னிரோத⁴கா³மினியா படிபதா³ய அஞ்ஞாண’’ந்தி (விப⁴॰ 226).
Etthāha – ‘‘catunnaṃ, bhikkhave, ariyasaccānaṃ ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsarita’nti (dī. ni. 2.155; mahāva. 287) vacanato catusaccadhammaṃ asambudhaṃ bhavā bhavaṃ gacchati jīvalokoti siddhaṃ. Tasmā yaṃ asambudhaṃ gacchati, tasseva ‘‘tassā’’ti ante taṃniddesena niyamanato catusaccadhammopi avijjādikilesajālaviddhaṃsī dhammavaroti cāpajjati. Aññathā ‘‘namo avijjādikilesajālaviddhaṃsino dhammavarassa tassā’’ti taṃniddesena samānavibhattikaraṇaṃ na yujjati atippasaṅganiyamanato, ‘‘avijjādikilesajālaviddhaṃsino dhammavarassā’’ti vacanaṃ visesanavacanaṃ. Tasmā dukkhasamudayasaccānaṃ tabbhāvappasaṅgo natthīti ce? Na, taṃniddesena samānavibhattiṭṭhāne avisesitattā. Api ca maggasaccanirodhasaccesu phalānaṃ apariyāpannattā nava lokuttaradhammā saṅgahitāti vacanavirodho, phalānaṃ asaṅgahe verañjakaṇḍavaṇṇanāyaṃ na kevalaṃ ariyamaggo ceva nibbānañca, api ca ariyaphaladhammehi saddhiṃ pariyattidhammopi. Vuttañhetaṃ ‘‘rāgavirāgamanejamasokaṃ…pe… dhammamimaṃ saraṇatthamupehī’’ti (vi. va. 887) vacanavirodho cāti pubbāparaviruddhā esā gāthā sāsanaviruddhā cā’’ti? Vuccate – sabbametamayuttaṃ vuttagāthatthājānanato. Ettha hi ācariyena pavattipavattihetuvisayavibhāgo ca dassito. Kathaṃ? Tattha asambudhanti asambodho, so atthato avijjā, tāya ca taṇhupādānāni gahitāni, tayopi te dhammā samudayasaccaṃ, bhavābhavanti ettha dukkhasaccaṃ vuttaṃ. Sugatiduggatippabhedo hi bhavo atthato pañcupādānakkhandhā honti. ‘‘Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti (mahāva. 1) vacanato dukkhappavatti pavatti nāma, dukkhasamudayo pavattihetu nāma, avijjāsaṅkhātassa ca pavattihetussa aggahitaggahaṇena nirodhamaggasaccadvayaṃ visayo nāma. Vuttañhetaṃ ‘‘tattha katamā avijjā? Dukkhe aññāṇaṃ…pe… dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇa’’nti (vibha. 226).
எத்த² ச நிரோத⁴ஸச்சங் பு³த்³தே⁴ன கோ³சராஸேவனாய ஆஸேவிதங், மக்³க³ஸச்சங் பா⁴வனாஸேவனாய. எத்தாவதா அஸம்பு³த⁴ங் பு³த்³த⁴னிஸேவிதங் யந்தி உபயோக³ப்பத்தோ யோ விஸயோ நிரோதோ⁴ ச மக்³கோ³ ச, தஸ்ஸ யதா²வுத்தாவிஜ்ஜாதி³கிலேஸஜாலத்தயவித்³த⁴ங்ஸினோ நமோ த⁴ம்மவரஸ்ஸாதி அயங் கா³தா²ய அத்தோ². பரியத்தித⁴ம்மோபி கிலேஸவித்³த⁴ங்ஸனஸ்ஸ ஸுத்தந்தனயேன உபனிஸ்ஸயபச்சயத்தா கிலேஸவித்³த⁴ங்ஸனஸீலதாய ‘‘அவிஜ்ஜாதி³கிலேஸஜாலவித்³த⁴ங்ஸீ’’தி வத்துங் ஸம்ப⁴வதி. ஏவஞ்ஹி ஸதி ராக³விராகா³தி கா³த²த்தோ², ஸோ த⁴ம்மங் தே³ஸேதி…பே॰… ப்³ரஹ்மசரியங் பகாஸேதீதி ஸுத்தத்தோ² ச அஸேஸதோ க³ஹிதோ ஹோதி. அத² வா இமாய கா³தா²ய கேவலங் பரியத்தித⁴ம்மோவ க³ஹிதோ ஹோதி, யங் ஸந்தா⁴யாஹ ‘‘ஸோ த⁴ம்மங் தே³ஸேதி ஆதி³கல்யாணங்…பே॰… ப்³ரஹ்மசரியங் பகாஸேதீ’’தி (தீ³॰ நி॰ 1.190; பாரா॰ 1), தம்பி அஸம்பு³த⁴ங் பு³த்³தே⁴ஹேவ நிஸேவிதங் கோ³சராஸேவனாய அனஞ்ஞனிஸேவிதங். யதா²ஹ ‘‘ப⁴க³வங்மூலகா நோ, ப⁴ந்தே, த⁴ம்மா ப⁴க³வங்னெத்திகா ப⁴க³வங்படிஸரணா…பே॰… ப⁴க³வதோ ஸுத்வா பி⁴க்கூ² தா⁴ரெஸ்ஸந்தீ’’தி (ஸங்॰ நி॰ 2.146).
Ettha ca nirodhasaccaṃ buddhena gocarāsevanāya āsevitaṃ, maggasaccaṃ bhāvanāsevanāya. Ettāvatā asambudhaṃ buddhanisevitaṃ yanti upayogappatto yo visayo nirodho ca maggo ca, tassa yathāvuttāvijjādikilesajālattayaviddhaṃsino namo dhammavarassāti ayaṃ gāthāya attho. Pariyattidhammopi kilesaviddhaṃsanassa suttantanayena upanissayapaccayattā kilesaviddhaṃsanasīlatāya ‘‘avijjādikilesajālaviddhaṃsī’’ti vattuṃ sambhavati. Evañhi sati rāgavirāgāti gāthattho, so dhammaṃ deseti…pe… brahmacariyaṃ pakāsetīti suttattho ca asesato gahito hoti. Atha vā imāya gāthāya kevalaṃ pariyattidhammova gahito hoti, yaṃ sandhāyāha ‘‘so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ…pe… brahmacariyaṃ pakāsetī’’ti (dī. ni. 1.190; pārā. 1), tampi asambudhaṃ buddheheva nisevitaṃ gocarāsevanāya anaññanisevitaṃ. Yathāha ‘‘bhagavaṃmūlakā no, bhante, dhammā bhagavaṃnettikā bhagavaṃpaṭisaraṇā…pe… bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti (saṃ. ni. 2.146).
ததியகா³தா²ய ஸீலாத³யோ கிஞ்சாபி லோகியலோகுத்தரா யதா²ஸம்ப⁴வங் லப்³ப⁴ந்தி, ததா²பி அந்தே ‘‘அரியஸங்க⁴’’ந்தி வசனதோ ஸீலாத³யோ சத்தாரோ த⁴ம்மக்க²ந்தா⁴ லோகுத்தராவ. எத்த² ச ‘‘ஸீலஸமாதி⁴பஞ்ஞாவிமுத்திவிமுத்திஞாணப்பபு⁴தீஹீ’’தி வத்தப்³பே³ ஸரூபேகஸேஸங் கத்வா ‘‘விமுத்திஞாணப்பபு⁴தீஹீ’’தி வுத்தங். எத்த² ச கிஞ்சாபி விமுத்தீதி ப²லத⁴ம்மாவ ஸுத்தே அதி⁴ப்பேதா, ததா²பி ‘‘மக்³கா³ வுட்ட²ஹித்வா மக்³க³ங் பச்சவெக்க²தி. பஹீனே கிலேஸே பச்சவெக்க²தி. ப²லங் பச்சவெக்க²தி. நிப்³பா³னங் பச்சவெக்க²தீ’’தி (பட்டா²॰ 1.1.410) வசனதோ மக்³கா³தி³பச்சவெக்க²ணஞாணங் விமுத்திஞாணந்தி வேதி³தப்³ப³ங். விமுத்தி விமொக்கோ² க²யோதி ஹி அத்த²தோ ஏகங். ‘‘க²யே ஞாணங் அனுப்பாதே³ ஞாணந்தி (த⁴॰ ஸ॰ து³கமாதிகா 142; தீ³॰ நி॰ 3.304) எத்த² க²யோ நாம மக்³கோ³, ராக³க்க²யோ தோ³ஸக்க²யோதி ப²லனிப்³பா³னானங் அதி⁴வசன’’ந்தி ஸுத்தே ஆக³தமேவ. பஹீனகிலேஸானங் க²யோ பாகதிகோ க²யோ ஏவ. பபு⁴தி-ஸத்³தே³ன திஸ்ஸோ விஜ்ஜா ச² அபி⁴ஞ்ஞா சதஸ்ஸோ படிஸம்பி⁴தா³தி ஏவமாத³யோ கு³ணா ஸங்க³ஹிதா. ஸமன்னாக³மட்டே²ன அபரிஹீனட்டே²ன ச யுத்தோ. கெ²த்தங் ஜனானங் குஸலத்தி²கானந்தி ‘‘அனுத்தரங் புஞ்ஞக்கெ²த்தங் லோகஸ்ஸா’’தி ஸுத்ததோ குஸலஸ்ஸ விருஹனட்டா²னத்தா, ஸுத்தந்தனயேன உபனிஸ்ஸயபச்சயத்தா ச காமங் குஸலஸ்ஸ கெ²த்தங் ஹோதி ஸங்கோ⁴, ந குஸலத்தி²கானங் ஜனானங். தஸ்மா ந யுஜ்ஜதீதி சே? ந, ஸுத்தத்த²ஸம்ப⁴வதோ. ஸுத்தே ‘‘அனுத்தரங் புஞ்ஞக்கெ²த்தங் லோகஸ்ஸா’’தி (ஸங்॰ நி॰ 4.341) ஹி வுத்தங். கஸ்ஸ லோகஸ்ஸ? புஞ்ஞத்தி²கஸ்ஸ கெ²த்தங் ஸங்கோ⁴, புஞ்ஞுபனிஸ்ஸயத்தா புஞ்ஞக்கெ²த்தங் ஹோதி ஸங்கோ⁴, குஸலத்தி²கானந்தி ச வுச்சந்தி. லோகேபி ஹி தே³வத³த்தஸ்ஸ கெ²த்தங் யஞ்ஞத³த்தஸ்ஸ கெ²த்தங் ஸாலியவுபனிஸ்ஸயத்தா ஸாலிகெ²த்தங் யவகெ²த்தந்தி ச வுச்சதி. அரியஸங்க⁴ந்தி விக³தகிலேஸத்தா அரியங் பரிஸுத்³த⁴ங் அரியானங், அரியபா⁴வங் வா பத்தங் ஸீலதி³ட்டி²ஸாமஞ்ஞேன ஸங்க⁴தத்தா ஸங்க⁴ங். ‘‘அரிய-ஸத்³தே³ன ஸம்முதிஸங்க⁴ங் நிவாரேதீ’’தி கேசி லிக²ந்தி, தங் ந ஸுந்த³ரங் விமுத்திஞாணகு³ணக்³க³ஹணேன விஸேஸிதத்தா. ஸிரஸாதி இமினா காமங் காயனதிங் த³ஸ்ஸேதி, ததா²பி உத்தமஸங்கே⁴ கு³ணகா³ரவேன உத்தமங்க³மேவ நித்³தி³ஸந்தோ ‘‘ஸிரஸா நமாமீ’’த்யாஹ. ஸிரஸ்ஸ பன உத்தமதா உத்தமானங் சக்கு²ஸோதிந்த்³ரியானங் நிஸ்ஸயத்தா, தேஸங் உத்தமதா ச த³ஸ்ஸனானுத்தரியஸவனானுத்தரியஹேதுதாய வேதி³தப்³பா³. எத்தா²ஹ – அனுஸந்தி⁴குஸலோ
Tatiyagāthāya sīlādayo kiñcāpi lokiyalokuttarā yathāsambhavaṃ labbhanti, tathāpi ante ‘‘ariyasaṅgha’’nti vacanato sīlādayo cattāro dhammakkhandhā lokuttarāva. Ettha ca ‘‘sīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇappabhutīhī’’ti vattabbe sarūpekasesaṃ katvā ‘‘vimuttiñāṇappabhutīhī’’ti vuttaṃ. Ettha ca kiñcāpi vimuttīti phaladhammāva sutte adhippetā, tathāpi ‘‘maggā vuṭṭhahitvā maggaṃ paccavekkhati. Pahīne kilese paccavekkhati. Phalaṃ paccavekkhati. Nibbānaṃ paccavekkhatī’’ti (paṭṭhā. 1.1.410) vacanato maggādipaccavekkhaṇañāṇaṃ vimuttiñāṇanti veditabbaṃ. Vimutti vimokkho khayoti hi atthato ekaṃ. ‘‘Khaye ñāṇaṃ anuppāde ñāṇanti (dha. sa. dukamātikā 142; dī. ni. 3.304) ettha khayo nāma maggo, rāgakkhayo dosakkhayoti phalanibbānānaṃ adhivacana’’nti sutte āgatameva. Pahīnakilesānaṃ khayo pākatiko khayo eva. Pabhuti-saddena tisso vijjā cha abhiññā catasso paṭisambhidāti evamādayo guṇā saṅgahitā. Samannāgamaṭṭhena aparihīnaṭṭhena ca yutto. Khettaṃ janānaṃ kusalatthikānanti ‘‘anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’’ti suttato kusalassa viruhanaṭṭhānattā, suttantanayena upanissayapaccayattā ca kāmaṃ kusalassa khettaṃ hoti saṅgho, na kusalatthikānaṃ janānaṃ. Tasmā na yujjatīti ce? Na, suttatthasambhavato. Sutte ‘‘anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’’ti (saṃ. ni. 4.341) hi vuttaṃ. Kassa lokassa? Puññatthikassa khettaṃ saṅgho, puññupanissayattā puññakkhettaṃ hoti saṅgho, kusalatthikānanti ca vuccanti. Lokepi hi devadattassa khettaṃ yaññadattassa khettaṃ sāliyavupanissayattā sālikhettaṃ yavakhettanti ca vuccati. Ariyasaṅghanti vigatakilesattā ariyaṃ parisuddhaṃ ariyānaṃ, ariyabhāvaṃ vā pattaṃ sīladiṭṭhisāmaññena saṅghatattā saṅghaṃ. ‘‘Ariya-saddena sammutisaṅghaṃ nivāretī’’ti keci likhanti, taṃ na sundaraṃ vimuttiñāṇaguṇaggahaṇena visesitattā. Sirasāti iminā kāmaṃ kāyanatiṃ dasseti, tathāpi uttamasaṅghe guṇagāravena uttamaṅgameva niddisanto ‘‘sirasā namāmī’’tyāha. Sirassa pana uttamatā uttamānaṃ cakkhusotindriyānaṃ nissayattā, tesaṃ uttamatā ca dassanānuttariyasavanānuttariyahetutāya veditabbā. Etthāha – anusandhikusalo
‘‘உபொக்³கா⁴தோ பத³ஞ்சேவ, பத³த்தோ² பத³விக்³க³ஹோ;
‘‘Upogghāto padañceva, padattho padaviggaho;
சோத³னாப்ரத்யவஜ்ஜானங், ப்³யாக்²யா தந்தஸ்ஸ ச²ப்³பி³தா⁴’’தி. –
Codanāpratyavajjānaṃ, byākhyā tantassa chabbidhā’’ti. –
ஏவமவத்வா கஸ்மா ரதனத்தயபணாமங் பட²மங் வுத்தந்தி? வுச்சதே – ஸதாசாரத்தா. ஆசாரோ கிரேஸ ஸப்புரிஸானங், யதி³த³ங் ஸங்வண்ணனாரம்பே⁴ ரதனத்தயபூஜாவிதா⁴னங். தஸ்மா ‘‘ஸதாசாரதோ ப⁴ட்டா² மா மயங் ஹோமா’’தி கரீயதி, சதுக³ம்பீ⁴ரபா⁴வயுத்தஞ்ச வினயபிடகங் ஸங்வண்ணேதுகாமஸ்ஸ மஹாஸமுத்³த³ங் ஓகா³ஹந்தஸ்ஸ விய பஞ்ஞாவெய்யத்தியஸமன்னாக³தஸ்ஸாபி மஹந்தங் ப⁴யங் ஹோதி, ப⁴யக்க²யாவஹஞ்சேதங் ரதனத்தயகு³ணானுஸ்ஸரணஜனிதங் பணாமபூஜாவிதா⁴னங். யதா²ஹ ‘‘ஏவங் பு³த்³த⁴ங் ஸரந்தான’’ந்திஆதி³ (ஸங்॰ நி॰ 1.249). அபிசாசரியோ ஸத்து²பூஜாவிதா⁴னேன அஸத்த²ரி ஸத்தா²பி⁴னிவேஸஸ்ஸ லோகஸ்ஸ யதா²பூ⁴தங் ஸத்த²ரி ஏவ ஸம்மாஸம்பு³த்³தே⁴ ஸத்து²ஸம்பா⁴வனங் உப்பாதே³தி, அஸத்த²ரி ஸத்து²ஸம்பா⁴வனங் பரிச்சஜாபேதி, ‘‘ததா²க³தப்பவேதி³தங் த⁴ம்மவினயங் அத்தனோ த³ஹதீ’’தி வுத்ததோ³ஸங் பரிஹரதி. அந்தராயப³ஹுலத்தா க²ந்த⁴ஸந்ததியா விப்பகதாய வினயஸங்வண்ணனாய அத்தனோ ஆயுவண்ணஸுக²ப³லானங் பரிக்க²யஸம்ப⁴வாஸங்காய ‘‘அபி⁴வாத³னஸீலிஸ்ஸ…பே॰… ஆயு வண்ணோ ஸுக²ங் ப³ல’’ந்தி (த⁴॰ ப॰ 109) வுத்தானிஸங்ஸே யாவ ஸங்வண்ணனாபரியோஸானா பத்தே²தி. அபி செத்த² பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ப⁴க³வதோ பணாமபூஜாவிதா⁴னங் ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴பா⁴வாதி⁴க³மத்த²ங் பு³த்³த⁴யானங் படிபஜ்ஜந்தானங் உஸ்ஸாஹங் ஜனேதி. லோகியலோகுத்தரபே⁴த³ஸ்ஸ, லோகுத்தரஸ்ஸேவ வா ஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸ பூஜாவிதா⁴னங் பச்சேகபு³த்³த⁴பா⁴வாதி⁴க³மத்த²ங் பச்சேகபு³த்³த⁴யானங் படிபஜ்ஜந்தானங் உஸ்ஸாஹங் ஜனேதி. ஸத்³த⁴ம்மபடிவேத⁴மத்தாபி⁴லாஸினோ ஹி தே. பரமத்த²ஸங்க⁴பூஜாவிதா⁴னங் பரமத்த²ஸங்க⁴பா⁴வாதி⁴க³மத்த²ங் ஸாவகயானங் படிபஜ்ஜந்தானங் உஸ்ஸாஹங் ஜனேதி, மங்க³லாதீ³னி வா ஸாத்தா²னி அனந்தராயானி சிரட்டி²திகானி ப³ஹுமதானி ச ப⁴வந்தீதி ஏவங்லத்³தி⁴கானங் சித்தபரிதோஸனத்த²ங் ‘‘பூஜா ச பூஜனெய்யான’’ந்தி ப⁴க³வதா பஸத்த²மங்க³லங் கரோதி. வுச்சதே ச –
Evamavatvā kasmā ratanattayapaṇāmaṃ paṭhamaṃ vuttanti? Vuccate – satācārattā. Ācāro kiresa sappurisānaṃ, yadidaṃ saṃvaṇṇanārambhe ratanattayapūjāvidhānaṃ. Tasmā ‘‘satācārato bhaṭṭhā mā mayaṃ homā’’ti karīyati, catugambhīrabhāvayuttañca vinayapiṭakaṃ saṃvaṇṇetukāmassa mahāsamuddaṃ ogāhantassa viya paññāveyyattiyasamannāgatassāpi mahantaṃ bhayaṃ hoti, bhayakkhayāvahañcetaṃ ratanattayaguṇānussaraṇajanitaṃ paṇāmapūjāvidhānaṃ. Yathāha ‘‘evaṃ buddhaṃ sarantāna’’ntiādi (saṃ. ni. 1.249). Apicācariyo satthupūjāvidhānena asatthari satthābhinivesassa lokassa yathābhūtaṃ satthari eva sammāsambuddhe satthusambhāvanaṃ uppādeti, asatthari satthusambhāvanaṃ pariccajāpeti, ‘‘tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ attano dahatī’’ti vuttadosaṃ pariharati. Antarāyabahulattā khandhasantatiyā vippakatāya vinayasaṃvaṇṇanāya attano āyuvaṇṇasukhabalānaṃ parikkhayasambhavāsaṅkāya ‘‘abhivādanasīlissa…pe… āyu vaṇṇo sukhaṃ bala’’nti (dha. pa. 109) vuttānisaṃse yāva saṃvaṇṇanāpariyosānā pattheti. Api cettha buddhassa bhagavato paṇāmapūjāvidhānaṃ sammāsambuddhabhāvādhigamatthaṃ buddhayānaṃ paṭipajjantānaṃ ussāhaṃ janeti. Lokiyalokuttarabhedassa, lokuttarasseva vā saddhammassa pūjāvidhānaṃ paccekabuddhabhāvādhigamatthaṃ paccekabuddhayānaṃ paṭipajjantānaṃ ussāhaṃ janeti. Saddhammapaṭivedhamattābhilāsino hi te. Paramatthasaṅghapūjāvidhānaṃ paramatthasaṅghabhāvādhigamatthaṃ sāvakayānaṃ paṭipajjantānaṃ ussāhaṃ janeti, maṅgalādīni vā sātthāni anantarāyāni ciraṭṭhitikāni bahumatāni ca bhavantīti evaṃladdhikānaṃ cittaparitosanatthaṃ ‘‘pūjā ca pūjaneyyāna’’nti bhagavatā pasatthamaṅgalaṃ karoti. Vuccate ca –
‘‘மங்க³லங் ப⁴க³வா பு³த்³தோ⁴, த⁴ம்மோ ஸங்கோ⁴ ச மங்க³லங்;
‘‘Maṅgalaṃ bhagavā buddho, dhammo saṅgho ca maṅgalaṃ;
மங்க³லாதீ³னி ஸாத்தா²னி, ஸீக⁴ங் ஸிஜ்ஜ²ந்தி ஸப்³ப³ஸோ.
Maṅgalādīni sātthāni, sīghaṃ sijjhanti sabbaso.
‘‘ஸத்து² பூஜாவிதா⁴னேன, ஏவமாதீ³ ப³ஹூ கு³ணே;
‘‘Satthu pūjāvidhānena, evamādī bahū guṇe;
லப⁴தீதி விஜானந்தோ, ஸத்து²பூஜாபரோ ஸியா’’தி.
Labhatīti vijānanto, satthupūjāparo siyā’’ti.
எத்த² ச ஸத்து²பதா⁴னத்தா த⁴ம்மஸங்கா⁴னங் பூஜாவிதா⁴னங் ஸத்து²பூஜாவிதா⁴னமிச்சேவ த³ட்ட²ப்³ப³ங் ஸாஸனதோ லோகதோ ச. தேனேதங் வுச்சதி –
Ettha ca satthupadhānattā dhammasaṅghānaṃ pūjāvidhānaṃ satthupūjāvidhānamicceva daṭṭhabbaṃ sāsanato lokato ca. Tenetaṃ vuccati –
‘‘ஸத்தா²’’தி த⁴ம்மோ ஸுக³தேன வுத்தோ;
‘‘Satthā’’ti dhammo sugatena vutto;
நிப்³பா³னகாலே யமதோ ஸ ஸத்தா²;
Nibbānakāle yamato sa satthā;
ஸுவத்தி²கா³தா²ஸு ‘‘ததா²க³தோ’’தி;
Suvatthigāthāsu ‘‘tathāgato’’ti;
ஸங்கோ⁴ ச வுத்தோ யமதோ ஸ ஸத்தா².
Saṅgho ca vutto yamato sa satthā.
கிஞ்ச பி⁴ய்யோ –
Kiñca bhiyyo –
த⁴ம்மகாயோ யதோ ஸத்தா², த⁴ம்மோ ஸத்தா² ததோ மதோ;
Dhammakāyo yato satthā, dhammo satthā tato mato;
த⁴ம்மட்டி²தோ ஸோ ஸங்கோ⁴ ச, ஸத்து²ஸங்க்²யங் நிக³ச்ச²தி.
Dhammaṭṭhito so saṅgho ca, satthusaṅkhyaṃ nigacchati.
ஸந்தி ஹி லோகே வத்தாரோ கோஸக³தங் அஸிங் க³ஹெத்வா டி²தங் புரிஸங் விஸுங் அபராமஸித்வா ‘‘அஸிங் க³ஹெத்வா டி²தோ ஏஸோ’’தி. தேனேவாஹ சாரியமாத்ரச்சேவா –
Santi hi loke vattāro kosagataṃ asiṃ gahetvā ṭhitaṃ purisaṃ visuṃ aparāmasitvā ‘‘asiṃ gahetvā ṭhito eso’’ti. Tenevāha cāriyamātraccevā –
‘‘நமத்து² பு³த்³த⁴ரத்னாய, த⁴ம்மரத்னாய தே நமோ;
‘‘Namatthu buddharatnāya, dhammaratnāya te namo;
நமத்து² ஸங்க⁴ரத்னாய, திரத்னஸமவானயீ’’தி.
Namatthu saṅgharatnāya, tiratnasamavānayī’’ti.
அபிச ஸப்³ப³த⁴ம்மேஸு அப்படிஹதஞாணனிமித்தானுத்தரவிமொக்க²பாதுபா⁴வாபி⁴ஸங்கா²தங் க²ந்த⁴ஸந்தானமுபாதா³ய ‘‘பு³த்³தோ⁴’’தி யதி³ பஞ்ஞாபியதி, த⁴ம்மோ பணாமாரஹோதி கா ஏவ கதா², ஸங்கோ⁴ ச ‘‘ஸங்கே⁴ கோ³தமி தே³ஹி, ஸங்கே⁴ தே தி³ன்னே அஹஞ்சேவ பூஜிதோ ப⁴விஸ்ஸாமி ஸங்கோ⁴ சா’’தி வுத்தத்தா பா⁴ஜனந்தி தீ³பேதி. அத² வா ‘‘பு³த்³த⁴ஸுபோ³தி⁴தோ த⁴ம்மோ ஆசரியபரம்பராய ஸுவண்ணபா⁴ஜனே பக்கி²த்ததேலமிவ அபரிஹாபெத்வா யாவஜ்ஜதனா ஆப⁴தத்தா ஏவ மாதி³ஸானம்பி ஸோதத்³வாரமனுப்பத்தோ’’தி ஸங்க⁴ஸ்ஸ ஆசரியோ அதீவ ஆத³ரேன பணாமங் கரோதி ‘‘ஸிரஸா நமாமீ’’தி.
Apica sabbadhammesu appaṭihatañāṇanimittānuttaravimokkhapātubhāvābhisaṅkhātaṃ khandhasantānamupādāya ‘‘buddho’’ti yadi paññāpiyati, dhammo paṇāmārahoti kā eva kathā, saṅgho ca ‘‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’’ti vuttattā bhājananti dīpeti. Atha vā ‘‘buddhasubodhito dhammo ācariyaparamparāya suvaṇṇabhājane pakkhittatelamiva aparihāpetvā yāvajjatanā ābhatattā eva mādisānampi sotadvāramanuppatto’’ti saṅghassa ācariyo atīva ādarena paṇāmaṃ karoti ‘‘sirasā namāmī’’ti.
ஏவங் அனேகவித⁴ங் பணாமப்பயோஜனங் வத³ந்தி, ஆசரியேன பன அதி⁴ப்பேதப்பயோஜனங் அத்தனா ஏவ வுத்தங் ‘‘இச்சேவமச்சந்தனமஸ்ஸனெய்ய’’ந்திஆதி³னா சதுத்த²கா³தா²ய. இச்சேவந்தி எத்த² இதி-ஸத்³தோ³ ரதனத்தயபூஜாவிதா⁴னபரிஸமத்தத்தோ². யதி³ ஏவங் யதா²விஹிதமத்தமேவ பூஜாவிதா⁴னங் அரஹதி ரதனத்தயங், ந ததோ உத்³த⁴ந்தி ஆபஜ்ஜதீதி அனிட்ட²ப்பஸங்க³னிவாரணத்த²ங் ‘‘ஏவமச்சந்தனமஸ்ஸனெய்ய’’ந்தி ஆஹ. தத்த² ஏவந்தி இமினா யதா²வுத்தவிதி⁴ங் த³ஸ்ஸேதி. யதா²வுத்தேன விதி⁴னா, அஞ்ஞேன வா தாதி³ஸேன அச்சந்தமேவ முஹுத்தமபி அட்ட²த்வா அபி⁴க்க²ணங் நிரந்தரங் நியமேன நமஸ்ஸனாரஹங் நமஸ்ஸமானஸ்ஸ ஹிதமஹப்ப²லகரணதோதி அத்தோ². ஏவங்வித⁴ங் து³ல்லப⁴ட்டே²ன மஹப்ப²லட்டே²ன ச ஸித்³த⁴ங் ரதனபா⁴வங் ரதனத்தயங் நமஸ்ஸமானோ யங் புஞ்ஞாபி⁴ஸந்த³ங் அலத்த²ங் அலபி⁴ங். அகுஸலமலங் தத³ங்கா³தி³ப்பஹானேன புனாதீதி புஞ்ஞங். கிலேஸத³ரத²ப்படிப்பஸ்ஸத்³தி⁴யா ஸீதலத்தா சித்தங் அபி⁴ஸந்தே³தீதி அபி⁴ஸந்தோ³. புஞ்ஞஞ்ச தங் அபி⁴ஸந்தோ³ சாதி புஞ்ஞாபி⁴ஸந்தோ³, தங் புஞ்ஞாபி⁴ஸந்த³ங். க³ண்டி²பதே³ பன ‘‘புஞ்ஞமஹத்தங்’’ந்தி ப⁴ணந்தி, ‘‘விபுல’’ந்தி வசனதோ ஸோ அத்தோ² ந யுஜ்ஜதீதி ஆசரியோ. அத² வா புஞ்ஞானங் அபி⁴ஸந்தோ³ புஞ்ஞாபி⁴ஸந்தோ³ , தங் புஞ்ஞாபி⁴ஸந்த³ங். ஸந்த³ ஸவனேதி தா⁴து. தஸ்மா புஞ்ஞஸோதங் புஞ்ஞுஸ்ஸயந்தி அத்தோ² யுஜ்ஜதி, தங் பன விபுலங், ந பரித்தந்தி த³ஸ்ஸிதங் விபுல-ஸத்³தே³ன.
Evaṃ anekavidhaṃ paṇāmappayojanaṃ vadanti, ācariyena pana adhippetappayojanaṃ attanā eva vuttaṃ ‘‘iccevamaccantanamassaneyya’’ntiādinā catutthagāthāya. Iccevanti ettha iti-saddo ratanattayapūjāvidhānaparisamattattho. Yadi evaṃ yathāvihitamattameva pūjāvidhānaṃ arahati ratanattayaṃ, na tato uddhanti āpajjatīti aniṭṭhappasaṅganivāraṇatthaṃ ‘‘evamaccantanamassaneyya’’nti āha. Tattha evanti iminā yathāvuttavidhiṃ dasseti. Yathāvuttena vidhinā, aññena vā tādisena accantameva muhuttamapi aṭṭhatvā abhikkhaṇaṃ nirantaraṃ niyamena namassanārahaṃ namassamānassa hitamahapphalakaraṇatoti attho. Evaṃvidhaṃ dullabhaṭṭhena mahapphalaṭṭhena ca siddhaṃ ratanabhāvaṃ ratanattayaṃ namassamāno yaṃ puññābhisandaṃ alatthaṃ alabhiṃ. Akusalamalaṃ tadaṅgādippahānena punātīti puññaṃ. Kilesadarathappaṭippassaddhiyā sītalattā cittaṃ abhisandetīti abhisando. Puññañca taṃ abhisando cāti puññābhisando, taṃ puññābhisandaṃ. Gaṇṭhipade pana ‘‘puññamahattaṃ’’nti bhaṇanti, ‘‘vipula’’nti vacanato so attho na yujjatīti ācariyo. Atha vā puññānaṃ abhisando puññābhisando , taṃ puññābhisandaṃ. Sanda savaneti dhātu. Tasmā puññasotaṃ puññussayanti attho yujjati, taṃ pana vipulaṃ, na parittanti dassitaṃ vipula-saddena.
பஞ்சமகா³தா² யஸ்மிங் வினயபிடகே பாளிதோ ச அத்த²தோ ச அனூனங் லஜ்ஜீபுக்³க³லேஸு பவத்தனட்டே²ன டி²தே ஸகலங் திவித⁴ம்பி ஸாஸனங் தெஸ்வேவ புக்³க³லேஸு பதிட்டி²தங் ஹோதி. கஸ்ஸ ஸாஸனந்தி சே? அட்டி²தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ. ப⁴க³வா ஹி டி²திஹேதுபூ⁴தாய உச்சே²த³தி³ட்டி²யா அபா⁴வேன அட்டி²தோதி வுச்சதி. உச்சே²த³தி³ட்டி²கோ ஹி பரலோகே நிரபெக்கோ² கேவலங் காமஸுக²ல்லிகானுயோக³மனுயுஞ்ஜந்தோ திட்ட²தி, ந பரலோகஹிதானி புஞ்ஞானி கத்துங் ப்³யாவடோ ஹோதி, ஸஸ்ஸததி³ட்டி²கோ தானி கத்துங் ஆயூஹதி. ப⁴க³வா பன ததா² அதிட்ட²ந்தோ அனாயூஹந்தோ மஜ்ஜி²மங் படிபத³ங் படிபஜ்ஜந்தோ ஸயஞ்ச ஓக⁴ங் தரி, பரே ச தாரேஸி. யதா²ஹ ‘‘அப்பதிட்ட²ங் க்²வாஹங், ஆவுஸோ, அனாயூஹங் ஓக⁴மதரி’’ந்தி (ஸங்॰ நி॰ 1.1). சதுப்³ரஹ்மவிஹாரவஸேன ஸத்தேஸு ஸுட்டு² ஸம்மா ச டி²தஸ்ஸாதி அத்த²வஸேன வா ஸுஸண்டி²தஸ்ஸ. ஸுஸண்டி²தத்தா ஹேஸ கேவலங் ஸத்தானங் து³க்க²ங் அபனேதுகாமோ ஹிதங் உபஸங்ஹரிதுகாமோ ஸம்பத்தியா ச பமோதி³தோ அபக்க²பதிதோ ச ஹுத்வா வினயங் தே³ஸேதி, தஸ்மா இமஸ்மிங் வினயஸங்வண்ணனாதி⁴காரே ஸாருப்பாய து²தியா தோ²மெந்தோ ஆஹ ‘‘ஸுஸண்டி²தஸ்ஸா’’தி. க³ண்டி²பதே³ பன ‘‘மனாபியே ச கோ², பி⁴க்க²வே, கம்மவிபாகே பச்சுபட்டி²தே’’தி (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.35; ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.386) ஸுத்தஸ்ஸ, ‘‘ஸுஸண்டா²னா ஸுரூபதா’’தி (கு²॰ பா॰ 8.11) ஸுத்தஸ்ஸ ச வஸேன ஸுஸண்டி²தஸ்ஸாதி அத்தோ² வுத்தோ, ஸோ அதி⁴ப்பேதாதி⁴காரானுரூபோ ந ஹோதி. அமிஸ்ஸந்தி கிங் வினயங் அமிஸ்ஸங், உதா³ஹு புப்³பா³சரியானுபா⁴வந்தி? நோப⁴யம்பி. அமிஸ்ஸா ஏவ ஹி வினயட்ட²கதா². தஸ்மா பா⁴வனபுங்ஸகவஸேன அமிஸ்ஸங் தங் வண்ணயிஸ்ஸந்தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. புப்³பா³சரியானுபா⁴வந்தி அட்ட²கதா² ‘‘யஸ்மா புரே அட்ட²கதா² அகங்ஸூ’’தி வசனதோ தேஸங் ஆனுபா⁴வோ நாம ஹோதி. கிஞ்சி அபுப்³ப³ங் தி³ஸ்வா ஸந்தி ஹி லோகே வத்தாரோ ‘‘கஸ்ஸேஸ ஆனுபா⁴வோ’’தி. அத² வா ப⁴க³வதோ அதி⁴ப்பாயங் அனுக³ந்த்வா தங்தங்பாடே² அத்த²ங் பா⁴வயதி விபா⁴வயதி, தஸ்ஸ தஸ்ஸ வா அத்த²ஸ்ஸ பா⁴வனா விபா⁴வனாதி ஆனுபா⁴வோ வுச்சதி அட்ட²கதா².
Pañcamagāthā yasmiṃ vinayapiṭake pāḷito ca atthato ca anūnaṃ lajjīpuggalesu pavattanaṭṭhena ṭhite sakalaṃ tividhampi sāsanaṃ tesveva puggalesu patiṭṭhitaṃ hoti. Kassa sāsananti ce? Aṭṭhitassa bhagavato. Bhagavā hi ṭhitihetubhūtāya ucchedadiṭṭhiyā abhāvena aṭṭhitoti vuccati. Ucchedadiṭṭhiko hi paraloke nirapekkho kevalaṃ kāmasukhallikānuyogamanuyuñjanto tiṭṭhati, na paralokahitāni puññāni kattuṃ byāvaṭo hoti, sassatadiṭṭhiko tāni kattuṃ āyūhati. Bhagavā pana tathā atiṭṭhanto anāyūhanto majjhimaṃ paṭipadaṃ paṭipajjanto sayañca oghaṃ tari, pare ca tāresi. Yathāha ‘‘appatiṭṭhaṃ khvāhaṃ, āvuso, anāyūhaṃ oghamatari’’nti (saṃ. ni. 1.1). Catubrahmavihāravasena sattesu suṭṭhu sammā ca ṭhitassāti atthavasena vā susaṇṭhitassa. Susaṇṭhitattā hesa kevalaṃ sattānaṃ dukkhaṃ apanetukāmo hitaṃ upasaṃharitukāmo sampattiyā ca pamodito apakkhapatito ca hutvā vinayaṃ deseti, tasmā imasmiṃ vinayasaṃvaṇṇanādhikāre sāruppāya thutiyā thomento āha ‘‘susaṇṭhitassā’’ti. Gaṇṭhipade pana ‘‘manāpiye ca kho, bhikkhave, kammavipāke paccupaṭṭhite’’ti (dī. ni. aṭṭha. 2.35; ma. ni. aṭṭha. 2.386) suttassa, ‘‘susaṇṭhānā surūpatā’’ti (khu. pā. 8.11) suttassa ca vasena susaṇṭhitassāti attho vutto, so adhippetādhikārānurūpo na hoti. Amissanti kiṃ vinayaṃ amissaṃ, udāhu pubbācariyānubhāvanti? Nobhayampi. Amissā eva hi vinayaṭṭhakathā. Tasmā bhāvanapuṃsakavasena amissaṃ taṃ vaṇṇayissanti sambandho. Pubbācariyānubhāvanti aṭṭhakathā ‘‘yasmā pure aṭṭhakathā akaṃsū’’ti vacanato tesaṃ ānubhāvo nāma hoti. Kiñci apubbaṃ disvā santi hi loke vattāro ‘‘kassesa ānubhāvo’’ti. Atha vā bhagavato adhippāyaṃ anugantvā taṃtaṃpāṭhe atthaṃ bhāvayati vibhāvayati, tassa tassa vā atthassa bhāvanā vibhāvanāti ānubhāvo vuccati aṭṭhakathā.
புப்³பா³சரியானுபா⁴வே ஸதி கிங் புன தங் வண்ணயிஸ்ஸந்தி இமினா ஆரம்பே⁴னாதி ததோ வுச்சந்தி ச²ட்ட²ஸத்தமட்ட²மனவமகா³தா²யோ. தத்த² அரியமக்³க³ஞாணம்பு³னா நித்³தோ⁴தமலத்தா விஸுத்³த⁴விஜ்ஜேஹி, தேனேவ நித்³தோ⁴தாஸவத்தா விஸுத்³த⁴படிஸம்பி⁴தே³ஹி, விஸுத்³த⁴படிஸம்பி⁴த³த்தா ச ஸத்³த⁴ம்மஸங்வண்ணனகோவிதே³ஹீதி யோஜனா வேதி³தப்³பா³. கேசி ‘‘புப்³பா³சரியாதி வுத்தே லோகாசரியாபி, ஸாஸனே ராஹுலாசரியாத³யோபி ஸங்க³ய்ஹந்தி, தே அபனேதுங் காமஞ்சாதிஆதி³ வுத்த’’ந்தி வத³ந்தி. ‘‘தங் வண்ணயிஸ்ஸ’’ந்தி வுத்தத்தா புப்³ப³ட்ட²கதா²ய ஊனபா⁴வோ த³ஸ்ஸிதோதி சே? ந, சித்தேஹி நயேஹி ஸங்வண்ணிதோதி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘காமஞ்சா’’திஆதி³ வுத்தங். ஸத்³த⁴ம்மங் ஸங்வண்ணேதுங் கோவிதே³ஹி, தாய ஸங்வண்ணனாய வா கோவிதே³ஹி ஸத்³த⁴ம்மஸங்வண்ணனகோவிதே³ஹி.
Pubbācariyānubhāve sati kiṃ puna taṃ vaṇṇayissanti iminā ārambhenāti tato vuccanti chaṭṭhasattamaṭṭhamanavamagāthāyo. Tattha ariyamaggañāṇambunā niddhotamalattā visuddhavijjehi, teneva niddhotāsavattā visuddhapaṭisambhidehi, visuddhapaṭisambhidattā ca saddhammasaṃvaṇṇanakovidehīti yojanā veditabbā. Keci ‘‘pubbācariyāti vutte lokācariyāpi, sāsane rāhulācariyādayopi saṅgayhanti, te apanetuṃ kāmañcātiādi vutta’’nti vadanti. ‘‘Taṃ vaṇṇayissa’’nti vuttattā pubbaṭṭhakathāya ūnabhāvo dassitoti ce? Na, cittehi nayehi saṃvaṇṇitoti dassetuṃ ‘‘kāmañcā’’tiādi vuttaṃ. Saddhammaṃ saṃvaṇṇetuṃ kovidehi, tāya saṃvaṇṇanāya vā kovidehi saddhammasaṃvaṇṇanakovidehi.
ஸல்லேகி²யேதி கிலேஸஜாதங் பா³ஹுல்லங் வா ஸல்லிக²தி தனுங் கரோதீதி ஸல்லேகோ², ஸல்லேக²ஸ்ஸ பா⁴வோ ஸல்லேகி²யங், தஸ்மிங் ஸல்லேகி²யே. நோஸுலபூ⁴பமேஹீதி அஸுலபூ⁴பமேஹி. மஹாவிஹாரஸ்ஸாதி மஹாவிஹாரவங்ஸஸ்ஸ. பஞ்ஞாய அச்சுக்³க³தட்டே²ன த⁴ஜோ உபமா ஏதேஸந்தி த⁴ஜூபமா, தேஹி த⁴ஜூபமேஹி. ஸம்பு³த்³த⁴வரங் அனுஅயேஹி அனுக³தேஹி ஸம்பு³த்³த⁴வரன்வயேஹி, பு³த்³தா⁴தி⁴ப்பாயானுகே³ஹீதி அதி⁴ப்பாயோ. இத⁴ வர-ஸத்³தோ³ ‘‘ஸாமங் ஸச்சானி பு³த்³த⁴த்தா ஸம்பு³த்³தோ⁴’’தி வசனதோ பச்சேகபு³த்³தா⁴பி ஸங்க³ய்ஹந்தி. தஸ்மா தே அபனேதுங் வுத்தோ.
Sallekhiyeti kilesajātaṃ bāhullaṃ vā sallikhati tanuṃ karotīti sallekho, sallekhassa bhāvo sallekhiyaṃ, tasmiṃ sallekhiye. Nosulabhūpamehīti asulabhūpamehi. Mahāvihārassāti mahāvihāravaṃsassa. Paññāya accuggataṭṭhena dhajo upamā etesanti dhajūpamā, tehi dhajūpamehi. Sambuddhavaraṃ anuayehi anugatehi sambuddhavaranvayehi, buddhādhippāyānugehīti adhippāyo. Idha vara-saddo ‘‘sāmaṃ saccāni buddhattā sambuddho’’ti vacanato paccekabuddhāpi saṅgayhanti. Tasmā te apanetuṃ vutto.
அட்ட²கதா²ய ஊனபா⁴வங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி அத்தனோ கரணவிஸேஸங் தஸ்ஸ பயோஜனஞ்ச த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸங்வண்ணனா’’திஆதி³மாஹ. ந கிஞ்சி அத்த²ங் அபி⁴ஸம்பு⁴ணாதீதி கிஞ்சி பயோஜனங் ப²லங் ஹிதங் ந ஸாதே⁴தீதி அத்தோ² ‘‘ந தங் தஸ்ஸ பி⁴க்கு²னோ கிஞ்சி அத்த²ங் அனுபோ⁴தீ’’திஆதீ³ஸு (பாரா॰ 538) விய. அஜ்ஜே²ஸனங் பு³த்³த⁴ஸிரிவ்ஹயஸ்ஸாதி இமினா யஸ்மா ஸஹம்பதிப்³ரஹ்முனா அஜ்ஜி²ட்டே²ன த⁴ம்மோ தே³ஸிதோ ப⁴க³வதா, ஸாரிபுத்தஸ்ஸ அஜ்ஜே²ஸனங் நிஸ்ஸாய வினயோ பஞ்ஞத்தோ, தஸ்மா அயம்பி ஆசரியோ தங் ஆசரியவத்தங் பூஜெந்தோ இமங் ஸங்வண்ணனங் பு³த்³த⁴ஸிரித்தே²ரஸ்ஸ யாசனங் நிஸ்ஸாய அகாஸீதி த³ஸ்ஸேதி. ஸமனுஸ்ஸரந்தோதி தஸ்ஸாபா⁴வங் தீ³பேதி ஆத³ரஞ்ச.
Aṭṭhakathāya ūnabhāvaṃ dassetvā idāni attano karaṇavisesaṃ tassa payojanañca dassetuṃ ‘‘saṃvaṇṇanā’’tiādimāha. Na kiñci atthaṃ abhisambhuṇātīti kiñci payojanaṃ phalaṃ hitaṃ na sādhetīti attho ‘‘na taṃ tassa bhikkhuno kiñci atthaṃ anubhotī’’tiādīsu (pārā. 538) viya. Ajjhesanaṃ buddhasirivhayassāti iminā yasmā sahampatibrahmunā ajjhiṭṭhena dhammo desito bhagavatā, sāriputtassa ajjhesanaṃ nissāya vinayo paññatto, tasmā ayampi ācariyo taṃ ācariyavattaṃ pūjento imaṃ saṃvaṇṇanaṃ buddhasirittherassa yācanaṃ nissāya akāsīti dasseti. Samanussarantoti tassābhāvaṃ dīpeti ādarañca.
ததோ பரங் த்³வே கா³தா²யோ கத்தப்³ப³விதி⁴த³ஸ்ஸனத்த²ங் வுத்தா. தேன தாஸு அட்ட²கதா²ஸு வுத்தவினிச்ச²யபச்சயவிமதிங் வினோதே³தி, ஏகட்ட²கதா²ய குஸலஸ்ஸ வா ‘‘அயங் நயோ அட்ட²கதா²யங் நத்தீ²’’தி படிக்கே²பங் நிவாரேதி, அயுத்தத்த²பரிச்சாகே³ன தத்த² அபி⁴னிவிட்டா²னங் அபி⁴னிவேஸங் பரிச்சஜாபேதி, தே²ரவாத³த³ஸ்ஸனேன வினயவினிச்ச²யங் பதி வினயத⁴ரானங் காரணோபபத்திதோ உஹாபோஹக்கமங் த³ஸ்ஸேதி, அயுத்தத்தே²ரவாத³படிக்கே²பேன புக்³க³லப்பமாணதங் படிக்கி²பதீதி இமே சானிஸங்ஸா கத்தப்³ப³விதி⁴த³ஸ்ஸனேன த³ஸ்ஸிதா ஹொந்தி. ஸங்வண்ணனங் தஞ்ச ஸமாரப⁴ந்தோ தஸ்ஸா ஸங்வண்ணனாய மஹாஅட்ட²கத²ங் ஸரீரங் கத்வா ஸமாரபி⁴ஸ்ஸங், மஹாபச்சரியம்பி யோ வுத்தோ வினிச்ச²யோ, ததே²வ குருந்தீ³னாமாதீ³ஸு லோகே விஸ்ஸுதாஸு அட்ட²கதா²ஸு ச யோ வுத்தோ வினிச்ச²யோ, ததோபி வினிச்ச²யதோ மஹாஅட்ட²கதா²னயேன, வினயயுத்தியா வா யுத்தமத்த²ங் தஸ்ஸ ஸரீரஸ்ஸ அலங்காரங் விய க³ண்ஹந்தோ ஸமாரபி⁴ஸ்ஸங். கிங் ஸங்வண்ணனமேவ, ந அஞ்ஞந்தி த³ஸ்ஸனத்த²ங் புன ஸங்வண்ணனாக்³க³ஹணங். அத² வா அந்தோக³த⁴த்தே²ரவாத³ங் ஸங்வண்ணனங் கத்வா ஸமாரபி⁴ஸ்ஸந்தி யோஜனா வேதி³தப்³பா³. தே²ரவாதா³ ஹி ப³ஹிஅட்ட²கதா²ய விசரந்தி. எத்த² ஆதி³-ஸத்³தே³ன சூளபச்சரிஅந்த⁴கஅரியட்ட²கதா²பன்னவாராத³யோபி ஸங்க³ஹிதா . தத்த² பச்சரீ நாம ஸீஹளபா⁴ஸாய உளும்பங் கிர, தஸ்மிங் நிஸீதி³த்வா கதத்தா தமேவ நாமங் ஜாதங். குருந்தீ³வல்லிவிஹாரோ நாம அத்தி², தத்த² கதத்தா குருந்தீ³ நாம ஜாதா.
Tato paraṃ dve gāthāyo kattabbavidhidassanatthaṃ vuttā. Tena tāsu aṭṭhakathāsu vuttavinicchayapaccayavimatiṃ vinodeti, ekaṭṭhakathāya kusalassa vā ‘‘ayaṃ nayo aṭṭhakathāyaṃ natthī’’ti paṭikkhepaṃ nivāreti, ayuttatthapariccāgena tattha abhiniviṭṭhānaṃ abhinivesaṃ pariccajāpeti, theravādadassanena vinayavinicchayaṃ pati vinayadharānaṃ kāraṇopapattito uhāpohakkamaṃ dasseti, ayuttattheravādapaṭikkhepena puggalappamāṇataṃ paṭikkhipatīti ime cānisaṃsā kattabbavidhidassanena dassitā honti. Saṃvaṇṇanaṃ tañca samārabhanto tassā saṃvaṇṇanāya mahāaṭṭhakathaṃ sarīraṃ katvā samārabhissaṃ, mahāpaccariyampi yo vutto vinicchayo, tatheva kurundīnāmādīsu loke vissutāsu aṭṭhakathāsu ca yo vutto vinicchayo, tatopi vinicchayato mahāaṭṭhakathānayena, vinayayuttiyā vā yuttamatthaṃ tassa sarīrassa alaṅkāraṃ viya gaṇhanto samārabhissaṃ. Kiṃ saṃvaṇṇanameva, na aññanti dassanatthaṃ puna saṃvaṇṇanāggahaṇaṃ. Atha vā antogadhattheravādaṃ saṃvaṇṇanaṃ katvā samārabhissanti yojanā veditabbā. Theravādā hi bahiaṭṭhakathāya vicaranti. Ettha ādi-saddena cūḷapaccariandhakaariyaṭṭhakathāpannavārādayopi saṅgahitā . Tattha paccarī nāma sīhaḷabhāsāya uḷumpaṃ kira, tasmiṃ nisīditvā katattā tameva nāmaṃ jātaṃ. Kurundīvallivihāro nāma atthi, tattha katattā kurundī nāma jātā.
ஸம்ம ஸமாரபி⁴ஸ்ஸந்தி கத்தப்³ப³விதா⁴னங் ஸஜ்ஜெத்வா அஹங் டி²தோ, தஸ்மா தங் மே நிஸாமெந்தூதி கா³தா²ய தங் ஸங்வண்ணனங் மே மம, மயா வா வுச்சமானந்தி பாட²ஸேஸோ . நிஸாமெந்து பஸ்ஸந்து பஞ்ஞாசக்கு²னா ஸுணந்து வா ஸத்³தா⁴வீரியபீதிபாமோஜ்ஜாபி⁴ஸங்கா²ரேன ஸங்க²ரித்வா பூஜயந்தா ஸக்கச்சங் த⁴ம்மங். கஸ்ஸ த⁴ம்மங்? த⁴ம்மப்பதீ³பஸ்ஸ ததா²க³தஸ்ஸ. கிங் த³ஸ்ஸேதி? பதீ³பட்டா²னியோ ஹி த⁴ம்மோ ஹிதாஹிதப்பகாஸனதோ, பதீ³பத⁴ரட்டா²னியோ த⁴ம்மத⁴ரோ ததா²க³தோ, தஸ்மா பரினிப்³பு³தேபி தஸ்மிங் ததா²க³தே தத்த² ஸோகங் அகத்வா ஸக்கச்ச த⁴ம்மங் படிமானயந்தா நிஸாமெந்தூதி த³ஸ்ஸேதி. அத² வா ‘‘த⁴ம்மகாயா ததா²க³தா’’தி (தீ³॰ நி॰ 3.118) வசனதோ த⁴ம்மோ ச ஸோ பதீ³போ சாதி த⁴ம்மப்பதீ³போ, ப⁴க³வா.
Samma samārabhissanti kattabbavidhānaṃ sajjetvā ahaṃ ṭhito, tasmā taṃ me nisāmentūti gāthāya taṃ saṃvaṇṇanaṃ me mama, mayā vā vuccamānanti pāṭhaseso . Nisāmentu passantu paññācakkhunā suṇantu vā saddhāvīriyapītipāmojjābhisaṅkhārena saṅkharitvā pūjayantā sakkaccaṃ dhammaṃ. Kassa dhammaṃ? Dhammappadīpassa tathāgatassa. Kiṃ dasseti? Padīpaṭṭhāniyo hi dhammo hitāhitappakāsanato, padīpadharaṭṭhāniyo dhammadharo tathāgato, tasmā parinibbutepi tasmiṃ tathāgate tattha sokaṃ akatvā sakkacca dhammaṃ paṭimānayantā nisāmentūti dasseti. Atha vā ‘‘dhammakāyā tathāgatā’’ti (dī. ni. 3.118) vacanato dhammo ca so padīpo cāti dhammappadīpo, bhagavā.
யோ த⁴ம்மவினயோ யதா² பு³த்³தே⁴ன வுத்தோ, ஸோ ததே²வ பு³த்³த⁴புத்தேஹி ஸாவகேஹி ஞாதோ அவபு³த்³தோ⁴, யேஹி தேஸங் பு³த்³த⁴புத்தானங் மதிங் அதி⁴ப்பாயங் அச்சஜந்தா நிரவஸேஸங் க³ண்ஹந்தா. புரேதி புரா, போராணத்தே²ரா வா. அட்ட²கதா²தி அட்ட²கதா²யோ, உபயோக³ப³ஹுவசனங்.
Yo dhammavinayo yathā buddhena vutto, so tatheva buddhaputtehi sāvakehi ñāto avabuddho, yehi tesaṃ buddhaputtānaṃ matiṃ adhippāyaṃ accajantā niravasesaṃ gaṇhantā. Pureti purā, porāṇattherā vā. Aṭṭhakathāti aṭṭhakathāyo, upayogabahuvacanaṃ.
யங் அத்த²ஜாதங் அட்ட²கதா²ஸு வுத்தங், தங் ஸப்³ப³ம்பி பமாத³லேக²கானங் பமாத³லேக²மத்தங் வஜ்ஜயித்வா. கிங் ஸப்³பே³ஸம்பி பமாணங்? ந, கிந்து ஸிக்கா²ஸு ஸகா³ரவானங் இத⁴ வினயம்ஹி பண்டி³தானங், மஹாஅட்ட²கதா²யங் பன ஸச்சேபி அலிகேபி து³க்கடமேவ வுத்தங், தங் பமாத³லேக²ந்தி வேதி³தப்³ப³ங். பமாத³லேக²ங் வஜ்ஜயித்வா பமாணங் ஹெஸ்ஸதீதி ஸம்ப³ந்தோ⁴.
Yaṃ atthajātaṃ aṭṭhakathāsu vuttaṃ, taṃ sabbampi pamādalekhakānaṃ pamādalekhamattaṃ vajjayitvā. Kiṃ sabbesampi pamāṇaṃ? Na, kintu sikkhāsu sagāravānaṃ idha vinayamhi paṇḍitānaṃ, mahāaṭṭhakathāyaṃ pana saccepi alikepi dukkaṭameva vuttaṃ, taṃ pamādalekhanti veditabbaṃ. Pamādalekhaṃ vajjayitvā pamāṇaṃ hessatīti sambandho.
ததோ சாதி அட்ட²கதா²ஸு வுத்தஅத்த²ஜாததோ தந்திக்கமங் பாளிக்கமங். ஸுத்தந்தா ஸுத்தாவயவா. அந்தோதி ஹித³ங் அப்³ப⁴ந்தராவயவஸம்பா⁴வனாதீ³ஸு தி³ஸ்ஸதி. ஸுத்தந்தேஸு ப⁴வா ஸுத்தந்திகா, தேஸங் ஸுத்தந்திகானங், ஸுத்தந்தக³ந்தே²ஸு ஆக³தவசனானந்தி அத்தோ². அத² வா அமீயதீதி அந்தோ, ஸாதீ⁴யதீதி அதி⁴ப்பாயோ. கேன ஸாதீ⁴யதி? ஸுத்தேன, ஸுத்தஸ்ஸ அந்தோ ஸுத்தந்தோ, கோ ஸோ? ஸோ ஸோ அத்த²விகப்போ, தஸ்மிங் ஸுத்தந்தே நியுத்தானி வசனானி ஸுத்தந்திகானி. தேஸங் ஸுத்தந்திகானங் வசனானமத்த²ங். தஸ்ஸ தஸ்ஸ ஆக³மஸுத்தஸ்ஸ அபி⁴த⁴ம்மவினயஸுத்தஸ்ஸ சானுரூபங் பரிதீ³பயந்தீ, அயங் தாவெத்த² ஸமாஸதோ அத்த²விபா⁴வனா – ‘‘இதிபி ஸோ ப⁴க³வா’’திஆதீ³னங் (ஸங்॰ நி॰ 2.41; 5.479; அ॰ நி॰ 6.10; பாரா॰ 1) ஸுத்தந்திகானங் வசனானமத்த²ங் ஆக³மஸுத்தந்தானுரூபங். ‘‘விவாதா³தி⁴கரணங் ஸியா குஸலங் ஸியா அகுஸலங் ஸியா அப்³யாகத’’ந்தி (சூளவ॰ 220) ஏவமாதீ³னங் அபி⁴த⁴ம்மஸுத்தந்திகானங் வசனானமத்த²ங் அபி⁴த⁴ம்மஸுத்தந்தானுரூபந்தி ஏவமாதி³. ஹெஸ்ஸதீதி ப⁴விஸ்ஸதி, கரீயிஸ்ஸதீதி அதி⁴ப்பாயோ. வண்ணனாபீதி எத்த² அபி-ஸத்³தோ³ ஸம்பிண்ட³னத்தோ², ஸோ தஸ்மாதி பதே³ன யோஜேதப்³போ³. கத²ங்? பண்டி³தானங் பமாணத்தாபி வித்தா²ரமக்³க³ஸ்ஸ ஸமாஸிதத்தாபி வினிச்ச²யஸ்ஸ அஸேஸிதத்தாபி தந்திக்கமஸ்ஸ அவோக்கமிதத்தாபி ஸுத்தந்திகவசனானங் ஸுத்தந்தட்ட²கதா²னுரூபங் தீ³பனதோபி தஸ்மாபி ஸக்கச்சங் அனுஸிக்கி²தப்³பா³தி. எத்த² ‘‘தந்திக்கமங் அவோக்கமித்வா’’தி வசனேன ஸித்³தே⁴பி ‘‘அட்ட²கதா²சரியா வேரஞ்ஜகண்டா³தீ³ஸு ‘ஸுத்தந்திகானங் பா⁴ரோ’தி க³தா, மயங் பன வத்வாவ க³மிஸ்ஸாமா’’தி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸுத்தந்திகான’’ந்தி வுத்தங் கிர.
Tato cāti aṭṭhakathāsu vuttaatthajātato tantikkamaṃ pāḷikkamaṃ. Suttantā suttāvayavā. Antoti hidaṃ abbhantarāvayavasambhāvanādīsu dissati. Suttantesu bhavā suttantikā, tesaṃ suttantikānaṃ, suttantaganthesu āgatavacanānanti attho. Atha vā amīyatīti anto, sādhīyatīti adhippāyo. Kena sādhīyati? Suttena, suttassa anto suttanto, ko so? So so atthavikappo, tasmiṃ suttante niyuttāni vacanāni suttantikāni. Tesaṃ suttantikānaṃ vacanānamatthaṃ. Tassa tassa āgamasuttassa abhidhammavinayasuttassa cānurūpaṃ paridīpayantī, ayaṃ tāvettha samāsato atthavibhāvanā – ‘‘itipi so bhagavā’’tiādīnaṃ (saṃ. ni. 2.41; 5.479; a. ni. 6.10; pārā. 1) suttantikānaṃ vacanānamatthaṃ āgamasuttantānurūpaṃ. ‘‘Vivādādhikaraṇaṃ siyā kusalaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākata’’nti (cūḷava. 220) evamādīnaṃ abhidhammasuttantikānaṃ vacanānamatthaṃ abhidhammasuttantānurūpanti evamādi. Hessatīti bhavissati, karīyissatīti adhippāyo. Vaṇṇanāpīti ettha api-saddo sampiṇḍanattho, so tasmāti padena yojetabbo. Kathaṃ? Paṇḍitānaṃ pamāṇattāpi vitthāramaggassa samāsitattāpi vinicchayassa asesitattāpi tantikkamassa avokkamitattāpi suttantikavacanānaṃ suttantaṭṭhakathānurūpaṃ dīpanatopi tasmāpi sakkaccaṃ anusikkhitabbāti. Ettha ‘‘tantikkamaṃ avokkamitvā’’ti vacanena siddhepi ‘‘aṭṭhakathācariyā verañjakaṇḍādīsu ‘suttantikānaṃ bhāro’ti gatā, mayaṃ pana vatvāva gamissāmā’’ti dassetuṃ ‘‘suttantikāna’’nti vuttaṃ kira.
க³ந்தா²ரம்ப⁴கதா²வண்ணனா நிட்டி²தா.
Ganthārambhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
