Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఖుద్దసిక్ఖా-మూలసిక్ఖా • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
గన్థారమ్భకథావణ్ణనా
Ganthārambhakathāvaṇṇanā
(క) ఏత్థాహ – కతమా ఖుద్దసిక్ఖా, కథం సిక్ఖితబ్బా, కస్మా సిక్ఖితబ్బా, కే సిక్ఖన్తి, కే సిక్ఖితసిక్ఖాతి? వుచ్చతే – అధిసీలఅధిచిత్తఅధిపఞ్ఞావసేన తిస్సో సిక్ఖా, గన్థవసేనేత్థ సఙ్ఖిపిత్వా వుత్తత్తా తద్దీపనో గన్థో ‘‘ఖుద్దసిక్ఖా’’తి వుచ్చతి, అథ వా ‘‘ఖుద్దం అనేలకం మధుపటల’’న్తిఆదీని వియ సిక్ఖాకామానం మధురతాయ ఖుద్దా చ తా సిక్ఖా చాతి ఖుద్దసిక్ఖా, అథ వా ‘‘ఖుద్దపుత్తమ్హి సమణ పోస మ’’న్తిఆదీసు వియ బహువిధత్తాపి ఖుద్దా చ తా సిక్ఖితబ్బతో సిక్ఖా చాతి ఖుద్దసిక్ఖా. అధిసీలసిక్ఖా పనేత్థ చారిత్తవారిత్తవసేన దువిధమ్పి సీలం యథానుసిట్ఠం పటిపజ్జమానేన తప్పటిపక్ఖే కిలేసే తదఙ్గప్పహానవసేన పజహన్తేన సిక్ఖితబ్బా, అధిచిత్తసిక్ఖా పన యథావుత్తేసు ఆరమ్మణేసు అభియోగకరణవసేన ఝానప్పటిపక్ఖానం నీవరణగణానం విక్ఖమ్భనప్పహానం కురుమానేన సిక్ఖితబ్బా, అధిపఞ్ఞాసిక్ఖా పన యథానురూపం సముచ్ఛేదవసేన సానుసయే కిలేసే సముచ్ఛిన్దన్తేన సిక్ఖితబ్బా.
(Ka) etthāha – katamā khuddasikkhā, kathaṃ sikkhitabbā, kasmā sikkhitabbā, ke sikkhanti, ke sikkhitasikkhāti? Vuccate – adhisīlaadhicittaadhipaññāvasena tisso sikkhā, ganthavasenettha saṅkhipitvā vuttattā taddīpano gantho ‘‘khuddasikkhā’’ti vuccati, atha vā ‘‘khuddaṃ anelakaṃ madhupaṭala’’ntiādīni viya sikkhākāmānaṃ madhuratāya khuddā ca tā sikkhā cāti khuddasikkhā, atha vā ‘‘khuddaputtamhi samaṇa posa ma’’ntiādīsu viya bahuvidhattāpi khuddā ca tā sikkhitabbato sikkhā cāti khuddasikkhā. Adhisīlasikkhā panettha cārittavārittavasena duvidhampi sīlaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamānena tappaṭipakkhe kilese tadaṅgappahānavasena pajahantena sikkhitabbā, adhicittasikkhā pana yathāvuttesu ārammaṇesu abhiyogakaraṇavasena jhānappaṭipakkhānaṃ nīvaraṇagaṇānaṃ vikkhambhanappahānaṃ kurumānena sikkhitabbā, adhipaññāsikkhā pana yathānurūpaṃ samucchedavasena sānusaye kilese samucchindantena sikkhitabbā.
కస్మా సిక్ఖితబ్బాతి ఏత్థ –
Kasmā sikkhitabbāti ettha –
జాతిఆదీహి దుక్ఖేహి, అనేకేహి ఉపద్దుతం;
Jātiādīhi dukkhehi, anekehi upaddutaṃ;
ఖన్ధలోకం జహిత్వాన, పత్తుం ఖేమం పురం సివం.
Khandhalokaṃ jahitvāna, pattuṃ khemaṃ puraṃ sivaṃ.
కల్యాణపుథుజ్జనేన సహ సత్త సేక్ఖా సిక్ఖన్తి. అరహన్తో సిక్ఖితసిక్ఖా.
Kalyāṇaputhujjanena saha satta sekkhā sikkhanti. Arahanto sikkhitasikkhā.
యే వీతమోహా మునిపుఙ్గవస్స;
Ye vītamohā munipuṅgavassa;
సిస్సేసు అగ్గా మునినా పసత్థా;
Sissesu aggā muninā pasatthā;
తే తీసు సిక్ఖాసు సమత్తసిక్ఖా;
Te tīsu sikkhāsu samattasikkhā;
తతో పరే కేన సమత్తసిక్ఖాతి.
Tato pare kena samattasikkhāti.
ఆదితోతి ఏత్థ ఆదిమ్హియేవాతి అత్థో, ఆదితో పట్ఠాయాతి వా. ఉపసమ్పన్నేన చ ఉపసమ్పన్నాయ చ సిక్ఖితబ్బం ఉపసమ్పన్నసిక్ఖితబ్బం. సహ మాతికాయ సమాతికం. పుబ్బే వుత్తప్పకారం ఖుద్దసిక్ఖం పవక్ఖామి ఆదరేన, పకారేన వా వక్ఖామి రతనత్తయం వన్దిత్వాతి అత్థో. అపిచ థేరో ఆదితోతి వచనేన సద్ధాపబ్బజితానం కులపుత్తానం ఆలసియదోసేన అప్పటిపజ్జన్తానం అఞ్ఞాణదోసేన అఞ్ఞథా పటిపజ్జన్తానం సంవేగం జనేతి. కథం? అతిదుల్లభం ఖణసమవాయం పటిలభిత్వా తఙ్ఖణం న కుసీతేన వా నిరత్థకకథాపసుతేన వా వీతినామేతబ్బం, కిం కాతబ్బం? ఆదితో పట్ఠాయ నిరన్తరమేవ తీసు సిక్ఖాసు ఆదరో జనేతబ్బోతి. ఏత్థాహ – కిం తం రతనత్తయం నామ, యం వన్దిత్వా థేరో ఖుద్దసిక్ఖం పవక్ఖతీతి? వుచ్చతే – బుద్ధరతనం ధమ్మరతనం సఙ్ఘరతనన్తి ఇమాని తీణి రతనాని. తాని హి రతిజననట్ఠేన ‘‘రతనానీ’’తి వుచ్చన్తి. అపిచ –
Āditoti ettha ādimhiyevāti attho, ādito paṭṭhāyāti vā. Upasampannena ca upasampannāya ca sikkhitabbaṃ upasampannasikkhitabbaṃ. Saha mātikāya samātikaṃ. Pubbe vuttappakāraṃ khuddasikkhaṃ pavakkhāmi ādarena, pakārena vā vakkhāmi ratanattayaṃ vanditvāti attho. Apica thero āditoti vacanena saddhāpabbajitānaṃ kulaputtānaṃ ālasiyadosena appaṭipajjantānaṃ aññāṇadosena aññathā paṭipajjantānaṃ saṃvegaṃ janeti. Kathaṃ? Atidullabhaṃ khaṇasamavāyaṃ paṭilabhitvā taṅkhaṇaṃ na kusītena vā niratthakakathāpasutena vā vītināmetabbaṃ, kiṃ kātabbaṃ? Ādito paṭṭhāya nirantarameva tīsu sikkhāsu ādaro janetabboti. Etthāha – kiṃ taṃ ratanattayaṃ nāma, yaṃ vanditvā thero khuddasikkhaṃ pavakkhatīti? Vuccate – buddharatanaṃ dhammaratanaṃ saṅgharatananti imāni tīṇi ratanāni. Tāni hi ratijananaṭṭhena ‘‘ratanānī’’ti vuccanti. Apica –
‘‘చిత్తీకతం మహగ్ఘఞ్చ, అతులం దుల్లభదస్సనం;
‘‘Cittīkataṃ mahagghañca, atulaṃ dullabhadassanaṃ;
అనోమసత్తపరిభోగం, రతనం తేన వుచ్చతీ’’తి. (దీ॰ నీ॰ అట్ఠ॰ ౨.౩౩; సం॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౩.౫.౨౨౩; ఖు॰ పా॰ అట్ఠ॰ ౬.౩; సు॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౨౨౬; మహాని॰ అట్ఠ॰ ౫౦; ఉదా॰ అట్ఠ॰ ౪౫) –
Anomasattaparibhogaṃ, ratanaṃ tena vuccatī’’ti. (dī. nī. aṭṭha. 2.33; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.223; khu. pā. aṭṭha. 6.3; su. ni. aṭṭha. 1.226; mahāni. aṭṭha. 50; udā. aṭṭha. 45) –
ఇమిస్సా గాథాయ వసేన రతనత్థో వేదితబ్బో.
Imissā gāthāya vasena ratanattho veditabbo.