Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఖుద్దసిక్ఖా-మూలసిక్ఖా • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
గన్థారమ్భకథావణ్ణనా
Ganthārambhakathāvaṇṇanā
తత్థాదో తావ సబ్బసక్కతస్స సబ్బసత్తుత్తమస్స సత్థునో పణామం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘నత్వా నాథ’’న్త్యాది. నాథం చతూహి నాథఙ్గేహి సమన్నాగతం భగవన్తం నత్వా వన్దిత్వా ఆదో ఆదిమ్హి ఉపసమ్పన్నతో పట్ఠాయ నవకేన భిక్ఖునా అధునా పబ్బజితేన ఉపసమ్పన్నేన మూలభాసాయ మాగధభాసాయ సిక్ఖితుం సమాసతో సఙ్ఖేపేన మూలసిక్ఖం అహం పవక్ఖామీతి పిణ్డత్థో.
Tatthādo tāva sabbasakkatassa sabbasattuttamassa satthuno paṇāmaṃ dassento āha ‘‘natvā nātha’’ntyādi. Nāthaṃ catūhi nāthaṅgehi samannāgataṃ bhagavantaṃ natvā vanditvā ādo ādimhi upasampannato paṭṭhāya navakena bhikkhunā adhunā pabbajitena upasampannena mūlabhāsāya māgadhabhāsāya sikkhituṃ samāsato saṅkhepena mūlasikkhaṃ ahaṃ pavakkhāmīti piṇḍattho.
అయం పన అవయవత్థో – నత్వాతి తన్నిన్నతప్పోణతప్పబ్భారో హుత్వా కాయవచీమనోద్వారేహి వన్దిత్వాతి అత్థో. నాథతీతి నాథో, వేనేయ్యానం హితసుఖం మేత్తాయనవసేన ఆసీసతి పత్థేతీతి అత్థో, అథ వా నాథతి వేనేయ్యగతే కిలేసే ఉపతాపేతీతి అత్థో, నాథతి వా యాచతీతి అత్థో. భగవా హి ‘‘సాధు, భిక్ఖవే, భిక్ఖు కాలేన కాలం అత్తసమ్పత్తిం పచ్చవేక్ఖేయ్యా’’తిఆదినా (అ॰ ని॰ ౮.౭) సత్తానం తం తం హితప్పటిపత్తిం యాచిత్వాపి కరుణాయ సముస్సాహితో తే తత్థ నియోజేతి. పరమేన వా చిత్తిస్సరియేన సమన్నాగతో సబ్బసత్తే ఈసతి అభిభవతీతి పరమిస్సరో భగవా ‘‘నాథో’’తి వుచ్చతి. సబ్బో చాయమత్థో సద్దసత్థానుసారతో వేదితబ్బో. పవక్ఖామీతి పకారేన కథేస్సామి. మూలసిక్ఖాతి అధిసీలఅధిచిత్తఅధిపఞ్ఞావసేన తిస్సోపి సిక్ఖా, ఉపసమ్పన్నస్స సుప్పతిట్ఠితభావసాధనట్ఠేన మూలా చ సా సిక్ఖితబ్బతో సిక్ఖా చాతి మూలసిక్ఖా. గన్థవసేనేత్థ సఙ్ఖిపిత్వా వుత్తత్తా తద్దీపనో గన్థో ‘‘మూలసిక్ఖా’’తి వుచ్చతి.
Ayaṃ pana avayavattho – natvāti tanninnatappoṇatappabbhāro hutvā kāyavacīmanodvārehi vanditvāti attho. Nāthatīti nātho, veneyyānaṃ hitasukhaṃ mettāyanavasena āsīsati patthetīti attho, atha vā nāthati veneyyagate kilese upatāpetīti attho, nāthati vā yācatīti attho. Bhagavā hi ‘‘sādhu, bhikkhave, bhikkhu kālena kālaṃ attasampattiṃ paccavekkheyyā’’tiādinā (a. ni. 8.7) sattānaṃ taṃ taṃ hitappaṭipattiṃ yācitvāpi karuṇāya samussāhito te tattha niyojeti. Paramena vā cittissariyena samannāgato sabbasatte īsati abhibhavatīti paramissaro bhagavā ‘‘nātho’’ti vuccati. Sabbo cāyamattho saddasatthānusārato veditabbo. Pavakkhāmīti pakārena kathessāmi. Mūlasikkhāti adhisīlaadhicittaadhipaññāvasena tissopi sikkhā, upasampannassa suppatiṭṭhitabhāvasādhanaṭṭhena mūlā ca sā sikkhitabbato sikkhā cāti mūlasikkhā. Ganthavasenettha saṅkhipitvā vuttattā taddīpano gantho ‘‘mūlasikkhā’’ti vuccati.
తత్థ కతమం సీలం, కతమం అధిసీలం, కతమం చిత్తం, కతమం అధిచిత్తం, కతమా పఞ్ఞా, కతమా అధిపఞ్ఞాతి? వుచ్చతే – పఞ్చఙ్గఅట్ఠఙ్గదసఙ్గసీలం తావ సీలమేవ. పాతిమోక్ఖసంవరసీలం పన ‘‘అధిసీల’’న్తి వుచ్చతి. తఞ్హి సూరియో వియ పజ్జోతానం, సినేరు వియ పబ్బతానం సబ్బలోకియసీలానం అధికఞ్చేవ ఉత్తమఞ్చ. పాతిమోక్ఖసంవరతోపి చ మగ్గఫలసమ్పయుత్తమేవ సీలం అధిసీలం, తం పన ఇధ నాధిప్పేతం. న హి తం సిక్ఖన్తో మేథునం ధమ్మం పటిసేవతి. కామావచరాని పన అట్ఠ కుసలచిత్తాని, లోకియఅట్ఠసమాపత్తిచిత్తాని చ ఏకజ్ఝం కత్వా చిత్తమేవ. విపస్సనాపాదకం అట్ఠసమాపత్తిచిత్తం పన ‘‘అధిచిత్త’’న్తి వుచ్చతి. తఞ్హి సబ్బలోకియచిత్తానం అధికఞ్చేవ ఉత్తమఞ్చ. తతోపి చ మగ్గఫలచిత్తమేవ అధిచిత్తం, తం పన ఇధ నాధిప్పేతం. న హి తం సిక్ఖన్తో మేథునం ధమ్మం పటిసేవతి. ‘‘అత్థి దిన్నం, అత్థి యిట్ఠ’’న్తిఆదినయప్పవత్తం కమ్మస్సకతాఞాణం పఞ్ఞా, తిలక్ఖణాకారపరిచ్ఛేదకం పన విపస్సనాఞాణం ‘‘అధిపఞ్ఞా’’తి వుచ్చతి. సా హి సబ్బలోకియపఞ్ఞానం అధికా చేవ ఉత్తమా చ. తతోపి చ మగ్గఫలపఞ్ఞావ అధిపఞ్ఞా, సా పన ఇధ నాధిప్పేతా. న హి తం సిక్ఖన్తో మేథునం ధమ్మం పటిసేవతి.
Tattha katamaṃ sīlaṃ, katamaṃ adhisīlaṃ, katamaṃ cittaṃ, katamaṃ adhicittaṃ, katamā paññā, katamā adhipaññāti? Vuccate – pañcaṅgaaṭṭhaṅgadasaṅgasīlaṃ tāva sīlameva. Pātimokkhasaṃvarasīlaṃ pana ‘‘adhisīla’’nti vuccati. Tañhi sūriyo viya pajjotānaṃ, sineru viya pabbatānaṃ sabbalokiyasīlānaṃ adhikañceva uttamañca. Pātimokkhasaṃvaratopi ca maggaphalasampayuttameva sīlaṃ adhisīlaṃ, taṃ pana idha nādhippetaṃ. Na hi taṃ sikkhanto methunaṃ dhammaṃ paṭisevati. Kāmāvacarāni pana aṭṭha kusalacittāni, lokiyaaṭṭhasamāpatticittāni ca ekajjhaṃ katvā cittameva. Vipassanāpādakaṃ aṭṭhasamāpatticittaṃ pana ‘‘adhicitta’’nti vuccati. Tañhi sabbalokiyacittānaṃ adhikañceva uttamañca. Tatopi ca maggaphalacittameva adhicittaṃ, taṃ pana idha nādhippetaṃ. Na hi taṃ sikkhanto methunaṃ dhammaṃ paṭisevati. ‘‘Atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭha’’ntiādinayappavattaṃ kammassakatāñāṇaṃ paññā, tilakkhaṇākāraparicchedakaṃ pana vipassanāñāṇaṃ ‘‘adhipaññā’’ti vuccati. Sā hi sabbalokiyapaññānaṃ adhikā ceva uttamā ca. Tatopi ca maggaphalapaññāva adhipaññā, sā pana idha nādhippetā. Na hi taṃ sikkhanto methunaṃ dhammaṃ paṭisevati.
తాసు తీసు అధిసీలసిక్ఖా చారిత్తవారిత్తవసేన దువిధమ్పి సీలం యథానుసిట్ఠం పటిపజ్జమానేన, తప్పటిపక్ఖే కిలేసే తదఙ్గప్పహానవసేన పజహన్తేన సిక్ఖితబ్బా. అధిచిత్తసిక్ఖా యథావుత్తేసు ఆరమ్మణేసు అభియోగవసేన ఝానప్పటిపక్ఖానం నీవరణగణానం విక్ఖమ్భనప్పహానం కురుమానేన సిక్ఖితబ్బా. అధిపఞ్ఞాసిక్ఖా పన యథానురూపం తదఙ్గప్పహానసముచ్ఛేదవసేన సానుసయే కిలేసే సముచ్ఛిన్దన్తేన సిక్ఖితబ్బా. తస్మా సుప్పతిట్ఠితభావసాధనట్ఠేన మూలా చ సా సిక్ఖితబ్బతో సిక్ఖా చాతి మూలసిక్ఖా, కమ్మవచనిచ్ఛాయం ‘‘మూలసిక్ఖ’’న్తి వుత్తం.
Tāsu tīsu adhisīlasikkhā cārittavārittavasena duvidhampi sīlaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamānena, tappaṭipakkhe kilese tadaṅgappahānavasena pajahantena sikkhitabbā. Adhicittasikkhā yathāvuttesu ārammaṇesu abhiyogavasena jhānappaṭipakkhānaṃ nīvaraṇagaṇānaṃ vikkhambhanappahānaṃ kurumānena sikkhitabbā. Adhipaññāsikkhā pana yathānurūpaṃ tadaṅgappahānasamucchedavasena sānusaye kilese samucchindantena sikkhitabbā. Tasmā suppatiṭṭhitabhāvasādhanaṭṭhena mūlā ca sā sikkhitabbato sikkhā cāti mūlasikkhā, kammavacanicchāyaṃ ‘‘mūlasikkha’’nti vuttaṃ.
సమాసీయతే సఙ్ఖిపీయతేతి సమాసో, తతో సమాసతో. సమగ్గేన సఙ్ఘేన ఞత్తిచతుత్థేన కమ్మేన అకుప్పేన ఠానారహేన ఉపసమ్పన్నోతి భిక్ఖు. తత్థ సబ్బన్తిమేన పరియాయేన పఞ్చవగ్గకరణీయే కమ్మే యావతికా భిక్ఖూ కమ్మప్పత్తా, తేసం ఆగతత్తా, ఛన్దారహానం ఛన్దస్స ఆహటత్తా, సమ్ముఖీభూతానఞ్చ అప్పటిక్కోసనతో ఏకస్మిం కమ్మే సమగ్గభావం ఉపగతేన సఙ్ఘేన తీహి అనుస్సావనాహి ఏకాయ ఞత్తియా కాతబ్బకమ్మసఙ్ఖాతేన ఞత్తిచతుత్థేన ధమ్మికేన వినయకమ్మేన వత్థుఞత్తిఅనుస్సావనసీమాపరిసాసమ్పత్తిసమ్పన్నత్తా అకోపేతబ్బతం, అప్పటిక్కోసితబ్బతం ఉపగతేన ఠానారహేన కారణారహేన సత్థుసాసనారహేన ఉపసమ్పన్నో నామ, ఉపరిభావం సమాపన్నో పత్తోతి అత్థో. భిక్ఖుభావో హి ఉపరిభావో. తఞ్చేస యథావుత్తేన కమ్మేన సమాపన్నత్తా ‘‘ఉపసమ్పన్నో’’తి వుచ్చతి, తేన భిక్ఖునా. ఊనపఞ్చవస్సతాయ నవకో, తేన నవకేన అధునా పబ్బజితేన, అచిరపబ్బజితేనాతి వుత్తం హోతి. ఆదోతి ఆదిమ్హియేవాతి అత్థో, ఆదితో పట్ఠాయాతి వా. అపి చ థేరో ‘‘ఆదో’’తి వచనేన సద్ధాపబ్బజితానం కులపుత్తానం ఆలసియదోసేన, అప్పటిపజ్జన్తానం అఞ్ఞాణదోసేన చ అఞ్ఞథా పటిపజ్జన్తానం సంవేగం జనేతి. కథం? అతిదుల్లభం ఖణం సమవాయం పటిలభిత్వా తఙ్ఖణం న కుసీతేన వా నిరత్థకకథాపసుతేన వా వీతినామేతబ్బం, కిం కాతబ్బం? ఆదితో పట్ఠాయ నిరన్తరమేవ తీసు సిక్ఖాసు ఆదరో జనేతబ్బోతి.
Samāsīyate saṅkhipīyateti samāso, tato samāsato. Samaggena saṅghena ñatticatutthena kammena akuppena ṭhānārahena upasampannoti bhikkhu. Tattha sabbantimena pariyāyena pañcavaggakaraṇīye kamme yāvatikā bhikkhū kammappattā, tesaṃ āgatattā, chandārahānaṃ chandassa āhaṭattā, sammukhībhūtānañca appaṭikkosanato ekasmiṃ kamme samaggabhāvaṃ upagatena saṅghena tīhi anussāvanāhi ekāya ñattiyā kātabbakammasaṅkhātena ñatticatutthena dhammikena vinayakammena vatthuñattianussāvanasīmāparisāsampattisampannattā akopetabbataṃ, appaṭikkositabbataṃ upagatena ṭhānārahena kāraṇārahena satthusāsanārahena upasampanno nāma, uparibhāvaṃ samāpanno pattoti attho. Bhikkhubhāvo hi uparibhāvo. Tañcesa yathāvuttena kammena samāpannattā ‘‘upasampanno’’ti vuccati, tena bhikkhunā. Ūnapañcavassatāya navako, tena navakena adhunā pabbajitena, acirapabbajitenāti vuttaṃ hoti. Ādoti ādimhiyevāti attho, ādito paṭṭhāyāti vā. Api ca thero ‘‘ādo’’ti vacanena saddhāpabbajitānaṃ kulaputtānaṃ ālasiyadosena, appaṭipajjantānaṃ aññāṇadosena ca aññathā paṭipajjantānaṃ saṃvegaṃ janeti. Kathaṃ? Atidullabhaṃ khaṇaṃ samavāyaṃ paṭilabhitvā taṅkhaṇaṃ na kusītena vā niratthakakathāpasutena vā vītināmetabbaṃ, kiṃ kātabbaṃ? Ādito paṭṭhāya nirantarameva tīsu sikkhāsu ādaro janetabboti.
‘‘సా మాగధీ మూలభాసా, నరా యాయాదికప్పికా;
‘‘Sā māgadhī mūlabhāsā, narā yāyādikappikā;
బ్రహ్మానో చస్సుతాలాపా, సమ్బుద్ధా చాపి భాసరే’’తి. –
Brahmāno cassutālāpā, sambuddhā cāpi bhāsare’’ti. –
వచనతో మూలభాసాయాతి మాగధమూలాయ భాసాయ, సభావనిరుత్తియా భాసాయాతి వుత్తం హోతి. సిక్ఖితున్తి ఉగ్గణ్హితుం.
Vacanato mūlabhāsāyāti māgadhamūlāya bhāsāya, sabhāvaniruttiyā bhāsāyāti vuttaṃ hoti. Sikkhitunti uggaṇhituṃ.