| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ကင္ခာဝိတရဏီ-ပုရာဏ-ဋီကာ • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ
Ganthārambhakathāvaṇṇanā
ဝိပ္ပသန္နေနာတိ ဝိဝိဓပ္ပသန္နေန။ ကထံ? ‘‘ဣတိပိ သော။ပေ.။ ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ, သ္ဝာက္ခာတော။ပေ.။ ဝိညူဟိ, သုပ္ပဋိပန္နော။ပေ.။ လောကသ္သာ’’တိ (အ. နိ. ၅.၁၀) ဧဝမာဒိနာ။ ‘‘စေတသာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တီသု ဝန္ဒနာသု စေတောဝန္ဒနာ အဓိပ္ပေတာ။ တန္နိန္နတာဒိဝသေန ကာယာဒီဟိ ပဏာမကရဏံ ဝန္ဒနာ, ဂုဏဝသေန မနသာပိ တထာဝ ကရဏံ မာနံ, ပစ္စယပ္ပဋိပတ္တိယာဒီဟိ ပူဇာကရဏံ ပူဇာ, ပစ္စယာဒီနံ အဘိသင္ခရဏံ သက္ကစ္စ ကရဏံ သက္ကာရော, တေသံ။ ဘာဇနန္တိ အာဓာရော, အဓိကရဏံ ဝာ။
Vippasannenāti vividhappasannena. Kathaṃ? ‘‘Itipi so…pe… buddho bhagavā, svākkhāto…pe… viññūhi, suppaṭipanno…pe… lokassā’’ti (a. ni. 5.10) evamādinā. ‘‘Cetasā’’ti vuttattā tīsu vandanāsu cetovandanā adhippetā. Tanninnatādivasena kāyādīhi paṇāmakaraṇaṃ vandanā, guṇavasena manasāpi tathāva karaṇaṃ mānaṃ, paccayappaṭipattiyādīhi pūjākaraṇaṃ pūjā, paccayādīnaṃ abhisaṅkharaṇaṃ sakkacca karaṇaṃ sakkāro, tesaṃ. Bhājananti ādhāro, adhikaraṇaṃ vā.
ထေရာ မဟာကသ္သပာဒယော, တေသံ ဝံသောတိ ထေရဝံသော, အာဂမာဓိဂမသမ္ပဒာယ တသ္သ ဝံသသ္သ ပဒီပဘူတာတိ ထေရဝံသပ္ပဒီပာ, တေသံ ထေရဝံသပ္ပဒီပာနံ။ အသံဟီရတ္တာ ထိရာနံ။ ဝိနယက္ကမေတိ ဝိနယပိဋကေ, အာရမ္ဘာနုရူပဝစနမေတံ။ သုတ္တာဘိဓမ္မေသုပိ တေ ထိရာ ဧဝ။ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ဓမ္မဉ္စ သင္ဃဉ္စ ပုဗ္ဗာစရိယသီဟာနဉ္စာ’’တိ အဝတ္ဝာ ကသ္မာ ဝိသုံ ဝုတ္တန္တိ စေ? ပယောဇနဝိသေသဒသ္သနတ္ထံ။ ဝတ္ထုတ္တယသ္သ ဟိ ပဏာမကရဏသ္သ အန္တရာယနိဝာရဏံ ပယောဇနံ အတ္တနော နိသ္သယဘူတာနံ အာစရိယာနံ ပဏာမကရဏသ္သ ဥပကာရညုတာဒသ္သနံ။ တေန ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ သင္ဃဉ္စ ဝန္ဒိတ္ဝာ, စ-သဒ္ဒေန ပုဗ္ဗာစရိယသီဟာနဉ္စ နမော ကတ္ဝာတိ ယောဇနာ။ အထ ဝာ ‘‘ဝန္ဒိတ္ဝာ’’တိ စေတောဝန္ဒနံ ဒသ္သေတ္ဝာ တတော ‘‘နမော ကတ္ဝာ’’တိ ဝာစာဝန္ဒနာ, ‘‘ကတဉ္ဇလီ’’တိ ကာယဝန္ဒနာပိ ဒသ္သိတာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။
Therā mahākassapādayo, tesaṃ vaṃsoti theravaṃso, āgamādhigamasampadāya tassa vaṃsassa padīpabhūtāti theravaṃsappadīpā, tesaṃ theravaṃsappadīpānaṃ. Asaṃhīrattā thirānaṃ. Vinayakkameti vinayapiṭake, ārambhānurūpavacanametaṃ. Suttābhidhammesupi te thirā eva. ‘‘Buddhaṃ dhammañca saṅghañca pubbācariyasīhānañcā’’ti avatvā kasmā visuṃ vuttanti ce? Payojanavisesadassanatthaṃ. Vatthuttayassa hi paṇāmakaraṇassa antarāyanivāraṇaṃ payojanaṃ attano nissayabhūtānaṃ ācariyānaṃ paṇāmakaraṇassa upakāraññutādassanaṃ. Tena buddhañca dhammañca saṅghañca vanditvā, ca-saddena pubbācariyasīhānañca namo katvāti yojanā. Atha vā ‘‘vanditvā’’ti cetovandanaṃ dassetvā tato ‘‘namo katvā’’ti vācāvandanā, ‘‘katañjalī’’ti kāyavandanāpi dassitāti yojetabbaṃ.
ဣဒာနိ အဘိဓာနပ္ပယောဇနံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ပာမောက္ခ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပာမောက္ခန္တိ ပဓာနံ။ သီလဉ္ဟိ သဗ္ဗေသံ ကုသလဓမ္မာနံ ပဓာနံ အာဒိဘာဝတော။ ယထာ စ သတ္တာနံ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇလေယ္ယပေယ္ယဝသေန စတုဗ္ဗိဓောပိ အာဟာရော မုခေန ပဝိသိတ္ဝာ အင္ဂမင္ဂာနိ ဖရတိ, ဧဝံ ယောဂိနောပိ စာတုဘူမကံ ကုသလံ သီလမုခေန ပဝိသိတ္ဝာ အတ္ထသိဒ္ဓိံ သမ္ပာဒေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မုခ’’န္တိအာဒိ။ အထ ဝာ မုခန္တိ ဥပာယော, တေန မောက္ခပ္ပဝေသာယ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာယ မုခံ ဥပာယောတိ အတ္ထော။ မဟေသိနာ ယံ ပာတိမောက္ခံ ပကာသိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ မဟန္တေ သီလာဒိက္ခန္ဓေ ဧသိ ဂဝေသီတိ မဟေသိ။
Idāni abhidhānappayojanaṃ dassetuṃ ‘‘pāmokkha’’ntiādimāha. Tattha pāmokkhanti padhānaṃ. Sīlañhi sabbesaṃ kusaladhammānaṃ padhānaṃ ādibhāvato. Yathā ca sattānaṃ khajjabhojjaleyyapeyyavasena catubbidhopi āhāro mukhena pavisitvā aṅgamaṅgāni pharati, evaṃ yoginopi cātubhūmakaṃ kusalaṃ sīlamukhena pavisitvā atthasiddhiṃ sampādeti. Tena vuttaṃ ‘‘mukha’’ntiādi. Atha vā mukhanti upāyo, tena mokkhappavesāya nibbānasacchikiriyāya mukhaṃ upāyoti attho. Mahesinā yaṃ pātimokkhaṃ pakāsitanti sambandho. Mahante sīlādikkhandhe esi gavesīti mahesi.
သူရတေန နိဝာတေနာတိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သောရစ္စံ? ယော ကာယိကော အဝီတိက္ကမော’’တိအာဒိနာ (ဓ. သ. ၁၃၄၉) သူရတေန, နီစဝုတ္တိနာ မာနုဒ္ဓစ္စဝသေန အတ္တာနံ အနုက္ခိပနဘာဝေန နိဝာတေန။ ဝိနယာစာရယုတ္တေန စာရိတ္တဝာရိတ္တေဟိ ယုတ္တေန။ ‘‘သောဏတ္ထေရေန ယာစိတော’’တိ အဝတ္ဝာ ‘‘သူရတေနာ’’တိအာဒိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ, ကိံ ဒုသ္သီလေန ဝာ ဒုဋ္ဌေန ဝာ အလဇ္ဇိနာ ဝာ ယာစိတေန ဝဏ္ဏနာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ စေ? န န ဝဋ္ဋတိ။ ထေရသ္သ ဝစနံ ပဋိက္ခိပိတုံ န သက္ကာ, ဧဝရူပဂုဏော ထေရောဝ, ယာစနဝသေန ကတ္တဗ္ဗော အာဒရေနာတိ ဒသ္သေတုံ ဝုတ္တံ။
Sūratena nivātenāti ‘‘tattha katamaṃ soraccaṃ? Yo kāyiko avītikkamo’’tiādinā (dha. sa. 1349) sūratena, nīcavuttinā mānuddhaccavasena attānaṃ anukkhipanabhāvena nivātena. Vinayācārayuttena cārittavārittehi yuttena. ‘‘Soṇattherena yācito’’ti avatvā ‘‘sūratenā’’tiādi kasmā vuttaṃ, kiṃ dussīlena vā duṭṭhena vā alajjinā vā yācitena vaṇṇanā kātuṃ na vaṭṭatīti ce? Na na vaṭṭati. Therassa vacanaṃ paṭikkhipituṃ na sakkā, evarūpaguṇo therova, yācanavasena kattabbo ādarenāti dassetuṃ vuttaṃ.
နာမေနာတိ အတ္တနော ဂုဏနာမေန။ သဒ္ဒလက္ခဏသုဘတော, ဝိနိစ္ဆယသုဘတော, ဝိညေယ္ယသုဘတော စ သုဘံ။
Nāmenāti attano guṇanāmena. Saddalakkhaṇasubhato, vinicchayasubhato, viññeyyasubhato ca subhaṃ.
ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Ganthārambhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
