| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ-ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Ganthārambhakathāvaṇṇanā
(ಕ) ಏತ್ಥಾಹ – ಕತಮಾ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ, ಕಥಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ, ಕಸ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ, ಕೇ ಸಿಕ್ಖನ್ತಿ, ಕೇ ಸಿಕ್ಖಿತಸಿಕ್ಖಾತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಅಧಿಸೀಲಅಧಿಚಿತ್ತಅಧಿಪಞ್ಞಾವಸೇನ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ, ಗನ್ಥವಸೇನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ತದ್ದೀಪನೋ ಗನ್ಥೋ ‘‘ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಅಥ ವಾ ‘‘ಖುದ್ದಂ ಅನೇಲಕಂ ಮಧುಪಟಲ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವಿಯ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾನಂ ಮಧುರತಾಯ ಖುದ್ದಾ ಚ ತಾ ಸಿಕ್ಖಾ ಚಾತಿ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ, ಅಥ ವಾ ‘‘ಖುದ್ದಪುತ್ತಮ್ಹಿ ಸಮಣ ಪೋಸ ಮ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಬಹುವಿಧತ್ತಾಪಿ ಖುದ್ದಾ ಚ ತಾ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಚಾತಿ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ। ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಪನೇತ್ಥ ಚಾರಿತ್ತವಾರಿತ್ತವಸೇನ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಸೀಲಂ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನೇನ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇ ಕಿಲೇಸೇ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನವಸೇನ ಪಜಹನ್ತೇನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ, ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ಪನ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಅಭಿಯೋಗಕರಣವಸೇನ ಝಾನಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಾನಂ ನೀವರಣಗಣಾನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನಂ ಕುರುಮಾನೇನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ, ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ ಪನ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಸಾನುಸಯೇ ಕಿಲೇಸೇ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೇನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ।
(Ka) etthāha – katamā khuddasikkhā, kathaṃ sikkhitabbā, kasmā sikkhitabbā, ke sikkhanti, ke sikkhitasikkhāti? Vuccate – adhisīlaadhicittaadhipaññāvasena tisso sikkhā, ganthavasenettha saṅkhipitvā vuttattā taddīpano gantho ‘‘khuddasikkhā’’ti vuccati, atha vā ‘‘khuddaṃ anelakaṃ madhupaṭala’’ntiādīni viya sikkhākāmānaṃ madhuratāya khuddā ca tā sikkhā cāti khuddasikkhā, atha vā ‘‘khuddaputtamhi samaṇa posa ma’’ntiādīsu viya bahuvidhattāpi khuddā ca tā sikkhitabbato sikkhā cāti khuddasikkhā. Adhisīlasikkhā panettha cārittavārittavasena duvidhampi sīlaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamānena tappaṭipakkhe kilese tadaṅgappahānavasena pajahantena sikkhitabbā, adhicittasikkhā pana yathāvuttesu ārammaṇesu abhiyogakaraṇavasena jhānappaṭipakkhānaṃ nīvaraṇagaṇānaṃ vikkhambhanappahānaṃ kurumānena sikkhitabbā, adhipaññāsikkhā pana yathānurūpaṃ samucchedavasena sānusaye kilese samucchindantena sikkhitabbā.
ಕಸ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾತಿ ಏತ್ಥ –
Kasmā sikkhitabbāti ettha –
ಜಾತಿಆದೀಹಿ ದುಕ್ಖೇಹಿ, ಅನೇಕೇಹಿ ಉಪದ್ದುತಂ।
Jātiādīhi dukkhehi, anekehi upaddutaṃ;
ಖನ್ಧಲೋಕಂ ಜಹಿತ್ವಾನ, ಪತ್ತುಂ ಖೇಮಂ ಪುರಂ ಸಿವಂ॥
Khandhalokaṃ jahitvāna, pattuṃ khemaṃ puraṃ sivaṃ.
ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನೇನ ಸಹ ಸತ್ತ ಸೇಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖನ್ತಿ। ಅರಹನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಿತಸಿಕ್ಖಾ।
Kalyāṇaputhujjanena saha satta sekkhā sikkhanti. Arahanto sikkhitasikkhā.
ಯೇ ವೀತಮೋಹಾ ಮುನಿಪುಙ್ಗವಸ್ಸ।
Ye vītamohā munipuṅgavassa;
ಸಿಸ್ಸೇಸು ಅಗ್ಗಾ ಮುನಿನಾ ಪಸತ್ಥಾ।
Sissesu aggā muninā pasatthā;
ತೇ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಸಮತ್ತಸಿಕ್ಖಾ।
Te tīsu sikkhāsu samattasikkhā;
ತತೋ ಪರೇ ಕೇನ ಸಮತ್ತಸಿಕ್ಖಾತಿ॥
Tato pare kena samattasikkhāti.
ಆದಿತೋತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿಮ್ಹಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ವಾ। ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಚ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಚ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಸಹ ಮಾತಿಕಾಯ ಸಮಾತಿಕಂ। ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಂ ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಆದರೇನ, ಪಕಾರೇನ ವಾ ವಕ್ಖಾಮಿ ರತನತ್ತಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪಿಚ ಥೇರೋ ಆದಿತೋತಿ ವಚನೇನ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಆಲಸಿಯದೋಸೇನ ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞಾಣದೋಸೇನ ಅಞ್ಞಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಾನಂ ಸಂವೇಗಂ ಜನೇತಿ। ಕಥಂ? ಅತಿದುಲ್ಲಭಂ ಖಣಸಮವಾಯಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ತಙ್ಖಣಂ ನ ಕುಸೀತೇನ ವಾ ನಿರತ್ಥಕಕಥಾಪಸುತೇನ ವಾ ವೀತಿನಾಮೇತಬ್ಬಂ, ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬಂ? ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿರನ್ತರಮೇವ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಆದರೋ ಜನೇತಬ್ಬೋತಿ। ಏತ್ಥಾಹ – ಕಿಂ ತಂ ರತನತ್ತಯಂ ನಾಮ, ಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಥೇರೋ ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಂ ಪವಕ್ಖತೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಬುದ್ಧರತನಂ ಧಮ್ಮರತನಂ ಸಙ್ಘರತನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ। ತಾನಿ ಹಿ ರತಿಜನನಟ್ಠೇನ ‘‘ರತನಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಅಪಿಚ –
Āditoti ettha ādimhiyevāti attho, ādito paṭṭhāyāti vā. Upasampannena ca upasampannāya ca sikkhitabbaṃ upasampannasikkhitabbaṃ. Saha mātikāya samātikaṃ. Pubbe vuttappakāraṃ khuddasikkhaṃ pavakkhāmi ādarena, pakārena vā vakkhāmi ratanattayaṃ vanditvāti attho. Apica thero āditoti vacanena saddhāpabbajitānaṃ kulaputtānaṃ ālasiyadosena appaṭipajjantānaṃ aññāṇadosena aññathā paṭipajjantānaṃ saṃvegaṃ janeti. Kathaṃ? Atidullabhaṃ khaṇasamavāyaṃ paṭilabhitvā taṅkhaṇaṃ na kusītena vā niratthakakathāpasutena vā vītināmetabbaṃ, kiṃ kātabbaṃ? Ādito paṭṭhāya nirantarameva tīsu sikkhāsu ādaro janetabboti. Etthāha – kiṃ taṃ ratanattayaṃ nāma, yaṃ vanditvā thero khuddasikkhaṃ pavakkhatīti? Vuccate – buddharatanaṃ dhammaratanaṃ saṅgharatananti imāni tīṇi ratanāni. Tāni hi ratijananaṭṭhena ‘‘ratanānī’’ti vuccanti. Apica –
‘‘ಚಿತ್ತೀಕತಂ ಮಹಗ್ಘಞ್ಚ, ಅತುಲಂ ದುಲ್ಲಭದಸ್ಸನಂ।
‘‘Cittīkataṃ mahagghañca, atulaṃ dullabhadassanaṃ;
ಅನೋಮಸತ್ತಪರಿಭೋಗಂ, ರತನಂ ತೇನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನೀ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೩; ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೫.೨೨೩; ಖು॰ ಪಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೬.೩; ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೨೬; ಮಹಾನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೦; ಉದಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೫) –
Anomasattaparibhogaṃ, ratanaṃ tena vuccatī’’ti. (dī. nī. aṭṭha. 2.33; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.223; khu. pā. aṭṭha. 6.3; su. ni. aṭṭha. 1.226; mahāni. aṭṭha. 50; udā. aṭṭha. 45) –
ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ವಸೇನ ರತನತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Imissā gāthāya vasena ratanattho veditabbo.
