| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ-ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Ganthārambhakathāvaṇṇanā
ತತ್ಥಾದೋ ತಾವ ಸಬ್ಬಸಕ್ಕತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸತ್ತುತ್ತಮಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಪಣಾಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ನತ್ವಾ ನಾಥ’’ನ್ತ್ಯಾದಿ। ನಾಥಂ ಚತೂಹಿ ನಾಥಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಭಗವನ್ತಂ ನತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆದೋ ಆದಿಮ್ಹಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನವಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಅಧುನಾ ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಮೂಲಭಾಸಾಯ ಮಾಗಧಭಾಸಾಯ ಸಿಕ್ಖಿತುಂ ಸಮಾಸತೋ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಮೂಲಸಿಕ್ಖಂ ಅಹಂ ಪವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ।
Tatthādo tāva sabbasakkatassa sabbasattuttamassa satthuno paṇāmaṃ dassento āha ‘‘natvā nātha’’ntyādi. Nāthaṃ catūhi nāthaṅgehi samannāgataṃ bhagavantaṃ natvā vanditvā ādo ādimhi upasampannato paṭṭhāya navakena bhikkhunā adhunā pabbajitena upasampannena mūlabhāsāya māgadhabhāsāya sikkhituṃ samāsato saṅkhepena mūlasikkhaṃ ahaṃ pavakkhāmīti piṇḍattho.
ಅಯಂ ಪನ ಅವಯವತ್ಥೋ – ನತ್ವಾತಿ ತನ್ನಿನ್ನತಪ್ಪೋಣತಪ್ಪಬ್ಭಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಯವಚೀಮನೋದ್ವಾರೇಹಿ ವನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಾಥತೀತಿ ನಾಥೋ, ವೇನೇಯ್ಯಾನಂ ಹಿತಸುಖಂ ಮೇತ್ತಾಯನವಸೇನ ಆಸೀಸತಿ ಪತ್ಥೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಅಥ ವಾ ನಾಥತಿ ವೇನೇಯ್ಯಗತೇ ಕಿಲೇಸೇ ಉಪತಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ನಾಥತಿ ವಾ ಯಾಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಗವಾ ಹಿ ‘‘ಸಾಧು, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಅತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೭) ಸತ್ತಾನಂ ತಂ ತಂ ಹಿತಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಯಾಚಿತ್ವಾಪಿ ಕರುಣಾಯ ಸಮುಸ್ಸಾಹಿತೋ ತೇ ತತ್ಥ ನಿಯೋಜೇತಿ। ಪರಮೇನ ವಾ ಚಿತ್ತಿಸ್ಸರಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇ ಈಸತಿ ಅಭಿಭವತೀತಿ ಪರಮಿಸ್ಸರೋ ಭಗವಾ ‘‘ನಾಥೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಬ್ಬೋ ಚಾಯಮತ್ಥೋ ಸದ್ದಸತ್ಥಾನುಸಾರತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಪಕಾರೇನ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ। ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾತಿ ಅಧಿಸೀಲಅಧಿಚಿತ್ತಅಧಿಪಞ್ಞಾವಸೇನ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಸಿಕ್ಖಾ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಸಾಧನಟ್ಠೇನ ಮೂಲಾ ಚ ಸಾ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಚಾತಿ ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾ। ಗನ್ಥವಸೇನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ತದ್ದೀಪನೋ ಗನ್ಥೋ ‘‘ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Ayaṃ pana avayavattho – natvāti tanninnatappoṇatappabbhāro hutvā kāyavacīmanodvārehi vanditvāti attho. Nāthatīti nātho, veneyyānaṃ hitasukhaṃ mettāyanavasena āsīsati patthetīti attho, atha vā nāthati veneyyagate kilese upatāpetīti attho, nāthati vā yācatīti attho. Bhagavā hi ‘‘sādhu, bhikkhave, bhikkhu kālena kālaṃ attasampattiṃ paccavekkheyyā’’tiādinā (a. ni. 8.7) sattānaṃ taṃ taṃ hitappaṭipattiṃ yācitvāpi karuṇāya samussāhito te tattha niyojeti. Paramena vā cittissariyena samannāgato sabbasatte īsati abhibhavatīti paramissaro bhagavā ‘‘nātho’’ti vuccati. Sabbo cāyamattho saddasatthānusārato veditabbo. Pavakkhāmīti pakārena kathessāmi. Mūlasikkhāti adhisīlaadhicittaadhipaññāvasena tissopi sikkhā, upasampannassa suppatiṭṭhitabhāvasādhanaṭṭhena mūlā ca sā sikkhitabbato sikkhā cāti mūlasikkhā. Ganthavasenettha saṅkhipitvā vuttattā taddīpano gantho ‘‘mūlasikkhā’’ti vuccati.
ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಸೀಲಂ, ಕತಮಂ ಅಧಿಸೀಲಂ, ಕತಮಂ ಚಿತ್ತಂ, ಕತಮಂ ಅಧಿಚಿತ್ತಂ, ಕತಮಾ ಪಞ್ಞಾ, ಕತಮಾ ಅಧಿಪಞ್ಞಾತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಪಞ್ಚಙ್ಗಅಟ್ಠಙ್ಗದಸಙ್ಗಸೀಲಂ ತಾವ ಸೀಲಮೇವ। ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ಪನ ‘‘ಅಧಿಸೀಲ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಞ್ಹಿ ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಪಜ್ಜೋತಾನಂ, ಸಿನೇರು ವಿಯ ಪಬ್ಬತಾನಂ ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಸೀಲಾನಂ ಅಧಿಕಞ್ಚೇವ ಉತ್ತಮಞ್ಚ। ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರತೋಪಿ ಚ ಮಗ್ಗಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಮೇವ ಸೀಲಂ ಅಧಿಸೀಲಂ, ತಂ ಪನ ಇಧ ನಾಧಿಪ್ಪೇತಂ। ನ ಹಿ ತಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತೋ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವತಿ। ಕಾಮಾವಚರಾನಿ ಪನ ಅಟ್ಠ ಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ, ಲೋಕಿಯಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಚಿತ್ತಾನಿ ಚ ಏಕಜ್ಝಂ ಕತ್ವಾ ಚಿತ್ತಮೇವ। ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಂ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಚಿತ್ತಂ ಪನ ‘‘ಅಧಿಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಚಿತ್ತಾನಂ ಅಧಿಕಞ್ಚೇವ ಉತ್ತಮಞ್ಚ। ತತೋಪಿ ಚ ಮಗ್ಗಫಲಚಿತ್ತಮೇವ ಅಧಿಚಿತ್ತಂ, ತಂ ಪನ ಇಧ ನಾಧಿಪ್ಪೇತಂ। ನ ಹಿ ತಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತೋ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವತಿ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ದಿನ್ನಂ, ಅತ್ಥಿ ಯಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಞಾಣಂ ಪಞ್ಞಾ, ತಿಲಕ್ಖಣಾಕಾರಪರಿಚ್ಛೇದಕಂ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ‘‘ಅಧಿಪಞ್ಞಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಾ ಹಿ ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಪಞ್ಞಾನಂ ಅಧಿಕಾ ಚೇವ ಉತ್ತಮಾ ಚ। ತತೋಪಿ ಚ ಮಗ್ಗಫಲಪಞ್ಞಾವ ಅಧಿಪಞ್ಞಾ, ಸಾ ಪನ ಇಧ ನಾಧಿಪ್ಪೇತಾ। ನ ಹಿ ತಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತೋ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವತಿ।
Tattha katamaṃ sīlaṃ, katamaṃ adhisīlaṃ, katamaṃ cittaṃ, katamaṃ adhicittaṃ, katamā paññā, katamā adhipaññāti? Vuccate – pañcaṅgaaṭṭhaṅgadasaṅgasīlaṃ tāva sīlameva. Pātimokkhasaṃvarasīlaṃ pana ‘‘adhisīla’’nti vuccati. Tañhi sūriyo viya pajjotānaṃ, sineru viya pabbatānaṃ sabbalokiyasīlānaṃ adhikañceva uttamañca. Pātimokkhasaṃvaratopi ca maggaphalasampayuttameva sīlaṃ adhisīlaṃ, taṃ pana idha nādhippetaṃ. Na hi taṃ sikkhanto methunaṃ dhammaṃ paṭisevati. Kāmāvacarāni pana aṭṭha kusalacittāni, lokiyaaṭṭhasamāpatticittāni ca ekajjhaṃ katvā cittameva. Vipassanāpādakaṃ aṭṭhasamāpatticittaṃ pana ‘‘adhicitta’’nti vuccati. Tañhi sabbalokiyacittānaṃ adhikañceva uttamañca. Tatopi ca maggaphalacittameva adhicittaṃ, taṃ pana idha nādhippetaṃ. Na hi taṃ sikkhanto methunaṃ dhammaṃ paṭisevati. ‘‘Atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭha’’ntiādinayappavattaṃ kammassakatāñāṇaṃ paññā, tilakkhaṇākāraparicchedakaṃ pana vipassanāñāṇaṃ ‘‘adhipaññā’’ti vuccati. Sā hi sabbalokiyapaññānaṃ adhikā ceva uttamā ca. Tatopi ca maggaphalapaññāva adhipaññā, sā pana idha nādhippetā. Na hi taṃ sikkhanto methunaṃ dhammaṃ paṭisevati.
ತಾಸು ತೀಸು ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಚಾರಿತ್ತವಾರಿತ್ತವಸೇನ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಸೀಲಂ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನೇನ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇ ಕಿಲೇಸೇ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನವಸೇನ ಪಜಹನ್ತೇನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ। ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಅಭಿಯೋಗವಸೇನ ಝಾನಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಾನಂ ನೀವರಣಗಣಾನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನಂ ಕುರುಮಾನೇನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ। ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ ಪನ ಯಥಾನುರೂಪಂ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಸಾನುಸಯೇ ಕಿಲೇಸೇ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೇನ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ। ತಸ್ಮಾ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಸಾಧನಟ್ಠೇನ ಮೂಲಾ ಚ ಸಾ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಚಾತಿ ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾ, ಕಮ್ಮವಚನಿಚ್ಛಾಯಂ ‘‘ಮೂಲಸಿಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Tāsu tīsu adhisīlasikkhā cārittavārittavasena duvidhampi sīlaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamānena, tappaṭipakkhe kilese tadaṅgappahānavasena pajahantena sikkhitabbā. Adhicittasikkhā yathāvuttesu ārammaṇesu abhiyogavasena jhānappaṭipakkhānaṃ nīvaraṇagaṇānaṃ vikkhambhanappahānaṃ kurumānena sikkhitabbā. Adhipaññāsikkhā pana yathānurūpaṃ tadaṅgappahānasamucchedavasena sānusaye kilese samucchindantena sikkhitabbā. Tasmā suppatiṭṭhitabhāvasādhanaṭṭhena mūlā ca sā sikkhitabbato sikkhā cāti mūlasikkhā, kammavacanicchāyaṃ ‘‘mūlasikkha’’nti vuttaṃ.
ಸಮಾಸೀಯತೇ ಸಙ್ಖಿಪೀಯತೇತಿ ಸಮಾಸೋ, ತತೋ ಸಮಾಸತೋ। ಸಮಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಘೇನ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅಕುಪ್ಪೇನ ಠಾನಾರಹೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಭಿಕ್ಖು। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಕರಣೀಯೇ ಕಮ್ಮೇ ಯಾವತಿಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಮ್ಮಪ್ಪತ್ತಾ, ತೇಸಂ ಆಗತತ್ತಾ, ಛನ್ದಾರಹಾನಂ ಛನ್ದಸ್ಸ ಆಹಟತ್ತಾ, ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತಾನಞ್ಚ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಕೋಸನತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮೇ ಸಮಗ್ಗಭಾವಂ ಉಪಗತೇನ ಸಙ್ಘೇನ ತೀಹಿ ಅನುಸ್ಸಾವನಾಹಿ ಏಕಾಯ ಞತ್ತಿಯಾ ಕಾತಬ್ಬಕಮ್ಮಸಙ್ಖಾತೇನ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಧಮ್ಮಿಕೇನ ವಿನಯಕಮ್ಮೇನ ವತ್ಥುಞತ್ತಿಅನುಸ್ಸಾವನಸೀಮಾಪರಿಸಾಸಮ್ಪತ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅಕೋಪೇತಬ್ಬತಂ, ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬತಂ ಉಪಗತೇನ ಠಾನಾರಹೇನ ಕಾರಣಾರಹೇನ ಸತ್ಥುಸಾಸನಾರಹೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ, ಉಪರಿಭಾವಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ ಪತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋ ಹಿ ಉಪರಿಭಾವೋ। ತಞ್ಚೇಸ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸಮಾಪನ್ನತ್ತಾ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ। ಊನಪಞ್ಚವಸ್ಸತಾಯ ನವಕೋ, ತೇನ ನವಕೇನ ಅಧುನಾ ಪಬ್ಬಜಿತೇನ, ಅಚಿರಪಬ್ಬಜಿತೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಆದೋತಿ ಆದಿಮ್ಹಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ವಾ। ಅಪಿ ಚ ಥೇರೋ ‘‘ಆದೋ’’ತಿ ವಚನೇನ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಆಲಸಿಯದೋಸೇನ, ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞಾಣದೋಸೇನ ಚ ಅಞ್ಞಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಾನಂ ಸಂವೇಗಂ ಜನೇತಿ। ಕಥಂ? ಅತಿದುಲ್ಲಭಂ ಖಣಂ ಸಮವಾಯಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ತಙ್ಖಣಂ ನ ಕುಸೀತೇನ ವಾ ನಿರತ್ಥಕಕಥಾಪಸುತೇನ ವಾ ವೀತಿನಾಮೇತಬ್ಬಂ, ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬಂ? ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿರನ್ತರಮೇವ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಆದರೋ ಜನೇತಬ್ಬೋತಿ।
Samāsīyate saṅkhipīyateti samāso, tato samāsato. Samaggena saṅghena ñatticatutthena kammena akuppena ṭhānārahena upasampannoti bhikkhu. Tattha sabbantimena pariyāyena pañcavaggakaraṇīye kamme yāvatikā bhikkhū kammappattā, tesaṃ āgatattā, chandārahānaṃ chandassa āhaṭattā, sammukhībhūtānañca appaṭikkosanato ekasmiṃ kamme samaggabhāvaṃ upagatena saṅghena tīhi anussāvanāhi ekāya ñattiyā kātabbakammasaṅkhātena ñatticatutthena dhammikena vinayakammena vatthuñattianussāvanasīmāparisāsampattisampannattā akopetabbataṃ, appaṭikkositabbataṃ upagatena ṭhānārahena kāraṇārahena satthusāsanārahena upasampanno nāma, uparibhāvaṃ samāpanno pattoti attho. Bhikkhubhāvo hi uparibhāvo. Tañcesa yathāvuttena kammena samāpannattā ‘‘upasampanno’’ti vuccati, tena bhikkhunā. Ūnapañcavassatāya navako, tena navakena adhunā pabbajitena, acirapabbajitenāti vuttaṃ hoti. Ādoti ādimhiyevāti attho, ādito paṭṭhāyāti vā. Api ca thero ‘‘ādo’’ti vacanena saddhāpabbajitānaṃ kulaputtānaṃ ālasiyadosena, appaṭipajjantānaṃ aññāṇadosena ca aññathā paṭipajjantānaṃ saṃvegaṃ janeti. Kathaṃ? Atidullabhaṃ khaṇaṃ samavāyaṃ paṭilabhitvā taṅkhaṇaṃ na kusītena vā niratthakakathāpasutena vā vītināmetabbaṃ, kiṃ kātabbaṃ? Ādito paṭṭhāya nirantarameva tīsu sikkhāsu ādaro janetabboti.
‘‘ಸಾ ಮಾಗಧೀ ಮೂಲಭಾಸಾ, ನರಾ ಯಾಯಾದಿಕಪ್ಪಿಕಾ।
‘‘Sā māgadhī mūlabhāsā, narā yāyādikappikā;
ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಚಸ್ಸುತಾಲಾಪಾ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಚಾಪಿ ಭಾಸರೇ’’ತಿ॥ –
Brahmāno cassutālāpā, sambuddhā cāpi bhāsare’’ti. –
ವಚನತೋ ಮೂಲಭಾಸಾಯಾತಿ ಮಾಗಧಮೂಲಾಯ ಭಾಸಾಯ, ಸಭಾವನಿರುತ್ತಿಯಾ ಭಾಸಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಿಕ್ಖಿತುನ್ತಿ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ।
Vacanato mūlabhāsāyāti māgadhamūlāya bhāsāya, sabhāvaniruttiyā bhāsāyāti vuttaṃ hoti. Sikkhitunti uggaṇhituṃ.
