| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯ-ಟೀಕಾ • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
॥ ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ಉತ್ತರವಿನಿಚ್ಛಯ-ಟೀಕಾ
Uttaravinicchaya-ṭīkā
ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Ganthārambhakathāvaṇṇanā
(ಕ)
(Ka)
ದೇವಾತಿದೇವಂ ಸುಗತಂ, ದೇವಬ್ರ್ಹ್ಮಿನ್ದವನ್ದಿತಂ।
Devātidevaṃ sugataṃ, devabrhmindavanditaṃ;
ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಟ್ಟುಪಚ್ಛೇದಂ, ನತ್ವಾ ವಟ್ಟಾತಿತಂ ಗಣಂ॥
Dhammañca vaṭṭupacchedaṃ, natvā vaṭṭātitaṃ gaṇaṃ.
(ಖ)
(Kha)
ವನ್ದನಾಮಯಪುಞ್ಞೇನ, ಕಮ್ಮೇನ ರತನತ್ತಯೇ।
Vandanāmayapuññena, kammena ratanattaye;
ಛೇತ್ವಾ ಉಪದ್ದವೇ ಸಬ್ಬೇ, ಆರಭಿಸ್ಸಂ ಸಮಾಹಿತೋ॥
Chetvā upaddave sabbe, ārabhissaṃ samāhito.
(ಗ)
(Ga)
ಥೇರೇನ ಬುದ್ಧದತ್ತೇನ, ರಚಿತಸ್ಸ ಸಮಾಸತೋ।
Therena buddhadattena, racitassa samāsato;
ಸಂವಣ್ಣನಮಸಂಕಿಣ್ಣಂ, ಉತ್ತರಸ್ಸ ಯಥಾಬಲಂ॥
Saṃvaṇṇanamasaṃkiṇṇaṃ, uttarassa yathābalaṃ.
೧. ಅಥಾಯಮಾಚರಿಯೋ ಅತ್ತನೋ ವಿರಚಿತೇ ವಿನಯೇ ತಸ್ಸುಪನಿಸ್ಸಯೇ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕೋಸಲ್ಲಜನನತ್ಥಂ ಪರಿವಾರಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಆಗತವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಉತ್ತರಪಕರಣಂ ವಣ್ಣಯಿತುಕಾಮೋ ಪಠಮಂ ತಾವ ಅನ್ತರಾಯನಿವಾರಣೇನ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಸಾಧನತ್ಥಂ ರತನತ್ತಯಂ ವನ್ದನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಸತ್ತುತ್ತಮ’’ನ್ತಿಆದಿ।
1. Athāyamācariyo attano viracite vinaye tassupanissaye vinayapiṭake ca bhikkhūnaṃ nānappakārakosallajananatthaṃ parivāraṭṭhakathāyañca āgatavinicchayaṃ saṅgahetvā uttarapakaraṇaṃ vaṇṇayitukāmo paṭhamaṃ tāva antarāyanivāraṇena yathādhippetasādhanatthaṃ ratanattayaṃ vandanto āha ‘‘sabbasattuttama’’ntiādi.
ಪಕರಣಾರಮ್ಭೇ ರತನತ್ತಯವನ್ದನಾಪಯೋಜನಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥಾಚರಿಯೇಹಿ ಬಹುಧಾ ಪಪಞ್ಚಿತಂ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಚ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯವಣ್ಣನಾಯಂ ಸಮಾಸತೋ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ನ ತಂ ಇಧ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ। ಪಕರಣಾಭಿಧೇಯ್ಯ ಕರಣಪ್ಪಕಾರಪಯೋಜನಾನಿಪಿ ತತ್ಥ ದಸ್ಸಿತನಯಾನುಸಾರೇನ ಇಧಾಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಸಮ್ಬನ್ಧಾದಿದಸ್ಸನಮುಖೇನ ಅನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಮೇವೇತ್ಥ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ।
Pakaraṇārambhe ratanattayavandanāpayojanaṃ tattha tatthācariyehi bahudhā papañcitaṃ, amhehi ca vinayavinicchayavaṇṇanāyaṃ samāsato dassitanti na taṃ idha vaṇṇayissāma. Pakaraṇābhidheyya karaṇappakārapayojanānipi tattha dassitanayānusārena idhāpi veditabbāni. Sambandhādidassanamukhena anuttānapadavaṇṇanamevettha karissāmi.
ಜಿನಂ, ಧಮ್ಮಞ್ಚ, ಗಣಞ್ಚ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಂ ದಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕಿಂವಿಸಿಟ್ಠಂ ಜಿನಂ, ಧಮ್ಮಂ, ಗಣಞ್ಚ ವನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಸತ್ತುತ್ತಮ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಸತ್ತುತ್ತಮನ್ತಿ ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ಸತ್ತಾ ಆಸತ್ತಾ ವಿಸತ್ತಾ ಲಗ್ಗಿತಾತಿ ಸತ್ತಾ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಸತ್ತಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಉಪಾದಾನಭೂತಾ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ವೋಹಾರತೋ ಖನ್ಧಸನ್ತತಿಂ ಉಪಾದಾಯ ಪಞ್ಞತ್ತಾ ಸಮ್ಮುತಿ ‘‘ಸತ್ತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇ ಪನ ಕಾಮಾವಚರಾದಿಭೂಮಿವಸೇನ, ನಿರಯಾದಿಪದೇಸವಸೇನ, ಅಹೇತುಕಾದಿಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನಾತಿ ಏವಮಾದೀಹಿ ಅನನ್ತಪಭೇದಾ। ತೇಸು ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಯಥಾವುತ್ತನಿಬ್ಬಚನತ್ಥೇನ ಸತ್ತವೋಹಾರೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ। ತಥಾಪಿ ತೇ ಭೂತಪುಬ್ಬಗತಿಯಾ ವಾ ತಂಸದಿಸತ್ತಾ ವಾ ‘‘ಸತ್ತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇ ಚ ತೇ ಸತ್ತಾ ಚಾ ತಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾ। ಉದ್ಧಟತಮತ್ತಾ, ಉಗ್ಗತತಮತ್ತಾ, ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ಚ ಉತ್ತಮೋ, ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರೇಹಿ ರೂಪಾರೂಪಗುಣೇಹಿ ಉತ್ತಮೋ, ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ವಾ ಉತ್ತಮೋ ಪವರೋ ಸೇಟ್ಠೋತಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತುತ್ತಮೋ। ‘‘ಜಿನ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ।
Jinaṃ, dhammañca, gaṇañca vanditvā uttaraṃ dāni karissāmīti sambandho. Kiṃvisiṭṭhaṃ jinaṃ, dhammaṃ, gaṇañca vanditvāti āha ‘‘sabbasattuttama’’ntiādi. Tattha sabbasattuttamanti pañcasu kāmaguṇesu sattā āsattā visattā laggitāti sattā, paramatthato sattapaññattiyā upādānabhūtā upādānakkhandhā vohārato khandhasantatiṃ upādāya paññattā sammuti ‘‘sattā’’ti vuccanti. Te pana kāmāvacarādibhūmivasena, nirayādipadesavasena, ahetukādipaṭisandhivasenāti evamādīhi anantapabhedā. Tesu khīṇāsavānaṃ yathāvuttanibbacanatthena sattavohāro na labbhati. Tathāpi te bhūtapubbagatiyā vā taṃsadisattā vā ‘‘sattā’’ti vuccanti. Sabbe ca te sattā cā ti sabbasattā. Uddhaṭatamattā, uggatatamattā, seṭṭhattā ca uttamo, sabbasattānaṃ lokiyalokuttarehi rūpārūpaguṇehi uttamo, sabbasattesu vā uttamo pavaro seṭṭhoti sabbasattuttamo. ‘‘Jina’’nti etassa visesanaṃ.
ಪುನಪಿ ಕಿಂವಿಸಿಟ್ಠನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಧೀರ’’ನ್ತಿ। ಧೀ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ತಾಯ ಈರತಿ ವತ್ತತೀತಿ ಧೀರೋ, ತಂ। ತಾದಿಭಾವೇನ ಇನ್ದಖೀಲಸಿನೇರುಆದಯೋ ವಿಯ ಅಟ್ಠಲೋಕಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತೇನ ಭುಸವಾತೇನ ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೇನ, ಚತುವೇಸಾರಜ್ಜವಸೇನ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಕೇನಚಿ ಅಕಮ್ಪನೀಯಟ್ಠೇನ ಚ ಧೀರಂ, ಧಿತಿಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಮ್ಪಿ ತಸ್ಸೇವ ವಿಸೇಸನಂ।
Punapi kiṃvisiṭṭhanti āha ‘‘dhīra’’nti. Dhī vuccati paññā, tāya īrati vattatīti dhīro, taṃ. Tādibhāvena indakhīlasineruādayo viya aṭṭhalokadhammasaṅkhātena bhusavātena akampiyaṭṭhena, catuvesārajjavasena sadevake loke kenaci akampanīyaṭṭhena ca dhīraṃ, dhitisampannanti attho. Idampi tasseva visesanaṃ.
ವನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಕಾಯವಚೀಮನೋದ್ವಾರೇಹಿ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಯಥಾಭುಚ್ಚಗುಣಸಂಕಿತ್ತನೇನ ಥೋಮೇತ್ವಾ। ಸಿರಸಾತಿ ಭತ್ತಿಭಾವನತುತ್ತಮಙ್ಗೇನ ಕರಣಭೂತೇನ। ಇಮಿನಾ ವಿಸೇಸತೋ ಕಾಯಪಣಾಮೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಗುಣಸಂಕಿತ್ತನೇನ ವಚೀಪಣಾಮೋ, ಉಭಯಪಣಾಮೇಹಿ ನಾನನ್ತರಿಯಕತಾಯ ಮನೋಪಣಾಮೋಪಿ ದಸ್ಸಿತೋ ಚ ಹೋತಿ।
Vanditvāti kāyavacīmanodvārehi abhivādetvāti attho, yathābhuccaguṇasaṃkittanena thometvā. Sirasāti bhattibhāvanatuttamaṅgena karaṇabhūtena. Iminā visesato kāyapaṇāmo dassito, guṇasaṃkittanena vacīpaṇāmo, ubhayapaṇāmehi nānantariyakatāya manopaṇāmopi dassito ca hoti.
ಜಿನನ್ತಿ ದೇವಪುತ್ತಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರಮಚ್ಚುಖನ್ಧಮಾರಸಙ್ಖಾತೇ ಪಞ್ಚವಿಧೇ ಮಾರೇ ಬಲವಿಧಮನಸಮಉಚ್ಛೇದಪಹಾನಸಹಾಯವೇಕಲ್ಲನಿದಾನೋಪಚ್ಛೇದವಿಸಯಾತಿಕ್ಕಮವಸೇನ ಪಞ್ಚಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಜಿತವಾತಿ ಜಿನೋ, ತಂ।
Jinanti devaputtakilesābhisaṅkhāramaccukhandhamārasaṅkhāte pañcavidhe māre balavidhamanasamaucchedapahānasahāyavekallanidānopacchedavisayātikkamavasena pañcahi ākārehi jitavāti jino, taṃ.
‘‘ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಚನಾದಿವಸೇನ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಹೇಟ್ಠಾ ದಸ್ಸಿತೋವ। ಅಧಮ್ಮವಿದ್ಧಂಸನ್ತಿ ಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಕುಸಲಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಅಧಮ್ಮೋ ವುಚ್ಚತಿ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮೋ, ತಂ ಅಕುಸಲಸಙ್ಖಾತಂ ಅಧಮ್ಮಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತಿ ವಿನಾಸೇತಿ ಪಜಹತಿ ತದಙ್ಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣಪ್ಪಹಾನೇನಾತಿ ಅಧಮ್ಮವಿದ್ಧಂಸೋ, ಸಪರಿಯತ್ತಿಕೋ ನವಲೋಕುತ್ತರೋ ಧಮ್ಮೋ। ಪರಿಯತ್ತಿ ಹಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪಹಾನಾನಂ ಮೂಲಕಾರಣತ್ತಾ ಫಲೂಪಚಾರೇನ ತಥಾ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಅಧಮ್ಮವಿದ್ಧಂಸಂ। ‘‘ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ।
‘‘Dhamma’’nti etassa nibbacanādivasena atthavinicchayo heṭṭhā dassitova. Adhammaviddhaṃsanti dhammasaṅkhātassa kusalassa paṭipakkhattā adhammo vuccati akusaladhammo, taṃ akusalasaṅkhātaṃ adhammaṃ viddhaṃseti vināseti pajahati tadaṅgavikkhambhanasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇappahānenāti adhammaviddhaṃso, sapariyattiko navalokuttaro dhammo. Pariyatti hi pañcannaṃ pahānānaṃ mūlakāraṇattā phalūpacārena tathā vuccati, taṃ adhammaviddhaṃsaṃ. ‘‘Dhamma’’nti etassa visesanaṃ.
ಗಣನ್ತಿ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಸಮೂಹಂ, ಸಙ್ಘನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಙ್ಗಣನಾಸನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಂ ಅಙ್ಗನ್ತಿ ಮತ್ಥೇನ್ತೀತಿ ಅಙ್ಗಣಾ, ಕಿಲೇಸಾ ರಾಗದೋಸಮೋಹಾ, ತೇ ಅಙ್ಗಣೇ ನಾಸೇತಿ ಯಥಾಯೋಗಂ ತದಙ್ಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣಪ್ಪಹಾನೇಹಿ ಪಜಹತೀತಿ ಅಙ್ಗಣನಾಸನೋ, ತಂ। ‘‘ಗಣ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ।
Gaṇanti aṭṭhannaṃ ariyapuggalānaṃ samūhaṃ, saṅghanti attho. Aṅgaṇanāsananti attano nissayaṃ aṅganti matthentīti aṅgaṇā, kilesā rāgadosamohā, te aṅgaṇe nāseti yathāyogaṃ tadaṅgavikkhambhanasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇappahānehi pajahatīti aṅgaṇanāsano, taṃ. ‘‘Gaṇa’’nti etassa visesanaṃ.
೨. ಮಯಾ ವಿನಯಸ್ಸ ಯೋ ಸಾರೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ರಚಿತೋ, ತಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ। ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ಉತ್ತರೋತಿ ಅನುತ್ತರೋ, ಸಬ್ಬೇಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೇಸು, ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯಾನಂ ಅನುತ್ತರೋ ಉತ್ತಮೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ಸಬ್ಬಾನುತ್ತರೋ, ತಂ। ಉತ್ತರಂ ಪಕರಣಂ ಇದಾನಿ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಯೋಜನಾ।
2. Mayā vinayassa yo sāro vinicchayo racito, tassa vinicchayassāti yojanā. Natthi tassa uttaroti anuttaro, sabbesu vinicchayesu, sabbesaṃ vā vinicchayānaṃ anuttaro uttamo vinicchayoti sabbānuttaro, taṃ. Uttaraṃ pakaraṇaṃ idāni karissāmīti yojanā.
೩. ಭಣತೋತಿ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಪಗುಣಂ ವಾಚುಗ್ಗತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ। ಪಠತೋತಿ ಪಠನ್ತಸ್ಸ ವಾಚುಗ್ಗತಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ। ಪಯುಞ್ಜತೋತಿ ತತ್ಥ ಪಕಾರೇನ ಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ, ತಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾಚೇನ್ತಸ್ಸ ವಾ। ಸುಣತೋತಿ ಪರೇಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ। ಚಿನ್ತಯತೋತಿ ಯಥಾಸುತಂ ಅತ್ಥತೋ, ಸದ್ದತೋ ಚ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ। ‘‘ಅಬುದ್ಧಸ್ಸ ಬುದ್ಧಿವಡ್ಢನ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಗಾಥಾಬನ್ಧವಸೇನ ವಿಭತ್ತಿಲೋಪೋ। ಅಬುದ್ಧಸ್ಸ ಬಾಲಸ್ಸ ವಿನಯೇ ಅಪ್ಪಕತಞ್ಞುನೋ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿಜನಸ್ಸ। ಬುದ್ಧಿವಡ್ಢನಂ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಪಞ್ಞಾವುದ್ಧಿನಿಪ್ಫಾದಕಂ। ಅಥ ವಾ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಕತಪರಿಚಯತ್ತಾ ಪಞ್ಞವತೋ ಜನಸ್ಸ ಬುದ್ಧಿವಡ್ಢನಂ ಬುದ್ಧಿಯಾ ಪಞ್ಞಾಯ ತಿಕ್ಖವಿಸದಭಾವಾಪಾದನೇನ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಸಾಧಕಂ। ಪರಮಂ ಉತ್ತಮಂ ಉತ್ತರಂ ನಾಮ ಪಕರಣಂ ವದತೋ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಾ ನಿರತಾ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ, ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ವಾ ವಿಸೇಸೇನ ರತಾ ನಿಬೋಧಥ ಜಾನಾಥ ಸುತಮಯಞಾಣಂ ಅಭಿನಿಪ್ಫಾದೇಥಾತಿ ಸೋತುಜನಂ ಸವನೇ ನಿಯೋಜೇತಿ।
3.Bhaṇatoti bhaṇantassa paguṇaṃ vācuggataṃ karontassa. Paṭhatoti paṭhantassa vācuggataṃ sajjhāyantassa. Payuñjatoti tattha pakārena yuñjantassa, taṃ aññesaṃ vācentassa vā. Suṇatoti parehi vuccamānaṃ suṇantassa. Cintayatoti yathāsutaṃ atthato, saddato ca cintentassa. ‘‘Abuddhassa buddhivaḍḍhana’’nti vattabbe gāthābandhavasena vibhattilopo. Abuddhassa bālassa vinaye appakataññuno bhikkhubhikkhunijanassa. Buddhivaḍḍhanaṃ vinayavinicchaye paññāvuddhinipphādakaṃ. Atha vā buddhassa vinicchaye kataparicayattā paññavato janassa buddhivaḍḍhanaṃ buddhiyā paññāya tikkhavisadabhāvāpādanena bhiyyobhāvasādhakaṃ. Paramaṃ uttamaṃ uttaraṃ nāma pakaraṇaṃ vadato kathentassa me mama santikā niratā vinicchaye, tīsu sikkhāsu vā visesena ratā nibodhatha jānātha sutamayañāṇaṃ abhinipphādethāti sotujanaṃ savane niyojeti.
