| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਪੁਰਾਣ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Ganthārambhakathāvaṇṇanā
વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੇਨਾਤਿ વਿવਿਧਪ੍ਪਸਨ੍ਨੇਨ। ਕਥਂ? ‘‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ…ਪੇ॰… ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ, ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ…ਪੇ॰… વਿਞ੍ਞੂਹਿ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ…ਪੇ॰… ਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦) ਏવਮਾਦਿਨਾ। ‘‘ਚੇਤਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤੀਸੁ વਨ੍ਦਨਾਸੁ ਚੇਤੋવਨ੍ਦਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਤਾਦਿવਸੇਨ ਕਾਯਾਦੀਹਿ ਪਣਾਮਕਰਣਂ વਨ੍ਦਨਾ, ਗੁਣવਸੇਨ ਮਨਸਾਪਿ ਤਥਾવ ਕਰਣਂ ਮਾਨਂ, ਪਚ੍ਚਯਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾਦੀਹਿ ਪੂਜਾਕਰਣਂ ਪੂਜਾ, ਪਚ੍ਚਯਾਦੀਨਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਣਂ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚ ਕਰਣਂ ਸਕ੍ਕਾਰੋ, ਤੇਸਂ। ਭਾਜਨਨ੍ਤਿ ਆਧਾਰੋ, ਅਧਿਕਰਣਂ વਾ।
Vippasannenāti vividhappasannena. Kathaṃ? ‘‘Itipi so…pe… buddho bhagavā, svākkhāto…pe… viññūhi, suppaṭipanno…pe… lokassā’’ti (a. ni. 5.10) evamādinā. ‘‘Cetasā’’ti vuttattā tīsu vandanāsu cetovandanā adhippetā. Tanninnatādivasena kāyādīhi paṇāmakaraṇaṃ vandanā, guṇavasena manasāpi tathāva karaṇaṃ mānaṃ, paccayappaṭipattiyādīhi pūjākaraṇaṃ pūjā, paccayādīnaṃ abhisaṅkharaṇaṃ sakkacca karaṇaṃ sakkāro, tesaṃ. Bhājananti ādhāro, adhikaraṇaṃ vā.
ਥੇਰਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਾਦਯੋ, ਤੇਸਂ વਂਸੋਤਿ ਥੇਰવਂਸੋ, ਆਗਮਾਧਿਗਮਸਮ੍ਪਦਾਯ ਤਸ੍ਸ વਂਸਸ੍ਸ ਪਦੀਪਭੂਤਾਤਿ ਥੇਰવਂਸਪ੍ਪਦੀਪਾ, ਤੇਸਂ ਥੇਰવਂਸਪ੍ਪਦੀਪਾਨਂ। ਅਸਂਹੀਰਤ੍ਤਾ ਥਿਰਾਨਂ। વਿਨਯਕ੍ਕਮੇਤਿ વਿਨਯਪਿਟਕੇ, ਆਰਮ੍ਭਾਨੁਰੂਪવਚਨਮੇਤਂ। ਸੁਤ੍ਤਾਭਿਧਮ੍ਮੇਸੁਪਿ ਤੇ ਥਿਰਾ ਏવ। ‘‘ਬੁਦ੍ਧਂ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸਙ੍ਘਞ੍ਚ ਪੁਬ੍ਬਾਚਰਿਯਸੀਹਾਨਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਕਸ੍ਮਾ વਿਸੁਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਪਯੋਜਨવਿਸੇਸਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। વਤ੍ਥੁਤ੍ਤਯਸ੍ਸ ਹਿ ਪਣਾਮਕਰਣਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾਯਨਿવਾਰਣਂ ਪਯੋਜਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਾਨਂ ਆਚਰਿਯਾਨਂ ਪਣਾਮਕਰਣਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਞ੍ਞੁਤਾਦਸ੍ਸਨਂ। ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸਙ੍ਘਞ੍ਚ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ਚ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪੁਬ੍ਬਾਚਰਿਯਸੀਹਾਨਞ੍ਚ ਨਮੋ ਕਤ੍વਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਥ વਾ ‘‘વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਚੇਤੋવਨ੍ਦਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ‘‘ਨਮੋ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ વਾਚਾવਨ੍ਦਨਾ, ‘‘ਕਤਞ੍ਜਲੀ’’ਤਿ ਕਾਯવਨ੍ਦਨਾਪਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
Therā mahākassapādayo, tesaṃ vaṃsoti theravaṃso, āgamādhigamasampadāya tassa vaṃsassa padīpabhūtāti theravaṃsappadīpā, tesaṃ theravaṃsappadīpānaṃ. Asaṃhīrattā thirānaṃ. Vinayakkameti vinayapiṭake, ārambhānurūpavacanametaṃ. Suttābhidhammesupi te thirā eva. ‘‘Buddhaṃ dhammañca saṅghañca pubbācariyasīhānañcā’’ti avatvā kasmā visuṃ vuttanti ce? Payojanavisesadassanatthaṃ. Vatthuttayassa hi paṇāmakaraṇassa antarāyanivāraṇaṃ payojanaṃ attano nissayabhūtānaṃ ācariyānaṃ paṇāmakaraṇassa upakāraññutādassanaṃ. Tena buddhañca dhammañca saṅghañca vanditvā, ca-saddena pubbācariyasīhānañca namo katvāti yojanā. Atha vā ‘‘vanditvā’’ti cetovandanaṃ dassetvā tato ‘‘namo katvā’’ti vācāvandanā, ‘‘katañjalī’’ti kāyavandanāpi dassitāti yojetabbaṃ.
ਇਦਾਨਿ ਅਭਿਧਾਨਪ੍ਪਯੋਜਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪਾਮੋਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਾਮੋਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਪਧਾਨਂ। ਸੀਲਞ੍ਹਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਧਾਨਂ ਆਦਿਭਾવਤੋ। ਯਥਾ ਚ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਖਜ੍ਜਭੋਜ੍ਜਲੇਯ੍ਯਪੇਯ੍ਯવਸੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋਪਿ ਆਹਾਰੋ ਮੁਖੇਨ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗਮਙ੍ਗਾਨਿ ਫਰਤਿ, ਏવਂ ਯੋਗਿਨੋਪਿ ਚਾਤੁਭੂਮਕਂ ਕੁਸਲਂ ਸੀਲਮੁਖੇਨ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਸਿਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਮੁਖ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਅਥ વਾ ਮੁਖਨ੍ਤਿ ਉਪਾਯੋ, ਤੇਨ ਮੋਕ੍ਖਪ੍ਪવੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਮੁਖਂ ਉਪਾਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਹੇਸਿਨਾ ਯਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ ਪਕਾਸਿਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਮਹਨ੍ਤੇ ਸੀਲਾਦਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਏਸਿ ਗવੇਸੀਤਿ ਮਹੇਸਿ।
Idāni abhidhānappayojanaṃ dassetuṃ ‘‘pāmokkha’’ntiādimāha. Tattha pāmokkhanti padhānaṃ. Sīlañhi sabbesaṃ kusaladhammānaṃ padhānaṃ ādibhāvato. Yathā ca sattānaṃ khajjabhojjaleyyapeyyavasena catubbidhopi āhāro mukhena pavisitvā aṅgamaṅgāni pharati, evaṃ yoginopi cātubhūmakaṃ kusalaṃ sīlamukhena pavisitvā atthasiddhiṃ sampādeti. Tena vuttaṃ ‘‘mukha’’ntiādi. Atha vā mukhanti upāyo, tena mokkhappavesāya nibbānasacchikiriyāya mukhaṃ upāyoti attho. Mahesinā yaṃ pātimokkhaṃ pakāsitanti sambandho. Mahante sīlādikkhandhe esi gavesīti mahesi.
ਸੂਰਤੇਨ ਨਿવਾਤੇਨਾਤਿ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸੋਰਚ੍ਚਂ? ਯੋ ਕਾਯਿਕੋ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੩੪੯) ਸੂਰਤੇਨ, ਨੀਚવੁਤ੍ਤਿਨਾ ਮਾਨੁਦ੍ਧਚ੍ਚવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁਕ੍ਖਿਪਨਭਾવੇਨ ਨਿવਾਤੇਨ। વਿਨਯਾਚਾਰਯੁਤ੍ਤੇਨ ਚਾਰਿਤ੍ਤવਾਰਿਤ੍ਤੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤੇਨ। ‘‘ਸੋਣਤ੍ਥੇਰੇਨ ਯਾਚਿਤੋ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਸੂਰਤੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਿਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲੇਨ વਾ ਦੁਟ੍ਠੇਨ વਾ ਅਲਜ੍ਜਿਨਾ વਾ ਯਾਚਿਤੇਨ વਣ੍ਣਨਾ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਚੇ? ਨ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਥੇਰਸ੍ਸ વਚਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਏવਰੂਪਗੁਣੋ ਥੇਰੋવ, ਯਾਚਨવਸੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਆਦਰੇਨਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ।
Sūratena nivātenāti ‘‘tattha katamaṃ soraccaṃ? Yo kāyiko avītikkamo’’tiādinā (dha. sa. 1349) sūratena, nīcavuttinā mānuddhaccavasena attānaṃ anukkhipanabhāvena nivātena. Vinayācārayuttena cārittavārittehi yuttena. ‘‘Soṇattherena yācito’’ti avatvā ‘‘sūratenā’’tiādi kasmā vuttaṃ, kiṃ dussīlena vā duṭṭhena vā alajjinā vā yācitena vaṇṇanā kātuṃ na vaṭṭatīti ce? Na na vaṭṭati. Therassa vacanaṃ paṭikkhipituṃ na sakkā, evarūpaguṇo therova, yācanavasena kattabbo ādarenāti dassetuṃ vuttaṃ.
ਨਾਮੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਣਨਾਮੇਨ। ਸਦ੍ਦਲਕ੍ਖਣਸੁਭਤੋ, વਿਨਿਚ੍ਛਯਸੁਭਤੋ, વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਸੁਭਤੋ ਚ ਸੁਭਂ।
Nāmenāti attano guṇanāmena. Saddalakkhaṇasubhato, vinicchayasubhato, viññeyyasubhato ca subhaṃ.
ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ganthārambhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
