Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯ-ਟੀਕਾ • Vinayavinicchaya-ṭīkā

    ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ

    Ganthārambhakathāvaṇṇanā

    ੧-੫

    1-5

    . ਸੁવਿਪੁਲਾਮਲਸਦ੍ਧਾਪਞ੍ਞਾਦਿਗੁਣਸਮੁਦਯਾવਹਂ ਸਕਲਜਨਹਿਤੇਕਹੇਤੁਜਿਨਸਾਸਨਟ੍ਠਿਤਿਮੂਲਭੂਤਂ વਿਨਯਪ੍ਪਕਰਣਮਿਦਮਾਰਭਨ੍ਤੋਯਮਾਚਰਿਯੋ ਪਕਰਣਾਰਮ੍ਭੇ ਰਤਨਤ੍ਤਯਪ੍ਪਣਾਮਪਕਰਣਾਭਿਧਾਨਾਭਿਧੇਯ੍ਯਕਰਣਪ੍ਪਕਾਰਪਯੋਜਨਨਿਮਿਤ੍ਤਕਤ੍ਤੁਪਰਿਮਾਣਾਦੀਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਮਾਹ ‘‘વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਰਤਨਤ੍ਤਯਂ ਨਾਮ।

    . Suvipulāmalasaddhāpaññādiguṇasamudayāvahaṃ sakalajanahitekahetujinasāsanaṭṭhitimūlabhūtaṃ vinayappakaraṇamidamārabhantoyamācariyo pakaraṇārambhe ratanattayappaṇāmapakaraṇābhidhānābhidheyyakaraṇappakārapayojananimittakattuparimāṇādīni dassetumāha ‘‘vanditvā’’tiādi. Tattha ratanattayaṃ nāma.

    ‘‘ਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਮਹਗ੍ਘਞ੍ਚ, ਅਤੁਲਂ ਦੁਲ੍ਲਭਦਸ੍ਸਨਂ।

    ‘‘Cittīkataṃ mahagghañca, atulaṃ dullabhadassanaṃ;

    ਅਨੋਮਸਤ੍ਤਪਰਿਭੋਗਂ, ਰਤਨਂ ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੩; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩.੫.੨੨੩; ਖੁ॰ ਪਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੬.੩; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੨੨੬; ਮਹਾਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੦) –

    Anomasattaparibhogaṃ, ratanaṃ tena vuccatī’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 2.33; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.223; khu. pā. aṭṭha. 6.3; su. ni. aṭṭha. 1.226; mahāni. aṭṭha. 50) –

    ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਸਭਾવਂ

    Niddiṭṭhasabhāvaṃ

    ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ, ਧਮ੍ਮੋ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ ਨવ।

    ‘‘Buddho sabbaññutaññāṇaṃ, dhammo lokuttaro nava;

    ਸਙ੍ਘੋ ਮਗ੍ਗਫਲਟ੍ਠੋ ਚ, ਇਚ੍ਚੇਤਂ ਰਤਨਤ੍ਤਯ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Saṅgho maggaphalaṭṭho ca, iccetaṃ ratanattaya’’nti. –

    વਿਭਾવਿਤਪ੍ਪਭੇਦਂ ਸਕਲਭવਦੁਕ੍ਖવਿਨਿવਾਰਣਂ ਤਿਭવੇਨੇਕਪਟਿਸਰਣਂ વਤ੍ਥੁਤ੍ਤਯਂ।

    Vibhāvitappabhedaṃ sakalabhavadukkhavinivāraṇaṃ tibhavenekapaṭisaraṇaṃ vatthuttayaṃ.

    ਤਸ੍ਸ ਪਣਾਮੋ ਨਾਮ ਪਣਾਮਕਿਰਿਯਾਨਿਪ੍ਫਾਦਿਕਾ ਚੇਤਨਾ। ਸਾ ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯਪਣਾਮੋ વਚੀਪਣਾਮੋ ਮਨੋਪਣਾਮੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਯਪਣਾਮੋ ਨਾਮ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਾਨੁਸ੍ਸਰਣਪੁਬ੍ਬਿਕਾ ਅਞ੍ਜਲਿਕਮ੍ਮਾਦਿਕਾਯਕਿਰਿਯਾવਸਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਕਾ ਕਾਯવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਚੇਤਨਾ। વਚੀਪਣਾਮੋ ਨਾਮ ਤਥੇવ ਪવਤ੍ਤਾ ਨਾਨਾવਿਧਗੁਣવਿਸੇਸવਿਭਾવਨਸਭਾવਥੋਮਨਾਕਿਰਿਯਾવਸਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਕਾ વਚੀવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਚੇਤਨਾ। ਮਨੋਪਣਾਮੋ ਨਾਮ ਉਭਯવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯੋ ਅਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਕੇવਲਂ ਗੁਣਾਨੁਸ੍ਸਰਣੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਤਪ੍ਪੋਣਤਪ੍ਪਬ੍ਭਾਰਤਾਯ ਗਾਰવਬਹੁਮਾਨਨવਸਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਸਾਧਿਕਾ ਚੇਤਨਾ।

    Tassa paṇāmo nāma paṇāmakiriyānipphādikā cetanā. Sā tividhā kāyapaṇāmo vacīpaṇāmo manopaṇāmoti. Tattha kāyapaṇāmo nāma ratanattayaguṇānussaraṇapubbikā añjalikammādikāyakiriyāvasappavattikā kāyaviññattisamuṭṭhāpikā cetanā. Vacīpaṇāmo nāma tatheva pavattā nānāvidhaguṇavisesavibhāvanasabhāvathomanākiriyāvasappavattikā vacīviññattisamuṭṭhāpikā cetanā. Manopaṇāmo nāma ubhayaviññattiyo asamuṭṭhāpetvā kevalaṃ guṇānussaraṇena cittasantānassa tanninnatappoṇatappabbhāratāya gāravabahumānanavasappavattisādhikā cetanā.

    ਇਮਸ੍ਸ ਤਾવ ਰਤਨਤ੍ਤਯਪਣਾਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਂ ਯਥਾਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਥਸਾਧਨਤ੍ਥਂ। ਗੁਣਾਤਿਸਯਯੋਗੇਨ ਹਿ ਪਣਾਮਾਰਹੇ ਰਤਨਤ੍ਤਯੇ ਕਤੋ ਪਣਾਮੋ ਪੁਞ੍ਞવਿਸੇਸਭਾવਤੋ ਇਚ੍ਛਿਤਤ੍ਥਾਭਿਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿવਿਬਨ੍ਧਕੇਨ ਉਪਘਾਤਕੇਨ, ਉਪਪੀਲ਼ਕੇਨ ਚ ਅਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਉਪਨੀਯਮਾਨਸ੍ਸ ਉਪਦ੍ਦવਜਾਲਸ੍ਸ વਿਨਿવਾਰਣੇਨ ਯਥਾਲਦ੍ਧਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨੁਬਲਪ੍ਪਦਾਨੇਨ ਚ ਤਬ੍ਬਿਪਾਕਸਨ੍ਤਤਿਯਾ ਆਯੁਸੁਖਬਲਾਦਿવਡ੍ਢਨੇਨ ਚ ਚਿਰਕਾਲਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਹੇਤੁਕੋਤਿ ਯਥਾਧਿਪ੍ਪੇਤਪਕਰਣਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਨਿਬਨ੍ਧਨਕੋ ਹੋਤਿ। ਅਥਾਪਿ ਸੋਤੂਨਞ੍ਚ વਨ੍ਦਨੀਯવਨ੍ਦਨਾਪੁਬ੍ਬਕੇਨਾਰਮ੍ਭੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯੇਨ ਉਗ੍ਗਹਣਧਾਰਣਾਦਿਕ੍ਕਮੇਨ ਪਕਰਣਾવਬੋਧਪ੍ਪਯੋਜਨਸਾਧਨਤ੍ਥਂ। ਅਪਿਚ ਸੋਤੂਨਮੇવ વਿਞ੍ਞਾਤਸਤ੍ਥੁਕਾਨਂ ਭਗવਤੋ ਯਥਾਭੂਤਗੁਣવਿਸੇਸਾਨੁਸ੍ਸવਨੇਨ ਸਮੁਪਜਾਤਪ੍ਪਸਾਦਾਨਂ ਪਕਰਣੇ ਗਾਰવੁਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ, ਅવਿਞ੍ਞਾਤਸਤ੍ਥੁਕਾਨਂ ਪਨ ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਸ੍વਾਖ੍ਯਾਤਤਾਯ ਤਪ੍ਪਭવੇ ਸਤ੍ਥਰਿ ਗਾਰવੁਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਞ੍ਚ ਸੋਤੁਜਨਾਨੁਗ੍ਗਹਮੇવ ਪਧਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਆਚਰਿਯੇਹਿ ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭੇ ਥੁਤਿਪ੍ਪਣਾਮਪਰਿਦੀਪਕਾਨਂ ਗਾਥਾવਾਕ੍ਯਾਨਂ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ વਿਧੀਯਤਿ। ਇਤਰਥਾ વਿਨਾਪਿ ਤਨ੍ਨਿਕ੍ਖੇਪਂ ਕਾਯਮਨੋਪਣਾਮੇਨਾਪਿ ਯਥਾਧਿਪ੍ਪੇਤਪ੍ਪਯੋਜਨਸਿਦ੍ਧਿਤੋ ਕਿਮੇਤੇਨ ਗਨ੍ਥਗਾਰવਕਰੇਨਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ ਪਣਾਮਪ੍ਪਯੋਜਨਂ ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨਿਯਾਦੀਸੁ (ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ੧.ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ; વਿ॰ વਿ॰ ਟੀ॰ ੨.ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ) ਦਸ੍ਸਿਤਨਯੇਨੇવ ਞਾਤਬ੍ਬਂ।

    Imassa tāva ratanattayapaṇāmassa dassanaṃ yathādhippetatthasādhanatthaṃ. Guṇātisayayogena hi paṇāmārahe ratanattaye kato paṇāmo puññavisesabhāvato icchitatthābhinipphattivibandhakena upaghātakena, upapīḷakena ca apuññakammena upanīyamānassa upaddavajālassa vinivāraṇena yathāladdhasampattinimittakassa puññakammassa anubalappadānena ca tabbipākasantatiyā āyusukhabalādivaḍḍhanena ca cirakālappavattihetukoti yathādhippetapakaraṇanipphattinibandhanako hoti. Athāpi sotūnañca vandanīyavandanāpubbakenārambhena anantarāyena uggahaṇadhāraṇādikkamena pakaraṇāvabodhappayojanasādhanatthaṃ. Apica sotūnameva viññātasatthukānaṃ bhagavato yathābhūtaguṇavisesānussavanena samupajātappasādānaṃ pakaraṇe gāravuppādanatthaṃ, aviññātasatthukānaṃ pana pakaraṇassa svākhyātatāya tappabhave satthari gāravuppādanatthañca sotujanānuggahameva padhānaṃ katvā ācariyehi ganthārambhe thutippaṇāmaparidīpakānaṃ gāthāvākyānaṃ nikkhepo vidhīyati. Itarathā vināpi tannikkhepaṃ kāyamanopaṇāmenāpi yathādhippetappayojanasiddhito kimetena ganthagāravakarenāti ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana paṇāmappayojanaṃ sāratthadīpaniyādīsu (sārattha. ṭī. 1.ganthārambhakathāvaṇṇanā; vi. vi. ṭī. 2.ganthārambhakathāvaṇṇanā) dassitanayeneva ñātabbaṃ.

    ਅਭਿਧਾਨਕਥਨਂ ਪਨ વੋਹਾਰਸੁਖਤ੍ਥਂ। ਅਭਿਧੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਸਮੁਦਿਤੇਨ ਪਕਰਣੇਨ ਪਟਿਪਾਦੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਕਥਨਂ ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਆਰਭਿਤਬ੍ਬਸਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। વਿਦਿਤਾਨਿਨ੍ਦਿਤਸਾਤ੍ਥਕਸੁਕਰਾਨੁਟ੍ਠਾਨਾਭਿ ਧੇਯ੍ਯਮੇવ ਹਿ ਪਕਰਣਂ ਪਰਿਕ੍ਖਕਜਨਾ ਆਰਭਿਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤੀਤਿ। ਕਰਣਪ੍ਪਕਾਰਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਂ ਸੋਤੁਜਨਸਮੁਸ੍ਸਾਹਨਤ੍ਥਂ। ਅਨਾਕੁਲਮਸਂਕਿਣ੍ਣਤਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਹਿ વਿਰਚਿਤਂ ਪਕਰਣਂ ਸੋਤਾਰੋ ਸੋਤੁਮੁਸ੍ਸਹਨ੍ਤੀਤਿ। ਪਯੋਜਨਕਥਨਂ ਪਨ ਪਕਰਣਜ੍ਝਾਯਨੇ ਸੋਤੁਜਨਸਮੁਤ੍ਤੇਜਨਤ੍ਥਂ। ਅਸਤਿ ਹਿ ਪਯੋਜਨਕਥਨੇ ਅવਿਞ੍ਞਾਤਪ੍ਪਯੋਜਨਾ ਅਜ੍ਝਾਯਨੇ ਬ੍ਯਾવਟਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਕਥਨਂ ਸਰਿਕ੍ਖਕਜਨਾਨਂ ਪਕਰਣੇ ਗਾਰવੁਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ। ਪਸਤ੍ਥਕਾਰਣੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਯੇવ ਹਿ ਪਕਰਣੇ ਸਰਿਕ੍ਖਕਾ ਗਾਰવਂ ਜਨੇਨ੍ਤੀਤਿ।

    Abhidhānakathanaṃ pana vohārasukhatthaṃ. Abhidheyyassa samuditena pakaraṇena paṭipādetabbassa kathanaṃ pakaraṇassa ārabhitabbasabhāvadassanatthaṃ. Viditāninditasātthakasukarānuṭṭhānābhi dheyyameva hi pakaraṇaṃ parikkhakajanā ārabhitabbaṃ maññantīti. Karaṇappakārasandassanaṃ sotujanasamussāhanatthaṃ. Anākulamasaṃkiṇṇatādippakārena hi viracitaṃ pakaraṇaṃ sotāro sotumussahantīti. Payojanakathanaṃ pana pakaraṇajjhāyane sotujanasamuttejanatthaṃ. Asati hi payojanakathane aviññātappayojanā ajjhāyane byāvaṭā na hontīti. Nimittakathanaṃ sarikkhakajanānaṃ pakaraṇe gāravuppādanatthaṃ. Pasatthakāraṇuppanneyeva hi pakaraṇe sarikkhakā gāravaṃ janentīti.

    ਕਤ੍ਤੁਕਥਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਗਰੁਕਸ੍ਸ ਪਕਰਣੇ ਗਾਰવੋ ਪੁਗ੍ਗਲਗਾਰવੇਨਪਿ ਹੋਤੂਤਿ। ਪਰਿਮਾਣਕਥਨਂ ਅਸਜ੍ਝਾਯਨਾਦਿਪਸੁਤਾਨਂ ਸਮ੍ਪਹਂਸਨਤ੍ਥਂ। ਪਕਰਣਪਰਿਮਾਣਸ੍ਸવਨੇਨ ਹਿ ਤੇ ਸਮ੍ਪਹਟ੍ਠਾ ‘‘ਕਿਤ੍ਤਕਮਿਦਮਪ੍ਪਕਂ ਨ ਚਿਰੇਨੇવ ਪਰਿਸਮਾਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸਜ੍ਝਾਯਨਾਦੀਸੁ વਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਸવਨਨਿਯੋਜਨਂ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਦਾਨਸੁਤਮਯਞਾਣਨਿਪ੍ਫਾਦਨਤ੍ਥਂ। ਅਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸੁਣਮਾਨਸ੍ਸ ਚ ਸવਨਾਭਾવਤੋ ਤਂਹੇਤੁਕਸ੍ਸ ਸੁਤਮਯਞਾਣਸ੍ਸਾਪਿ ਅਭਾવੋਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋਪਿ ‘‘ਨ ਮਯਾ ਸੁਤਂ, ਪੁਨ ਭਣਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਭਣਤਿ।

    Kattukathanaṃ puggalagarukassa pakaraṇe gāravo puggalagāravenapi hotūti. Parimāṇakathanaṃ asajjhāyanādipasutānaṃ sampahaṃsanatthaṃ. Pakaraṇaparimāṇassavanena hi te sampahaṭṭhā ‘‘kittakamidamappakaṃ na cireneva parisamāpessāmā’’ti sajjhāyanādīsu vattantīti. Ādi-saddena sakkaccasavananiyojanaṃ saṅgahitaṃ, taṃ sabbasampattinidānasutamayañāṇanipphādanatthaṃ. Asakkaccaṃ suṇamānassa ca savanābhāvato taṃhetukassa sutamayañāṇassāpi abhāvoti. Tathā hi vikkhittacitto puggalo sabbasampattiyā vuccamānopi ‘‘na mayā sutaṃ, puna bhaṇitabba’’nti bhaṇati.

    ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਗਾਥਾਯਂ ਤਾવ ‘‘વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਿવਿਧੋਪਿ ਪਣਾਮੋ ਅવਿਸੇਸਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। વਿਸੇਸਤੋ ਪਨ ‘‘ਸੇਟ੍ਠਂ, ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲਂ, ਭવਾਭਾવਕਰਂ, ਨਿਰਙ੍ਗਣ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਪਦੇਹਿ વਚੀਪਣਾਮੋ, ‘‘ਸਿਰਸਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਾਯਪ੍ਪਣਾਮੋ, ‘‘ਬੁਦ੍ਧਂ, ਧਮ੍ਮਂ, ਗਣਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਇਮੇਹਿ ਪਨ ਤੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਪਣਾਮਕਿਰਿਯਾਯ ਕਮ੍ਮਭੂਤਂ ਰਤਨਤ੍ਤਯਂ ਦਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।

    Tattha paṭhamagāthāyaṃ tāva ‘‘vanditvā’’ti iminā tividhopi paṇāmo avisesato dassito. Visesato pana ‘‘seṭṭhaṃ, appaṭipuggalaṃ, bhavābhāvakaraṃ, niraṅgaṇa’’nti imehi catūhi padehi vacīpaṇāmo, ‘‘sirasā’’ti iminā kāyappaṇāmo, ‘‘buddhaṃ, dhammaṃ, gaṇañcā’’ti imehi pana tīhi padehi paṇāmakiriyāya kammabhūtaṃ ratanattayaṃ dassitanti daṭṭhabbaṃ.

    ‘‘વਿਨਯਸ੍ਸવਿਨਿਚ੍ਛਯ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਭਿਧਾਨਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਅਲੁਤ੍ਤਸਮਾਸੇਨ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯਨਾਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍વਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਸਦ੍ਦਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤਂ ਸਕਲੇਨਾਨੇਨ ਪਕਰਣੇਨ ਪਟਿਪਾਦੇਤਬ੍ਬਮਭਿਧੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ ਤੇਨੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ‘‘ਸਮਾਸੇਨਾ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਅਨਾਕੁਲਮਸਂਕਿਣ੍ਣਂ, ਮਧੁਰਤ੍ਥਪਦਕ੍ਕਮ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਏਤੇਹਿ ਕਰਣਪ੍ਪਕਾਰੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ‘‘ਹਿਤਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਪਟੁਭਾવਕਰਂ વਿਨਯਕ੍ਕਮੇ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਅਪਾਰਂ ਓਤਰਨ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਚ ਪਯੋਜਨਂ। ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਬਾਹਿਰਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਪਨ ਬਾਹਿਰਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤਭਿਕ੍ਖੁਭਿਕ੍ਖੁਨਿવਿਸਯਾ ਕਰੁਣਾ, ਸਾ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਪਕਰਣਾਰਮ੍ਭੇਨੇવ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ વਿਸੁਂ ਨ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਪવਕ੍ਖਾਮੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਮਾਨਾਧਿਕਰਣਭਾવੇਨ ਲਬ੍ਭਮਾਨੋ ‘‘ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ ਸੁਦ੍ਧਕਤ੍ਤਾ ਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। વਿਸੇਸਤੋ ਪਨ ਪਕਰਣਾવਸਾਨੇ –

    ‘‘Vinayassavinicchaya’’nti iminā abhidhānaṃ dassitaṃ aluttasamāsena vinayavinicchayanāmassa dassanato. Tassa anvatthabhāvena saddappavattinimittabhūtaṃ sakalenānena pakaraṇena paṭipādetabbamabhidheyyampi teneva dassitaṃ. ‘‘Samāsenā’’ti ca ‘‘anākulamasaṃkiṇṇaṃ, madhuratthapadakkama’’nti ca etehi karaṇappakāro dassito. ‘‘Hitatthāyā’’ti ca ‘‘paṭubhāvakaraṃ vinayakkame’’ti ca ‘‘apāraṃ otarantāna’’ntiādinā ca payojanaṃ. ‘‘Bhikkhūnaṃ bhikkhunīna’’nti iminā bāhiranimittaṃ dassitaṃ. Abbhantaranimittaṃ pana bāhiranimittabhūtabhikkhubhikkhunivisayā karuṇā, sā ācariyassa pakaraṇārambheneva viññāyatīti visuṃ na vuttā. ‘‘Pavakkhāmī’’ti iminā samānādhikaraṇabhāvena labbhamāno ‘‘aha’’nti suddhakattā sāmaññena dassito. Visesato pana pakaraṇāvasāne –

    ‘‘ਰਚਿਤੋ ਬੁਦ੍ਧਦਤ੍ਤੇਨ, ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੇਨ ਧੀਮਤਾ।

    ‘‘Racito buddhadattena, suddhacittena dhīmatā;

    ਸੁਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਾਮੇਨ, ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ’’ਤਿ॥ (ਉ॰ વਿ॰ ੯੬੧) –

    Suciraṭṭhitikāmena, sāsanassa mahesino’’ti. (u. vi. 961) –

    ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਚੇવ ‘‘ਇਤਿ ਤਮ੍ਬਪਣ੍ਣਿਯੇਨ ਪਰਮવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਨ ਤਿਪਿਟਕਨਯવਿਧਿਕੁਸਲੇਨ ਪਰਮਕવਿવਰਜਨ ਹਦਯਪਦੁਮવਨવਿਕਸਨਕਰੇਨ ਕવਿવਰਾਸਭੇਨ ਪਰਮਰਤਿਕਰવਰਮਧੁਰવਚਨੁਗ੍ਗਾਰੇਨ ਉਰਗਪੁਰੇਨ ਬੁਦ੍ਧਦਤ੍ਤੇਨ ਰਚਿਤੋਯਂ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ’’ਤਿ (વਿ॰ વਿ॰ ੩੧੮੩) ਇਮਿਨਾ વਾਕ੍ਯੇਨ ਚ ਦਸ੍ਸਿਤੋ – ‘‘ਮਾਦਿਸਾਪਿ ਕવੀ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਬੁਦ੍ਧਦਤ੍ਤੇ ਦਿવਙ੍ਗਤੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਚ੍ਛਿਮਕੇਹਿ ਚ ਪਸਤ੍ਥਤਰੇਹਿ ਕવਿવਰੇਹਿ ਅਭਿਤ੍ਥੁਤਗੁਣੋ ਭਦਨ੍ਤਬੁਦ੍ਧਦਤ੍ਤਾਚਰਿਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਹੇਤੁਕਤ੍ਤਾ ਚ ਤਤ੍ਥੇવ વਕ੍ਖਮਾਨੋ ਪਕਰਣਜ੍ਝੇਸਨੇ ਕਤਾਧੀਨੋ ਬੁਦ੍ਧਸੀਹਮਹਾਥੇਰੋ, ਸੋ –

    Imāya gāthāya ceva ‘‘iti tambapaṇṇiyena paramaveyyākaraṇena tipiṭakanayavidhikusalena paramakavivarajana hadayapadumavanavikasanakarena kavivarāsabhena paramaratikaravaramadhuravacanuggārena uragapurena buddhadattena racitoyaṃ vinayavinicchayo’’ti (vi. vi. 3183) iminā vākyena ca dassito – ‘‘mādisāpi kavī honti, buddhadatte divaṅgate’’tiādinā pacchimakehi ca pasatthatarehi kavivarehi abhitthutaguṇo bhadantabuddhadattācariyo veditabbo. Hetukattā ca tattheva vakkhamāno pakaraṇajjhesane katādhīno buddhasīhamahāthero, so –

    ‘‘વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸੀਹੇਨ।

    ‘‘Vuttassa buddhasīhena;

    વਿਨਯਸ੍ਸ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।

    Vinayassa vinicchayo;

    ਬੁਦ੍ਧਸੀਹਂ ਸਮੁਦ੍ਦਿਸ੍ਸ।

    Buddhasīhaṃ samuddissa;

    ਮਮ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕਂ।

    Mama saddhivihārikaṃ;

    ਕਤੋਯਂ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ।

    Katoyaṃ pana bhikkhūnaṃ;

    ਹਿਤਤ੍ਥਾਯ ਸਮਾਸਤੋ’’ਤਿ॥ (વਿ॰ વਿ॰ ੩੧੭੭-੩੧੭੮) –

    Hitatthāya samāsato’’ti. (vi. vi. 3177-3178) –

    ਏવਂ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    Evaṃ dassito.

    ਉਤ੍ਤਰਪ੍ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਹੇਤੁਕਤ੍ਤਾ ਪਨ ਸਙ੍ਘਪਾਲਮਹਾਥੇਰੋ, ਸੋਪਿ –

    Uttarappakaraṇassa hetukattā pana saṅghapālamahāthero, sopi –

    ‘‘ਖਨ੍ਤਿਸੋਰਚ੍ਚਸੋਸਿਲ੍ਯ-ਬੁਦ੍ਧਿਸਦ੍ਧਾਦਯਾਦਯੋ।

    ‘‘Khantisoraccasosilya-buddhisaddhādayādayo;

    ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ ਗੁਣਾ ਯਸ੍ਮਿਂ, ਰਤਨਾਨੀવ ਸਾਗਰੇ॥

    Patiṭṭhitā guṇā yasmiṃ, ratanānīva sāgare.

    ‘‘વਿਨਯਾਚਾਰਯੁਤ੍ਤੇਨ, ਤੇਨ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚ ਸਾਦਰਂ।

    ‘‘Vinayācārayuttena, tena sakkacca sādaraṃ;

    ਯਾਚਿਤੋ ਸਙ੍ਘਪਾਲੇਨ, ਥੇਰੇਨ ਥਿਰਚੇਤਸਾ॥

    Yācito saṅghapālena, therena thiracetasā.

    ‘‘ਸੁਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਾਮੇਨ , વਿਨਯਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ।

    ‘‘Suciraṭṭhitikāmena , vinayassa mahesino;

    ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟવਤ੍ਥਾਯ, વਿਨਯਸ੍ਸવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ।

    Bhikkhūnaṃ pāṭavatthāya, vinayassavinicchaye;

    ਅਕਾਸਿਂ ਪਰਮਂ ਏਤਂ, ਉਤ੍ਤਰਂ ਨਾਮ ਨਾਮਤੋ’’ਤਿ॥ (ਉ॰ વਿ॰ ੯੬੫-੯੬੮) –

    Akāsiṃ paramaṃ etaṃ, uttaraṃ nāma nāmato’’ti. (u. vi. 965-968) –

    ਏવਂ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਨ ਕੇવਲਮੇਤੇ ਦ੍વੇਯੇવ ਮਹਾਥੇਰਾ ਹੇਤੁਕਤ੍ਤਾਰੋ, ਅਥ ਖੋ ਮਹਾવਂਸਾਦੀਸੁ –

    Evaṃ dassito. Na kevalamete dveyeva mahātherā hetukattāro, atha kho mahāvaṃsādīsu –

    ‘‘ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਿਯ ਗਮ੍ਭੀਰ-

    ‘‘Buddhassa viya gambhīra-

    ਘੋਸਤ੍ਤਾ ਤਂ વਿਯਾਕਰੁਂ।

    Ghosattā taṃ viyākaruṃ;

    ‘ਬੁਦ੍ਧਘੋਸੋ’ਤਿ ਯੋ ਸੋ ਹਿ।

    ‘Buddhaghoso’ti yo so hi;

    ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਯ ਮਹੀਤਲੇ’’ਤਿ॥ –

    Buddho viya mahītale’’ti. –

    ਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਅਭਿਤ੍ਥੁਤਗੁਣੋ ਤਿਪਿਟਕਪਰਿਯਤ੍ਤਿਯਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਕਾਰੋ ਭਦਨ੍ਤਬੁਦ੍ਧਘੋਸਾਚਰਿਯੋ ਚ ਅਨੁਸ੍ਸੁਤਿવਸੇਨ ‘‘ਹੇਤੁਕਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Ādinā nayena abhitthutaguṇo tipiṭakapariyattiyā aṭṭhakathākāro bhadantabuddhaghosācariyo ca anussutivasena ‘‘hetukattā’’ti veditabbo.

    ਕਥਂ? ਅਯਂ ਕਿਰ ਭਦਨ੍ਤਬੁਦ੍ਧਦਤ੍ਤਾਚਰਿਯੋ ਲਙ੍ਕਾਦੀਪਤੋ ਸਜਾਤਿਭੂਮਿਂ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਮਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਭਦਨ੍ਤਬੁਦ੍ਧਘੋਸਾਚਰਿਯਂ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪવਾਸਿਕੇਹਿ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਰਾਯਨੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤਬ੍ਯਤ੍ਤਗੁਣੋਪੇਤੇਹਿ ਮਹਾਥੇਰવਰੇਹਿ ਕਤਾਰਾਧਨਂ ਸੀਹਲ਼ਟ੍ਠਕਥਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਕਲਜਨਸਾਧਾਰਣਾਯ ਮੂਲਭਾਸਾਯ ਤਿਪਿਟਕਪਰਿਯਤ੍ਤਿਯਾ ਅਟ੍ਠਕਥਂ ਲਿਖਿਤੁਂ ਲਙ੍ਕਾਦੀਪਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਦਿਸ੍વਾ ਸਾਕਚ੍ਛਾਯ ਸਮੁਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਲੋਕਾਤੀਤੇਨ ਅਸਦਿਸੇਨ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚਗੁਣੇਨ ਰਤਨਨਿਧਿਦਸ੍ਸਨੇ ਪਰਮਦਲਿਦ੍ਦੋ વਿਯ ਬਲવਪਰਿਤੋਸਂ ਪਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਕਥਮਸ੍ਸ ਕਾਤੁਕਾਮਤਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਯਥਾਧਿਪ੍ਪੇਤਪਰਿਯਨ੍ਤਲਿਖਿਤਮਟ੍ਠਕਥਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪੇਸੇਥ, ਮਯਮਸ੍ਸਾ ਪਕਰਣਂ ਲਿਖਾਮਾ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਜਾਨਿਤ੍વਾ ਤੇਨ ਚ ‘‘ਸਾਧੁ ਤਥਾ ਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੇਸਿਤੋ ਅਭਿਧਮ੍ਮਟ੍ਠਕਥਾਯ ਅਭਿਧਮ੍ਮਾવਤਾਰਂ, વਿਨਯਟ੍ਠਕਥਾਯ ਸਉਤ੍ਤਰਂ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯਪਕਰਣਞ੍ਚ ਅਕਾਸੀਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸੁਯ੍ਯਤੇਤਿ।

    Kathaṃ? Ayaṃ kira bhadantabuddhadattācariyo laṅkādīpato sajātibhūmiṃ jambudīpamāgacchanto bhadantabuddhaghosācariyaṃ jambudīpavāsikehi paṭipattiparāyanehi yuttabyattaguṇopetehi mahātheravarehi katārādhanaṃ sīhaḷaṭṭhakathaṃ parivattetvā sakalajanasādhāraṇāya mūlabhāsāya tipiṭakapariyattiyā aṭṭhakathaṃ likhituṃ laṅkādīpaṃ gacchantaṃ antarāmagge disvā sākacchāya samupaparikkhitvā sabbalokātītena asadisena paṇḍiccaguṇena ratananidhidassane paramadaliddo viya balavaparitosaṃ patvā aṭṭhakathamassa kātukāmataṃ ñatvā ‘‘tumhe yathādhippetapariyantalikhitamaṭṭhakathaṃ amhākaṃ pesetha, mayamassā pakaraṇaṃ likhāmā’’ti tassa sammukhā paṭijānitvā tena ca ‘‘sādhu tathā kātabba’’nti ajjhesito abhidhammaṭṭhakathāya abhidhammāvatāraṃ, vinayaṭṭhakathāya sauttaraṃ vinayavinicchayapakaraṇañca akāsīti anussuyyateti.

    ‘‘ਸਮਾਸੇਨਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਚ ਪਰਿਮਾਣਮ੍ਪਿ ਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤਂ વਿਤ੍ਥਾਰਪਰਿਮਾਣੇ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਮਾਣਸਾਮਞ੍ਞਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਯਮਾਨਤ੍ਤਾ। વਿਸੇਸਤੋ ਪਨ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਪਰਿਮਾਣਂ ਗਨ੍ਥਪਰਿਮਾਣਨ੍ਤਿ ਦੁવਿਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਪਰਿਮਾਣਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਕਰਣੇ ਕਥਾવੋਹਾਰੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    ‘‘Samāsenā’’ti iminā ca parimāṇampi sāmaññena dassitaṃ vitthāraparimāṇe tassa parimāṇasāmaññassa viññāyamānattā. Visesato pana paricchedaparimāṇaṃ ganthaparimāṇanti duvidhaṃ. Tattha paricchedaparimāṇaṃ imasmiṃ pakaraṇe kathāvohārena vuccati.

    ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ? – ਪਾਰਾਜਿਕਕਥਾ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਕਥਾ ਅਨਿਯਤਕਥਾ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਕਥਾ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਕਥਾ ਪਾਟਿਦੇਸਨੀਯਕਥਾ ਸੇਖਿਯਕਥਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁવਿਭਙ੍ਗਕਥਾ ਸਤ੍ਤવਿਧਾ, ਤਤੋ ਅਨਿਯਤਕਥਂ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਤਥੇવ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿવਿਭਙ੍ਗਕਥਾ ਛਬ੍ਬਿਧਾ, ਮਹਾਖਨ੍ਧਕਕਥਾਦਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਕ੍ਖਨ੍ਧਕਕਥਾવਸਾਨਾ વੀਸਤਿવਿਧਾ ਖਨ੍ਧਕਕਥਾ, ਕਮ੍ਮਕਥਾ, ਕਮ੍ਮવਿਪਤ੍ਤਿਕਥਾ, ਪਕਿਣ੍ਣਕવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਭਾવਨਾવਿਧਾਨਨ੍ਤਿ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਕਥਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸ

    Seyyathidaṃ? – Pārājikakathā saṅghādisesakathā aniyatakathā nissaggiyakathā pācittiyakathā pāṭidesanīyakathā sekhiyakathāti bhikkhuvibhaṅgakathā sattavidhā, tato aniyatakathaṃ vajjetvā tatheva bhikkhunivibhaṅgakathā chabbidhā, mahākhandhakakathādikā bhikkhunikkhandhakakathāvasānā vīsatividhā khandhakakathā, kammakathā, kammavipattikathā, pakiṇṇakavinicchayo, kammaṭṭhānabhāvanāvidhānanti vinayavinicchaye kathāparicchedo sattatiṃsa.

    ਉਤ੍ਤਰਪ੍ਪਕਰਣੇ ਚ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁવਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤવਿਧਾ ਕਥਾ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿવਿਭਙ੍ਗੇ ਛਬ੍ਬਿਧਾ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਾ વਿਪਤ੍ਤਿਕਥਾ, ਅਧਿਕਰਣਪਚ੍ਚਯਕਥਾ, ਖਨ੍ਧਕਪਞ੍ਹਾਕਥਾ, ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਸੀਸਕਥਾ, ਆਪਤ੍ਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਕਥਾ, ਏਕੁਤ੍ਤਰਨਯਕਥਾ, ਸੇਦਮੋਚਨਕਥਾ, વਿਭਙ੍ਗਦ੍વਯਨਿਦਾਨਾਦਿਕਥਾ, ਸਬ੍ਬਙ੍ਗਲਕ੍ਖਣਕਥਾ, ਪਰਿવਾਰਸਙ੍ਕਲਨਕਥਾਤਿ ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਕਥਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ

    Uttarappakaraṇe ca vuttanayena bhikkhuvibhaṅge sattavidhā kathā, bhikkhunivibhaṅge chabbidhā, tadanantarā vipattikathā, adhikaraṇapaccayakathā, khandhakapañhākathā, samuṭṭhānasīsakathā, āpattisamuṭṭhānakathā, ekuttaranayakathā, sedamocanakathā, vibhaṅgadvayanidānādikathā, sabbaṅgalakkhaṇakathā, parivārasaṅkalanakathāti chattiṃsa kathāparicchedā.

    ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਹੇ ਪਨ ‘‘ਅਟ੍ਠਤਿਂਸ ਕਥਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਏਕੁਤ੍ਤਰਨਯੇ ਅਦਸ੍ਸਿਤੇਹਿਪਿ ਦ੍વਾਦਸਕਪਨ੍ਨਰਸਕਨਯੇਹਿ ਸਹ ਸੋਲ਼ਸਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਕਂ ਊਨਮਧਿਕਂ ਗਣਨੂਪਗਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਉਭਯਤ੍ਥ ਕਥਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦਪਰਿਮਾਣਂ ਤੇਸਤ੍ਤਤਿવਿਧਂ ਹੋਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਹੇ ‘‘ਪਞ੍ਚਸਤ੍ਤਤਿવਿਧਾ’’ਤਿ વਚਨੇ ਪਰਿਹਾਰੋ વੁਤ੍ਤਨਯੋવ। ਗਨ੍ਥਪਰਿਮਾਣਂ ਪਨ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਅਸੀਤਿਗਨ੍ਥਾਧਿਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਗਨ੍ਥਸਹਸ੍ਸਾਨਿ , ਉਤ੍ਤਰੇ ਪਞ੍ਞਾਸਗਨ੍ਥਾਧਿਕਾਨਿ ਨવ ਗਨ੍ਥਸਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਉਤ੍ਤਰਾવਸਾਨੇ

    Nissandehe pana ‘‘aṭṭhatiṃsa kathāparicchedā’’ti vuttaṃ, taṃ ekuttaranaye adassitehipi dvādasakapannarasakanayehi saha soḷasaparicchede gahetvā appakaṃ ūnamadhikaṃ gaṇanūpagaṃ na hotīti katvā vuttanti daṭṭhabbaṃ. Ubhayattha kathāparicchedaparimāṇaṃ tesattatividhaṃ hoti. Nissandehe ‘‘pañcasattatividhā’’ti vacane parihāro vuttanayova. Ganthaparimāṇaṃ pana vinayavinicchaye asītiganthādhikāni cattāri ganthasahassāni, uttare paññāsaganthādhikāni nava ganthasatāni honti. Tena vuttaṃ uttarāvasāne

    ‘‘ਗਾਥਾ ਚਤੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਸਤਞ੍ਚ ਊਨવੀਸਤਿ।

    ‘‘Gāthā catusahassāni, satañca ūnavīsati;

    ਪਰਿਮਾਣਤੋਤਿ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ, વਿਨਯਸ੍ਸવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ॥

    Parimāṇatoti viññeyyo, vinayassavinicchayo.

    ਪਞ੍ਞਾਸਾਧਿਕਸਙ੍ਖਾਨਿ, ਨવ ਗਾਥਾਸਤਾਨਿ ਹਿ।

    Paññāsādhikasaṅkhāni, nava gāthāsatāni hi;

    ਗਣਨਾ ਉਤ੍ਤਰਸ੍ਸਾਯਂ, ਛਨ੍ਦਸਾਨੁਟ੍ਠੁਭੇਨ ਤੂ’’ਤਿ॥ (ਉ॰ વਿ॰ ੯੬੯-੯੭੦)।

    Gaṇanā uttarassāyaṃ, chandasānuṭṭhubhena tū’’ti. (u. vi. 969-970);

    ਇਚ੍ਚੇવਂ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ ਉਤ੍ਤਰੋ ਚਾਤਿ ਦ੍વੇ ਪਕਰਣਾਨਿ ਤਿਂਸਾਧਿਕਾਨਿ ਪਞ੍ਚਗਾਥਾਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ ਨਾਮ ਉਭਤੋવਿਭਙ੍ਗਖਨ੍ਧਕਾਗਤવਿਨਿਚ੍ਛਯਸਙ੍ਗਾਹਕਪਕਰਣਂ। ਤਤੋ ਪਰਂ ਪਰਿવਾਰਤ੍ਥਸਙ੍ਗਾਹਕਪਕਰਣਂ ਉਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ। ਤੇਨੇવ વਕ੍ਖਤਿ –

    Iccevaṃ vinayavinicchayo uttaro cāti dve pakaraṇāni tiṃsādhikāni pañcagāthāsahassāni. Ettha ca vinayavinicchayo nāma ubhatovibhaṅgakhandhakāgatavinicchayasaṅgāhakapakaraṇaṃ. Tato paraṃ parivāratthasaṅgāhakapakaraṇaṃ uttaro nāma. Teneva vakkhati –

    ‘‘ਯੋ ਮਯਾ ਰਚਿਤੋ ਸਾਰੋ, વਿਨਯਸ੍ਸવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।

    ‘‘Yo mayā racito sāro, vinayassavinicchayo;

    ਤਸ੍ਸ ਦਾਨਿ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਸਬ੍ਬਾਨੁਤ੍ਤਰਮੁਤ੍ਤਰ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਉ॰ વਿ॰ ੨)

    Tassa dāni karissāmi, sabbānuttaramuttara’’nti. (u. vi. 2)

    ਤਂ ਕਸ੍ਮਾ ਉਤ੍ਤਰਨਾਮੇਨ વੋਹਰਿਯਤੀਤਿ? ਪਞ੍ਹੁਤ੍ਤਰવਸੇਨ ਠਿਤੇ ਪਰਿવਾਰੇ ਤਥੇવ ਸਙ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਪਾਰਾਜਿਕਕਥਾਮਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ –

    Taṃ kasmā uttaranāmena vohariyatīti? Pañhuttaravasena ṭhite parivāre tatheva saṅgahetabbepi tena pakārena pārājikakathāmattaṃ dassetvā –

    ‘‘ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ, ਪਞ੍ਹਾਪੁਚ੍ਛਨਮਤ੍ਤਕਂ।

    ‘‘Ito paṭṭhāya muñcitvā, pañhāpucchanamattakaṃ;

    વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨવਸੇਨੇવ, ਹੋਤਿ ਅਤ੍ਥવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ’’ਤਿ॥ (ਉ॰ વਿ॰ ੧੪) –

    Vissajjanavaseneva, hoti atthavinicchayo’’ti. (u. vi. 14) –

    વਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪਹਾਯ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਉਤ੍ਤਰਮਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ ਤਥਾ વੋਹਰੀਯਨ੍ਤਿ।

    Vatvā pañhaṃ pahāya tato paṭṭhāya uttaramattasseva dassitattā tathā voharīyanti.

    ‘‘ਤਸ੍ਮਾ વਿਨਯਨੂਪਾਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਨ ਸੋਤੁਜਨਂ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਸવਨੇ ਨਿਯੋਜੇਤਿ। ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਸવਨਪਟਿਬਦ੍ਧਾ ਹਿ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਮੁਦਾਯਤ੍ਥੋ। ਅਯਂ ਪਨ ਅવਯવਤ੍ਥੋ – ਸੋ ਯਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਕ੍ਕਮੇਨ ਪਦਯੋਜਨਂ ਕਤ੍વਾ વਣ੍ਣਿਤੇ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਥਾ ਪਦਯੋਜਨਂ ਕਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ –

    ‘‘Tasmā vinayanūpāya’’ntiādinā pana sotujanaṃ sakkaccasavane niyojeti. Sakkaccasavanapaṭibaddhā hi sabbāpi lokiyalokuttarasampattīti ayamettha samudāyattho. Ayaṃ pana avayavattho – so yasmā atthayojanakkamena padayojanaṃ katvā vaṇṇite suviññeyyo hoti, tasmā tathā padayojanaṃ katvā atthavaṇṇanaṃ karissāma –

    ਸੇਟ੍ਠਂ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲਂ ਬੁਦ੍ਧਞ੍ਚੇવ ਭવਾਭਾવਕਰਂ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚੇવ ਨਿਰਙ੍ਗਣਂ ਗਣਞ੍ਚੇવ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਞ੍ਚ ਹਿਤਤ੍ਥਾਯ ਸਮਾਸੇਨ ਸਮਾਹਿਤੋ વਿਨਯਸ੍ਸવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ વਕ੍ਖਾਮੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Seṭṭhaṃ appaṭipuggalaṃ buddhañceva bhavābhāvakaraṃ dhammañceva niraṅgaṇaṃ gaṇañceva sirasā vanditvā bhikkhūnaṃ bhikkhunīnañca hitatthāya samāsena samāhito vinayassavinicchayaṃ vakkhāmīti yojanā.

    ਤਤ੍ਥ ਸੇਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਇਮੇ ਪਸਤ੍ਥਾ ਅਯਮੇਤੇਸਂ ਅਤਿਸਯੇਨ ਪਸਤ੍ਥੋਤਿ ਸੇਟ੍ਠੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਸੋ ਭਗવਾ ‘‘ਅਹਞ੍ਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਜੇਟ੍ਠੋ ਸੇਟ੍ਠੋ ਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੧੧) વੇਰਞ੍ਜਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੇਟ੍ਠਸੇਟ੍ਠਭਾવਸ੍ਸ ਪਰਿਜਾਨਨવਿਨਿਚ੍ਛਯਹੇਤੁਭੂਤਾਹਿ ਝਾਨਾਦੀਹਿ ਨਿਰਤਿਸਯਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ –

    Tattha seṭṭhanti sabbe ime pasatthā ayametesaṃ atisayena pasatthoti seṭṭho. Tathā hi so bhagavā ‘‘ahañhi brāhmaṇa jeṭṭho seṭṭho lokassā’’ti (pārā. 11) verañjabrāhmaṇassa attano jeṭṭhaseṭṭhabhāvassa parijānanavinicchayahetubhūtāhi jhānādīhi niratisayaguṇasampattīhi samannāgatattā –

    ‘‘ਤ੍વਮੇવ ਅਸਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਤੁવਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ।

    ‘‘Tvameva asi sambuddho, tuvaṃ satthā anuttaro;

    ਸਦੇવਕਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਤੇ ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ॥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੭੦)।

    Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi te paṭipuggalo. (dī. ni. 2.370);

    ਤੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਤੁવਂ ਸਤ੍ਥਾ, ਤੁવਂ ਮਾਰਾਭਿਭੂ ਮੁਨਿ।

    Tuvaṃ buddho tuvaṃ satthā, tuvaṃ mārābhibhū muni;

    ਤੁવਂ ਅਨੁਸਯੇ ਛੇਤ੍વਾ, ਤਿਣ੍ਣੋ ਤਾਰੇਸਿਮਂ ਪਜਂ॥

    Tuvaṃ anusaye chetvā, tiṇṇo tāresimaṃ pajaṃ.

    ਉਪਧੀ ਤੇ ਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ, ਆਸવਾ ਤੇ ਪਦਾਲਿਤਾ।

    Upadhī te samatikkantā, āsavā te padālitā;

    ਸੀਹੋਸਿ ਅਨੁਪਾਦਾਨੋ, ਪਹੀਨਭਯਭੇਰવੋ॥ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੪੦੦; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੫੫੦-੫੫੧; ਥੇਰਗਾ॰ ੮੩੯-੯੪੦)।

    Sīhosi anupādāno, pahīnabhayabheravo. (ma. ni. 2.400; su. ni. 550-551; theragā. 839-940);

    ਮਹਾવੀਰ ਮਹਾਪਞ੍ਞ, ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਯਸਸਾ ਜਲ।

    Mahāvīra mahāpañña, iddhiyā yasasā jala;

    ਸਬ੍ਬવੇਰਭਯਾਤੀਤ, ਪਾਦੇ વਨ੍ਦਾਮਿ ਚਕ੍ਖੁਮਾ’’ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੫੯; ਧ॰ ਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੫੬)। –

    Sabbaverabhayātīta, pāde vandāmi cakkhumā’’ti. (saṃ. ni. 1.159; dha. pa. aṭṭha. 1.56); –

    ਆਦੀਹੀ ਨਾਨਾਨਯੇਹਿ ਸਦੇવਕੇਨ ਲੋਕੇਨ ਅਭਿਤ੍ਥવਿਯਤਾਯ ਪਸਤ੍ਥਤਮੋ, ਤਮੇવ ਸੇਟ੍ਠਂ ਪਸਤ੍ਥਤਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Ādīhī nānānayehi sadevakena lokena abhitthaviyatāya pasatthatamo, tameva seṭṭhaṃ pasatthatamanti attho.

    ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲਨ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਸ੍ਸ ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਧਿਕੋ, ਸਦਿਸੋ વਾਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਗੁਣવਸੇਨ ਅਨਨ੍ਤਾਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਧਿਕਸ੍ਸ, ਸਦਿਸਸ੍ਸ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ –

    Appaṭipuggalanti natthi etassa paṭipuggalo adhiko, sadiso vāti appaṭipuggalo. Tathā hi guṇavasena anantāparimāṇāsu lokadhātūsu attanā adhikassa, sadisassa vā puggalassa abhāvato –

    ‘‘ਨ ਮੇ ਆਚਰਿਯੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਦਿਸੋ ਮੇ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।

    ‘‘Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati;

    ਸਦੇવਕਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਮੇ ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿ॥ (ਮਹਾવ॰ ੧੧) –

    Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’’ti. (mahāva. 11) –

    ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅવਿਪਰੀਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲਭਾવੋ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਬ੍ਬਲੋਕੁਤ੍ਤਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Attanāva attano aviparīto appaṭipuggalabhāvo paṭiññāto, tasmā taṃ appaṭipuggalaṃ sabbalokuttamanti attho.

    ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਅਨਨ੍ਤਮਪਰਿਮੇਯ੍ਯਂ ਞੇਯ੍ਯਮਣ੍ਡਲਮਨવਸੇਸਂ ਬੁਦ੍ਧવਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਏਤੇਨ ਅਨੇਕਕਪ੍ਪਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਸਮ੍ਭਤਪੁਞ੍ਞਞਾਣਸਮ੍ਭਾਰਾਨੁਭਾવਸਿਦ੍ਧਿਧਮ੍ਮਰੂਪਕਾਯਸਿਰਿવਿਲਾਸਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤੋ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮવਰਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਅਥ વਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਸਯਂ વਿਚਿਤੋਪਚਿਤਪਾਰਮਿਤਾਪਰਿਪਾਚਿਤੇਨ ਸવਾਸਨਾਨવਸੇਸਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਯਕੇਨ ਸਯਮ੍ਭੁਞਾਣੇਨ ਬੁਜ੍ਝੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧੋ। ਯਥਾਹ –

    Buddhanti anantamaparimeyyaṃ ñeyyamaṇḍalamanavasesaṃ buddhavāti buddho, etena anekakappakoṭisatasahassaṃ sambhatapuññañāṇasambhārānubhāvasiddhidhammarūpakāyasirivilāsapaṭimaṇḍito saddhammavaracakkavattī sammāsambuddho dassito. Atha vā cattāri saccāni sayaṃ vicitopacitapāramitāparipācitena savāsanānavasesakilesappahāyakena sayambhuñāṇena bujjhīti buddho. Yathāha –

    ‘‘ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਭਾવੇਤਬ੍ਬਞ੍ਚ ਭਾવਿਤਂ।

    ‘‘Abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, bhāvetabbañca bhāvitaṃ;

    ਪਹਾਤਬ੍ਬਂ ਪਹੀਨਂ ਮੇ, ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋਸ੍ਮਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ’’ਤਿ॥ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੯੨, ੩੯੯; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੫੬੩; ਥੇਰਗਾ॰ ੮੨੮)।

    Pahātabbaṃ pahīnaṃ me, tasmā buddhosmi brāhmaṇā’’ti. (ma. ni. 2.392, 399; su. ni. 563; theragā. 828);

    વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨਸ੍ਸ ‘‘ਬੁਜ੍ਝਿਤਾ ਸਚ੍ਚਾਨੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਬੋਧੇਤਾ ਪਜਾਯਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧੯੨; ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਪਾਰਾਯਨਤ੍ਥੁਤਿਗਾਥਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੯੭; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੧੬੨) ਨਿਦ੍ਦੇਸਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਦ੍ਦਸਿਦ੍ਧਿ ਸਾਸਨਿਕਾਨਂ ਅવਗਮਨਤ੍ਥੇ વਤ੍ਤਮਾਨਾ ਬੁਧ-ਧਾਤੁਤੋ ‘‘ਭਾવਕਮ੍ਮੇਸੁ ਤ’’ ਇਤਿ ਇਤੋ ਤਾਤਿવਤ੍ਤਮਾਨੇ ‘‘ਬੁਧਗਮਾਦਿਤ੍ਥੇ ਕਤ੍ਤਰੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਚ੍ਚਾਯਨਸੁਤ੍ਤੇਨ ਕਤ੍ਤਰਿ ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯવਿਧਾਨਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਲੋਕਿਯਾਨਂ ਪਨ ਬੋਧਨਤ੍ਥਧਾਤੂਨਮ੍ਪਿ ਗਮਨਤ੍ਥਤਾਯ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਗਤ੍ਯਤ੍ਥਾਕਮ੍ਮਕਾਦਿ ਸੁਤ੍ਤਤੋ ਕਤ੍ਤਰਿ ਤ-ਪ੍ਪਚ੍ਚਯਕਰਣੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Vitthāro panassa ‘‘bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho’’tiādinā (mahāni. 192; cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddesa 97; paṭi. ma. 1.162) niddesādīsu vuttanayena veditabbo. Saddasiddhi sāsanikānaṃ avagamanatthe vattamānā budha-dhātuto ‘‘bhāvakammesu ta’’ iti ito tātivattamāne ‘‘budhagamāditthe kattarī’’ti iminā kaccāyanasuttena kattari tappaccayavidhānato veditabbā. Lokiyānaṃ pana bodhanatthadhātūnampi gamanatthatāya vuttattā gatyatthākammakādi suttato kattari ta-ppaccayakaraṇena veditabbā.

    ਅਥ વਾ ਧਾਤੂਨਂ ਅਨੇਕਤ੍ਥਤਾਯ ਬੁਧ-ਇਚ੍ਚਯਂ ਧਾਤੁ ਜਾਗਰਣવਿਕਸਨਤ੍ਥੇਸੁ વਤ੍ਤਮਾਨੋ ਅਕਮ੍ਮਕੋਤਿ ‘‘ਪਬੁਦ੍ਧੋ ਪੁਰਿਸੋ, ਪਬੁਦ੍ਧਂ ਪਦੁਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਬੁਦ੍ਧવਾ ਅਞ੍ਞਾਣਨਿਦ੍ਦਾવਿਗਮੇਨ ਞਾਣਚਕ੍ਖੂਨਿ ਉਮ੍ਮੀਲਨ੍ਤੋ ਪਬੁਦ੍ਧੋ, ਗੁਣੇਹਿ વਾ વਿਕਸਿਤੋਤਿ ਕਤ੍ਤਰਿ ਸਿਦ੍ਧੇਨ ਬੁਦ੍ਧ-ਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਤਿਭવਨੇਕਚੂਲ਼ਾਮਣਿਪਾਦਪਙ੍ਕਜਰਾਗਰਤਨੋ ਭਗવਾ ਲੋਕਨਾਥੋ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਕ੍ਖੇਪਿ ਗਤ੍ਯਤ੍ਥਾਦਿਸੁਤ੍ਤੇ ਅਕਮ੍ਮਕਗ੍ਗਹਣੇਨ ਪਚ੍ਚਯવਿਧਾਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।

    Atha vā dhātūnaṃ anekatthatāya budha-iccayaṃ dhātu jāgaraṇavikasanatthesu vattamāno akammakoti ‘‘pabuddho puriso, pabuddhaṃ paduma’’ntiādīsu viya buddhavā aññāṇaniddāvigamena ñāṇacakkhūni ummīlanto pabuddho, guṇehi vā vikasitoti kattari siddhena buddha-saddena ‘‘buddho’’ti tibhavanekacūḷāmaṇipādapaṅkajarāgaratano bhagavā lokanātho vuccati, imasmiṃ pakkhepi gatyatthādisutte akammakaggahaṇena paccayavidhānaṃ daṭṭhabbaṃ.

    ਅਥ વਾ ਸਕਮ੍ਮਕਾਨਂ ਧਾਤੂਨਂ ਕਮ੍ਮવਚਨਿਚ੍ਛਾਯ ਅਭਾવੇ ਅਕਮ੍ਮਕਭਾવਤੋ ‘‘ਫਲਂ ਸਯਮੇવ ਪਕ੍ਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਬੋਧਨਤ੍ਥੇਯੇવ ਬੁਧ-ਧਾਤੁਤੋ ਕਤ੍ਤਰਿ વਿਧਾਨਂ ਸਿਜ੍ਝਤਿ। ਅਥ વਾ ਨੀਲਗੁਣਯੋਗੇਨ ਪਟਾਦੀਸੁ ਨੀਲવੋਹਾਰੋ વਿਯ ਭਾવਸਾਧਨਂ ਬੁਦ੍ਧ-ਸਦ੍ਦਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਯੋਗਤੋ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ વੋਹਰੀਯਤਿ। ਏવਮਨੇਕਧਾ ਸਿਦ੍ਧੇਨ ਬੁਦ੍ਧ-ਸਦ੍ਦੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਤਂ ਧਮ੍ਮਰਾਜਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Atha vā sakammakānaṃ dhātūnaṃ kammavacanicchāya abhāve akammakabhāvato ‘‘phalaṃ sayameva pakka’’ntiādīsu viya bodhanattheyeva budha-dhātuto kattari vidhānaṃ sijjhati. Atha vā nīlaguṇayogena paṭādīsu nīlavohāro viya bhāvasādhanaṃ buddha-saddaṃ gahetvā buddhaguṇayogato ‘‘buddho’’ti voharīyati. Evamanekadhā siddhena buddha-saddena vuccamānaṃ taṃ bhagavantaṃ taṃ dhammarājanti attho.

    ‘‘ਸੇਟ੍ਠਂ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਦ੍વਯਂ ‘‘ਬੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਸ વਿਸੇਸਨਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਂ, ਸੇਟ੍ਠਂ, ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮੇਹਿ ਤੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਨਯਤੋ ‘‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੫੭; ੩.੬; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੪੭, ੧੪੪; ੩.੪੩੪; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪੯; ੫.੪੭੯; ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੪, ੩੦; ੬.੨੫, ੨੬; ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ੯੩), ‘‘ਯੋ વਦਤਂ ਪવਰੋ ਮਨੁਜੇਸੁ, ਸਕ੍ਯਮੁਨੀ ਭਗવਾ ਕਤਕਿਚ੍ਚੋ’’ਤਿਆਦੀਹਿ (વਿ॰ વ॰ ੮੮੬) ਚ ਅਨੇਕੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤਪਦੇਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤਦੂਰਾવਿਦੂਰਸਨ੍ਤਿਕਨਿਦਾਨਹੇਤੁਫਲਸਤ੍ਤੋਪਕਾਰਾવਤ੍ਥਾਧਮ੍ਮਤ੍ਥ- ਲੋਕੁਦ੍ਧਾਰਤ੍ਤਿਕਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹਿਤਂ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਸਮੁਦਯਂ ਨਿਰવਸੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਯਮੇવ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾਨਂ ਨਿਰવਸੇਸਤੋ ਦਸ੍ਸਨੂਪਾਯੋ, ਯਦਿਦਂ ਨਯਦਸ੍ਸਨਂ। ਇਤਰਥਾ ਪਟਿਪਦવਣ੍ਣਨਾਯ ਅਪਰਿਮਿਤਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾਨਂ ਕੋ ਹਿ ਨਾਮ ਸਮਤ੍ਥੋ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਗਨ੍ਤੁਂ। ਯਥਾਹ –

    ‘‘Seṭṭhaṃ appaṭipuggala’’nti padadvayaṃ ‘‘buddha’’nti etassa visesanaṃ. Ettha ca ‘‘buddhaṃ, seṭṭhaṃ, appaṭipuggala’’nti imehi tīhi padehi nayato ‘‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’tiādinā (dī. ni. 1.157; 3.6; ma. ni. 1.147, 144; 3.434; saṃ. ni. 1.249; 5.479; a. ni. 5.14, 30; 6.25, 26; netti. 93), ‘‘yo vadataṃ pavaro manujesu, sakyamunī bhagavā katakicco’’tiādīhi (vi. va. 886) ca anekehi suttapadehi dassitadūrāvidūrasantikanidānahetuphalasattopakārāvatthādhammattha- lokuddhārattikattayasaṅgahitaṃ suparisuddhaṃ buddhaguṇasamudayaṃ niravasesaṃ dasseti. Ayameva hi buddhaguṇānaṃ niravasesato dassanūpāyo, yadidaṃ nayadassanaṃ. Itarathā paṭipadavaṇṇanāya aparimitānaṃ buddhaguṇānaṃ ko hi nāma samattho pariyantaṃ gantuṃ. Yathāha –

    ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਣੇਯ੍ਯ વਣ੍ਣਂ।

    ‘‘Buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ;

    ਕਪ੍ਪਮ੍ਪਿ ਚੇ ਅਞ੍ਞਮਭਾਸਮਾਨੋ।

    Kappampi ce aññamabhāsamāno;

    ਖੀਯੇਥ ਕਪ੍ਪੋ ਚਿਰਦੀਘਮਨ੍ਤਰੇ।

    Khīyetha kappo ciradīghamantare;

    વਣ੍ਣੋ ਨ ਖੀਯੇਥ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ॥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩.੧੪੧; ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੪੨੫; ਉਦਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੩; ਅਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੭.੨੦; ਬੁ॰ વਂ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੪.੪; ਚਰਿਯਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਨਿਦਾਨਕਥਾ, ਪਕਿਣ੍ਣਕਕਥਾ; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੧.ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ; ਮ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੧.ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੧.੧.ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ; ਅ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੧.੧.ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ; વਜਿਰ॰ ਟੀ॰ ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ; ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ੧.ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ; ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਟੀ॰ ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ)।

    Vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 3.141; ma. ni. aṭṭha. 2.425; udā. aṭṭha. 53; apa. aṭṭha. 2.7.20; bu. vaṃ. aṭṭha. 4.4; cariyā. aṭṭha. nidānakathā, pakiṇṇakakathā; dī. ni. ṭī. 1.ganthārambhakathāvaṇṇanā; ma. ni. ṭī. 1.ganthārambhakathāvaṇṇanā; saṃ. ni. ṭī. 1.1.ganthārambhakathāvaṇṇanā; a. ni. ṭī. 1.1.ganthārambhakathāvaṇṇanā; vajira. ṭī. ganthārambhakathāvaṇṇanā; sārattha. ṭī. 1.ganthārambhakathāvaṇṇanā; netti. ṭī. ganthārambhakathāvaṇṇanā);

    ਏવਮੇਤੇਹਿ ਤੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਨਿਰવਸੇਸਗੁਣਸਂਕਿਤ੍ਤਨਥੁਤਿਯਾ વਸੇਨ ‘‘વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਣਾਮਸ੍ਸ ਚ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਇਮਾਯ ਅਡ੍ਢਗਾਥਾਯ ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਸਙ੍ਖਾਤਪਠਮવਨ੍ਦਨੀਯવਤ੍ਥੁવਿਸਯਾ ਥੁਤਿਪਣਾਮਸਭਾવਾ વਨ੍ਦਨਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।

    Evametehi tīhi padehi niravasesaguṇasaṃkittanathutiyā vasena ‘‘vanditvā’’ti iminā paṇāmassa ca vuttattā imāya aḍḍhagāthāya buddharatanasaṅkhātapaṭhamavandanīyavatthuvisayā thutipaṇāmasabhāvā vandanā dassitāti daṭṭhabbaṃ.

    ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਰਤਨਸ੍ਸ ਪਣਾਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਮਾਹ ‘‘ਭવਾਭਾવਕਰਂ ਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਭવ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਦ੍વੇ ਭવਾ વੁਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਭવੋ, ਉਪਪਤ੍ਤਿਭવੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਭવੋ ਭવਤਿ ਏਤਸ੍ਮਾ ਫਲਨ੍ਤਿ ‘‘ਭવੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। વਿਪਾਕਕ੍ਖਨ੍ਧਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤੋ ਪਨ ਉਪਪਤ੍ਤਿਭવੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਤਣ੍ਹੁਪਾਦਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਸਹਕਾਰਿਕਾਰਣਯੁਤ੍ਤੇਨ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚੇਤਨਾਸਙ੍ਖਾਤਕਮ੍ਮਭવਪਚ੍ਚਯੇਨ ਯਥਾਰਹਂ ਭવਤੀਤਿ ‘‘ਭવੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸੋ ਪਨ ਕਾਮਭવਰੂਪਭવਅਰੂਪਭવਸਞ੍ਞੀਭવਅਸਞ੍ਞੀਭવਨੇવਸਞ੍ਞੀਨਾਸਞ੍ਞੀਭવ- ਏਕવੋਕਾਰਭવਚਤੁવੋਕਾਰਭવਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਭવવਸੇਨ ਨવવਿਧੋ। ਏવਮੇਤੇਸੁ ਨવਸੁ ਭવੇਸੁ ਦਸવਿਧੋਪਿ ਧਮ੍ਮੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਂ ਅਪ੍ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਤਾਸਾਧਨੇਨ ਭવੇਸੁ , ਭવਸ੍ਸ વਾ ਅਭਾવਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਭવਾਭਾવਕਰੋ, ਤਂ, ਅਪਰਾਪਰਜਾਤਿਪ੍ਪਬਨ੍ਧਸ੍ਸ ਹੇਤੁਸਮੁਗ੍ਘਾਤੇਨ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਤਾਪਾਦਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tadanantaraṃ dhammaratanassa paṇāmaṃ dassetumāha ‘‘bhavābhāvakaraṃ dhamma’’nti. Ettha bhava-saddena dve bhavā vuttā kammabhavo, upapattibhavoti. Tattha kammabhavo bhavati etasmā phalanti ‘‘bhavo’’ti vuccati. Vipākakkhandhakaṭattārūpasaṅkhāto pana upapattibhavo avijjātaṇhupādānasaṅkhārādisahakārikāraṇayuttena kusalākusalacetanāsaṅkhātakammabhavapaccayena yathārahaṃ bhavatīti ‘‘bhavo’’ti vuccati. So pana kāmabhavarūpabhavaarūpabhavasaññībhavaasaññībhavanevasaññīnāsaññībhava- ekavokārabhavacatuvokārabhavapañcavokārabhavavasena navavidho. Evametesu navasu bhavesu dasavidhopi dhammo attānaṃ dhārentassa puggalasantānassa anupādisesanibbānadhātuyā paraṃ appaṭisandhikatāsādhanena bhavesu , bhavassa vā abhāvaṃ karotīti bhavābhāvakaro, taṃ, aparāparajātippabandhassa hetusamugghātena appavattidhammatāpādakanti attho.

    ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤੇ ਚਤੂਸੁ ਅਪਾਯੇਸੁ, ਸਂਸਾਰੇ ਚ ਅਪਤਮਾਨੇ ਧਾਰੇਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੋ ਚਤੁਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਸਙ੍ਖਾਤਨવਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੋ ਚ ਤਪ੍ਪਟਿਪਾਦਕੋ ਨવਙ੍ਗਸਾਸਨਾਪਰਨਾਮਧੇਯ੍ਯਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਪ੍ਪਭੇਦਭਿਨ੍ਨੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋ ਚਾਤਿ ਦਸવਿਧੋ। ਸੋਪਿ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਧਮ੍ਮੋ, ਪਰਿਯਾਯਧਮ੍ਮੋ ਚਾਤਿ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਅਪਾਯੇ, ਸਂਸਾਰੇ વਾ ਪਧਾਨਹੇਤੁਭੂਤਾਨਂ ਉਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ, ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਞ੍ਚ ਦਸਨ੍ਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨੇਨ ਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਤਂਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਮ੍ਮੋ ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੋਪਿ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲਸਨ੍ਤਾਨਂ ਧਾਰੇਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਨ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾਨਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਪਹਾਨੇਨ ਮਗ੍ਗਾਨੁਗੁਣਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾ, ਪਰਿਯਤ੍ਤਿ ਚ ਮਗ੍ਗਨਿਬ੍ਬਾਨਾਧਿਗਮਸ੍ਸ ਮੂਲਕਾਰਣਭਾવਤੋਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੋਪਿ ਪਰਿਯਾਯਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ।

    Dhammanti attānaṃ dhārente catūsu apāyesu, saṃsāre ca apatamāne dhāretīti dhammo, so catumaggaphalanibbānasaṅkhātanavalokuttaradhammo ca tappaṭipādako navaṅgasāsanāparanāmadheyyacaturāsītisahassadhammakkhandhappabhedabhinno pariyattidhammo cāti dasavidho. Sopi nippariyāyadhammo, pariyāyadhammo cāti duvidho. Tattha nippariyāyadhammo nāma apāye, saṃsāre vā padhānahetubhūtānaṃ uddhambhāgiyānaṃ, orambhāgiyānañca dasannaṃ saṃyojanānaṃ samucchindanena maggadhammo, tassa taṃkiccanipphattinimittabhāvena nibbānadhammo cāti pañcavidhopi nippariyāyena puggalasantānaṃ dhāretīti katvā ‘‘nippariyāyadhammo’’ti vuccati. Cattāri pana sāmaññaphalāni paṭippassaddhipahānena maggānuguṇappavattiyā, pariyatti ca magganibbānādhigamassa mūlakāraṇabhāvatoti pañcavidhopi pariyāyadhammo nāma.

    ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ‘‘ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪੯; ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੭੬; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੬; ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੧੦, ੨੫, ੨੬), ‘‘ਰਾਗવਿਰਾਗਮਨੇਜਮਸੋਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਹਿ (વਿ॰ વ॰ ੮੮੭) ਚ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇਹਿ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਤਦਟ੍ਠਕਥਾਦੀਸੁ ਚ વਣ੍ਣਿਤਸ੍ਸ ਸਰਣਾਨੁਸ੍ਸਰਣવਸੇਨਾਪਿ ਸਗ੍ਗਮੋਕ੍ਖਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਟਿਲਾਭਕਾਰਣਸ੍ਸ ਅਨવਸੇਸਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਰਤਨਗੁਣਸ੍ਸ ਨਯਤੋ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਚ ‘‘વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਣਾਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ ਚ ਧਮ੍ਮਰਤਨਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ વਨ੍ਦਨੀਯਸ੍ਸ ਥੁਤਿਪਣਾਮਸਭਾવਾ વਨ੍ਦਨਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।

    Ettāvatā ‘‘svākkhāto bhagavatā dhammo’’tiādinā (saṃ. ni. 1.249; a. ni. 3.76; dī. ni. 3.6; a. ni. 6.10, 25, 26), ‘‘rāgavirāgamanejamasoka’’ntiādīhi (vi. va. 887) ca suttantehi vuttassa, tadaṭṭhakathādīsu ca vaṇṇitassa saraṇānussaraṇavasenāpi saggamokkhasampattipaṭilābhakāraṇassa anavasesassa dhammaratanaguṇassa nayato uddiṭṭhattā ca ‘‘vanditvā’’ti iminā paṇāmassa dassitattā ca dhammaratanasaṅkhātassa dutiyassa vandanīyassa thutipaṇāmasabhāvā vandanā dassitāti daṭṭhabbaṃ.

    ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਸਙ੍ਘਰਤਨਸ੍ਸ વਨ੍ਦਨਾਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਗਣਞ੍ਚੇવ ਨਿਰਙ੍ਗਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ‘‘ਰਾਗੋ ਅਙ੍ਗਣਂ ਦੋਸੋ ਅਙ੍ਗਣਂ ਮੋਹੋ ਅਙ੍ਗਣ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਭ॰ ੯੨੪) વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਰਾਗਾਦਿਅਙ੍ਗਣੇਹਿ ਤਦਙ੍ਗવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਨਿਸ੍ਸਰਣવਿਮੁਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਨਿਗ੍ਗਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਨਿਰਙ੍ਗਣੋ, ਤਂ ਨਿਰਙ੍ਗਣਂ। ਅਰਿਯવਂਸੇ ਸੀਲਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿવਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖਾਤੇਹਿ ਗੁਣਗਣੇਹਿ ਗਣੀਯਤੀਤਿ ਗਣੋ, ਤਂ।

    Tadanantaraṃ saṅgharatanassa vandanāsandassanatthaṃ vuttaṃ ‘‘gaṇañceva niraṅgaṇa’’nti. Ettha ‘‘rāgo aṅgaṇaṃ doso aṅgaṇaṃ moho aṅgaṇa’’nti (vibha. 924) vuttehi rāgādiaṅgaṇehi tadaṅgavikkhambhanasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇavimuttivasena niggato vimuttoti niraṅgaṇo, taṃ niraṅgaṇaṃ. Ariyavaṃse sīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanasaṅkhātehi guṇagaṇehi gaṇīyatīti gaṇo, taṃ.

    ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ‘‘ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪੯; ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੭੬; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੬; ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੧੦, ੨੫, ੨੬;), ‘‘ਯਤ੍ਥ ਚ ਦਿਨ੍ਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਮਾਹੁ, ਚਤੂਸੁ ਸੁਚੀਸੁ ਪੁਰਿਸਯੁਗੇਸੂ’’ਤਿਆਦੀਹਿ (વਿ॰ વ॰ ੮੮੮) ਚ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤਪਦੇਹਿ વੁਤ੍ਤਾਨਂ, ਤਦਟ੍ਠਕਥਾਦੀਸੁ ਚ વਣ੍ਣਿਤਾਨਂ વਿਮਲਾਤੁਲਨਿਖਿਲવਿਸਾਲਪੇਸਲਸੀਲਾਦਿਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾਨਗ੍ਘਸਙ੍ਘਰਤਨਗੁਣਾਨਂ ਸਂਕਿਤ੍ਤਨਸਭਾવਾਯ ਥੁਤਿਯਾ ਚ ‘‘વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਏਤੇਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸਰੂਪਪਭੇਦਪਣਾਮਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਚ ਸਙ੍ਘਰਤਨਸਙ੍ਖਾਤਤਤਿਯવਨ੍ਦਨੀਯવਤ੍ਥੁવਿਸਯਾ ਥੁਤਿਪ੍ਪਣਾਮਸਙ੍ਖਾਤਾ વਨ੍ਦਨਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਿਰਸਾਤਿ ਅਤ੍ਤਪ੍ਪਸਾਦਗਾਰવਾવਹਨ੍ਤੇਨ ਮੁਦ੍ਧਨਾ। વਨ੍ਦਿਤ੍વਾਤਿ ਪਣਮਿਤ੍વਾ ਥੋਮਿਤ੍વਾ વਾ।

    Ettāvatā ‘‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādinā (saṃ. ni. 1.249; a. ni. 3.76; dī. ni. 3.6; a. ni. 6.10, 25, 26;), ‘‘yattha ca dinnaṃ mahapphalamāhu, catūsu sucīsu purisayugesū’’tiādīhi (vi. va. 888) ca tehi tehi suttapadehi vuttānaṃ, tadaṭṭhakathādīsu ca vaṇṇitānaṃ vimalātulanikhilavisālapesalasīlādinānappakārānagghasaṅgharatanaguṇānaṃ saṃkittanasabhāvāya thutiyā ca ‘‘vanditvā’’ti etena yathāvuttasarūpapabhedapaṇāmassa vuttattā ca saṅgharatanasaṅkhātatatiyavandanīyavatthuvisayā thutippaṇāmasaṅkhātā vandanā dassitāti veditabbā. Sirasāti attappasādagāravāvahantena muddhanā. Vanditvāti paṇamitvā thomitvā vā.

    ਏવਂ ਪਠਮਗਾਥਾਯ વਨ੍ਦਨੀਯਸ੍ਸ ਰਤਨਤ੍ਤਯਸ੍ਸ ਥੁਤਿਪ੍ਪਣਾਮਸਙ੍ਖਾਤਂ વਨ੍ਦਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤਦਨਨ੍ਤਰਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਪਯੋਜਨਾਦਿਪਟਿਪਾਦਿਕਾਯ ਗਾਥਾਯ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸਂਸਾਰੇ ਭਯਂ ਇਕ੍ਖਤੀਤਿ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਟ੍ਠ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਪਾਲ਼ਿਯਂ (ਪਾਰਾ॰ ੪੪-੪੫; વਿਭ॰ ੫੧੦) ਪਨ ‘‘ਭਿਨ੍ਨਪਟਂ ਧਾਰੇਤੀਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਭਿਕ੍ਖਨਸੀਲੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰવਸੇਨ ਨਿਬ੍ਬਚਨਨ੍ਤਰਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸਂવਰਣਾਰਹਸ੍ਸੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਮਗ੍ਗੇਨ ਸਙ੍ਘੇਨ ਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਅਕੁਪ੍ਪੇਨ ਠਾਨਾਰਹੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਅਯਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਾ ਸਾਸਨਾવਚਾਰਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਞ੍ਚ। ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਞ੍ਚਾਤਿ ਅਟ੍ਠવਾਚਿਕਉਪਸਮ੍ਪਦਾਕਮ੍ਮੇਨ ਉਭਤੋਸਙ੍ਘੇ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਤਾਦਿਸਾਯੇવ ਕੁਲਧੀਤਰੋ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਏਕਤੋਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਪਿ ਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਗਯ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਏਕਤੋਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਸਙ੍ਘੇ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਯਾવ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ ਨ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਚ ਲਿਙ੍ਗਪਰਿવਤ੍ਤਨੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਤਾਸਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਞ੍ਚ।

    Evaṃ paṭhamagāthāya vandanīyassa ratanattayassa thutippaṇāmasaṅkhātaṃ vandanaṃ dassetvā tadanantarāya sandassetabbapayojanādipaṭipādikāya gāthāya ‘‘bhikkhūna’’nti iminā kiñcāpi saṃsāre bhayaṃ ikkhatīti ‘‘bhikkhū’’ti kalyāṇaputhujjanena saddhiṃ aṭṭha ariyapuggalā vuccanti, pāḷiyaṃ (pārā. 44-45; vibha. 510) pana ‘‘bhinnapaṭaṃ dhāretīti bhikkhu, bhikkhanasīloti bhikkhū’’tiādinā bhikkhusaddassa atthuddhāravasena nibbacanantarāni dassetvā pātimokkhasaṃvarasaṃvaraṇārahasseva adhippetabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘samaggena saṅghena ñatticatutthena kammena akuppena ṭhānārahena upasampanno, ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhū’’ti dassitā sikkhākāmā sāsanāvacārā kulaputtā idhādhippetā, tesaṃ bhikkhūnañca. Bhikkhunīnañcāti aṭṭhavācikaupasampadākammena ubhatosaṅghe upasampannātādisāyeva kuladhītaro dassitā. Ekatopasampannāpi sāmaññena gayhanti. Ekatopasampannāti ca bhikkhunisaṅghe upasampajjitvā yāva bhikkhusaṅghe na upasampajjanti, tāva, bhikkhunī ca liṅgaparivattanena bhikkhunibhāvappattā adhippetā, tāsaṃ bhikkhunīnañca.

    ਹਿਤਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਪ੍ਫਾਦਕਰਣਤ੍ਥਾਯ ਹਿਨੋਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਯਥਾਧਿਪ੍ਪੇਤਫਲਸਾਧਨੇ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਰੋਗਤਾਦਿਕਾਰਣਂ ਅਮਤੋਸਧਾਦਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਸਗ੍ਗਮੋਕ੍ਖਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਿਦ੍ਧਿਕਾਰਣਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸੀਲਰਕ੍ਖਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਦਤ੍ਥਾਯ।

    Hitatthāyāti sabbasampattinipphādakaraṇatthāya hinoti gacchati yathādhippetaphalasādhane pavattatīti hitanti arogatādikāraṇaṃ amatosadhādi vuccati. Idha pana saggamokkhasampattisiddhikāraṇaṃ pātimokkhasaṃvarasīlarakkhanaṃ vuccati, tadatthāya.

    ਸਮਾਹਿਤੋ ਸਮ੍ਮਾ ਆਹਿਤੋ ਪવਤ੍ਤਿਤੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯਮਗ੍ਗੋ ਏਤੇਨਾਤਿ ‘‘ਸਮਾਹਿਤੋ’’ਤਿ ਪਕਰਣਕਾਰਕੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਅਥ વਾ ਸਮ੍ਮਾ ਆਹਿਤਂ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਠਪਿਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਮੇਤਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਸਮਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੇਨ ‘‘ਸਮਾਹਿਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਪਰਮਗਮ੍ਭੀਰਸੁਦੁਤ੍ਤਰવਿਨਯਪਿਟਕਤ੍ਥવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਪવਤ੍ਤਨਾਰਹਸ੍ਸ ਇਮਿਨਾ વਿਸੇਸਨੇਨ ਅਤ੍ਤਨਿ ਸਮਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤੋ ਸਮਾਧਿ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਤੇਨ ਸਮਾਧਿਨਾ ਸਮਾਹਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Samāhito sammā āhito pavattito vinicchayamaggo etenāti ‘‘samāhito’’ti pakaraṇakārako dassito. Atha vā sammā āhitaṃ vinayavinicchaye ṭhapitaṃ pavattitaṃ cittametassāti ‘‘samāhitacitto’’ti vattabbe uttarapadalopena ‘‘samāhito’’ti vutto. Paramagambhīrasuduttaravinayapiṭakatthavinicchaye pavattanārahassa iminā visesanena attani samāhitacittappavattinimittabhūto attano ñāṇassa padaṭṭhānabhūto samādhi dassito tena samādhinā samāhito hutvāti attho.

    ਪવਕ੍ਖਾਮੀਤਿ ਪਕਾਰੇਨ વਕ੍ਖਾਮਿ, ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ વੁਤ੍ਤੇ ਅਜ੍ਜਤਨਾ ਮਨ੍ਦਸਤਿਮਤਿવੀਰਿਯਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨਕਾ ਗਮ੍ਭੀਰਤਰਂ વਿਨਯਪਿਟਕਤ੍ਥવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਸੁਖੇਨ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ, ਧਾਰੇਤੁਞ੍ਚ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਤਾਦਿਸੇਨ ਪਕਾਰવਿਸੇਸੇਨ વਕ੍ਖਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਾਸੇਨਾਤਿ ਸਮਸਨਂ ਸਂਖਿਪਨਂ ਸਮਾਸੋ, ਤੇਨ, ਸਂਖਿਤ੍ਤਰੁਚਿਕਾਨਮੁਗ੍ਘਾਟਿਤਞ੍ਞੂਨਂ ਕਤਾਧਿਕਾਰਾਨਂ ਞਾਣੁਤ੍ਤਰਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਞ੍ਚ ਪਪਞ੍ਚਭੀਰੁਕਾਨਂ ਗਹਣਧਾਰਣੇ ਮਨ੍ਦਯਨ੍ਤਾਨਂ ਮਨ੍ਦਬੁਦ੍ਧੀਨਞ੍ਚ ਉਪਕਾਰਕੇਨ ਨਾਤਿવਿਤ੍ਥਾਰਕ੍ਕਮੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਨਯਸ੍ਸਾਤਿ વਿਨਯਪਿਟਕਸ੍ਸ। ਤਞ੍ਹਿ –

    Pavakkhāmīti pakārena vakkhāmi, yena pakārena vinayavinicchaye vutte ajjatanā mandasatimativīriyā paṭipajjanakā gambhīrataraṃ vinayapiṭakatthavinicchayaṃ sukhena uggaṇhituṃ, dhāretuñca sakkonti, tādisena pakāravisesena vakkhāmīti attho. Samāsenāti samasanaṃ saṃkhipanaṃ samāso, tena, saṃkhittarucikānamugghāṭitaññūnaṃ katādhikārānaṃ ñāṇuttarānaṃ puggalānañca papañcabhīrukānaṃ gahaṇadhāraṇe mandayantānaṃ mandabuddhīnañca upakārakena nātivitthārakkamenāti attho. Vinayassāti vinayapiṭakassa. Tañhi –

    ‘‘વਿવਿਧવਿਸੇਸਨਯਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Vividhavisesanayattā;

    વਿਨਯਨਤੋ ਚੇવ ਕਾਯવਾਚਾਨਂ।

    Vinayanato ceva kāyavācānaṃ;

    વਿਨਯਤ੍ਥવਿਦੂਹਿ ਅਯਂ।

    Vinayatthavidūhi ayaṃ;

    વਿਨਯੋ ‘વਿਨਯੋ’ਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤੋ’’ਤਿ॥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.ਪਠਮਸਙ੍ਗੀਤਿਕਥਾ; ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿਕਥਾ; ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਨਿਦਾਨਕਥਾ) –

    Vinayo ‘vinayo’ti akkhāto’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamasaṅgītikathā; pārā. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā; dha. sa. aṭṭha. nidānakathā) –

    વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਅਤ੍ਥવਿਸੇਸੇਹਿ ‘‘વਿਨਯੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤਸਭਾવਸ੍ਸ ‘‘વਿਨਯੋ ਨਾਮ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਆਯੂ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.ਪਠਮਸਙ੍ਗੀਤਿਕਥਾ; ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.ਪਠਮਸਙ੍ਗੀਤਿਕਥਾ; ਖੁ॰ ਪਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫.ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿਕਥਾ) ਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਰਕੇਹਿ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਾਦੀਹਿ ਅਭਿਤ੍ਥੁਤਗੁਣਸ੍ਸ વਿਨਯਪਿਟਕੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸ। વਿਨਿਚ੍ਛਯਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸੇਨ, વਿવਿਧੇਨ વਾ ਆਕਾਰੇਨ વਿਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਨੀਹਰਣવਸੇਨ ਚੀਯਤਿ વਿਭਜੀਯਤੀਤਿ ‘‘વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ’’ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ વਿਭਜਨਂ, વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਨਾਮ ਪਕਰਣਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘વਿਨਯਸ੍ਸવਿਨਿਚ੍ਛਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਅਲੁਤ੍ਤਸਮਾਸੋਯਂ ‘‘ਦੇવਾਨਂਪਿਯਤਿਸ੍ਸੋ, ਕਣ੍ਠੇਕਾਲ਼ੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ।

    Vuttehi atthavisesehi ‘‘vinayo’’ti vuccati. Tassa evaṃ sandassitasabhāvassa ‘‘vinayo nāma sāsanassa āyū’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamasaṅgītikathā; pārā. aṭṭha. 1.paṭhamasaṅgītikathā; khu. pā. aṭṭha. 5.paṭhamamahāsaṅgītikathā) saṅgītikārakehi mahākassapādīhi abhitthutaguṇassa vinayapiṭakuttamassa. Vinicchayanti visesena, vividhena vā ākārena vippaṭipattinīharaṇavasena cīyati vibhajīyatīti ‘‘vinicchayo’’ti laddhanāmaṃ vibhajanaṃ, vinayavinicchayaṃ nāma pakaraṇanti vuttaṃ hoti. ‘‘Vinayassavinicchaya’’nti ca aluttasamāsoyaṃ ‘‘devānaṃpiyatisso, kaṇṭhekāḷo’’tiādīsu viya.

    ਏવਂ ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਕਤ੍ਤੁਨਿਮਿਤ੍ਤਪਯੋਜਨਾਭਿਧਾਨਾਭਿਧੇਯ੍ਯਪਕਰਣਪ੍ਪਕਾਰੇਕਦੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਸવਨਕਾਰਣਨਿਦਸ੍ਸਨਮੁਖੇਨਾਪਿ ਪਕਰਣਪ੍ਪਕਾਰਾਦਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਮਾਹ ‘‘ਅਨਾਕੁਲ’’ਮਿਚ੍ਚਾਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਨਾਕੁਲਨ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਏਤ੍ਥ ਸਦ੍ਦਤੋ, ਅਤ੍ਥਤੋ, વਿਨਿਚ੍ਛਯਤੋ વਾ ਆਕੁਲਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰવਿਰੋਧੋ, ਮਿਸ੍ਸਤਾ વਾਤਿ ਅਨਾਕੁਲੋ, વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ, ਤਂ વਦਤੋ ਮੇ ਨਿਬੋਧਥਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਅਸਂਕਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਨਿਕਾਯਨ੍ਤਰਲਦ੍ਧੀਹਿ ਅਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਂ।

    Evaṃ dutiyagāthāya kattunimittapayojanābhidhānābhidheyyapakaraṇappakārekadesaṃ dassetvā sakkaccasavanakāraṇanidassanamukhenāpi pakaraṇappakārādiṃ dassetumāha ‘‘anākula’’miccādi. Tattha anākulanti natthi ettha saddato, atthato, vinicchayato vā ākulaṃ pubbāparavirodho, missatā vāti anākulo, vinayavinicchayo, taṃ vadato me nibodhathāti sambandho. Asaṃkiṇṇanti nikāyantaraladdhīhi asammissaṃ.

    ਮਧੁਰਤ੍ਥਪਦਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਪਦਾਨਂ ਕਮੋ ਪਦਕ੍ਕਮੋ, ਪਦਗਤਿ, ਸਦ੍ਦਾਨਮੁਚ੍ਚਾਰਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਧੁਰੋ ਅਤ੍ਥੋ ਚ ਪਦਕ੍ਕਮੋ ਚ ਯਸ੍ਸ ਸੋ ਮਧੁਰਤ੍ਥਪਦਕ੍ਕਮੋ, ਤਂ –

    Madhuratthapadakkamanti padānaṃ kamo padakkamo, padagati, saddānamuccāraṇanti attho. Madhuro attho ca padakkamo ca yassa so madhuratthapadakkamo, taṃ –

    ‘‘ਪਦਾਸਤ੍ਤਂ ਪਦਤ੍ਥਾਨਂ, ਮਧੁਰਤ੍ਥਮੁਦੀਰਿਤਂ।

    ‘‘Padāsattaṃ padatthānaṃ, madhuratthamudīritaṃ;

    ਯੇਨ ਮਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਧੀਮਨ੍ਤੋ, ਮਧੁਨੇવ ਮਧੁਬ੍ਬਤਾ’’ਤਿ॥ –

    Yena majjanti dhīmanto, madhuneva madhubbatā’’ti. –

    ਇਮਿਨਾ ਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਦ੍ਦਾਨਮਤ੍ਥਾਨਞ੍ਚ વਸੇਨ ਪਦਾਸਤ੍ਤਾਪਰਨਾਮਧੇਯ੍ਯਮਾਧੁਰਿਯਾਲਙ੍ਕਾਰੇਨ ਸਮਲਙ੍ਕਤਤ੍ਤਾ ਮਧੁਰਤ੍ਥਪਦਕ੍ਕਮਂ।

    Iminā lakkhaṇena saddānamatthānañca vasena padāsattāparanāmadheyyamādhuriyālaṅkārena samalaṅkatattā madhuratthapadakkamaṃ.

    ਪਟੁਭਾવਕਰਨ੍ਤਿ ਪਟਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ ਪਟੁ, ਪਞ੍ਞવਾ, ਪਟੁਨੋ ਭਾવੋ, ਸਦ੍ਦਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤਾ ਪਞ੍ਞਾ, ਤਂ ਪਟੁਭਾવਂ ਪਞ੍ਞਾવਿਸੇਸਂ ਕਰੋਤਿ ਜਨੇਤੀਤਿ ਪਟੁਭਾવਕਰੋ, ਤਂ, ਪਞ੍ਞਾવਿਸੇਸਜਨਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤਂ વਿਨਯਸ੍ਸ વਿਨਿਚ੍ਛਯਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਪਰਮਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਮਂ। વਿਨਯਕ੍ਕਮੇਤਿ વਿਨਯਪਿਟਕੇ, ਤਦਤ੍ਥੇ ਚ, ਪવਤ੍ਤਿਕ੍ਕਮੇ ਪਟੁਭਾવਕਰਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Paṭubhāvakaranti paṭati gacchati pajānātīti paṭu, paññavā, paṭuno bhāvo, saddappavattinimittabhūtā paññā, taṃ paṭubhāvaṃ paññāvisesaṃ karoti janetīti paṭubhāvakaro, taṃ, paññāvisesajanakanti attho. Etaṃ vinayassa vinicchayanti yojanā. Paramanti uttamaṃ. Vinayakkameti vinayapiṭake, tadatthe ca, pavattikkame paṭubhāvakaranti attho.

    ਏવਂ ਤਤਿਯਗਾਥਾਯ ਪਕਰਣਗੁਣਾਪਦੇਸੇਨ ਸੋਤੁਜਨਂ ਸਮੁਸ੍ਸਾਹੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ‘‘ਅਪਾਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਚਤੁਤ੍ਥਗਾਥਾਯ ਪਕਰਣਞ੍ਚ ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯਂ વਿਨਯਪਿਟਕਞ੍ਚ ਨਾવਾਸਾਗਰਭਾવੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤਿਰੋਭੂਤੋਪਮੇਯ੍ਯੋਪਮਾਨਭੇਦੇਨ ਰੂਪਕਾਲਙ੍ਕਾਰੇਨ ਪਕਰਣਗੁਣਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸੋਤੁਜਨਂ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਪਾਰਨ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਾਰਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਪਾਰੋ, વਿਨਯਸਾਗਰੋ। ਸੋ ਹਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇਸੁ ਸਾਸਨਂ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ વਿਨਯਪਿਟਕੇ ਉਗ੍ਗਹਣਧਾਰਣਪਟਿਪਾਦਨਪਟਿਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਅਕਤਾਧਿਕਾਰੇਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਦੁਰਧਿਗਮਨੀਯਧਮ੍ਮਤ੍ਥਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਭਾਨਪਰਿਯਨ੍ਤਤਾਯ ‘‘ਅਪਾਰੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Evaṃ tatiyagāthāya pakaraṇaguṇāpadesena sotujanaṃ samussāhetvā idāni ‘‘apāra’’ntiādicatutthagāthāya pakaraṇañca tannissayaṃ vinayapiṭakañca nāvāsāgarabhāvena dassetvā tirobhūtopameyyopamānabhedena rūpakālaṅkārena pakaraṇaguṇaṃ pakāsento sotujanaṃ samuttejeti. Tattha apāranti natthi pāraṃ etassāti apāro, vinayasāgaro. So hi purimabuddhuppādesu sāsanaṃ pasīditvā vinayapiṭake uggahaṇadhāraṇapaṭipādanapaṭipattivasena akatādhikārehi puggalehi duradhigamanīyadhammatthaniruttipaṭibhānapariyantatāya ‘‘apāro’’ti vuccati.

    ਓਤਰਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸਜ੍ਝਾਯਨਸવਨਧਾਰਣਾਦਿવਸੇਨ ਅਜ੍ਝੋਗਾਹਨ੍ਤਾਨਂ। ਸਾਰਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਮ੍ਪਾਪਕਭਾવੇਨ ਸਾਰਭੂਤਾਯ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸਮ੍ਭਾਰਾਯ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮੂਲਭੂਤਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸਙ੍ਖਾਤਸੀਲਸਾਰਪ੍ਪਕਾਸਕਤਾਯ ਸਾਰਂ। વਿਨਯਸਾਗਰਨ੍ਤਿ વਿਨਯਪਿਟਕਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਾਗਰਂ। વਿਨਯੋ ਹਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਕਾਲਪ੍ਪਤ੍ਤਜਾਨਨਸ੍ਸਾਪਿ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਆਦੀਨਮ੍ਪਿ ਅવਿਸਯਤ੍ਤਾ ਅਤਿਗਮ੍ਭੀਰਾਤਿવਿਤ੍ਥਿਣ੍ਣਭਾવੇਨ ਸਾਗਰੋ વਿਯਾਤਿ ਸਾਗਰੋ, વਿਨਯੋ ਚ ਸੋ ਸਾਗਰੋ ਚਾਤਿ વਿਨਯਸਾਗਰੋ, ਤਂ, ਅਗਾਧਾਪਾਰਗੁਣਯੋਗਤੋ ਸਾਗਰੋਪਮਂ વਿਨਯਪਿਟਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Otarantānanti sajjhāyanasavanadhāraṇādivasena ajjhogāhantānaṃ. Sāranti nibbānasampāpakabhāvena sārabhūtāya ariyamaggasambhārāya pubbabhāgapaṭipattiyā mūlabhūtapātimokkhasaṃvarasaṅkhātasīlasārappakāsakatāya sāraṃ. Vinayasāgaranti vinayapiṭakasaṅkhātaṃ sāgaraṃ. Vinayo hi sikkhāpadapaññattiyā kālappattajānanassāpi dhammasenāpatiādīnampi avisayattā atigambhīrātivitthiṇṇabhāvena sāgaro viyāti sāgaro, vinayo ca so sāgaro cāti vinayasāgaro, taṃ, agādhāpāraguṇayogato sāgaropamaṃ vinayapiṭakanti attho.

    ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾਪਿ ‘‘ਹਿਤਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਤ੍ਤਾ ਚ વਾਕ੍ਯਨ੍ਤਰੇਹਿ ਅਨ੍ਤਰਿਤਭਾવੇਨ ਦੂਰਤ੍ਤਾ ਚ ਤਂ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਏਤ੍ਥ વਿਨਯਸਾਗਰਜ੍ਝੋਗਾਹਨਤਦਤ੍ਥਪਟਿਪਜ੍ਜਨਾਰਹਕਤ੍ਤੁવਿਸੇਸਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਾਯ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਨਾવਾ વਿਯ ਭੂਤੋ ਨਾવਾਭੂਤੋ, ਤਂ, ਨਾવਾਟ੍ਠਾਨਿਯਂ ਮਹਾਨਾવਾਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਨੋਰਮਨ੍ਤਿ ਮਨੋ ਰਮਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਏਤੇਨਾਤਿ વਾ ਮਨੋਰਮੋ, ਤਂ, ਅਜ੍ਝਾਯਨવੋਹਾਰਪਸੁਤਾਨਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਰਾਯਨਾਨਞ੍ਚ ਸਾਧੂਨਂ ਮਨੋਰਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Dutiyagāthāya ‘‘bhikkhūnaṃ bhikkhunīna’’nti vatvāpi ‘‘hitatthāyā’’ti iminā sambandhattā ca vākyantarehi antaritabhāvena dūrattā ca taṃ anādiyitvā ettha vinayasāgarajjhogāhanatadatthapaṭipajjanārahakattuvisesasandassanatthāya ‘‘bhikkhūnaṃ bhikkhunīna’’nti puna vuttanti daṭṭhabbaṃ. Nāvā viya bhūto nāvābhūto, taṃ, nāvāṭṭhāniyaṃ mahānāvāsadisanti attho. Manoramanti mano ramati ettha, etenāti vā manoramo, taṃ, ajjhāyanavohārapasutānaṃ paṭipattiparāyanānañca sādhūnaṃ manoramanti attho.

    ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਪਕਰਣਗੁਣਸਂਕਿਤ੍ਤਨੇਨ ਸੋਤੁਜਨਂ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਸવਨੇ ਨਿਯੋਜੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਸ੍ਮਾ વਿਨਯਨੂਪਾਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਅਨਾਕੁਲਤਾਦਿવਿવਿਧਾਨਗ੍ਘਗੁਣਾਲਙ੍ਕਾਰਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ, ਤੇਨ ਹੇਤੁਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਨਯਨੂਪਾਯਨ੍ਤਿ વਿવਿਧਾਕਾਰੇਨ, વਿਸੇਸਨਯਤੋ વਾ ਕਾਯવਾਚਾਨਂ ਨਯਨਂ ਦਮਨਂ ਅਕਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬੇਸੁ ਨਿਯੋਜਨਂ વਿਨਯਨਂ, ਉਪੇਚ੍ਚ ਤਂ ਫਲਂ ਆਯਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਉਪਾਯੋ, ਹੇਤੁ, વਿਨਯਨਸ੍ਸ ਉਪਾਯੋ વਿਨਯਨੂਪਾਯੋ, ਤਂ, ਕਾਯਜੀવਿਤਾਨਪੇਕ੍ਖਾਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਾਨਂ ਪੇਸਲਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ ਕਾਯવਾਚਾਨਂ ਅਨਨੁਲੋਮਿਕવਿਪ੍ਫਨ੍ਦਿਤਾਪਨਯਨਸਙ੍ਖਾਤਦਮਨਸ੍ਸ ਕਾਰਣਭੂਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    Ettāvatā pakaraṇaguṇasaṃkittanena sotujanaṃ samuttejetvā idāni sakkaccasavane niyojento ‘‘tasmā vinayanūpāya’’ntiādimāha. Tattha tasmāti yasmā yathāvuttaṃ anākulatādivividhānagghaguṇālaṅkārapaṭimaṇḍitaṃ, tena hetunāti attho. Vinayanūpāyanti vividhākārena, visesanayato vā kāyavācānaṃ nayanaṃ damanaṃ akattabbato nivattetvā kattabbesu niyojanaṃ vinayanaṃ, upecca taṃ phalaṃ āyati uppajjatīti upāyo, hetu, vinayanassa upāyo vinayanūpāyo, taṃ, kāyajīvitānapekkhānaṃ sikkhākāmānaṃ pesalānaṃ bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ kāyavācānaṃ ananulomikavipphanditāpanayanasaṅkhātadamanassa kāraṇabhūtanti vuttaṃ hoti.

    ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਿਤੇ ਪਕਰਣੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭੂਤਾਨਂ ਅਨਾਕੁਲਤਾਦਿਗੁਣਾਨਂ વਿਭਾવਨવਸੇਨ ‘‘ਅਨਾਕੁਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਿਸੇਸਨਾਨਿ વਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਸવਨਾવਬੋਧੇ વਿਸਯਂ વਿਸੇਸਿਤਬ੍ਬਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਮਾਹ ‘‘વਿਨਯਸ੍ਸવਿਨਿਚ੍ਛਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ‘‘વਿਨਯਸ੍ਸવਿਨਿਚ੍ਛਯ’’ਨ੍ਤਿ ‘‘ਪવਕ੍ਖਾਮੀ’’ਤਿ ਕਿਰਿਯਾਯ ਕਮ੍ਮਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਇਧ ਆਨੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਯਮਾਨਮ੍ਪਿ ਦੂਰਸਮ੍ਬਨ੍ਧਂ ਹੋਤੀਤਿ ਤਮਨਾਨੇਤ੍વਾ ‘‘ਨਿਬੋਧਥਾ’’ਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਕਿਰਿਯਾਯ ਕਮ੍ਮਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘વਿਨਯਸ੍ਸવਿਨਿਚ੍ਛਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪੁਨਰੁਤ੍ਤਿਦੋਸਾਭਾવੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।

    Ettāvatā attanā kattumicchite pakaraṇe paṇḍitānaṃ pavattihetubhūtānaṃ anākulatādiguṇānaṃ vibhāvanavasena ‘‘anākula’’ntiādivisesanāni vatvā idāni sakkaccasavanāvabodhe visayaṃ visesitabbaṃ dassetumāha ‘‘vinayassavinicchaya’’nti. Ettha ca dutiyagāthāya ‘‘vinayassavinicchaya’’nti ‘‘pavakkhāmī’’ti kiriyāya kammadassanavasena vuttaṃ, taṃ idha ānetvā sambandhiyamānampi dūrasambandhaṃ hotīti tamanānetvā ‘‘nibodhathā’’ti imissā kiriyāya kammasandassanatthaṃ ‘‘vinayassavinicchaya’’nti vuttattā punaruttidosābhāvoti daṭṭhabbaṃ.

    ਅવਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿવਿਧੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਖਿਤ੍ਤਂ ਪੇਸਿਤਂ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ, ਉਦ੍ਧਚ੍ਚવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਦਿਪਰੇਤਂ ਅਸਮਾਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਨ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਅવਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ, ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਂ ਸਮਾਹਿਤਂ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ, ਤੇਨ, ਏਤਸ੍ਸ ਪਕਰਣੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਸવਨਾਦਿਬ੍ਯਾਪਾਰਂ વਿਨਾ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨ વਿਕ੍ਖੇਪਮਨਾਪਨ੍ਨੇਨ ਸਮਾਹਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਅવਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਨ…ਪੇ॰… ਨਿਬੋਧਥਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੇਨ ਚ ‘‘ਅવਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਨਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વਚਨਤੋ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਦਾਯਾਦਾਭਾવਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਕਰਣਤ੍ਥਭੂਤਾਯ ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾਯ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਜ੍ਜਨਾਪਦੇਸੋ ਕਤੋ ਹੋਤਿ।

    Avikkhittena cittenāti ettha vividhe ārammaṇe khittaṃ pesitaṃ vikkhittaṃ, uddhaccavicikicchādiparetaṃ asamāhitaṃ cittaṃ, na vikkhittaṃ avikkhittaṃ, tappaṭipakkhaṃ samāhitaṃ kusalacittaṃ, tena, etassa pakaraṇuttamassa savanādibyāpāraṃ vinā nānārammaṇesu pavattivasena vikkhepamanāpannena samāhitena cittenāti attho. ‘‘Avikkhittena…pe… nibodhathā’’ti vadantena ca ‘‘avikkhittassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo vikkhittassā’’ti vacanato vikkhittassa dhammesu dāyādābhāvato attano pakaraṇatthabhūtāya adhisīlasikkhāya sammāpaṭipajjanāpadeso kato hoti.

    વਦਤੋ ਮੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਗਾਰવੇਨ ਚਾ’’ਤਿ ਪਾਠਸੇਸੋ। ਤਤ੍ਥਾਯਮਤ੍ਥੋ – ਭਾਸਮਾਨੇ ਮਯਿ ਗਾਰવੇਨ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਚਾਤਿ ਸਾਮਿਭੁਮ੍ਮਾਨਮવਿਸੇਸਤਾਯ ‘‘ਮੇ’’ਤਿ ਸਾਮਿવਚਨਸ੍ਸ ‘‘ਮਯੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਭવਤੋ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਪਕਰਣਸ੍ਸ ਅਨਾਕੁਲਤਾਦਿਗੁਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਚ વਤ੍ਤਰਿ ਮਯਿ ਗਾਰવੇਨ ਚ ਸਮਾਹਿਤੇਨ ਚੇਤਸਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਨਿਬੋਧਥਾਤਿ વਾਕ੍ਯਤ੍ਥਪਦਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯਭਾਸਿਤਤ੍ਥਭਾવਤ੍ਥਾਦਿવਸੇਨ ਨਿਸੇਸਤੋ ਬੋਧਥ, ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸੁਤ੍વਾ વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਬੁਜ੍ਝਥ વਿਜਾਨਾਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਚਿਨ੍ਤਾਭਾવਨਾਮਯਞਾਣਾਨਂ ਮੂਲਭੂਤਪਕਰਣવਿਸਯਂ ਸੁਤਮਯਞਾਣਂ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਥਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    Vadatometi ettha ‘‘gāravena cā’’ti pāṭhaseso. Tatthāyamattho – bhāsamāne mayi gāravena, yathāvuttena kāraṇena cāti sāmibhummānamavisesatāya ‘‘me’’ti sāmivacanassa ‘‘mayī’’ti atthasambhavato ayamattho vutto. Pakaraṇassa anākulatādiguṇasamannāgatattā ca vattari mayi gāravena ca samāhitena cetasāti adhippāyo. Nibodhathāti vākyatthapadatthaṃ sandhāyabhāsitatthabhāvatthādivasena nisesato bodhatha, sakkaccaṃ sutvā vinayavinicchayaṃ bujjhatha vijānāthāti attho, cintābhāvanāmayañāṇānaṃ mūlabhūtapakaraṇavisayaṃ sutamayañāṇaṃ nipphādethāti adhippāyo.

    ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Ganthārambhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact