| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
กถาวตฺถุปกรณ-อนุฎีกา
Kathāvatthupakaraṇa-anuṭīkā
คนฺถารมฺภวณฺณนา
Ganthārambhavaṇṇanā
สมุทาเย เอกเทสา อโนฺตคธาติ สมุทาโย เตสํ อธิฎฺฐานภาเวน วุโตฺต ยถา ‘‘รุเกฺข สาขา’’ติ ทเสฺสติ ‘‘กถาสมุทายสฺสา’’ติอาทินาฯ ตตฺถ กถานนฺติ ติโสฺส กถา วาโท ชโปฺป วิตณฺฑาติฯ เตสุ เยน ปมาณตเกฺกหิ ปกฺขปฎิปกฺขานํ ปติฎฺฐาปนปฎิเกฺขปา โหนฺติ, โส วาโทฯ เอกาธิกรณา หิ อญฺญมญฺญวิรุทฺธา ธมฺมา ปกฺขปฎิปกฺขา ยถา ‘‘โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา, น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติ (ที. นิ. ๑.๖๕)ฯ นานาธิกรณา ปน อญฺญมญฺญวิรุทฺธาปิ ปกฺขปฎิปกฺขา นาม น โหนฺติ ยถา ‘‘อนิจฺจํ รูปํ, นิจฺจํ นิพฺพาน’’นฺติฯ เยน ฉลชาตินิคฺคหฎฺฐาเนหิ ปกฺขปฎิปกฺขานํ ปติฎฺฐาปนํ ปฎิเกฺขปารโมฺภ, โส ชโปฺปฯ อารมฺภมตฺตเมเวตฺถ, น อตฺถสิทฺธีติ ทสฺสนตฺถํ อารมฺภคฺคหณํฯ ยาย ปน ฉลชาตินิคฺคหฎฺฐาเนหิ ปฎิปกฺขปฎิเกฺขปาย วายมนฺติ, สา วิตณฺฑาฯ ตตฺถ อตฺถวิกปฺปุปปตฺติยา วจนวิฆาโต ฉลํ ยถา ‘‘นวกมฺพโลยํ ปุริโส, ราชา โน สกฺขี’’ติ เอวมาทิ ฯ ทูสนภาสา ชาตโย, อุตฺตรปติรูปกาติ อโตฺถฯ นิคฺคหฎฺฐานานิ ปรโต อาวิ ภวิสฺสนฺติฯ เอวํ วาทชปฺปวิตณฺฑปฺปเภทาสุ ตีสุ กถาสุ อิธ วาทกถา ‘‘กถา’’ติ อธิเปฺปตาฯ สา จ โข อวิปรีตธมฺมตาย ปติฎฺฐาปนวเสน, น วิคฺคาหิกกถาภาเวนาติ เวทิตพฺพํฯ มาติกาฐปเนเนวาติ อุเทฺทสเทสนาย เอวฯ ฐปิตสฺสาติ เทสิตสฺสฯ เทสนา หิ เทเสตพฺพมตฺถํ วิเนยฺยสนฺตาเนสุ ฐปนโต นิกฺขิปนโต ฐปนํ, นิเกฺขโปติ จ วุจฺจติฯ
Samudāye ekadesā antogadhāti samudāyo tesaṃ adhiṭṭhānabhāvena vutto yathā ‘‘rukkhe sākhā’’ti dasseti ‘‘kathāsamudāyassā’’tiādinā. Tattha kathānanti tisso kathā vādo jappo vitaṇḍāti. Tesu yena pamāṇatakkehi pakkhapaṭipakkhānaṃ patiṭṭhāpanapaṭikkhepā honti, so vādo. Ekādhikaraṇā hi aññamaññaviruddhā dhammā pakkhapaṭipakkhā yathā ‘‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti (dī. ni. 1.65). Nānādhikaraṇā pana aññamaññaviruddhāpi pakkhapaṭipakkhā nāma na honti yathā ‘‘aniccaṃ rūpaṃ, niccaṃ nibbāna’’nti. Yena chalajātiniggahaṭṭhānehi pakkhapaṭipakkhānaṃ patiṭṭhāpanaṃ paṭikkhepārambho, so jappo. Ārambhamattamevettha, na atthasiddhīti dassanatthaṃ ārambhaggahaṇaṃ. Yāya pana chalajātiniggahaṭṭhānehi paṭipakkhapaṭikkhepāya vāyamanti, sā vitaṇḍā. Tattha atthavikappupapattiyā vacanavighāto chalaṃ yathā ‘‘navakambaloyaṃ puriso, rājā no sakkhī’’ti evamādi . Dūsanabhāsā jātayo, uttarapatirūpakāti attho. Niggahaṭṭhānāni parato āvi bhavissanti. Evaṃ vādajappavitaṇḍappabhedāsu tīsu kathāsu idha vādakathā ‘‘kathā’’ti adhippetā. Sā ca kho aviparītadhammatāya patiṭṭhāpanavasena, na viggāhikakathābhāvenāti veditabbaṃ. Mātikāṭhapanenevāti uddesadesanāya eva. Ṭhapitassāti desitassa. Desanā hi desetabbamatthaṃ vineyyasantānesu ṭhapanato nikkhipanato ṭhapanaṃ, nikkhepoti ca vuccati.
คนฺถารมฺภวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ganthārambhavaṇṇanā niṭṭhitā.
