Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဉ္စပကရဏ-အနုဋီကာ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
။ နမော တသ္သ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ။
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ပဋ္ဌာနပကရဏ-အနုဋီကာ
Paṭṭhānapakaraṇa-anuṭīkā
ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ
Ganthārambhavaṇṇanā
ကာမဂုဏာဒီဟီတိ ကာမဂုဏဈာနာဘိညာစိတ္တိသ္သရိယာဒီဟိ။ လဠန္တီတိ လဠိတာနုဘဝနဝသေန ရမန္တိ။ တေသူတိ ကာမဂုဏာဒီသု။ ဝိဟရန္တီတိ ဣရိယာပထပရိဝတ္တနာဒိနာ ဝတ္တန္တိ။ ပစ္စတ္ထိကေတိ ဗာဟိရဗ္ဘန္တရဘေဒေ အမိတ္တေ။ ဣသ္သရိယံ တတ္ထ တတ္ထ အာဓိပတေယ္ယံ။ ဌာနံ သေဋ္ဌိသေနာပတိယုဝရာဇာဒိဋ္ဌာနန္တရံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပရိဝာရပရိစ္ဆေဒာဒိ သင္ဂယ္ဟတိ။ ပုညယောဂာနုဘာဝပ္ပတ္တာယာတိ ဒာနမယာဒိပုညာနုဘာဝာဓိဂတာယ သမထဝိပသ္သနာဘာဝနာသင္ခာတယောဂာနုဘာဝာဓိဂတာယ စ။ ဇုတိယာတိ သရီရပ္ပဘာယ စေဝ ဉာဏပ္ပဘာယ စ။ ဧတ္ထ စ ဒေဝ-သဒ္ဒော ယထာ ကီဠာဝိဇိဂိသာဝောဟာရဇုတိဂတိအတ္ထော, ဧဝံ သတ္တိအဘိတ္ထဝကမနတ္ထောပိ ဟောတိ ဓာတုသဒ္ဒာနံ အနေကတ္ထဘာဝတောတိ ‘‘ယဒိစ္ဆိတနိပ္ဖာဒနေ သက္ကောန္တီတိ ဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
Kāmaguṇādīhīti kāmaguṇajhānābhiññācittissariyādīhi. Laḷantīti laḷitānubhavanavasena ramanti. Tesūti kāmaguṇādīsu. Viharantīti iriyāpathaparivattanādinā vattanti. Paccatthiketi bāhirabbhantarabhede amitte. Issariyaṃ tattha tattha ādhipateyyaṃ. Ṭhānaṃ seṭṭhisenāpatiyuvarājādiṭṭhānantaraṃ. Ādi-saddena parivāraparicchedādi saṅgayhati. Puññayogānubhāvappattāyāti dānamayādipuññānubhāvādhigatāya samathavipassanābhāvanāsaṅkhātayogānubhāvādhigatāya ca. Jutiyāti sarīrappabhāya ceva ñāṇappabhāya ca. Ettha ca deva-saddo yathā kīḷāvijigisāvohārajutigatiattho, evaṃ sattiabhitthavakamanatthopi hoti dhātusaddānaṃ anekatthabhāvatoti ‘‘yadicchitanipphādane sakkontīti vā’’tiādi vuttaṃ.
ဣဒ္ဓိဝိဓာဒိတာမတ္တေန ဘဂဝတော အဘိညာဒီနံ သာဝကေဟိ သာဓာရဏတာဝစနံ, သဘာဝတော ပန သဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓဂုဏာ အနညသာဓာရဏာယေဝာတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘နိရတိသယာယ အဘိညာကီဠာယ, ဥတ္တမေဟိ ဒိဗ္ဗဗ္ရဟ္မအရိယဝိဟာရေဟီ’’တိ အာဟ။ စိတ္တိသ္သရိယသတ္တဓနာဒီနံ ဒာနသင္ခာတေန သမ္မာပဋိပတ္တိအဝေစ္စပ္ပသာဒသက္ကာရာနံ ဂဟဏသင္ခာတေနာတိ ယောဇနာ။ ဂဟဏဉ္စေတ္ထ တေသု ဥပလဗ္ဘမာနသမ္မာပဋိပတ္တိအဝေစ္စပ္ပသာဒာနံ တေဟိ ဥပနီယမာနသက္ကာရသ္သ စ အဘိနန္ဒနံ အနုမောဒနံ သမ္ပဋိစ္ဆနဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မသဘာဝာနုရူပာနုသာသနီဝစနေနေဝ စ ပန သိက္ခာပဒပညတ္တိပိ သင္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ ဝီတိက္ကမဓမ္မာနုရူပာ အနုသာသနီတိ ကတ္ဝာ။ ဉာဏဂတိ ဉာဏေန ဂန္တဗ္ဗသ္သ ဉေယ္ယသ္သ အဝဗောဓော။ သမန္နာဂတတ္တာတိ ဣဒံ ‘‘အဘိညာကီဠာယာ’’တိအာဒီသု ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ, တထာ သဒေဝကေန လောကေနာတိ ဣဒံ ‘‘ဂမနီယတော’’တိအာဒီသု။ တေ ဒေဝေတိ သမ္မုတိဒေဝာဒိကေ ဒေဝေ။ တေဟိ ဂုဏေဟီတိ အဘိညာဒိဂုဏေဟိ။ ပူဇနီယတရော ဒေဝောတိ ဣဒံ ပူဇနီယပရိယာယော အယံ အတိ-သဒ္ဒောတိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ။ အတိရေကတရောတိ အဓိကတရော။ ဥပပတ္တိဒေဝာနန္တိ ဣဒံ တဗ္ဗဟုလတာယ ဝုတ္တံ။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝာပိ ဟိ တတ္ထ ဝိဇ္ဇန္တေဝ, တေသုပိ ဝာ လဗ္ဘမာနံ ဥပပတ္တိဒေဝဘာဝမတ္တမေဝ ဂဟေတ္ဝာ တထာ ဝုတ္တံ။ ပဋိပက္ခာနံ ဒုသ္သီလ္ယမုဋ္ဌသ္သစ္စဝိက္ခေပာနံ, သီလဝိပတ္တိအဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သအဝသိဋ္ဌနီဝရဏာနံ ဝာ။
Iddhividhāditāmattena bhagavato abhiññādīnaṃ sāvakehi sādhāraṇatāvacanaṃ, sabhāvato pana sabbepi buddhaguṇā anaññasādhāraṇāyevāti dassento ‘‘niratisayāya abhiññākīḷāya, uttamehi dibbabrahmaariyavihārehī’’ti āha. Cittissariyasattadhanādīnaṃ dānasaṅkhātena sammāpaṭipattiaveccappasādasakkārānaṃ gahaṇasaṅkhātenāti yojanā. Gahaṇañcettha tesu upalabbhamānasammāpaṭipattiaveccappasādānaṃ tehi upanīyamānasakkārassa ca abhinandanaṃ anumodanaṃ sampaṭicchanañca veditabbaṃ. Dhammasabhāvānurūpānusāsanīvacaneneva ca pana sikkhāpadapaññattipi saṅgahitāti daṭṭhabbā vītikkamadhammānurūpā anusāsanīti katvā. Ñāṇagati ñāṇena gantabbassa ñeyyassa avabodho. Samannāgatattāti idaṃ ‘‘abhiññākīḷāyā’’tiādīsu paccekaṃ yojetabbaṃ, tathā sadevakena lokenāti idaṃ ‘‘gamanīyato’’tiādīsu. Te deveti sammutidevādike deve. Tehi guṇehīti abhiññādiguṇehi. Pūjanīyataro devoti idaṃ pūjanīyapariyāyo ayaṃ ati-saddoti katvā vuttaṃ. Atirekataroti adhikataro. Upapattidevānanti idaṃ tabbahulatāya vuttaṃ. Visuddhidevāpi hi tattha vijjanteva, tesupi vā labbhamānaṃ upapattidevabhāvamattameva gahetvā tathā vuttaṃ. Paṭipakkhānaṃ dussīlyamuṭṭhassaccavikkhepānaṃ, sīlavipattiabhijjhādomanassaavasiṭṭhanīvaraṇānaṃ vā.
ဣသီနံ သတ္တမော, ဣသီသု သတ္တမောတိ ဒုဝိဓမ္ပိ အတ္ထံ ယောဇေတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော ‘‘စတုသစ္စာဝဗောဓဂတိယာ။ပေ.။ ဝုတ္တော’’တိ အာဟ။ သပရသန္တာနေသု သီလာဒိဂုဏာနံ ဧသနဋ္ဌေန ဝာ ဣသယော, ဗုဒ္ဓာဒယော အရိယာ။ ဣသိ စ သော သတ္တမော စာတိ ဣသိသတ္တမောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘နာမရူပနိရောဓ’’န္တိ ဧတ္ထ ယံ နာမရူပံ နိရောဓေတဗ္ဗံ, တံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ယတော ဝိညာဏံ ပစ္စုဒာဝတ္တတီ’’တိ အာဟ။ ဝဋ္ဋပရိယာပန္နဉ္ဟိ နာမရူပံ နိရောဓေတဗ္ဗံ။ တသ္မိဉ္ဟိ နိရောဓိတေ သဗ္ဗသော နာမရူပံ နိရောဓိတမေဝ ဟောတိ။ ယထာဟ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင္ခာရဝိညာဏသ္သ နိရောဓေန သတ္တ ဘဝေ ဌပေတ္ဝာ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, ဧတ္ထေတေ နိရုဇ္ဈန္တိ။ပေ.။ အရဟတော အနုပာဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယန္တသ္သ စရိမဝိညာဏသ္သ နိရောဓေန ပညာ စ သတိ စ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, ဧတ္ထေတေ နိရုဇ္ဈန္တိ ဝူပသမန္တိ အတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘန္တီ’’တိ (စူဠနိ. အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၆)။ အတိဂမ္ဘီရနယမဏ္ဍိတဒေသနံ သာတိသယံ ပစ္စယာကာရသ္သ ဝိဘာဝနတော။ သဘာဝတော စ ပစ္စယာကာရော ဂမ္ဘီရော။ ယထာဟ ‘‘အဓိဂတော ခော မ္ယာယံ ဓမ္မော ဂမ္ဘီရော’’တိအာဒိ (ဒီ. နိ. ၂.၆၇; မ. နိ. ၁.၂၈၁; ၂.၃၃၇; သံ. နိ. ၁.၁၇၂; မဟာဝ. ၇, ၈), ‘‘ဂမ္ဘီရော စာယံ, အာနန္ဒ , ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော ဂမ္ဘီရာဝဘာသော’’တိ (ဒီ. နိ. ၂.၉၅; သံ. နိ. ၂.၆၀) စ အာဒိ။ တသ္သ စာယံ အနန္တနယပဋ္ဌာနဒေသနာ အတိဂမ္ဘီရာဝ။
Isīnaṃ sattamo, isīsu sattamoti duvidhampi atthaṃ yojetvā dassento ‘‘catusaccāvabodhagatiyā…pe… vutto’’ti āha. Saparasantānesu sīlādiguṇānaṃ esanaṭṭhena vā isayo, buddhādayo ariyā. Isi ca so sattamo cāti isisattamoti evamettha attho daṭṭhabbo. ‘‘Nāmarūpanirodha’’nti ettha yaṃ nāmarūpaṃ nirodhetabbaṃ, taṃ dassento ‘‘yato viññāṇaṃ paccudāvattatī’’ti āha. Vaṭṭapariyāpannañhi nāmarūpaṃ nirodhetabbaṃ. Tasmiñhi nirodhite sabbaso nāmarūpaṃ nirodhitameva hoti. Yathāha ‘‘sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena satta bhave ṭhapetvā anamatagge saṃsāre ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti…pe… arahato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyantassa carimaviññāṇassa nirodhena paññā ca sati ca nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti vūpasamanti atthaṃ gacchanti paṭippassambhantī’’ti (cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 6). Atigambhīranayamaṇḍitadesanaṃ sātisayaṃ paccayākārassa vibhāvanato. Sabhāvato ca paccayākāro gambhīro. Yathāha ‘‘adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro’’tiādi (dī. ni. 2.67; ma. ni. 1.281; 2.337; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 7, 8), ‘‘gambhīro cāyaṃ, ānanda , paṭiccasamuppādo gambhīrāvabhāso’’ti (dī. ni. 2.95; saṃ. ni. 2.60) ca ādi. Tassa cāyaṃ anantanayapaṭṭhānadesanā atigambhīrāva.
ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Ganthārambhavaṇṇanā niṭṭhitā.