| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ਪਟ੍ਠਾਨਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ
Paṭṭhānapakaraṇa-anuṭīkā
ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭવਣ੍ਣਨਾ
Ganthārambhavaṇṇanā
ਕਾਮਗੁਣਾਦੀਹੀਤਿ ਕਾਮਗੁਣਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਾਚਿਤ੍ਤਿਸ੍ਸਰਿਯਾਦੀਹਿ। ਲਲ਼ਨ੍ਤੀਤਿ ਲਲ਼ਿਤਾਨੁਭવਨવਸੇਨ ਰਮਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੂਤਿ ਕਾਮਗੁਣਾਦੀਸੁ। વਿਹਰਨ੍ਤੀਤਿ ਇਰਿਯਾਪਥਪਰਿવਤ੍ਤਨਾਦਿਨਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇਤਿ ਬਾਹਿਰਬ੍ਭਨ੍ਤਰਭੇਦੇ ਅਮਿਤ੍ਤੇ। ਇਸ੍ਸਰਿਯਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਆਧਿਪਤੇਯ੍ਯਂ। ਠਾਨਂ ਸੇਟ੍ਠਿਸੇਨਾਪਤਿਯੁવਰਾਜਾਦਿਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਰਿવਾਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾਦਿ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਤਿ। ਪੁਞ੍ਞਯੋਗਾਨੁਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਦਾਨਮਯਾਦਿਪੁਞ੍ਞਾਨੁਭਾવਾਧਿਗਤਾਯ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾਸਙ੍ਖਾਤਯੋਗਾਨੁਭਾવਾਧਿਗਤਾਯ ਚ। ਜੁਤਿਯਾਤਿ ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾਯ ਚੇવ ਞਾਣਪ੍ਪਭਾਯ ਚ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਦੇવ-ਸਦ੍ਦੋ ਯਥਾ ਕੀਲ਼ਾવਿਜਿਗਿਸਾવੋਹਾਰਜੁਤਿਗਤਿਅਤ੍ਥੋ, ਏવਂ ਸਤ੍ਤਿਅਭਿਤ੍ਥવਕਮਨਤ੍ਥੋਪਿ ਹੋਤਿ ਧਾਤੁਸਦ੍ਦਾਨਂ ਅਨੇਕਤ੍ਥਭਾવਤੋਤਿ ‘‘ਯਦਿਚ੍ਛਿਤਨਿਪ੍ਫਾਦਨੇ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀਤਿ વਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Kāmaguṇādīhīti kāmaguṇajhānābhiññācittissariyādīhi. Laḷantīti laḷitānubhavanavasena ramanti. Tesūti kāmaguṇādīsu. Viharantīti iriyāpathaparivattanādinā vattanti. Paccatthiketi bāhirabbhantarabhede amitte. Issariyaṃ tattha tattha ādhipateyyaṃ. Ṭhānaṃ seṭṭhisenāpatiyuvarājādiṭṭhānantaraṃ. Ādi-saddena parivāraparicchedādi saṅgayhati. Puññayogānubhāvappattāyāti dānamayādipuññānubhāvādhigatāya samathavipassanābhāvanāsaṅkhātayogānubhāvādhigatāya ca. Jutiyāti sarīrappabhāya ceva ñāṇappabhāya ca. Ettha ca deva-saddo yathā kīḷāvijigisāvohārajutigatiattho, evaṃ sattiabhitthavakamanatthopi hoti dhātusaddānaṃ anekatthabhāvatoti ‘‘yadicchitanipphādane sakkontīti vā’’tiādi vuttaṃ.
ਇਦ੍ਧਿવਿਧਾਦਿਤਾਮਤ੍ਤੇਨ ਭਗવਤੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਦੀਨਂ ਸਾવਕੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਤਾવਚਨਂ, ਸਭਾવਤੋ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਾਯੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨਿਰਤਿਸਯਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞਾਕੀਲ਼ਾਯ, ਉਤ੍ਤਮੇਹਿ ਦਿਬ੍ਬਬ੍ਰਹ੍ਮਅਰਿਯવਿਹਾਰੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਚਿਤ੍ਤਿਸ੍ਸਰਿਯਸਤ੍ਤਧਨਾਦੀਨਂ ਦਾਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦਸਕ੍ਕਾਰਾਨਂ ਗਹਣਸਙ੍ਖਾਤੇਨਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਗਹਣਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਉਪਲਬ੍ਭਮਾਨਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦਾਨਂ ਤੇਹਿ ਉਪਨੀਯਮਾਨਸਕ੍ਕਾਰਸ੍ਸ ਚ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਂ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਞ੍ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਧਮ੍ਮਸਭਾવਾਨੁਰੂਪਾਨੁਸਾਸਨੀવਚਨੇਨੇવ ਚ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ વੀਤਿਕ੍ਕਮਧਮ੍ਮਾਨੁਰੂਪਾ ਅਨੁਸਾਸਨੀਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਞਾਣਗਤਿ ਞਾਣੇਨ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਞੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਅવਬੋਧੋ। ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਅਭਿਞ੍ਞਾਕੀਲ਼ਾਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ, ਤਥਾ ਸਦੇવਕੇਨ ਲੋਕੇਨਾਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਗਮਨੀਯਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ। ਤੇ ਦੇવੇਤਿ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਾਦਿਕੇ ਦੇવੇ। ਤੇਹਿ ਗੁਣੇਹੀਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਦਿਗੁਣੇਹਿ। ਪੂਜਨੀਯਤਰੋ ਦੇવੋਤਿ ਇਦਂ ਪੂਜਨੀਯਪਰਿਯਾਯੋ ਅਯਂ ਅਤਿ-ਸਦ੍ਦੋਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤਿਰੇਕਤਰੋਤਿ ਅਧਿਕਤਰੋ। ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਤਬ੍ਬਹੁਲਤਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾਪਿ ਹਿ ਤਤ੍ਥ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇવ, ਤੇਸੁਪਿ વਾ ਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਭਾવਮਤ੍ਤਮੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟਿਪਕ੍ਖਾਨਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਚ੍ਚવਿਕ੍ਖੇਪਾਨਂ, ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਅવਸਿਟ੍ਠਨੀવਰਣਾਨਂ વਾ।
Iddhividhāditāmattena bhagavato abhiññādīnaṃ sāvakehi sādhāraṇatāvacanaṃ, sabhāvato pana sabbepi buddhaguṇā anaññasādhāraṇāyevāti dassento ‘‘niratisayāya abhiññākīḷāya, uttamehi dibbabrahmaariyavihārehī’’ti āha. Cittissariyasattadhanādīnaṃ dānasaṅkhātena sammāpaṭipattiaveccappasādasakkārānaṃ gahaṇasaṅkhātenāti yojanā. Gahaṇañcettha tesu upalabbhamānasammāpaṭipattiaveccappasādānaṃ tehi upanīyamānasakkārassa ca abhinandanaṃ anumodanaṃ sampaṭicchanañca veditabbaṃ. Dhammasabhāvānurūpānusāsanīvacaneneva ca pana sikkhāpadapaññattipi saṅgahitāti daṭṭhabbā vītikkamadhammānurūpā anusāsanīti katvā. Ñāṇagati ñāṇena gantabbassa ñeyyassa avabodho. Samannāgatattāti idaṃ ‘‘abhiññākīḷāyā’’tiādīsu paccekaṃ yojetabbaṃ, tathā sadevakena lokenāti idaṃ ‘‘gamanīyato’’tiādīsu. Te deveti sammutidevādike deve. Tehi guṇehīti abhiññādiguṇehi. Pūjanīyataro devoti idaṃ pūjanīyapariyāyo ayaṃ ati-saddoti katvā vuttaṃ. Atirekataroti adhikataro. Upapattidevānanti idaṃ tabbahulatāya vuttaṃ. Visuddhidevāpi hi tattha vijjanteva, tesupi vā labbhamānaṃ upapattidevabhāvamattameva gahetvā tathā vuttaṃ. Paṭipakkhānaṃ dussīlyamuṭṭhassaccavikkhepānaṃ, sīlavipattiabhijjhādomanassaavasiṭṭhanīvaraṇānaṃ vā.
ਇਸੀਨਂ ਸਤ੍ਤਮੋ, ਇਸੀਸੁ ਸਤ੍ਤਮੋਤਿ ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਚਤੁਸਚ੍ਚਾવਬੋਧਗਤਿਯਾ…ਪੇ॰… વੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਪਰਸਨ੍ਤਾਨੇਸੁ ਸੀਲਾਦਿਗੁਣਾਨਂ ਏਸਨਟ੍ਠੇਨ વਾ ਇਸਯੋ, ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਅਰਿਯਾ। ਇਸਿ ਚ ਸੋ ਸਤ੍ਤਮੋ ਚਾਤਿ ਇਸਿਸਤ੍ਤਮੋਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ‘‘ਨਾਮਰੂਪਨਿਰੋਧ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਂ ਨਾਮਰੂਪਂ ਨਿਰੋਧੇਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਤੋ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪਚ੍ਚੁਦਾવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। વਟ੍ਟਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਞ੍ਹਿ ਨਾਮਰੂਪਂ ਨਿਰੋਧੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਨਿਰੋਧਿਤੇ ਸਬ੍ਬਸੋ ਨਾਮਰੂਪਂ ਨਿਰੋਧਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਯਥਾਹ ‘‘ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੇਨ ਸਤ੍ਤ ਭવੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਨਮਤਗ੍ਗੇ ਸਂਸਾਰੇ ਯੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਨਾਮਞ੍ਚ ਰੂਪਞ੍ਚ, ਏਤ੍ਥੇਤੇ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਅਰਹਤੋ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚਰਿਮવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੇਨ ਪਞ੍ਞਾ ਚ ਸਤਿ ਚ ਨਾਮਞ੍ਚ ਰੂਪਞ੍ਚ, ਏਤ੍ਥੇਤੇ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ વੂਪਸਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਅਜਿਤਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੬)। ਅਤਿਗਮ੍ਭੀਰਨਯਮਣ੍ਡਿਤਦੇਸਨਂ ਸਾਤਿਸਯਂ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਸ੍ਸ વਿਭਾવਨਤੋ। ਸਭਾવਤੋ ਚ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰੋ ਗਮ੍ਭੀਰੋ। ਯਥਾਹ ‘‘ਅਧਿਗਤੋ ਖੋ ਮ੍ਯਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਗਮ੍ਭੀਰੋ’’ਤਿਆਦਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੬੭; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੮੧; ੨.੩੩੭; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੭੨; ਮਹਾવ॰ ੭, ੮), ‘‘ਗਮ੍ਭੀਰੋ ਚਾਯਂ, ਆਨਨ੍ਦ , ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਗਮ੍ਭੀਰਾવਭਾਸੋ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੯੫; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੬੦) ਚ ਆਦਿ। ਤਸ੍ਸ ਚਾਯਂ ਅਨਨ੍ਤਨਯਪਟ੍ਠਾਨਦੇਸਨਾ ਅਤਿਗਮ੍ਭੀਰਾવ।
Isīnaṃ sattamo, isīsu sattamoti duvidhampi atthaṃ yojetvā dassento ‘‘catusaccāvabodhagatiyā…pe… vutto’’ti āha. Saparasantānesu sīlādiguṇānaṃ esanaṭṭhena vā isayo, buddhādayo ariyā. Isi ca so sattamo cāti isisattamoti evamettha attho daṭṭhabbo. ‘‘Nāmarūpanirodha’’nti ettha yaṃ nāmarūpaṃ nirodhetabbaṃ, taṃ dassento ‘‘yato viññāṇaṃ paccudāvattatī’’ti āha. Vaṭṭapariyāpannañhi nāmarūpaṃ nirodhetabbaṃ. Tasmiñhi nirodhite sabbaso nāmarūpaṃ nirodhitameva hoti. Yathāha ‘‘sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena satta bhave ṭhapetvā anamatagge saṃsāre ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti…pe… arahato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyantassa carimaviññāṇassa nirodhena paññā ca sati ca nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti vūpasamanti atthaṃ gacchanti paṭippassambhantī’’ti (cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 6). Atigambhīranayamaṇḍitadesanaṃ sātisayaṃ paccayākārassa vibhāvanato. Sabhāvato ca paccayākāro gambhīro. Yathāha ‘‘adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro’’tiādi (dī. ni. 2.67; ma. ni. 1.281; 2.337; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 7, 8), ‘‘gambhīro cāyaṃ, ānanda , paṭiccasamuppādo gambhīrāvabhāso’’ti (dī. ni. 2.95; saṃ. ni. 2.60) ca ādi. Tassa cāyaṃ anantanayapaṭṭhānadesanā atigambhīrāva.
ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ganthārambhavaṇṇanā niṭṭhitā.
