| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විනයාලඞ්‌කාර-ටීකා • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
30. ගරුභණ්‌ඩවිනිච්‌ඡයකථා
30. Garubhaṇḍavinicchayakathā
227. එවං කථිනවිනිච්‌ඡයං කථෙත්‌වා ඉදානි ගරුභණ්‌ඩාදිවිනිච්‌ඡයං දස්‌සෙතුං ‘‘ගරුභණ්‌ඩානීති එත්‌ථා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ ගරූති –
227. Evaṃ kathinavinicchayaṃ kathetvā idāni garubhaṇḍādivinicchayaṃ dassetuṃ ‘‘garubhaṇḍānīti etthā’’tiādimāha. Tattha garūti –
‘‘පුමෙ ආචරියාදිම්‌හි, ගරු මාතාපිතූසුපි;
‘‘Pume ācariyādimhi, garu mātāpitūsupi;
ගරු තීසු මහන්‌තෙ ච, දුජ්‌ජරාලහුකෙසු චා’’ති. –
Garu tīsu mahante ca, dujjarālahukesu cā’’ti. –
වුත්‌තෙසු අනෙකත්‌ථෙසු අලහුකවාචකො. භණ්‌ඩ-සද්‌දො ‘‘භාජනාදිපරික්‌ඛාරෙ, භණ්‌ඩං මූලධනෙපි චා’’ති එත්‌ථ භාජනාදිපරික්‌ඛාරත්‌ථො හොති. වචනත්‌ථො පන ගරන්‌ති උග්‌ගච්‌ඡන්‌ති උග්‌ගතා පාකටා හොන්‌තීති ගරූනි, භඩිතබ්‌බානි ඉච්‌ඡිතබ්‌බානීති භණ්‌ඩානි, ගරූනි ච තානි භණ්‌ඩානි චාති ගරුභණ්‌ඩානි, ආරාමාදීනි වත්‌ථූනි. ඉති ආදිනා නයෙන සෙනාසනක්‌ඛන්‌ධකෙ භගවතා දස්‌සිතානි ඉමානි පඤ්‌ච වත්‌ථූනි ගරුභණ්‌ඩානි නාමාති යොජෙතබ්‌බං.
Vuttesu anekatthesu alahukavācako. Bhaṇḍa-saddo ‘‘bhājanādiparikkhāre, bhaṇḍaṃ mūladhanepi cā’’ti ettha bhājanādiparikkhārattho hoti. Vacanattho pana garanti uggacchanti uggatā pākaṭā hontīti garūni, bhaḍitabbāni icchitabbānīti bhaṇḍāni, garūni ca tāni bhaṇḍāni cāti garubhaṇḍāni, ārāmādīni vatthūni. Iti ādinā nayena senāsanakkhandhake bhagavatā dassitāni imāni pañca vatthūni garubhaṇḍāni nāmāti yojetabbaṃ.
මඤ්‌චෙසු මසාරකොති මඤ්‌චපාදෙ විජ්‌ඣිත්‌වා තත්‌ථ අටනියො පවෙසෙත්‌වා කතො. බුන්‌දිකාබද්‌ධොති අටනීහි මඤ්‌චපාදෙ ඩංසාපෙත්‌වා පල්‌ලඞ්‌කසඞ්‌ඛෙපෙන කතො. කුළීරපාදකොති අස්‌සමෙණ්‌ඩකාදීනං පාදසදිසෙහි පාදෙහි කතො. යො වා පන කොචි වඞ්‌කපාදකො, අයං වුච්‌චති ‘‘කුළීරපාදකො’’ති. ආහච්‌චපාදකොති අයං පන ‘‘ආහච්‌චපාදකො නාම මඤ්‌චො අඞ්‌ගෙ විජ්‌ඣිත්‌වා කතො හොතී’’ති එවං පරතො පාළියංයෙව (පාචි. 131) වුත්‌තො, තස්‌මා අටනියො විජ්‌ඣිත්‌වා තත්‌ථ පාදසිඛං පවෙසෙත්‌වා උපරි ආණිං දත්‌වා කතමඤ්‌චො ආහච්‌චපාදකොති වෙදිතබ්‌බො. පීඨෙපි එසෙව නයො.
Mañcesu masārakoti mañcapāde vijjhitvā tattha aṭaniyo pavesetvā kato. Bundikābaddhoti aṭanīhi mañcapāde ḍaṃsāpetvā pallaṅkasaṅkhepena kato. Kuḷīrapādakoti assameṇḍakādīnaṃ pādasadisehi pādehi kato. Yo vā pana koci vaṅkapādako, ayaṃ vuccati ‘‘kuḷīrapādako’’ti. Āhaccapādakoti ayaṃ pana ‘‘āhaccapādako nāma mañco aṅge vijjhitvā kato hotī’’ti evaṃ parato pāḷiyaṃyeva (pāci. 131) vutto, tasmā aṭaniyo vijjhitvā tattha pādasikhaṃ pavesetvā upari āṇiṃ datvā katamañco āhaccapādakoti veditabbo. Pīṭhepi eseva nayo.
උණ්‌ණභිසිආදීනං පඤ්‌චන්‌නං අඤ්‌ඤතරාති උණ්‌ණභිසි චොළභිසි වාකභිසි තිණභිසි පණ්‌ණභිසීති ඉමෙසං පඤ්‌චන්‌නං භිසීනං අඤ්‌ඤතරා . පඤ්‌ච භිසියොති පඤ්‌චහි උණ්‌ණාදීහි පූරිතභිසියො. තූලගණනාය හි එතාසං ගණනා. තත්‌ථ උණ්‌ණග්‌ගහණෙන න කෙවලං එළකලොමමෙව ගහිතං, ඨපෙත්‌වා පන මනුස්‌සලොමං යං කිඤ්‌චි කප්‌පියාකප්‌පියමංසජාතීනං පක්‌ඛිචතුප්‌පදානං ලොමං, සබ්‌බං ඉධ උණ්‌ණග්‌ගහණෙනෙව ගහිතං, තස්‌මා ඡන්‌නං චීවරානං, ඡන්‌නං අනුලොමචීවරානඤ්‌ච අඤ්‌ඤතරෙන භිසිච්‌ඡවිං කත්‌වා තං සබ්‌බං පක්‌ඛිපිත්‌වා භිසිං කාතුං වට්‌ටති. එළකලොමානි පන අපක්‌ඛිපිත්‌වා කම්‌බලමෙව චතුග්‌ගුණං වා පඤ්‌චගුණං වා පක්‌ඛිපිත්‌වා කතාපි උණ්‌ණභිසිසඞ්‌ඛමෙව ගච්‌ඡති. චොළභිසිආදීසු යං කිඤ්‌චි නවචොළං වා පුරාණචොළං වා සංහරිත්‌වා වා අන්‌තො පක්‌ඛිපිත්‌වා වා කතා චොළභිසි, යං කිඤ්‌චි වාකං පක්‌ඛිපිත්‌වා කතා වාකභිසි, යං කිඤ්‌චි තිණං පක්‌ඛිපිත්‌වා කතා තිණභිසි, අඤ්‌ඤත්‍ර සුද්‌ධතමාලපත්‌තං යං කිඤ්‌චි පණ්‌ණං පක්‌ඛිපිත්‌වා කතා පණ්‌ණභිසීති වෙදිතබ්‌බා. තමාලපත්‌තං පන අඤ්‌ඤෙන මිස්‌සමෙව වට්‌ටති, සුද්‌ධං න වට්‌ටති. භිසියා පමාණනියමො නත්‌ථි, මඤ්‌චභිසි පීඨභිසි භූමත්‌ථරණභිසි චඞ්‌කමනභිසි පාදපුඤ්‌ඡනභිසීති එතාසං අනුරූපතො සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා අත්‌තනො රුචිවසෙන පමාණං කාතබ්‌බං. යං පනෙතං උණ්‌ණාදිපඤ්‌චවිධතූලම්‌පි භිසියං වට්‌ටති, තං මසූරකෙපි වට්‌ටතීති කුරුන්‌දියං වුත්‌තං. තත්‌ථ මසූරකෙති චම්‌මමයභිසියං. එතෙන මසූරකං පරිභුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටතීති සිද්‌ධං හොති.
Uṇṇabhisiādīnaṃ pañcannaṃ aññatarāti uṇṇabhisi coḷabhisi vākabhisi tiṇabhisi paṇṇabhisīti imesaṃ pañcannaṃ bhisīnaṃ aññatarā . Pañca bhisiyoti pañcahi uṇṇādīhi pūritabhisiyo. Tūlagaṇanāya hi etāsaṃ gaṇanā. Tattha uṇṇaggahaṇena na kevalaṃ eḷakalomameva gahitaṃ, ṭhapetvā pana manussalomaṃ yaṃ kiñci kappiyākappiyamaṃsajātīnaṃ pakkhicatuppadānaṃ lomaṃ, sabbaṃ idha uṇṇaggahaṇeneva gahitaṃ, tasmā channaṃ cīvarānaṃ, channaṃ anulomacīvarānañca aññatarena bhisicchaviṃ katvā taṃ sabbaṃ pakkhipitvā bhisiṃ kātuṃ vaṭṭati. Eḷakalomāni pana apakkhipitvā kambalameva catugguṇaṃ vā pañcaguṇaṃ vā pakkhipitvā katāpi uṇṇabhisisaṅkhameva gacchati. Coḷabhisiādīsu yaṃ kiñci navacoḷaṃ vā purāṇacoḷaṃ vā saṃharitvā vā anto pakkhipitvā vā katā coḷabhisi, yaṃ kiñci vākaṃ pakkhipitvā katā vākabhisi, yaṃ kiñci tiṇaṃ pakkhipitvā katā tiṇabhisi, aññatra suddhatamālapattaṃ yaṃ kiñci paṇṇaṃ pakkhipitvā katā paṇṇabhisīti veditabbā. Tamālapattaṃ pana aññena missameva vaṭṭati, suddhaṃ na vaṭṭati. Bhisiyā pamāṇaniyamo natthi, mañcabhisi pīṭhabhisi bhūmattharaṇabhisi caṅkamanabhisi pādapuñchanabhisīti etāsaṃ anurūpato sallakkhetvā attano rucivasena pamāṇaṃ kātabbaṃ. Yaṃ panetaṃ uṇṇādipañcavidhatūlampi bhisiyaṃ vaṭṭati, taṃ masūrakepi vaṭṭatīti kurundiyaṃ vuttaṃ. Tattha masūraketi cammamayabhisiyaṃ. Etena masūrakaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatīti siddhaṃ hoti.
බිම්‌බොහනෙ තීණි තූලානි රුක්‌ඛතූලං ලතාතූලං පොටකීතූලන්‌ති. තත්‌ථ රුක්‌ඛතූලන්‌ති සිම්‌බලිරුක්‌ඛාදීනං යෙසං කෙසඤ්‌චි රුක්‌ඛානං තූලං. ලතාතූලන්‌ති ඛීරවල්‌ලිආදීනං යාසං කාසඤ්‌චි ලතානං තූලං. පොටකීතූලන්‌ති පොටකීතිණාදීනං යෙසං කෙසඤ්‌චි තිණජාතිකානං අන්‌තමසො උච්‌ඡුනළාදීනම්‌පි තූලං. සාරත්‌ථදීපනියං (සාරත්‌ථ. ටී. චූළවග්‌ග 3.297) පන ‘‘පොටකීතූලන්‌ති එරකතිණතූල’’න්‌ති වුත්‌තං, එතෙහි තීහි සබ්‌බභූතගාමා සඞ්‌ගහිතා හොන්‌ති. රුක්‌ඛවල්‌ලිතිණජාතියො හි මුඤ්‌චිත්‌වා අඤ්‌ඤො භූතගාමො නාම නත්‌ථි, තස්‌මා යස්‌ස කස්‌සචි භූතගාමස්‌ස තූලං බිම්‌බොහනෙ වට්‌ටති, භිසිං පන පාපුණිත්‌වා සබ්‌බම්‌පෙතං ‘‘අකප්‌පියතූල’’න්‌ති වුච්‌චති න කෙවලඤ්‌ච බිම්‌බොහනෙ එතං තූලමෙව, හංසමොරාදීනං සබ්‌බසකුණානං, සීහාදීනං සබ්‌බචතුප්‌පදානඤ්‌ච ලොමම්‌පි වට්‌ටති. පියඞ්‌ගුපුප්‌ඵබකුළපුප්‌ඵාදි පන යං කිඤ්‌චි පුප්‌ඵං න වට්‌ටති. තමාලපත්‌තං සුද්‌ධමෙව න වට්‌ටති, මිස්‌සකං පන වට්‌ටති, භිසීනං අනුඤ්‌ඤාතං පඤ්‌චවිධං උණ්‌ණාදිතූලම්‌පි වට්‌ටති. අද්‌ධකායිකානි පන බිම්‌බොහනානි න වට්‌ටන්‌ති. අද්‌ධකායිකානීති උපඩ්‌ඪකායප්‌පමාණානි, යෙසු කටිතො පට්‌ඨාය යාව සීසං උපදහන්‌ති ඨපෙන්‌ති. සීසප්‌පමාණං පන වට්‌ටති, සීසප්‌පමාණං නාම යස්‌ස විත්‌ථාරතො තීසු කණ්‌ණෙසු ද්‌වින්‌නං කණ්‌ණානං අන්‌තරං මිනියමානං විදත්‌ථි චෙව චතුරඞ්‌ගුලඤ්‌ච හොති, මජ්‌ඣට්‌ඨානං මුට්‌ඨිරතනං හොති, දීඝතො පන දියඩ්‌ඪරතනං වා ද්‌විරතනං වාති කුරුන්‌දියං වුත්‌තං, අයං සීසප්‌පමාණස්‌ස උක්‌කට්‌ඨපරිච්‌ඡෙදො, ඉතො උද්‌ධං න වට්‌ටති, හෙට්‌ඨා පන වට්‌ටතීති අට්‌ඨකථායං (චූළව. අට්‌ඨ. 297) වුත්‌තං. තත්‌ථ ‘‘තීසු කණ්‌ණෙසු ද්‌වින්‌නං කණ්‌ණාන’’න්‌ති පාඨං උපනිධාය බිම්‌බොහනස්‌ස උභොසු අන්‌තෙසු ඨපෙතබ්‌බචොළකං තිකොණමෙව කරොන්‌ති එකච්‌චෙ. ‘‘ඉදඤ්‌ච ඨානං ගණ්‌ඨිට්‌ඨාන’’න්‌ති වදන්‌ති.
Bimbohane tīṇi tūlāni rukkhatūlaṃ latātūlaṃ poṭakītūlanti. Tattha rukkhatūlanti simbalirukkhādīnaṃ yesaṃ kesañci rukkhānaṃ tūlaṃ. Latātūlanti khīravalliādīnaṃ yāsaṃ kāsañci latānaṃ tūlaṃ. Poṭakītūlanti poṭakītiṇādīnaṃ yesaṃ kesañci tiṇajātikānaṃ antamaso ucchunaḷādīnampi tūlaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.297) pana ‘‘poṭakītūlanti erakatiṇatūla’’nti vuttaṃ, etehi tīhi sabbabhūtagāmā saṅgahitā honti. Rukkhavallitiṇajātiyo hi muñcitvā añño bhūtagāmo nāma natthi, tasmā yassa kassaci bhūtagāmassa tūlaṃ bimbohane vaṭṭati, bhisiṃ pana pāpuṇitvā sabbampetaṃ ‘‘akappiyatūla’’nti vuccati na kevalañca bimbohane etaṃ tūlameva, haṃsamorādīnaṃ sabbasakuṇānaṃ, sīhādīnaṃ sabbacatuppadānañca lomampi vaṭṭati. Piyaṅgupupphabakuḷapupphādi pana yaṃ kiñci pupphaṃ na vaṭṭati. Tamālapattaṃ suddhameva na vaṭṭati, missakaṃ pana vaṭṭati, bhisīnaṃ anuññātaṃ pañcavidhaṃ uṇṇāditūlampi vaṭṭati. Addhakāyikāni pana bimbohanāni na vaṭṭanti. Addhakāyikānīti upaḍḍhakāyappamāṇāni, yesu kaṭito paṭṭhāya yāva sīsaṃ upadahanti ṭhapenti. Sīsappamāṇaṃ pana vaṭṭati, sīsappamāṇaṃ nāma yassa vitthārato tīsu kaṇṇesu dvinnaṃ kaṇṇānaṃ antaraṃ miniyamānaṃ vidatthi ceva caturaṅgulañca hoti, majjhaṭṭhānaṃ muṭṭhiratanaṃ hoti, dīghato pana diyaḍḍharatanaṃ vā dviratanaṃ vāti kurundiyaṃ vuttaṃ, ayaṃ sīsappamāṇassa ukkaṭṭhaparicchedo, ito uddhaṃ na vaṭṭati, heṭṭhā pana vaṭṭatīti aṭṭhakathāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 297) vuttaṃ. Tattha ‘‘tīsu kaṇṇesu dvinnaṃ kaṇṇāna’’nti pāṭhaṃ upanidhāya bimbohanassa ubhosu antesu ṭhapetabbacoḷakaṃ tikoṇameva karonti ekacce. ‘‘Idañca ṭhānaṃ gaṇṭhiṭṭhāna’’nti vadanti.
විමතිවිනොදනියං (වි. වි. ටී. චූළවග්‌ග 2.297) පන ‘‘සීසප්‌පමාණං නාම යත්‌ථ ගීවාය සහ සකලං සීසං ඨපෙතුං සක්‌කා, තස්‌ස ච මුට්‌ඨිරතනං විත්‌ථාරප්‌පමාණන්‌ති දස්‌සෙන්‌තො ‘විත්‌ථාරතො’තිආදිමාහ. ඉදඤ්‌ච බිම්‌බොහනස්‌ස උභොසු අන්‌තෙසු ඨපෙතබ්‌බචොළප්‌පමාණදස්‌සනං, තස්‌ස වසෙන බිම්‌බොහනස්‌ස විත්‌ථාරප්‌පමාණං පරිච්‌ඡිජ්‌ජති, තං වට්‌ටං වා චතුරස්‌සං වා කත්‌වා සිබ්‌බිතං යථා කොටිතො කොටි විත්‌ථාරතො පුථුලට්‌ඨානං මුට්‌ඨිරතනප්‌පමාණං හොති, එවං සිබ්‌බිතබ්‌බං, ඉතො අධිකං න වට්‌ටති. තං පන අන්‌තෙසු ඨපිතචොළං කොටියා කොටිං ආහච්‌ච දිගුණං කතං තිකණ්‌ණං හොති, තෙසු තීසු කණ්‌ණෙසු ද්‌වින්‌නං කණ්‌ණානං අන්‌තරං විදත්‌ථිචතුරඞ්‌ගුලං හොති, මජ්‌ඣට්‌ඨානං කොටිතො කොටිං ආහච්‌ච මුට්‌ඨිරතනං හොති, ඉදමස්‌ස උක්‌කට්‌ඨප්‌පමාණ’’න්‌ති වුත්‌තත්‌තා බිම්‌බොහනස්‌ස උභොසු අන්‌තෙසු ඨපෙතබ්‌බචොළකං පකතියායෙව තිකණ්‌ණං න හොති, අථ ඛො කොටියා කොටිං ආහච්‌ච දිගුණකතකාලෙයෙව හොති, තස්‌මා තං චොළකං වට්‌ටං වා හොතු චතුරස්‌සං වා, දිගුණං කත්‌වා මිනියමානං තිකණ්‌ණමෙව හොති, ද්‌වින්‌නඤ්‌ච කණ්‌ණානං අන්‌තරං චතුරඞ්‌ගුලාධිකවිදත්‌ථිමත්‌තං හොති, තස්‌ස ච චොළකස්‌ස මජ්‌ඣට්‌ඨානං මුට්‌ඨිරතනං හොති, තස්‌සෙව චොළකස්‌ස පමාණෙන බිම්‌බොහනස්‌ස මජ්‌ඣට්‌ඨානම්‌පි මුට්‌ඨිරතනං හොතීති විඤ්‌ඤායතීති.
Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.297) pana ‘‘sīsappamāṇaṃ nāma yattha gīvāya saha sakalaṃ sīsaṃ ṭhapetuṃ sakkā, tassa ca muṭṭhiratanaṃ vitthārappamāṇanti dassento ‘vitthārato’tiādimāha. Idañca bimbohanassa ubhosu antesu ṭhapetabbacoḷappamāṇadassanaṃ, tassa vasena bimbohanassa vitthārappamāṇaṃ paricchijjati, taṃ vaṭṭaṃ vā caturassaṃ vā katvā sibbitaṃ yathā koṭito koṭi vitthārato puthulaṭṭhānaṃ muṭṭhiratanappamāṇaṃ hoti, evaṃ sibbitabbaṃ, ito adhikaṃ na vaṭṭati. Taṃ pana antesu ṭhapitacoḷaṃ koṭiyā koṭiṃ āhacca diguṇaṃ kataṃ tikaṇṇaṃ hoti, tesu tīsu kaṇṇesu dvinnaṃ kaṇṇānaṃ antaraṃ vidatthicaturaṅgulaṃ hoti, majjhaṭṭhānaṃ koṭito koṭiṃ āhacca muṭṭhiratanaṃ hoti, idamassa ukkaṭṭhappamāṇa’’nti vuttattā bimbohanassa ubhosu antesu ṭhapetabbacoḷakaṃ pakatiyāyeva tikaṇṇaṃ na hoti, atha kho koṭiyā koṭiṃ āhacca diguṇakatakāleyeva hoti, tasmā taṃ coḷakaṃ vaṭṭaṃ vā hotu caturassaṃ vā, diguṇaṃ katvā miniyamānaṃ tikaṇṇameva hoti, dvinnañca kaṇṇānaṃ antaraṃ caturaṅgulādhikavidatthimattaṃ hoti, tassa ca coḷakassa majjhaṭṭhānaṃ muṭṭhiratanaṃ hoti, tasseva coḷakassa pamāṇena bimbohanassa majjhaṭṭhānampi muṭṭhiratanaṃ hotīti viññāyatīti.
‘‘කම්‌බලමෙව…පෙ.… උණ්‌ණභිසිසඞ්‌ඛමෙව ගච්‌ඡතීති සාමඤ්‌ඤතො වුත්‌තත්‌තා ගොනකාදිඅකප්‌පියම්‌පි උණ්‌ණමයත්‌ථරණං භිසියං පක්‌ඛිපිත්‌වා සයිතුං වට්‌ටතීති දට්‌ඨබ්‌බං. මසූරකෙති චම්‌මමයභිසියං, චම්‌මමයං පන බිම්‌බොහනං තූලපුණ්‌ණම්‌පි න වට්‌ටතී’’ති ච විමතිවිනොදනියං (වි. වි. ටී. චූළවග්‌ග 2.297) වුත්‌තං. සාරත්‌ථදීපනියං (සාරත්‌ථ. ටී. චූළවග්‌ග 3.297) පන ‘‘සීසප්‌පමාණන්‌ති යත්‌ථ ගලවාටකතො පට්‌ඨාය සබ්‌බසීසං උපදහන්‌ති, තං සීසප්‌පමාණං හොති, තඤ්‌ච උක්‌කට්‌ඨපරිච්‌ඡෙදතො තිරියං මුට්‌ඨිරතනං හොතීති දස්‌සෙතුං ‘යත්‌ථ විත්‌ථාරතො තීසු කණ්‌ණෙසූ’තිආදිමාහ. මජ්‌ඣට්‌ඨානං මුට්‌ඨිරතනං හොතීති බිම්‌බොහනස්‌ස මජ්‌ඣට්‌ඨානං තිරියතො මුට්‌ඨිරතනප්‌පමාණං හොතී’’ති වුත්‌තං. අරඤ්‌ජරොති බහුඋදකගණ්‌හනකා මහාචාටි. ජලං ගණ්‌හිතුං අලන්‌ති අරඤ්‌ජරො, වට්‌ටචාටි විය හුත්‌වා ථොකං දීඝමුඛො මජ්‌ඣෙ පරිච්‌ඡෙදං දස්‌සෙත්‌වා කතොති ගණ්‌ඨිපදෙසු වුත්‌තං. වුත්‌තඤ්‌හෙතං අට්‌ඨකථායන්‌ති අජ්‌ඣාහාරසම්‌බන්‌ධො.
‘‘Kambalameva…pe… uṇṇabhisisaṅkhameva gacchatīti sāmaññato vuttattā gonakādiakappiyampi uṇṇamayattharaṇaṃ bhisiyaṃ pakkhipitvā sayituṃ vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ. Masūraketi cammamayabhisiyaṃ, cammamayaṃ pana bimbohanaṃ tūlapuṇṇampi na vaṭṭatī’’ti ca vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.297) vuttaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.297) pana ‘‘sīsappamāṇanti yattha galavāṭakato paṭṭhāya sabbasīsaṃ upadahanti, taṃ sīsappamāṇaṃ hoti, tañca ukkaṭṭhaparicchedato tiriyaṃ muṭṭhiratanaṃ hotīti dassetuṃ ‘yattha vitthārato tīsu kaṇṇesū’tiādimāha. Majjhaṭṭhānaṃ muṭṭhiratanaṃ hotīti bimbohanassa majjhaṭṭhānaṃ tiriyato muṭṭhiratanappamāṇaṃ hotī’’ti vuttaṃ. Arañjaroti bahuudakagaṇhanakā mahācāṭi. Jalaṃ gaṇhituṃ alanti arañjaro, vaṭṭacāṭi viya hutvā thokaṃ dīghamukho majjhe paricchedaṃ dassetvā katoti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyanti ajjhāhārasambandho.
ද්‌විසඞ්‌ගහානි ද්‌වෙ හොන්‌තීති ද්‌වෙ පඨමදුතියඅවිස්‌සජ්‌ජියානි ‘‘ආරාමො ආරාමවත්‌ථූ’’ති ච ‘‘විහාරො විහාරවත්‌ථූ’’ති ච වුත්‌තද්‌වෙද්‌වෙවත්‌ථුසඞ්‌ගහානි හොන්‌ති. තතියං අවිස්‌සජ්‌ජියං ‘‘මඤ්‌චො පීඨං භිසි බිම්‌බොහන’’න්‌ති වුත්‌තචතුවත්‌ථුසඞ්‌ගහං හොති. චතුත්‌ථං අවිස්‌සජ්‌ජියං ‘‘ලොහකුම්‌භී ලොහභාණකං ලොහවාරකො ලොහකටාහං වාසි ඵරසු කුඨාරී කුදාලො නිඛාදන’’න්‌ති වුත්‌තනවකොට්‌ඨාසවන්‌තං හොති. පඤ්‌චමං අවිස්‌සජ්‌ජියං ‘‘වල්‌ලි වෙළු මුඤ්‌ජං පබ්‌බජං තිණං මත්‌තිකා දාරුභණ්‌ඩං මත්‌තිකාභණ්‌ඩ’’න්‌ති වුත්‌තඅට්‌ඨභෙදනං අට්‌ඨපභෙදවන්‌තං හොතීති යොජනා. පඤ්‌චනිම්‌මලලොචනොති මංසචක්‌ඛුදිබ්‌බචක්‌ඛුධම්‌මචක්‌ඛුබුද්‌ධචක්‌ඛුසමන්‌තචක්‌ඛූනං වසෙන නිම්‌මලපඤ්‌චලොචනො.
Dvisaṅgahānidve hontīti dve paṭhamadutiyaavissajjiyāni ‘‘ārāmo ārāmavatthū’’ti ca ‘‘vihāro vihāravatthū’’ti ca vuttadvedvevatthusaṅgahāni honti. Tatiyaṃ avissajjiyaṃ ‘‘mañco pīṭhaṃ bhisi bimbohana’’nti vuttacatuvatthusaṅgahaṃ hoti. Catutthaṃ avissajjiyaṃ ‘‘lohakumbhī lohabhāṇakaṃ lohavārako lohakaṭāhaṃ vāsi pharasu kuṭhārī kudālo nikhādana’’nti vuttanavakoṭṭhāsavantaṃ hoti. Pañcamaṃ avissajjiyaṃ ‘‘valli veḷu muñjaṃ pabbajaṃ tiṇaṃ mattikā dārubhaṇḍaṃ mattikābhaṇḍa’’nti vuttaaṭṭhabhedanaṃ aṭṭhapabhedavantaṃ hotīti yojanā. Pañcanimmalalocanoti maṃsacakkhudibbacakkhudhammacakkhubuddhacakkhusamantacakkhūnaṃ vasena nimmalapañcalocano.
සෙනාසනක්‌ඛන්‌ධකෙ අවිස්‌සජ්‌ජියං කීටාගිරිවත්‌ථුස්‌මිං අවෙභඞ්‌ගියන්‌ති එත්‌ථ ‘‘සෙනාසනක්‌ඛන්‌ධකෙ ගාමකාවාසවත්‌ථුස්‌මිං අවිස්‌සජ්‌ජියං කීටාගිරිවත්‌ථුස්‌මිං අවෙභඞ්‌ගිය’’න්‌ති වත්‌තබ්‌බං. කස්‌මා? ද්‌වින්‌නම්‌පි වත්‌ථූනං සෙනාසනක්‌ඛන්‌ධකෙ ආගතත්‌තා. සෙනාසනක්‌ඛන්‌ධකෙති අයං සාමඤ්‌ඤාධාරො. ගාමකාවාසවත්‌ථුස්‌මිං කීටාගිරිවත්‌ථුස්‌මින්‌ති විසෙසාධාරො. අයමත්‌ථො පාළිං ඔලොකෙත්‌වා පච්‌චෙතබ්‌බො. තෙනෙව හි සමන්‌තපාසාදිකායං (චූළව. අට්‌ඨ. 321) ‘‘සෙනාසනක්‌ඛන්‌ධකෙ’’ති අවත්‌වා ‘‘ඉධ’’ඉච්‌චෙව වුත්‌තං, ඉධාති ඉමිනා ගාමකාවාසවත්‌ථුං දස්‌සෙති, කීටාගිරිවත්‌ථු පන සරූපතො දස්‌සිතමෙව. සාමඤ්‌ඤාධාරො පන තංසංවණ්‌ණනාභාවතො අවුත්‌තොපි සිජ්‌ඣතීති න වුත්‌තොති විඤ්‌ඤායති.
Senāsanakkhandhake avissajjiyaṃ kīṭāgirivatthusmiṃ avebhaṅgiyanti ettha ‘‘senāsanakkhandhake gāmakāvāsavatthusmiṃ avissajjiyaṃ kīṭāgirivatthusmiṃ avebhaṅgiya’’nti vattabbaṃ. Kasmā? Dvinnampi vatthūnaṃ senāsanakkhandhake āgatattā. Senāsanakkhandhaketi ayaṃ sāmaññādhāro. Gāmakāvāsavatthusmiṃ kīṭāgirivatthusminti visesādhāro. Ayamattho pāḷiṃ oloketvā paccetabbo. Teneva hi samantapāsādikāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 321) ‘‘senāsanakkhandhake’’ti avatvā ‘‘idha’’icceva vuttaṃ, idhāti iminā gāmakāvāsavatthuṃ dasseti, kīṭāgirivatthu pana sarūpato dassitameva. Sāmaññādhāro pana taṃsaṃvaṇṇanābhāvato avuttopi sijjhatīti na vuttoti viññāyati.
228. ථාවරෙන ච ථාවරං, ගරුභණ්‌ඩෙන ච ගරුභණ්‌ඩන්‌ති එත්‌ථ පඤ්‌චසු කොට්‌ඨාසෙසු පුරිමද්‌වයං ථාවරං, පච්‌ඡිමත්‌තයං ගරුභණ්‌ඩන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. සමකමෙව දෙතීති එත්‌ථ ඌනකං දෙන්‌තම්‌පි විහාරවත්‌ථුසාමන්‌තං ගහෙත්‌වා දූරතරං දුක්‌ඛගොපං විස්‌සජ්‌ජෙතුං වට්‌ටතීති දට්‌ඨබ්‌බං. වක්‌ඛති හි ‘‘භික්‌ඛූනඤ්‌චෙ මහග්‌ඝතරං…පෙ.… සම්‌පටිච්‌ඡිතුං වට්‌ටතී’’ති. ජානාපෙත්‌වාති භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස ජානාපෙත්‌වා, අපලොකෙත්‌වාති අත්‌ථො. නනු තුම්‌හාකං බහුතරං රුක්‌ඛාති වත්‌තබ්‌බන්‌ති ඉදං සාමිකෙසු අත්‌තනො භණ්‌ඩස්‌ස මහග්‌ඝතං අජානිත්‌වා දෙන්‌තෙසු තං ඤත්‌වා ථෙය්‍යචිත්‌තෙන ගණ්‌හතො අවහාරො හොතීති වුත්‌තං. විහාරෙන විහාරො පරිවත්‌තෙතබ්‌බොති සවත්‌ථුකෙන අඤ්‌ඤෙසං භූමියං කතපාසාදාදිනා, අවත්‌ථුකෙන වා සවත්‌ථුකං පරිවත්‌තෙතබ්‌බං, අවත්‌ථුකං පන අවත්‌ථුකෙනෙව පරිවත්‌තෙතබ්‌බං කෙවලං පාසාදස්‌ස භූමිතො අථාවරත්‌තා. එවං ථාවරෙසුපි ථාවරවිභාගං ඤත්‌වාව පරිවත්‌තෙතබ්‌බං.
228.Thāvarena ca thāvaraṃ, garubhaṇḍena ca garubhaṇḍanti ettha pañcasu koṭṭhāsesu purimadvayaṃ thāvaraṃ, pacchimattayaṃ garubhaṇḍanti veditabbaṃ. Samakameva detīti ettha ūnakaṃ dentampi vihāravatthusāmantaṃ gahetvā dūrataraṃ dukkhagopaṃ vissajjetuṃ vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ. Vakkhati hi ‘‘bhikkhūnañce mahagghataraṃ…pe… sampaṭicchituṃ vaṭṭatī’’ti. Jānāpetvāti bhikkhusaṅghassa jānāpetvā, apaloketvāti attho. Nanu tumhākaṃ bahutaraṃ rukkhāti vattabbanti idaṃ sāmikesu attano bhaṇḍassa mahagghataṃ ajānitvā dentesu taṃ ñatvā theyyacittena gaṇhato avahāro hotīti vuttaṃ. Vihārena vihāro parivattetabboti savatthukena aññesaṃ bhūmiyaṃ katapāsādādinā, avatthukena vā savatthukaṃ parivattetabbaṃ, avatthukaṃ pana avatthukeneva parivattetabbaṃ kevalaṃ pāsādassa bhūmito athāvarattā. Evaṃ thāvaresupi thāvaravibhāgaṃ ñatvāva parivattetabbaṃ.
‘‘කප්‌පියමඤ්‌චා සම්‌පටිච්‌ඡිතබ්‌බාති ඉමිනා සුවණ්‌ණාදිවිචිත්‌තං අකප්‌පියමඤ්‌චං ‘සඞ්‌ඝස්‌සා’ති වුත්‌තෙපි සම්‌පටිච්‌ඡිතුං න වට්‌ටතීති දස්‌සෙති. ‘විහාරස්‌ස දෙමා’ති වුත්‌තෙ සඞ්‌ඝස්‌ස වට්‌ටති, න පුග්‌ගලස්‌ස ඛෙත්‌තාදි වියාති දට්‌ඨබ්‌බ’’න්‌ති විමතිවිනොදනියං (වි. වි. ටී. චූළවග්‌ග 2.321) වුත්‌තං. සාරත්‌ථදීපනියං (සාරත්‌ථ. ටී. චූළ්‌වග්‌ග 3.321) පන ‘‘කප්‌පියමඤ්‌චා සම්‌පටිච්‌ඡිතබ්‌බාති ‘සඞ්‌ඝස්‌ස දෙමා’ති දින්‌නං සන්‌ධාය වුත්‌තං. සචෙ පන ‘විහාරස්‌ස දෙමා’ති වදන්‌ති, සුවණ්‌ණරජතමයාදිඅකප්‌පියමඤ්‌චෙපි සම්‌පටිච්‌ඡිතුං වට්‌ටතී’’ති වුත්‌තං. න කෙවලං…පෙ.… පරිවත්‌තෙතුං වට්‌ටන්‌තීති ඉමිනා අථාවරෙන ථාවරම්‌පි අථාවරම්‌පි පරිවත්‌තෙතුං වට්‌ටතීති දස්‌සෙති. ථාවරෙන අථාවරමෙව හි පරිවත්‌තෙතුං න වට්‌ටති. ‘‘අකප්‌පියං වා මහග්‌ඝං කප්‌පියං වාති එත්‌ථ අකප්‌පියං නාම සුවණ්‌ණමයමඤ්‌චාදි අකප්‌පියභිසිබිම්‌බොහනානි ච. මහග්‌ඝං කප්‌පියං නාම දන්‌තමයමඤ්‌චාදි, පාවාරාදිකප්‌පියඅත්‌ථරණාදීනි චා’’ති සාරත්‌ථදීපනියං වුත්‌තං, විමතිවිනොදනියං පන ‘‘අකප්‌පියං වාති ආසන්‌දිආදි, පමාණාතික්‌කන්‌තං බිම්‌බොහනාදි ච. මහග්‌ඝං කප්‌පියං වාති සුවණ්‌ණාදිවිචිත්‌තං කප්‌පියවොහාරෙන දින්‌න’’න්‌ති වුත්‌තං.
‘‘Kappiyamañcā sampaṭicchitabbāti iminā suvaṇṇādivicittaṃ akappiyamañcaṃ ‘saṅghassā’ti vuttepi sampaṭicchituṃ na vaṭṭatīti dasseti. ‘Vihārassa demā’ti vutte saṅghassa vaṭṭati, na puggalassa khettādi viyāti daṭṭhabba’’nti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.321) vuttaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷvagga 3.321) pana ‘‘kappiyamañcā sampaṭicchitabbāti ‘saṅghassa demā’ti dinnaṃ sandhāya vuttaṃ. Sace pana ‘vihārassa demā’ti vadanti, suvaṇṇarajatamayādiakappiyamañcepi sampaṭicchituṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Na kevalaṃ…pe… parivattetuṃ vaṭṭantīti iminā athāvarena thāvarampi athāvarampi parivattetuṃ vaṭṭatīti dasseti. Thāvarena athāvarameva hi parivattetuṃ na vaṭṭati. ‘‘Akappiyaṃ vā mahagghaṃ kappiyaṃ vāti ettha akappiyaṃ nāma suvaṇṇamayamañcādi akappiyabhisibimbohanāni ca. Mahagghaṃ kappiyaṃ nāma dantamayamañcādi, pāvārādikappiyaattharaṇādīni cā’’ti sāratthadīpaniyaṃ vuttaṃ, vimativinodaniyaṃ pana ‘‘akappiyaṃ vāti āsandiādi, pamāṇātikkantaṃ bimbohanādi ca. Mahagghaṃ kappiyaṃ vāti suvaṇṇādivicittaṃ kappiyavohārena dinna’’nti vuttaṃ.
229. ‘‘කාළලොහ …පෙ.… භාජෙතබ්‌බො’’ති වුත්‌තත්‌තා වට්‌ටකංසලොහමයම්‌පි භාජනං පුග්‌ගලිකම්‌පි සම්‌පටිච්‌ඡිතුම්‌පි පරිහරිතුම්‌පි වට්‌ටති පුග්‌ගලානං පරිහරිතබ්‌බස්‌සෙව භාජෙතබ්‌බත්‌තාති වදන්‌ති, තං උපරි ‘‘කංසලොහවට්‌ටලොහභාජනවිකති සඞ්‌ඝිකපරිභොගෙන වා ගිහිවිකටා වා වට්‌ටතී’’තිආදිකෙන මහාපච්‌චරිවචනෙන විරුජ්‌ඣති. ඉමස්‌ස හි ‘‘වට්‌ටලොහකංසලොහානං යෙන කෙනචි කතො සීහළදීපෙ පාදග්‌ගණ්‌හනකො භාජෙතබ්‌බො’’ති වුත්‌තස්‌ස මහාඅට්‌ඨකථාවචනස්‌ස පටික්‌ඛෙපාය තං මහාපච්‌චරිවචනං පච්‌ඡා දස්‌සිතං, තස්‌මා වට්‌ටලොහකංසලොහමයං යං කිඤ්‌චි පාදග්‌ගණ්‌හනකවාරකම්‌පි උපාදාය අභාජනීයමෙව, ගිහීහි දීයමානම්‌පි පුග්‌ගලස්‌ස සම්‌පටිච්‌ඡිතුම්‌පි න වට්‌ටති. පාරිහාරියං න වට්‌ටතීති පත්‌තාදිපරික්‌ඛාරං විය සයමෙව පටිසාමෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතුං න වට්‌ටති. ගිහිසන්‌තකං විය ආරාමිකාදයො චෙ සයමෙව ගොපෙත්‌වා විනියොගකාලෙ ආනෙත්‌වා පටිදෙන්‌ති, පරිභුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටති, ‘‘පටිසාමෙත්‌වා භික්‌ඛූනං දෙථා’’ති වත්‌තුම්‌පි වට්‌ටතීති.
229.‘‘Kāḷaloha…pe… bhājetabbo’’ti vuttattā vaṭṭakaṃsalohamayampi bhājanaṃ puggalikampi sampaṭicchitumpi pariharitumpi vaṭṭati puggalānaṃ pariharitabbasseva bhājetabbattāti vadanti, taṃ upari ‘‘kaṃsalohavaṭṭalohabhājanavikati saṅghikaparibhogena vā gihivikaṭā vā vaṭṭatī’’tiādikena mahāpaccarivacanena virujjhati. Imassa hi ‘‘vaṭṭalohakaṃsalohānaṃ yena kenaci kato sīhaḷadīpe pādaggaṇhanako bhājetabbo’’ti vuttassa mahāaṭṭhakathāvacanassa paṭikkhepāya taṃ mahāpaccarivacanaṃ pacchā dassitaṃ, tasmā vaṭṭalohakaṃsalohamayaṃ yaṃ kiñci pādaggaṇhanakavārakampi upādāya abhājanīyameva, gihīhi dīyamānampi puggalassa sampaṭicchitumpi na vaṭṭati. Pārihāriyaṃ na vaṭṭatīti pattādiparikkhāraṃ viya sayameva paṭisāmetvā paribhuñjituṃ na vaṭṭati. Gihisantakaṃ viya ārāmikādayo ce sayameva gopetvā viniyogakāle ānetvā paṭidenti, paribhuñjituṃ vaṭṭati, ‘‘paṭisāmetvā bhikkhūnaṃ dethā’’ti vattumpi vaṭṭatīti.
පණ්‌ණසූචි නාම ලෙඛනීති වදන්‌ති. අත්‌තනා ලද්‌ධානිපීතිආදිනා පටිග්‌ගහණෙ දොසො නත්‌ථි, පරිහරිත්‌වා පරිභොගොව ආපත්‌තිකරොති දස්‌සෙති. යථා චෙත්‌ථ, එවං උපරි භාජනීයවාසිආදීසු අත්‌තනො සන්‌තකෙසුපි.
Paṇṇasūci nāma lekhanīti vadanti. Attanā laddhānipītiādinā paṭiggahaṇe doso natthi, pariharitvā paribhogova āpattikaroti dasseti. Yathā cettha, evaṃ upari bhājanīyavāsiādīsu attano santakesupi.
අනාමාසම්‌පීති සුවණ්‌ණාදිමයම්‌පි, සබ්‌බං තං ආමසිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටති.
Anāmāsampīti suvaṇṇādimayampi, sabbaṃ taṃ āmasitvā paribhuñjituṃ vaṭṭati.
උපක්‌ඛරෙති උපකරණෙ. සිඛරං නාම යෙන පරිබ්‌භමන්‌තා ඡින්‌දන්‌ති. පත්‌තබන්‌ධකො නාම පත්‌තස්‌ස ගණ්‌ඨිආදිකාරකො. ‘‘පටිමානං සුවණ්‌ණාදිපත්‌තකාරකො’’තිපි වදන්‌ති.
Upakkhareti upakaraṇe. Sikharaṃ nāma yena paribbhamantā chindanti. Pattabandhako nāma pattassa gaṇṭhiādikārako. ‘‘Paṭimānaṃ suvaṇṇādipattakārako’’tipi vadanti.
‘‘අඩ්‌ඪබාහූති කප්‌පරතො පට්‌ඨාය යාව අංසකූට’’න්‌ති ගණ්‌ඨිපදෙසු වුත්‌තං. ‘‘අඩ්‌ඪබාහු නාම විදත්‌ථිචතුරඞ්‌ගුලන්‌තිපි වදන්‌තී’’ති සාරත්‌ථදීපනියං (සාරත්‌ථ. ටී. චූළවග්‌ග 2.321) වුත්‌තං. වජිරබුද්‌ධිටීකායම්‌පි (වජිර. ටී. චූළවග්‌ග 321) ‘‘අඩ්‌ඪබාහූති කප්‌පරතො පට්‌ඨාය යාව අංසකූටන්‌ති ලිඛිත’’න්‌ති වුත්‌තං. විමතිවිනොදනියං (වි. වි. ටී. චූළවග්‌ග 2.321) පන ‘‘අඩ්‌ඪබාහුප්‌පමාණා නාම අඩ්‌ඪබාහුමත්‌තා, අඩ්‌ඪබ්‍යාමමත්‌තාතිපි වදන්‌තී’’ති වුත්‌තං. යොත්‌තානීති චම්‌මරජ්‌ජුකා. තත්‌ථජාතකාති සඞ්‌ඝිකභූමියං ජාතා.
‘‘Aḍḍhabāhūti kapparato paṭṭhāya yāva aṃsakūṭa’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. ‘‘Aḍḍhabāhu nāma vidatthicaturaṅgulantipi vadantī’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷavagga 2.321) vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyampi (vajira. ṭī. cūḷavagga 321) ‘‘aḍḍhabāhūti kapparato paṭṭhāya yāva aṃsakūṭanti likhita’’nti vuttaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.321) pana ‘‘aḍḍhabāhuppamāṇā nāma aḍḍhabāhumattā, aḍḍhabyāmamattātipi vadantī’’ti vuttaṃ. Yottānīti cammarajjukā. Tatthajātakāti saṅghikabhūmiyaṃ jātā.
‘‘අට්‌ඨඞ්‌ගුලසූචිදණ්‌ඩමත්‌තොති දීඝසො අට්‌ඨඞ්‌ගුලමත්‌තො පරිණාහතො පණ්‌ණසූචිදණ්‌ඩමත්‌තො’’ති සාරත්‌ථදීපනියං (සාරත්‌ථ. ටී.. චූළවග්‌ග 3.321) විමතිවිනොදනියං පන (වි. වි. ටී. චූළවග්‌ග 2.321) ‘‘අට්‌ඨඞ්‌ගුලසූචිදණ්‌ඩමත්‌තොති සරදණ්‌ඩාදිසූචිආකාරතනුදණ්‌ඩකමත්‌තොපී’’ති වුත්‌තං. අට්‌ඨඞ්‌ගුලප්‌පමාණොති දීඝතො අට්‌ඨඞ්‌ගුලප්‌පමාණො. රිත්‌තපොත්‌ථකොපීති අලිඛිතපොත්‌ථකොපි, ඉදඤ්‌ච පණ්‌ණප්‌පසඞ්‌ගෙන වුත්‌තං.
‘‘Aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattoti dīghaso aṭṭhaṅgulamatto pariṇāhato paṇṇasūcidaṇḍamatto’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī.. Cūḷavagga 3.321) vimativinodaniyaṃ pana (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.321) ‘‘aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattoti saradaṇḍādisūciākāratanudaṇḍakamattopī’’ti vuttaṃ. Aṭṭhaṅgulappamāṇoti dīghato aṭṭhaṅgulappamāṇo. Rittapotthakopīti alikhitapotthakopi, idañca paṇṇappasaṅgena vuttaṃ.
ආසන්‌දිකොති චතුරස්‌සපීඨං වුච්‌චති ‘‘උච්‌චකම්‌පි ආසන්‌දික’’න්‌ති (චූළව. 297) වචනතො . එකතොභාගෙන දීඝපීඨමෙව හි අට්‌ඨඞ්‌ගුලපාදකං වට්‌ටති, චතුරස්‌සාසන්‌දිකො පන පමාණාතික්‌කන්‌තොපි වට්‌ටතීති වෙදිතබ්‌බො. සත්‌තඞ්‌ගො නාම තීසු දිසාසු අපස්‌සයං කත්‌වා කතමඤ්‌චො, අයම්‌පි පමාණාතික්‌කන්‌තොපි වට්‌ටති. භද්‌දපීඨන්‌ති වෙත්‌තමයං පීඨං වුච්‌චති. පීඨිකාති පිලොතිකබන්‌ධං පීඨමෙව. එළකපාදපීඨං නාම දාරුපටිකාය උපරිපාදෙ ඨපෙත්‌වා භොජනඵලකං විය කතපීඨං වුච්‌චති. ආමණ්‌ඩකවණ්‌ටකපීඨං නාම ආමලකාකාරෙන යොජිතබහඋපාදපීඨං. ඉමානි තාව පාළියං ආගතපීඨානි. දාරුමයං පන සබ්‌බම්‌පි පීඨං වට්‌ටති.
Āsandikoti caturassapīṭhaṃ vuccati ‘‘uccakampi āsandika’’nti (cūḷava. 297) vacanato . Ekatobhāgena dīghapīṭhameva hi aṭṭhaṅgulapādakaṃ vaṭṭati, caturassāsandiko pana pamāṇātikkantopi vaṭṭatīti veditabbo. Sattaṅgo nāma tīsu disāsu apassayaṃ katvā katamañco, ayampi pamāṇātikkantopi vaṭṭati. Bhaddapīṭhanti vettamayaṃ pīṭhaṃ vuccati. Pīṭhikāti pilotikabandhaṃ pīṭhameva. Eḷakapādapīṭhaṃ nāma dārupaṭikāya uparipāde ṭhapetvā bhojanaphalakaṃ viya katapīṭhaṃ vuccati. Āmaṇḍakavaṇṭakapīṭhaṃ nāma āmalakākārena yojitabahaupādapīṭhaṃ. Imāni tāva pāḷiyaṃ āgatapīṭhāni. Dārumayaṃ pana sabbampi pīṭhaṃ vaṭṭati.
‘‘ඝට්‌ටනඵලකං නාම යත්‌ථ ඨපෙත්‌වා රජිතචීවරං හත්‌ථෙන ඝට්‌ටෙන්‌ති. ඝට්‌ටනමුග්‌ගරො නාම අනුවාතාදිඝට්‌ටනත්‌ථං කතොති වදන්‌තී’’ති සාරත්‌ථදීපනියං (සාරත්‌ථ. ටී. චූළවග්‌ග 3.321) වුත්‌තං. විමතිවිනොදනියං (වි. වි. ටී. චූළවග්‌ග 2.321) ‘‘ඝට්‌ටනඵලකං ඝට්‌ටනමුග්‌ගරොති ඉදං රජිතචීවරං එකස්‌මිං මට්‌ඨෙ දණ්‌ඩමුග්‌ගරෙ වෙඨෙත්‌වා එකස්‌ස මට්‌ඨඵලකස්‌ස උපරි ඨපෙත්‌වා උපරි අපරෙන මට්‌ඨඵලකෙන නික්‌කුජ්‌ජිත්‌වා එකො උපරි අක්‌කමිත්‌වා තිට්‌ඨති, ද්‌වෙ ජනා උපරිඵලකං ද්‌වීසු කොටීසු ගහෙත්‌වා අපරාපරං ආකඩ්‌ඪනවිකඩ්‌ඪනං කරොන්‌ති, එතං සන්‌ධාය වුත්‌තං. හත්‌ථෙ ඨපාපෙත්‌වා හත්‌ථෙන පහරණං පන නිට්‌ඨිතරජනස්‌ස චීවරස්‌ස අල්‌ලකාලෙ කාතබ්‌බං, ඉදං පන ඵලකමුග්‌ගරෙහි ඝට්‌ටනං සුක්‌ඛකාලෙ ථද්‌ධභාවවිමොචනත්‌ථන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බ’’න්‌ති වුත්‌තං. ‘‘අම්‌බණන්‌ති ඵලකෙහි පොක්‌ඛරණීසදිසකතපානීයභාජනං. රජනදොණීති යත්‌ථ පක්‌කරජනං ආකිරිත්‌වා ඨපෙන්‌තී’’ති සාරත්‌ථදීපනියං. විමතිවිනොදනියං පන ‘‘අම්‌බණන්‌ති එකදොණිකනාවාඵලකෙහි පොක්‌ඛරණීසදිසං කතං. පානීයභාජනන්‌තිපි වදන්‌ති. රජනදොණීති එකදාරුනාව කතං රජනභාජනං. උදකදොණීති එකදාරුනාව කතං උදකභාජන’’න්‌ති වුත්‌තං.
‘‘Ghaṭṭanaphalakaṃ nāma yattha ṭhapetvā rajitacīvaraṃ hatthena ghaṭṭenti. Ghaṭṭanamuggaro nāma anuvātādighaṭṭanatthaṃ katoti vadantī’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.321) vuttaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.321) ‘‘ghaṭṭanaphalakaṃ ghaṭṭanamuggaroti idaṃ rajitacīvaraṃ ekasmiṃ maṭṭhe daṇḍamuggare veṭhetvā ekassa maṭṭhaphalakassa upari ṭhapetvā upari aparena maṭṭhaphalakena nikkujjitvā eko upari akkamitvā tiṭṭhati, dve janā upariphalakaṃ dvīsu koṭīsu gahetvā aparāparaṃ ākaḍḍhanavikaḍḍhanaṃ karonti, etaṃ sandhāya vuttaṃ. Hatthe ṭhapāpetvā hatthena paharaṇaṃ pana niṭṭhitarajanassa cīvarassa allakāle kātabbaṃ, idaṃ pana phalakamuggarehi ghaṭṭanaṃ sukkhakāle thaddhabhāvavimocanatthanti daṭṭhabba’’nti vuttaṃ. ‘‘Ambaṇanti phalakehi pokkharaṇīsadisakatapānīyabhājanaṃ. Rajanadoṇīti yattha pakkarajanaṃ ākiritvā ṭhapentī’’ti sāratthadīpaniyaṃ. Vimativinodaniyaṃ pana ‘‘ambaṇanti ekadoṇikanāvāphalakehi pokkharaṇīsadisaṃ kataṃ. Pānīyabhājanantipi vadanti. Rajanadoṇīti ekadārunāva kataṃ rajanabhājanaṃ. Udakadoṇīti ekadārunāva kataṃ udakabhājana’’nti vuttaṃ.
‘‘භූමත්‌ථරණං කාතුං වට්‌ටතීති අකප්‌පියචම්‌මං සන්‌ධාය වුත්‌තං. පච්‌චත්‌ථරණගතිකන්‌ති ඉමිනා මඤ්‌චපීඨෙපි අත්‌ථරිතුං වට්‌ටතීති දීපෙති. පාවාරාදිපච්‌චත්‌ථරණම්‌පි ගරුභණ්‌ඩන්‌ති එකෙ. නොති අපරෙ, වීමංසිත්‌වා ගහෙතබ්‌බ’’න්‌ති සාරත්‌ථදීපනියං (සාරත්‌ථ. ටී. චූළවග්‌ග 3.321) වුත්‌තං. වජිරබුද්‌ධිටීකායං (වජිර. ටී. චූළවග්‌ග 321) පන ‘‘දණ්‌ඩමුග්‌ගරො නාම ‘යෙන රජිතචීවරං පොථෙන්‌ති, තම්‌පි ගරුභණ්‌ඩමෙවා’ති වුත්‌තත්‌තා, ‘පච්‌චත්‌ථරණගතික’න්‌ති වුත්‌තත්‌තා ච අපි-සද්‌දෙන පාවාරාදිපච්‌චත්‌ථරණං සබ්‌බං ගරුභණ්‌ඩමෙවාති වදන්‌ති. එතෙනෙව සුත්‌තෙන අඤ්‌ඤථා අත්‌ථං වත්‌වා පාවාරාදිපච්‌චත්‌ථරණං න ගරුභණ්‌ඩං, භාජනීයමෙව, සෙනාසනත්‌ථාය දින්‌නපච්‌චත්‌ථරණමෙව ගරුභණ්‌ඩන්‌ති වදන්‌ති. උපපරික්‌ඛිතබ්‌බ’’න්‌ති වුත්‌තං. විමතිවිනොදනියං (වි. වි. ටී. චූළවග්‌ග 2.321) පන ‘‘භූමත්‌ථරණං කාතුං වට්‌ටතීති අකප්‌පියචම්‌මං සන්‌ධාය වුත්‌තං. තත්‌ථ භූමත්‌ථරණසඞ්‌ඛෙපෙන සයිතුම්‌පි වට්‌ටතියෙව. පච්‌චත්‌ථරණගතිකන්‌ති ඉමිනා මඤ්‌චාදීසු අත්‌ථරිතබ්‌බං මහාචම්‌මං එළකචම්‌මං නාමාති දස්‌සෙතී’’ති වුත්‌තං. ඡත්‌තමුට්‌ඨිපණ්‌ණන්‌ති තාලපණ්‌ණං සන්‌ධාය වුත්‌තං. පත්‌තකටාහන්‌ති පත්‌තපචනකටාහං. ගණ්‌ඨිකාති චීවරගණ්‌ඨිකා. විධොති කායබන්‌ධනවිධො.
‘‘Bhūmattharaṇaṃ kātuṃ vaṭṭatīti akappiyacammaṃ sandhāya vuttaṃ. Paccattharaṇagatikanti iminā mañcapīṭhepi attharituṃ vaṭṭatīti dīpeti. Pāvārādipaccattharaṇampi garubhaṇḍanti eke. Noti apare, vīmaṃsitvā gahetabba’’nti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.321) vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. cūḷavagga 321) pana ‘‘daṇḍamuggaro nāma ‘yena rajitacīvaraṃ pothenti, tampi garubhaṇḍamevā’ti vuttattā, ‘paccattharaṇagatika’nti vuttattā ca api-saddena pāvārādipaccattharaṇaṃ sabbaṃ garubhaṇḍamevāti vadanti. Eteneva suttena aññathā atthaṃ vatvā pāvārādipaccattharaṇaṃ na garubhaṇḍaṃ, bhājanīyameva, senāsanatthāya dinnapaccattharaṇameva garubhaṇḍanti vadanti. Upaparikkhitabba’’nti vuttaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.321) pana ‘‘bhūmattharaṇaṃ kātuṃ vaṭṭatīti akappiyacammaṃ sandhāya vuttaṃ. Tattha bhūmattharaṇasaṅkhepena sayitumpi vaṭṭatiyeva. Paccattharaṇagatikanti iminā mañcādīsu attharitabbaṃ mahācammaṃ eḷakacammaṃ nāmāti dassetī’’ti vuttaṃ. Chattamuṭṭhipaṇṇanti tālapaṇṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Pattakaṭāhanti pattapacanakaṭāhaṃ. Gaṇṭhikāti cīvaragaṇṭhikā. Vidhoti kāyabandhanavidho.
ඉදානි විනයත්‌ථමඤ්‌ජූසායං (කඞ්‌ඛා. අභි. ටී. දුබ්‌බලසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා) ආගතනයො වුච්‌චතෙ – ආරාමො නාම පුප්‌ඵාරාමො වා ඵලාරාමො වා. ආරාමවත්‌ථු නාම තෙසංයෙව ආරාමානං අත්‌ථාය පරිච්‌ඡින්‌දිත්‌වා ඨපිතොකාසො. තෙසු වා ආරාමෙසු විනට්‌ඨෙසු තෙසං පොරාණකභූමිභාගො. විහාරො නාම යං කිඤ්‌චි පාසාදාදිසෙනාසනං. විහාරවත්‌ථු නාම තස්‌ස පතිට්‌ඨානොකාසො. මඤ්‌චො නාම මසාරකො බුන්‌දිකාබද්‌ධො කුළීරපාදකො ආහච්‌චපාදකොති ඉමෙසං පුබ්‌බෙ වුත්‌තානං චතුන්‌නං මඤ්‌චානං අඤ්‌ඤතරො. පීඨං නාම මසාරකාදීනංයෙව චතුන්‌නං පීඨානං අඤ්‌ඤතරං. භිසි නාම උණ්‌ණභිසිආදීනං පඤ්‌චන්‌නං භිසීනං අඤ්‌ඤතරං. බිම්‌බොහනං නාම රුක්‌ඛතූලලතාතූලපොටකීතූලානං අඤ්‌ඤතරෙන පුණ්‌ණං. ලොහකුම්‌භී නාම කාළලොහෙන වා තම්‌බලොහෙන වා යෙන කෙනචි කතකුම්‌භී. ලොහභාණකාදීසුපි එසෙව නයො. එත්‌ථ පන භාණකන්‌ති අරඤ්‌ජරො වුච්‌චති. වාරකොති ඝටො. කටාහං කටාහමෙව. වාසිආදීසු වල්‌ලිආදීසු ච දුවිඤ්‌ඤෙය්‍යං නාම නත්‌ථි…පෙ.….
Idāni vinayatthamañjūsāyaṃ (kaṅkhā. abhi. ṭī. dubbalasikkhāpadavaṇṇanā) āgatanayo vuccate – ārāmo nāma pupphārāmo vā phalārāmo vā. Ārāmavatthu nāma tesaṃyeva ārāmānaṃ atthāya paricchinditvā ṭhapitokāso. Tesu vā ārāmesu vinaṭṭhesu tesaṃ porāṇakabhūmibhāgo. Vihāro nāma yaṃ kiñci pāsādādisenāsanaṃ. Vihāravatthu nāma tassa patiṭṭhānokāso. Mañco nāma masārako bundikābaddho kuḷīrapādako āhaccapādakoti imesaṃ pubbe vuttānaṃ catunnaṃ mañcānaṃ aññataro. Pīṭhaṃ nāma masārakādīnaṃyeva catunnaṃ pīṭhānaṃ aññataraṃ. Bhisi nāma uṇṇabhisiādīnaṃ pañcannaṃ bhisīnaṃ aññataraṃ. Bimbohanaṃ nāma rukkhatūlalatātūlapoṭakītūlānaṃ aññatarena puṇṇaṃ. Lohakumbhī nāma kāḷalohena vā tambalohena vā yena kenaci katakumbhī. Lohabhāṇakādīsupi eseva nayo. Ettha pana bhāṇakanti arañjaro vuccati. Vārakoti ghaṭo. Kaṭāhaṃ kaṭāhameva. Vāsiādīsu valliādīsu ca duviññeyyaṃ nāma natthi…pe….
තත්‌ථ ථාවරෙන ථාවරන්‌ති විහාරවිහාරවත්‌ථුනා ආරාමආරාමවත්‌ථුං විහාරවිහාරවත්‌ථුං. ඉතරෙනාති අථාවරෙන, පච්‌ඡිමරාසිත්‌තයෙනාති වුත්‌තං හොති. අකප්‌පියෙනාති සුවණ්‌ණමයමඤ්‌චාදිනා චෙව අකප්‌පියභිසිබිම්‌බොහනෙහි ච. මහග්‌ඝකප්‌පියෙනාති දන්‌තමයමඤ්‌චාදිනා චෙව පාවාරාදිනා ච. ඉතරන්‌ති අථාවරං. කප්‌පියපරිවත්‌තනෙන පරිවත්‌තෙතුන්‌ති යථා අකප්‌පියං න හොති, එවං පරිවත්‌තෙතුං…පෙ.… එවං තාව ථාවරෙන ථාවරපරිවත්‌තනං වෙදිතබ්‌බං. ඉතරෙන ඉතරපරිවත්‌තනෙ පන මඤ්‌චපීඨං මහන්‌තං වා හොතු, ඛුද්‌දකං වා, අන්‌තමසො චතුරඞ්‌ගුලපාදකං ගාමදාරකෙහි පංස්‌වාගාරකෙසු කීළන්‌තෙහි කතම්‌පි සඞ්‌ඝස්‌ස දින්‌නකාලතො පට්‌ඨාය ගරුභණ්‌ඩං හොති…පෙ.… සතග්‌ඝනකෙන වා සහස්‌සග්‌ඝනකෙන වා මඤ්‌චෙන අඤ්‌ඤං මඤ්‌චසතම්‌පි ලභති, පරිවත්‌තෙත්‌වා ගහෙතබ්‌බං. න කෙවලං මඤ්‌චෙන මඤ්‌චොයෙව, ආරාමආරාමවත්‌ථුවිහාරවිහාරවත්‌ථුපීඨභිසිබිම්‌බොහනානිපි පරිවත්‌තෙතුං වට්‌ටන්‌ති. එස නයො පීඨභිසිබිම්‌බොහනෙසුපි.
Tattha thāvarena thāvaranti vihāravihāravatthunā ārāmaārāmavatthuṃ vihāravihāravatthuṃ. Itarenāti athāvarena, pacchimarāsittayenāti vuttaṃ hoti. Akappiyenāti suvaṇṇamayamañcādinā ceva akappiyabhisibimbohanehi ca. Mahagghakappiyenāti dantamayamañcādinā ceva pāvārādinā ca. Itaranti athāvaraṃ. Kappiyaparivattanena parivattetunti yathā akappiyaṃ na hoti, evaṃ parivattetuṃ…pe… evaṃ tāva thāvarena thāvaraparivattanaṃ veditabbaṃ. Itarena itaraparivattane pana mañcapīṭhaṃ mahantaṃ vā hotu, khuddakaṃ vā, antamaso caturaṅgulapādakaṃ gāmadārakehi paṃsvāgārakesu kīḷantehi katampi saṅghassa dinnakālato paṭṭhāya garubhaṇḍaṃ hoti…pe… satagghanakena vā sahassagghanakena vā mañcena aññaṃ mañcasatampi labhati, parivattetvā gahetabbaṃ. Na kevalaṃ mañcena mañcoyeva, ārāmaārāmavatthuvihāravihāravatthupīṭhabhisibimbohanānipi parivattetuṃ vaṭṭanti. Esa nayo pīṭhabhisibimbohanesupi.
කාළලොහතම්‌බලොහකංසලොහවට්‌ටලොහානන්‌ති එත්‌ථ කංසලොහං වට්‌ටලොහඤ්‌ච කිත්‌තිමලොහං. තීණි හි කිත්‌තිමලොහානි කංසලොහං වට්‌ටලොහං හාරකූටන්‌ති. තත්‌ථ තිපුතම්‌බෙ මිස්‌සෙත්‌වා කතං කංසලොහං. සීසතම්‌බෙ මිස්‌සෙත්‌වා කතං වට්‌ටලොහං. රසතම්‌බෙ මිස්‌සෙත්‌වා කතං හාරකූටං. තෙන වුත්‌තං ‘‘කංසලොහං වට්‌ටලොහඤ්‌ච කිත්‌තිමලොහ’’න්‌ති. තතො අතිරෙකන්‌ති තතො අතිරෙකගණ්‌හනකො. සාරකොති මජ්‌ඣෙ මකුළං දස්‌සෙත්‌වා මුඛවට්‌ටිවිත්‌ථතං කත්‌වා පිට්‌ඨිතො නාමෙත්‌වා කාතබ්‌බං එකං භාජනං. සරාවන්‌තිපි වදන්‌ති. ආදි-සද්‌දෙන කඤ්‌චනකාදීනං ගිහිඋපකරණානං ගහණං. තානි හි ඛුද්‌දකානිපි ගරුභණ්‌ඩානෙව ගිහිඋපකරණත්‌තා. පි-සද්‌දෙන පගෙව මහන්‌තානීති දස්‌සෙති, ඉමානි පන භාජනීයානි භික්‌ඛුපකරණත්‌තාති අධිප්‌පායො. යථා ච එතානි, එවං කුණ්‌ඩිකාපි භාජනීයා. වක්‌ඛති හි ‘‘යථා ච මත්‌තිකාභණ්‌ඩෙ, එවං ලොහභණ්‌ඩෙපි කුණ්‌ඩිකා භාජනීයකොට්‌ඨාසමෙව භජතී’’ති. සඞ්‌ඝිකපරිභොගෙනාති ආගන්‌තුකානං වුඩ්‌ඪතරානං දත්‌වා පරිභොගෙන. ගිහිවිකටාති ගිහීහි විකතා පඤ්‌ඤත්‌තා, අත්‌තනො වා සන්‌තකකරණෙන විරූපං කතා. පුග්‌ගලිකපරිභොගෙන න වට්‌ටතීති ආගන්‌තුකානං අදත්‌වා අත්‌තනො සන්‌තකං විය ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතුං න වට්‌ටති. පිප්‌ඵලිකොති කත්‌තරි. ආරකණ්‌ටකං සූචිවෙධකං. තාළං යන්‌තං. කත්‌තරයට්‌ඨිවෙධකො කත්‌තරයට්‌ඨිවලයං. යථා තථා ඝනකතං ලොහන්‌ති ලොහවට්‌ටි ලොහගුළො ලොහපිණ්‌ඩි ලොහචක්‌කලිකන්‌ති එවං ඝනකතං ලොහං. ඛීරපාසාණමයානීති මුදුකඛීරවණ්‌ණපාසාණමයානි.
Kāḷalohatambalohakaṃsalohavaṭṭalohānanti ettha kaṃsalohaṃ vaṭṭalohañca kittimalohaṃ. Tīṇi hi kittimalohāni kaṃsalohaṃ vaṭṭalohaṃ hārakūṭanti. Tattha tiputambe missetvā kataṃ kaṃsalohaṃ. Sīsatambe missetvā kataṃ vaṭṭalohaṃ. Rasatambe missetvā kataṃ hārakūṭaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘kaṃsalohaṃ vaṭṭalohañca kittimaloha’’nti. Tato atirekanti tato atirekagaṇhanako. Sārakoti majjhe makuḷaṃ dassetvā mukhavaṭṭivitthataṃ katvā piṭṭhito nāmetvā kātabbaṃ ekaṃ bhājanaṃ. Sarāvantipi vadanti. Ādi-saddena kañcanakādīnaṃ gihiupakaraṇānaṃ gahaṇaṃ. Tāni hi khuddakānipi garubhaṇḍāneva gihiupakaraṇattā. Pi-saddena pageva mahantānīti dasseti, imāni pana bhājanīyāni bhikkhupakaraṇattāti adhippāyo. Yathā ca etāni, evaṃ kuṇḍikāpi bhājanīyā. Vakkhati hi ‘‘yathā ca mattikābhaṇḍe, evaṃ lohabhaṇḍepi kuṇḍikā bhājanīyakoṭṭhāsameva bhajatī’’ti. Saṅghikaparibhogenāti āgantukānaṃ vuḍḍhatarānaṃ datvā paribhogena. Gihivikaṭāti gihīhi vikatā paññattā, attano vā santakakaraṇena virūpaṃ katā. Puggalikaparibhogena na vaṭṭatīti āgantukānaṃ adatvā attano santakaṃ viya gahetvā paribhuñjituṃ na vaṭṭati. Pipphalikoti kattari. Ārakaṇṭakaṃ sūcivedhakaṃ. Tāḷaṃ yantaṃ. Kattarayaṭṭhivedhako kattarayaṭṭhivalayaṃ. Yathā tathā ghanakataṃ lohanti lohavaṭṭi lohaguḷo lohapiṇḍi lohacakkalikanti evaṃ ghanakataṃ lohaṃ. Khīrapāsāṇamayānīti mudukakhīravaṇṇapāsāṇamayāni.
ගිහිවිකටානිපි න වට්‌ටන්‌ති අනාමාසත්‌තා. පි-සද්‌දෙන පගෙව සඞ්‌ඝිකපරිභොගෙන වා පුග්‌ගලිකපරිභොගෙන වාති දස්‌සෙති. සෙනාසනපරිභොගො පන සබ්‌බකප්‌පියො, තස්‌මා ජාතරූපාදිමයආ සබ්‌බාපි සෙනාසනපරික්‌ඛාරා ආමාසා. තෙනාහ ‘‘සෙනාසනපරිභොගෙ පනා’’තිආදි.
Gihivikaṭānipi na vaṭṭanti anāmāsattā. Pi-saddena pageva saṅghikaparibhogena vā puggalikaparibhogena vāti dasseti. Senāsanaparibhogo pana sabbakappiyo, tasmā jātarūpādimayaā sabbāpi senāsanaparikkhārā āmāsā. Tenāha ‘‘senāsanaparibhoge panā’’tiādi.
සෙසාති තතො මහත්‌තරී වාසි. යා පනාති යා කුඨාරී පන. කුදාලො අන්‌තමසො චතුරඞ්‌ගුලමත්‌තොපි ගරුභණ්‌ඩමෙව. නිඛාදනං චතුරස්‌සමුඛං වා හොතු දොණිමුඛං වා වඞ්‌කං වා උජුකං වා, අන්‌තමසො සම්‌මුඤ්‌ජනීදණ්‌ඩවෙධනම්‌පි, දණ්‌ඩබන්‌ධඤ්‌චෙ, ගරුභණ්‌ඩමෙව. තෙනාහ ‘‘කුදාලො දණ්‌ඩබන්‌ධනිඛාදනං වා අගරුභණ්‌ඩං නාම නත්‌ථී’’ති. සිපාටිකා නාම ඛුරකොසො, සිඛරං පන දණ්‌ඩබන්‌ධනිඛාදනං අනුලොමෙතීති ආහ ‘‘සිඛරම්‌පි නිඛාදනෙනෙව සඞ්‌ගහිත’’න්‌ති. සචෙ පන වාසි අදණ්‌ඩකං ඵලමත්‌තං, භාජනීයං. උපක්‌ඛරෙති වාසිආදිභණ්‌ඩෙ.
Sesāti tato mahattarī vāsi. Yā panāti yā kuṭhārī pana. Kudālo antamaso caturaṅgulamattopi garubhaṇḍameva. Nikhādanaṃ caturassamukhaṃ vā hotu doṇimukhaṃ vā vaṅkaṃ vā ujukaṃ vā, antamaso sammuñjanīdaṇḍavedhanampi, daṇḍabandhañce, garubhaṇḍameva. Tenāha ‘‘kudālo daṇḍabandhanikhādanaṃ vā agarubhaṇḍaṃ nāma natthī’’ti. Sipāṭikā nāma khurakoso, sikharaṃ pana daṇḍabandhanikhādanaṃ anulometīti āha ‘‘sikharampi nikhādaneneva saṅgahita’’nti. Sace pana vāsi adaṇḍakaṃ phalamattaṃ, bhājanīyaṃ. Upakkhareti vāsiādibhaṇḍe.
පත්‌තබන්‌ධකො නාම පත්‌තස්‌ස ගණ්‌ඨිකාදිකාරකො. ‘‘පටිමානං සුවණ්‌ණාදිපත්‌තකාරකො’’තිපි වදන්‌ති. තිපුච්‌ඡෙදනකසත්‌ථං සුවණ්‌ණච්‌ඡෙදනකසත්‌ථං කතපරිකම්‌මචම්‌මච්‌ඡින්‌දනකඛුද්‌දකසත්‌ථන්‌ති ඉමානි චෙත්‌ථ තීණි පිප්‌ඵලිකං අනුලොමන්‌තීති ආහ ‘‘අයං පන විසෙසො’’තිආදි. ඉතරානීති මහාකත්‌තරිආදීනි.
Pattabandhako nāma pattassa gaṇṭhikādikārako. ‘‘Paṭimānaṃ suvaṇṇādipattakārako’’tipi vadanti. Tipucchedanakasatthaṃ suvaṇṇacchedanakasatthaṃ kataparikammacammacchindanakakhuddakasatthanti imāni cettha tīṇi pipphalikaṃ anulomantīti āha ‘‘ayaṃ pana viseso’’tiādi. Itarānīti mahākattariādīni.
අඩ්‌ඪබාහුප්‌පමාණාති කප්‌පරතො පට්‌ඨාය යාව අංසකූටප්‌පමාණා, විදත්‌ථිචතුරඞ්‌ගුලප්‌පමාණාති වුත්‌තං හොති. තත්‌ථජාතකාති සඞ්‌ඝිකභූමියං ජාතා, ආරක්‌ඛසංවිධානෙන රක්‌ඛිතත්‌තා රක්‌ඛිතා ච සා මඤ්‌ජූසාදීසු පක්‌ඛිත්‌තං විය යථා තං න නස්‌සති, එවං ගොපනතො ගොපිතා චාති රක්‌ඛිතගොපිතා. තත්‌ථජාතකාපි පන අරක්‌ඛිතා ගරුභණ්‌ඩමෙව න හොති. සඞ්‌ඝකම්‌මෙ ච චෙතියකම්‌මෙ ච කතෙති ඉමිනා සඞ්‌ඝසන්‌තකෙන චෙතියසන්‌තකං රක්‌ඛිතුං පරිවත්‌තිතුඤ්‌ච වට්‌ටතීති දීපෙති. සුත්‌තං පනාති වට්‌ටිතඤ්‌චෙව අවට්‌ටිතඤ්‌ච සුත්‌තං.
Aḍḍhabāhuppamāṇāti kapparato paṭṭhāya yāva aṃsakūṭappamāṇā, vidatthicaturaṅgulappamāṇāti vuttaṃ hoti. Tatthajātakāti saṅghikabhūmiyaṃ jātā, ārakkhasaṃvidhānena rakkhitattā rakkhitā ca sā mañjūsādīsu pakkhittaṃ viya yathā taṃ na nassati, evaṃ gopanato gopitā cāti rakkhitagopitā. Tatthajātakāpi pana arakkhitā garubhaṇḍameva na hoti. Saṅghakamme ca cetiyakamme ca kateti iminā saṅghasantakena cetiyasantakaṃ rakkhituṃ parivattituñca vaṭṭatīti dīpeti. Suttaṃ panāti vaṭṭitañceva avaṭṭitañca suttaṃ.
අට්‌ඨඞ්‌ගුලසූචිදණ්‌ඩමත්‌තොති අන්‌තමසො දීඝසො අට්‌ඨඞ්‌ගුලමත්‌තො පරිණාහතො සීහළ-පණ්‌ණසූචිදණ්‌ඩමත්‌තො. එත්‌ථාති වෙළුභණ්‌ඩෙ. දඩ්‌ඪං ගෙහං යෙසං තෙති දඩ්‌ඪගෙහා. න වාරෙතබ්‌බාති ‘‘මා ගණ්‌හිත්‌වා ගච්‌ඡථා’’ති න නිසෙධෙතබ්‌බා. දෙසන්‌තරගතෙන සම්‌පත්‌තවිහාරෙ සඞ්‌ඝිකාවාසෙ ඨපෙතබ්‌බා.
Aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattoti antamaso dīghaso aṭṭhaṅgulamatto pariṇāhato sīhaḷa-paṇṇasūcidaṇḍamatto. Etthāti veḷubhaṇḍe. Daḍḍhaṃ gehaṃ yesaṃ teti daḍḍhagehā. Na vāretabbāti ‘‘mā gaṇhitvā gacchathā’’ti na nisedhetabbā. Desantaragatena sampattavihāre saṅghikāvāse ṭhapetabbā.
අවසෙසඤ්‌ච ඡදනතිණන්‌ති මුඤ්‌ජපබ්‌බජෙහි අවසෙසං යං කිඤ්‌චි ඡදනතිණං. අට්‌ඨඞ්‌ගුලප්‌පමාණොපීති විත්‌ථාරතො අට්‌ඨඞ්‌ගුලප්‌පමාණො. ලිඛිතපොත්‌ථකො පන ගරුභණ්‌ඩං න හොති. කප්‌පියචම්‌මානීති මිගාදීනං චම්‌මානි. සබ්‌බං චක්‌කයුත්‌තයානන්‌ති රථසකටාදිකං සබ්‌බං චක්‌කයුත්‌තයානං. විසඞ්‌ඛතචක්‌කං පන යානං භාජනීයං. අනුඤ්‌ඤාතවාසි නාම යා සිපාටිකාය පක්‌ඛිපිත්‌වා පරිහරිතුං සක්‌කාති වුත්‌තා. මුට්‌ඨිපණ්‌ණං තාලපත්‌තං. තඤ්‌හි මුට්‌ඨිනා ගහෙත්‌වා පරිහරන්‌තීති ‘‘මුට්‌ඨිපණ්‌ණ’’න්‌ති වුච්‌චති. ‘‘මුට්‌ඨිපණ්‌ණන්‌ති ඡත්‌තච්‌ඡදපණ්‌ණමෙවා’’ති කෙචි. අරණීසහිතන්‌ති අරණීයුගළං, උත්‌තරාරණී අධරාරණීති අරණීද්‌වයන්‌ති අත්‌ථො. ඵාතිකම්‌මං කත්‌වාති අන්‌තමසො තංඅග්‌ඝනකවාලිකායපි ථාවරං වඩ්‌ඪිකම්‌මං කත්‌වා. කුණ්‌ඩිකාති අයකුණ්‌ඩිකා චෙව තම්‌බලොහකුණ්‌ඩිකා ච. භාජනීයකොට්‌ඨාසමෙව භජතීති භාජනීයපක්‌ඛමෙව සෙවති , න තු ගරුභණ්‌ඩන්‌ති අත්‌ථො. කඤ්‌චනකො පන ගරුභණ්‌ඩමෙවාති අධිප්‌පායො.
Avasesañca chadanatiṇanti muñjapabbajehi avasesaṃ yaṃ kiñci chadanatiṇaṃ. Aṭṭhaṅgulappamāṇopīti vitthārato aṭṭhaṅgulappamāṇo. Likhitapotthako pana garubhaṇḍaṃ na hoti. Kappiyacammānīti migādīnaṃ cammāni. Sabbaṃ cakkayuttayānanti rathasakaṭādikaṃ sabbaṃ cakkayuttayānaṃ. Visaṅkhatacakkaṃ pana yānaṃ bhājanīyaṃ. Anuññātavāsi nāma yā sipāṭikāya pakkhipitvā pariharituṃ sakkāti vuttā. Muṭṭhipaṇṇaṃ tālapattaṃ. Tañhi muṭṭhinā gahetvā pariharantīti ‘‘muṭṭhipaṇṇa’’nti vuccati. ‘‘Muṭṭhipaṇṇanti chattacchadapaṇṇamevā’’ti keci. Araṇīsahitanti araṇīyugaḷaṃ, uttarāraṇī adharāraṇīti araṇīdvayanti attho. Phātikammaṃ katvāti antamaso taṃagghanakavālikāyapi thāvaraṃ vaḍḍhikammaṃ katvā. Kuṇḍikāti ayakuṇḍikā ceva tambalohakuṇḍikā ca. Bhājanīyakoṭṭhāsameva bhajatīti bhājanīyapakkhameva sevati , na tu garubhaṇḍanti attho. Kañcanako pana garubhaṇḍamevāti adhippāyo.
ඉති විනයසඞ්‌ගහසංවණ්‌ණනාභූතෙ විනයාලඞ්‌කාරෙ
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
ගරුභණ්‌ඩවිනිච්‌ඡයකථාලඞ්‌කාරො නාම
Garubhaṇḍavinicchayakathālaṅkāro nāma
තිංසතිමො පරිච්‌ඡෙදො.
Tiṃsatimo paricchedo.
