Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിനയാലങ്കാര-ടീകാ • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
൩൦. ഗരുഭണ്ഡവിനിച്ഛയകഥാ
30. Garubhaṇḍavinicchayakathā
൨൨൭. ഏവം കഥിനവിനിച്ഛയം കഥേത്വാ ഇദാനി ഗരുഭണ്ഡാദിവിനിച്ഛയം ദസ്സേതും ‘‘ഗരുഭണ്ഡാനീതി ഏത്ഥാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ഗരൂതി –
227. Evaṃ kathinavinicchayaṃ kathetvā idāni garubhaṇḍādivinicchayaṃ dassetuṃ ‘‘garubhaṇḍānīti etthā’’tiādimāha. Tattha garūti –
‘‘പുമേ ആചരിയാദിമ്ഹി, ഗരു മാതാപിതൂസുപി;
‘‘Pume ācariyādimhi, garu mātāpitūsupi;
ഗരു തീസു മഹന്തേ ച, ദുജ്ജരാലഹുകേസു ചാ’’തി. –
Garu tīsu mahante ca, dujjarālahukesu cā’’ti. –
വുത്തേസു അനേകത്ഥേസു അലഹുകവാചകോ. ഭണ്ഡ-സദ്ദോ ‘‘ഭാജനാദിപരിക്ഖാരേ, ഭണ്ഡം മൂലധനേപി ചാ’’തി ഏത്ഥ ഭാജനാദിപരിക്ഖാരത്ഥോ ഹോതി. വചനത്ഥോ പന ഗരന്തി ഉഗ്ഗച്ഛന്തി ഉഗ്ഗതാ പാകടാ ഹോന്തീതി ഗരൂനി, ഭഡിതബ്ബാനി ഇച്ഛിതബ്ബാനീതി ഭണ്ഡാനി, ഗരൂനി ച താനി ഭണ്ഡാനി ചാതി ഗരുഭണ്ഡാനി, ആരാമാദീനി വത്ഥൂനി. ഇതി ആദിനാ നയേന സേനാസനക്ഖന്ധകേ ഭഗവതാ ദസ്സിതാനി ഇമാനി പഞ്ച വത്ഥൂനി ഗരുഭണ്ഡാനി നാമാതി യോജേതബ്ബം.
Vuttesu anekatthesu alahukavācako. Bhaṇḍa-saddo ‘‘bhājanādiparikkhāre, bhaṇḍaṃ mūladhanepi cā’’ti ettha bhājanādiparikkhārattho hoti. Vacanattho pana garanti uggacchanti uggatā pākaṭā hontīti garūni, bhaḍitabbāni icchitabbānīti bhaṇḍāni, garūni ca tāni bhaṇḍāni cāti garubhaṇḍāni, ārāmādīni vatthūni. Iti ādinā nayena senāsanakkhandhake bhagavatā dassitāni imāni pañca vatthūni garubhaṇḍāni nāmāti yojetabbaṃ.
മഞ്ചേസു മസാരകോതി മഞ്ചപാദേ വിജ്ഝിത്വാ തത്ഥ അടനിയോ പവേസേത്വാ കതോ. ബുന്ദികാബദ്ധോതി അടനീഹി മഞ്ചപാദേ ഡംസാപേത്വാ പല്ലങ്കസങ്ഖേപേന കതോ. കുളീരപാദകോതി അസ്സമേണ്ഡകാദീനം പാദസദിസേഹി പാദേഹി കതോ. യോ വാ പന കോചി വങ്കപാദകോ, അയം വുച്ചതി ‘‘കുളീരപാദകോ’’തി. ആഹച്ചപാദകോതി അയം പന ‘‘ആഹച്ചപാദകോ നാമ മഞ്ചോ അങ്ഗേ വിജ്ഝിത്വാ കതോ ഹോതീ’’തി ഏവം പരതോ പാളിയംയേവ (പാചി॰ ൧൩൧) വുത്തോ, തസ്മാ അടനിയോ വിജ്ഝിത്വാ തത്ഥ പാദസിഖം പവേസേത്വാ ഉപരി ആണിം ദത്വാ കതമഞ്ചോ ആഹച്ചപാദകോതി വേദിതബ്ബോ. പീഠേപി ഏസേവ നയോ.
Mañcesu masārakoti mañcapāde vijjhitvā tattha aṭaniyo pavesetvā kato. Bundikābaddhoti aṭanīhi mañcapāde ḍaṃsāpetvā pallaṅkasaṅkhepena kato. Kuḷīrapādakoti assameṇḍakādīnaṃ pādasadisehi pādehi kato. Yo vā pana koci vaṅkapādako, ayaṃ vuccati ‘‘kuḷīrapādako’’ti. Āhaccapādakoti ayaṃ pana ‘‘āhaccapādako nāma mañco aṅge vijjhitvā kato hotī’’ti evaṃ parato pāḷiyaṃyeva (pāci. 131) vutto, tasmā aṭaniyo vijjhitvā tattha pādasikhaṃ pavesetvā upari āṇiṃ datvā katamañco āhaccapādakoti veditabbo. Pīṭhepi eseva nayo.
ഉണ്ണഭിസിആദീനം പഞ്ചന്നം അഞ്ഞതരാതി ഉണ്ണഭിസി ചോളഭിസി വാകഭിസി തിണഭിസി പണ്ണഭിസീതി ഇമേസം പഞ്ചന്നം ഭിസീനം അഞ്ഞതരാ . പഞ്ച ഭിസിയോതി പഞ്ചഹി ഉണ്ണാദീഹി പൂരിതഭിസിയോ. തൂലഗണനായ ഹി ഏതാസം ഗണനാ. തത്ഥ ഉണ്ണഗ്ഗഹണേന ന കേവലം ഏളകലോമമേവ ഗഹിതം, ഠപേത്വാ പന മനുസ്സലോമം യം കിഞ്ചി കപ്പിയാകപ്പിയമംസജാതീനം പക്ഖിചതുപ്പദാനം ലോമം, സബ്ബം ഇധ ഉണ്ണഗ്ഗഹണേനേവ ഗഹിതം, തസ്മാ ഛന്നം ചീവരാനം, ഛന്നം അനുലോമചീവരാനഞ്ച അഞ്ഞതരേന ഭിസിച്ഛവിം കത്വാ തം സബ്ബം പക്ഖിപിത്വാ ഭിസിം കാതും വട്ടതി. ഏളകലോമാനി പന അപക്ഖിപിത്വാ കമ്ബലമേവ ചതുഗ്ഗുണം വാ പഞ്ചഗുണം വാ പക്ഖിപിത്വാ കതാപി ഉണ്ണഭിസിസങ്ഖമേവ ഗച്ഛതി. ചോളഭിസിആദീസു യം കിഞ്ചി നവചോളം വാ പുരാണചോളം വാ സംഹരിത്വാ വാ അന്തോ പക്ഖിപിത്വാ വാ കതാ ചോളഭിസി, യം കിഞ്ചി വാകം പക്ഖിപിത്വാ കതാ വാകഭിസി, യം കിഞ്ചി തിണം പക്ഖിപിത്വാ കതാ തിണഭിസി, അഞ്ഞത്ര സുദ്ധതമാലപത്തം യം കിഞ്ചി പണ്ണം പക്ഖിപിത്വാ കതാ പണ്ണഭിസീതി വേദിതബ്ബാ. തമാലപത്തം പന അഞ്ഞേന മിസ്സമേവ വട്ടതി, സുദ്ധം ന വട്ടതി. ഭിസിയാ പമാണനിയമോ നത്ഥി, മഞ്ചഭിസി പീഠഭിസി ഭൂമത്ഥരണഭിസി ചങ്കമനഭിസി പാദപുഞ്ഛനഭിസീതി ഏതാസം അനുരൂപതോ സല്ലക്ഖേത്വാ അത്തനോ രുചിവസേന പമാണം കാതബ്ബം. യം പനേതം ഉണ്ണാദിപഞ്ചവിധതൂലമ്പി ഭിസിയം വട്ടതി, തം മസൂരകേപി വട്ടതീതി കുരുന്ദിയം വുത്തം. തത്ഥ മസൂരകേതി ചമ്മമയഭിസിയം. ഏതേന മസൂരകം പരിഭുഞ്ജിതും വട്ടതീതി സിദ്ധം ഹോതി.
Uṇṇabhisiādīnaṃ pañcannaṃ aññatarāti uṇṇabhisi coḷabhisi vākabhisi tiṇabhisi paṇṇabhisīti imesaṃ pañcannaṃ bhisīnaṃ aññatarā . Pañca bhisiyoti pañcahi uṇṇādīhi pūritabhisiyo. Tūlagaṇanāya hi etāsaṃ gaṇanā. Tattha uṇṇaggahaṇena na kevalaṃ eḷakalomameva gahitaṃ, ṭhapetvā pana manussalomaṃ yaṃ kiñci kappiyākappiyamaṃsajātīnaṃ pakkhicatuppadānaṃ lomaṃ, sabbaṃ idha uṇṇaggahaṇeneva gahitaṃ, tasmā channaṃ cīvarānaṃ, channaṃ anulomacīvarānañca aññatarena bhisicchaviṃ katvā taṃ sabbaṃ pakkhipitvā bhisiṃ kātuṃ vaṭṭati. Eḷakalomāni pana apakkhipitvā kambalameva catugguṇaṃ vā pañcaguṇaṃ vā pakkhipitvā katāpi uṇṇabhisisaṅkhameva gacchati. Coḷabhisiādīsu yaṃ kiñci navacoḷaṃ vā purāṇacoḷaṃ vā saṃharitvā vā anto pakkhipitvā vā katā coḷabhisi, yaṃ kiñci vākaṃ pakkhipitvā katā vākabhisi, yaṃ kiñci tiṇaṃ pakkhipitvā katā tiṇabhisi, aññatra suddhatamālapattaṃ yaṃ kiñci paṇṇaṃ pakkhipitvā katā paṇṇabhisīti veditabbā. Tamālapattaṃ pana aññena missameva vaṭṭati, suddhaṃ na vaṭṭati. Bhisiyā pamāṇaniyamo natthi, mañcabhisi pīṭhabhisi bhūmattharaṇabhisi caṅkamanabhisi pādapuñchanabhisīti etāsaṃ anurūpato sallakkhetvā attano rucivasena pamāṇaṃ kātabbaṃ. Yaṃ panetaṃ uṇṇādipañcavidhatūlampi bhisiyaṃ vaṭṭati, taṃ masūrakepi vaṭṭatīti kurundiyaṃ vuttaṃ. Tattha masūraketi cammamayabhisiyaṃ. Etena masūrakaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatīti siddhaṃ hoti.
ബിമ്ബോഹനേ തീണി തൂലാനി രുക്ഖതൂലം ലതാതൂലം പോടകീതൂലന്തി. തത്ഥ രുക്ഖതൂലന്തി സിമ്ബലിരുക്ഖാദീനം യേസം കേസഞ്ചി രുക്ഖാനം തൂലം. ലതാതൂലന്തി ഖീരവല്ലിആദീനം യാസം കാസഞ്ചി ലതാനം തൂലം. പോടകീതൂലന്തി പോടകീതിണാദീനം യേസം കേസഞ്ചി തിണജാതികാനം അന്തമസോ ഉച്ഛുനളാദീനമ്പി തൂലം. സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൩.൨൯൭) പന ‘‘പോടകീതൂലന്തി ഏരകതിണതൂല’’ന്തി വുത്തം, ഏതേഹി തീഹി സബ്ബഭൂതഗാമാ സങ്ഗഹിതാ ഹോന്തി. രുക്ഖവല്ലിതിണജാതിയോ ഹി മുഞ്ചിത്വാ അഞ്ഞോ ഭൂതഗാമോ നാമ നത്ഥി, തസ്മാ യസ്സ കസ്സചി ഭൂതഗാമസ്സ തൂലം ബിമ്ബോഹനേ വട്ടതി, ഭിസിം പന പാപുണിത്വാ സബ്ബമ്പേതം ‘‘അകപ്പിയതൂല’’ന്തി വുച്ചതി ന കേവലഞ്ച ബിമ്ബോഹനേ ഏതം തൂലമേവ, ഹംസമോരാദീനം സബ്ബസകുണാനം, സീഹാദീനം സബ്ബചതുപ്പദാനഞ്ച ലോമമ്പി വട്ടതി. പിയങ്ഗുപുപ്ഫബകുളപുപ്ഫാദി പന യം കിഞ്ചി പുപ്ഫം ന വട്ടതി. തമാലപത്തം സുദ്ധമേവ ന വട്ടതി, മിസ്സകം പന വട്ടതി, ഭിസീനം അനുഞ്ഞാതം പഞ്ചവിധം ഉണ്ണാദിതൂലമ്പി വട്ടതി. അദ്ധകായികാനി പന ബിമ്ബോഹനാനി ന വട്ടന്തി. അദ്ധകായികാനീതി ഉപഡ്ഢകായപ്പമാണാനി, യേസു കടിതോ പട്ഠായ യാവ സീസം ഉപദഹന്തി ഠപേന്തി. സീസപ്പമാണം പന വട്ടതി, സീസപ്പമാണം നാമ യസ്സ വിത്ഥാരതോ തീസു കണ്ണേസു ദ്വിന്നം കണ്ണാനം അന്തരം മിനിയമാനം വിദത്ഥി ചേവ ചതുരങ്ഗുലഞ്ച ഹോതി, മജ്ഝട്ഠാനം മുട്ഠിരതനം ഹോതി, ദീഘതോ പന ദിയഡ്ഢരതനം വാ ദ്വിരതനം വാതി കുരുന്ദിയം വുത്തം, അയം സീസപ്പമാണസ്സ ഉക്കട്ഠപരിച്ഛേദോ, ഇതോ ഉദ്ധം ന വട്ടതി, ഹേട്ഠാ പന വട്ടതീതി അട്ഠകഥായം (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൨൯൭) വുത്തം. തത്ഥ ‘‘തീസു കണ്ണേസു ദ്വിന്നം കണ്ണാന’’ന്തി പാഠം ഉപനിധായ ബിമ്ബോഹനസ്സ ഉഭോസു അന്തേസു ഠപേതബ്ബചോളകം തികോണമേവ കരോന്തി ഏകച്ചേ. ‘‘ഇദഞ്ച ഠാനം ഗണ്ഠിട്ഠാന’’ന്തി വദന്തി.
Bimbohane tīṇi tūlāni rukkhatūlaṃ latātūlaṃ poṭakītūlanti. Tattha rukkhatūlanti simbalirukkhādīnaṃ yesaṃ kesañci rukkhānaṃ tūlaṃ. Latātūlanti khīravalliādīnaṃ yāsaṃ kāsañci latānaṃ tūlaṃ. Poṭakītūlanti poṭakītiṇādīnaṃ yesaṃ kesañci tiṇajātikānaṃ antamaso ucchunaḷādīnampi tūlaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.297) pana ‘‘poṭakītūlanti erakatiṇatūla’’nti vuttaṃ, etehi tīhi sabbabhūtagāmā saṅgahitā honti. Rukkhavallitiṇajātiyo hi muñcitvā añño bhūtagāmo nāma natthi, tasmā yassa kassaci bhūtagāmassa tūlaṃ bimbohane vaṭṭati, bhisiṃ pana pāpuṇitvā sabbampetaṃ ‘‘akappiyatūla’’nti vuccati na kevalañca bimbohane etaṃ tūlameva, haṃsamorādīnaṃ sabbasakuṇānaṃ, sīhādīnaṃ sabbacatuppadānañca lomampi vaṭṭati. Piyaṅgupupphabakuḷapupphādi pana yaṃ kiñci pupphaṃ na vaṭṭati. Tamālapattaṃ suddhameva na vaṭṭati, missakaṃ pana vaṭṭati, bhisīnaṃ anuññātaṃ pañcavidhaṃ uṇṇāditūlampi vaṭṭati. Addhakāyikāni pana bimbohanāni na vaṭṭanti. Addhakāyikānīti upaḍḍhakāyappamāṇāni, yesu kaṭito paṭṭhāya yāva sīsaṃ upadahanti ṭhapenti. Sīsappamāṇaṃ pana vaṭṭati, sīsappamāṇaṃ nāma yassa vitthārato tīsu kaṇṇesu dvinnaṃ kaṇṇānaṃ antaraṃ miniyamānaṃ vidatthi ceva caturaṅgulañca hoti, majjhaṭṭhānaṃ muṭṭhiratanaṃ hoti, dīghato pana diyaḍḍharatanaṃ vā dviratanaṃ vāti kurundiyaṃ vuttaṃ, ayaṃ sīsappamāṇassa ukkaṭṭhaparicchedo, ito uddhaṃ na vaṭṭati, heṭṭhā pana vaṭṭatīti aṭṭhakathāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 297) vuttaṃ. Tattha ‘‘tīsu kaṇṇesu dvinnaṃ kaṇṇāna’’nti pāṭhaṃ upanidhāya bimbohanassa ubhosu antesu ṭhapetabbacoḷakaṃ tikoṇameva karonti ekacce. ‘‘Idañca ṭhānaṃ gaṇṭhiṭṭhāna’’nti vadanti.
വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൨.൨൯൭) പന ‘‘സീസപ്പമാണം നാമ യത്ഥ ഗീവായ സഹ സകലം സീസം ഠപേതും സക്കാ, തസ്സ ച മുട്ഠിരതനം വിത്ഥാരപ്പമാണന്തി ദസ്സേന്തോ ‘വിത്ഥാരതോ’തിആദിമാഹ. ഇദഞ്ച ബിമ്ബോഹനസ്സ ഉഭോസു അന്തേസു ഠപേതബ്ബചോളപ്പമാണദസ്സനം, തസ്സ വസേന ബിമ്ബോഹനസ്സ വിത്ഥാരപ്പമാണം പരിച്ഛിജ്ജതി, തം വട്ടം വാ ചതുരസ്സം വാ കത്വാ സിബ്ബിതം യഥാ കോടിതോ കോടി വിത്ഥാരതോ പുഥുലട്ഠാനം മുട്ഠിരതനപ്പമാണം ഹോതി, ഏവം സിബ്ബിതബ്ബം, ഇതോ അധികം ന വട്ടതി. തം പന അന്തേസു ഠപിതചോളം കോടിയാ കോടിം ആഹച്ച ദിഗുണം കതം തികണ്ണം ഹോതി, തേസു തീസു കണ്ണേസു ദ്വിന്നം കണ്ണാനം അന്തരം വിദത്ഥിചതുരങ്ഗുലം ഹോതി, മജ്ഝട്ഠാനം കോടിതോ കോടിം ആഹച്ച മുട്ഠിരതനം ഹോതി, ഇദമസ്സ ഉക്കട്ഠപ്പമാണ’’ന്തി വുത്തത്താ ബിമ്ബോഹനസ്സ ഉഭോസു അന്തേസു ഠപേതബ്ബചോളകം പകതിയായേവ തികണ്ണം ന ഹോതി, അഥ ഖോ കോടിയാ കോടിം ആഹച്ച ദിഗുണകതകാലേയേവ ഹോതി, തസ്മാ തം ചോളകം വട്ടം വാ ഹോതു ചതുരസ്സം വാ, ദിഗുണം കത്വാ മിനിയമാനം തികണ്ണമേവ ഹോതി, ദ്വിന്നഞ്ച കണ്ണാനം അന്തരം ചതുരങ്ഗുലാധികവിദത്ഥിമത്തം ഹോതി, തസ്സ ച ചോളകസ്സ മജ്ഝട്ഠാനം മുട്ഠിരതനം ഹോതി, തസ്സേവ ചോളകസ്സ പമാണേന ബിമ്ബോഹനസ്സ മജ്ഝട്ഠാനമ്പി മുട്ഠിരതനം ഹോതീതി വിഞ്ഞായതീതി.
Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.297) pana ‘‘sīsappamāṇaṃ nāma yattha gīvāya saha sakalaṃ sīsaṃ ṭhapetuṃ sakkā, tassa ca muṭṭhiratanaṃ vitthārappamāṇanti dassento ‘vitthārato’tiādimāha. Idañca bimbohanassa ubhosu antesu ṭhapetabbacoḷappamāṇadassanaṃ, tassa vasena bimbohanassa vitthārappamāṇaṃ paricchijjati, taṃ vaṭṭaṃ vā caturassaṃ vā katvā sibbitaṃ yathā koṭito koṭi vitthārato puthulaṭṭhānaṃ muṭṭhiratanappamāṇaṃ hoti, evaṃ sibbitabbaṃ, ito adhikaṃ na vaṭṭati. Taṃ pana antesu ṭhapitacoḷaṃ koṭiyā koṭiṃ āhacca diguṇaṃ kataṃ tikaṇṇaṃ hoti, tesu tīsu kaṇṇesu dvinnaṃ kaṇṇānaṃ antaraṃ vidatthicaturaṅgulaṃ hoti, majjhaṭṭhānaṃ koṭito koṭiṃ āhacca muṭṭhiratanaṃ hoti, idamassa ukkaṭṭhappamāṇa’’nti vuttattā bimbohanassa ubhosu antesu ṭhapetabbacoḷakaṃ pakatiyāyeva tikaṇṇaṃ na hoti, atha kho koṭiyā koṭiṃ āhacca diguṇakatakāleyeva hoti, tasmā taṃ coḷakaṃ vaṭṭaṃ vā hotu caturassaṃ vā, diguṇaṃ katvā miniyamānaṃ tikaṇṇameva hoti, dvinnañca kaṇṇānaṃ antaraṃ caturaṅgulādhikavidatthimattaṃ hoti, tassa ca coḷakassa majjhaṭṭhānaṃ muṭṭhiratanaṃ hoti, tasseva coḷakassa pamāṇena bimbohanassa majjhaṭṭhānampi muṭṭhiratanaṃ hotīti viññāyatīti.
‘‘കമ്ബലമേവ…പേ॰… ഉണ്ണഭിസിസങ്ഖമേവ ഗച്ഛതീതി സാമഞ്ഞതോ വുത്തത്താ ഗോനകാദിഅകപ്പിയമ്പി ഉണ്ണമയത്ഥരണം ഭിസിയം പക്ഖിപിത്വാ സയിതും വട്ടതീതി ദട്ഠബ്ബം. മസൂരകേതി ചമ്മമയഭിസിയം, ചമ്മമയം പന ബിമ്ബോഹനം തൂലപുണ്ണമ്പി ന വട്ടതീ’’തി ച വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൨.൨൯൭) വുത്തം. സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൩.൨൯൭) പന ‘‘സീസപ്പമാണന്തി യത്ഥ ഗലവാടകതോ പട്ഠായ സബ്ബസീസം ഉപദഹന്തി, തം സീസപ്പമാണം ഹോതി, തഞ്ച ഉക്കട്ഠപരിച്ഛേദതോ തിരിയം മുട്ഠിരതനം ഹോതീതി ദസ്സേതും ‘യത്ഥ വിത്ഥാരതോ തീസു കണ്ണേസൂ’തിആദിമാഹ. മജ്ഝട്ഠാനം മുട്ഠിരതനം ഹോതീതി ബിമ്ബോഹനസ്സ മജ്ഝട്ഠാനം തിരിയതോ മുട്ഠിരതനപ്പമാണം ഹോതീ’’തി വുത്തം. അരഞ്ജരോതി ബഹുഉദകഗണ്ഹനകാ മഹാചാടി. ജലം ഗണ്ഹിതും അലന്തി അരഞ്ജരോ, വട്ടചാടി വിയ ഹുത്വാ ഥോകം ദീഘമുഖോ മജ്ഝേ പരിച്ഛേദം ദസ്സേത്വാ കതോതി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം. വുത്തഞ്ഹേതം അട്ഠകഥായന്തി അജ്ഝാഹാരസമ്ബന്ധോ.
‘‘Kambalameva…pe… uṇṇabhisisaṅkhameva gacchatīti sāmaññato vuttattā gonakādiakappiyampi uṇṇamayattharaṇaṃ bhisiyaṃ pakkhipitvā sayituṃ vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ. Masūraketi cammamayabhisiyaṃ, cammamayaṃ pana bimbohanaṃ tūlapuṇṇampi na vaṭṭatī’’ti ca vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.297) vuttaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.297) pana ‘‘sīsappamāṇanti yattha galavāṭakato paṭṭhāya sabbasīsaṃ upadahanti, taṃ sīsappamāṇaṃ hoti, tañca ukkaṭṭhaparicchedato tiriyaṃ muṭṭhiratanaṃ hotīti dassetuṃ ‘yattha vitthārato tīsu kaṇṇesū’tiādimāha. Majjhaṭṭhānaṃ muṭṭhiratanaṃ hotīti bimbohanassa majjhaṭṭhānaṃ tiriyato muṭṭhiratanappamāṇaṃ hotī’’ti vuttaṃ. Arañjaroti bahuudakagaṇhanakā mahācāṭi. Jalaṃ gaṇhituṃ alanti arañjaro, vaṭṭacāṭi viya hutvā thokaṃ dīghamukho majjhe paricchedaṃ dassetvā katoti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyanti ajjhāhārasambandho.
ദ്വിസങ്ഗഹാനി ദ്വേ ഹോന്തീതി ദ്വേ പഠമദുതിയഅവിസ്സജ്ജിയാനി ‘‘ആരാമോ ആരാമവത്ഥൂ’’തി ച ‘‘വിഹാരോ വിഹാരവത്ഥൂ’’തി ച വുത്തദ്വേദ്വേവത്ഥുസങ്ഗഹാനി ഹോന്തി. തതിയം അവിസ്സജ്ജിയം ‘‘മഞ്ചോ പീഠം ഭിസി ബിമ്ബോഹന’’ന്തി വുത്തചതുവത്ഥുസങ്ഗഹം ഹോതി. ചതുത്ഥം അവിസ്സജ്ജിയം ‘‘ലോഹകുമ്ഭീ ലോഹഭാണകം ലോഹവാരകോ ലോഹകടാഹം വാസി ഫരസു കുഠാരീ കുദാലോ നിഖാദന’’ന്തി വുത്തനവകോട്ഠാസവന്തം ഹോതി. പഞ്ചമം അവിസ്സജ്ജിയം ‘‘വല്ലി വേളു മുഞ്ജം പബ്ബജം തിണം മത്തികാ ദാരുഭണ്ഡം മത്തികാഭണ്ഡ’’ന്തി വുത്തഅട്ഠഭേദനം അട്ഠപഭേദവന്തം ഹോതീതി യോജനാ. പഞ്ചനിമ്മലലോചനോതി മംസചക്ഖുദിബ്ബചക്ഖുധമ്മചക്ഖുബുദ്ധചക്ഖുസമന്തചക്ഖൂനം വസേന നിമ്മലപഞ്ചലോചനോ.
Dvisaṅgahānidve hontīti dve paṭhamadutiyaavissajjiyāni ‘‘ārāmo ārāmavatthū’’ti ca ‘‘vihāro vihāravatthū’’ti ca vuttadvedvevatthusaṅgahāni honti. Tatiyaṃ avissajjiyaṃ ‘‘mañco pīṭhaṃ bhisi bimbohana’’nti vuttacatuvatthusaṅgahaṃ hoti. Catutthaṃ avissajjiyaṃ ‘‘lohakumbhī lohabhāṇakaṃ lohavārako lohakaṭāhaṃ vāsi pharasu kuṭhārī kudālo nikhādana’’nti vuttanavakoṭṭhāsavantaṃ hoti. Pañcamaṃ avissajjiyaṃ ‘‘valli veḷu muñjaṃ pabbajaṃ tiṇaṃ mattikā dārubhaṇḍaṃ mattikābhaṇḍa’’nti vuttaaṭṭhabhedanaṃ aṭṭhapabhedavantaṃ hotīti yojanā. Pañcanimmalalocanoti maṃsacakkhudibbacakkhudhammacakkhubuddhacakkhusamantacakkhūnaṃ vasena nimmalapañcalocano.
സേനാസനക്ഖന്ധകേ അവിസ്സജ്ജിയം കീടാഗിരിവത്ഥുസ്മിം അവേഭങ്ഗിയന്തി ഏത്ഥ ‘‘സേനാസനക്ഖന്ധകേ ഗാമകാവാസവത്ഥുസ്മിം അവിസ്സജ്ജിയം കീടാഗിരിവത്ഥുസ്മിം അവേഭങ്ഗിയ’’ന്തി വത്തബ്ബം. കസ്മാ? ദ്വിന്നമ്പി വത്ഥൂനം സേനാസനക്ഖന്ധകേ ആഗതത്താ. സേനാസനക്ഖന്ധകേതി അയം സാമഞ്ഞാധാരോ. ഗാമകാവാസവത്ഥുസ്മിം കീടാഗിരിവത്ഥുസ്മിന്തി വിസേസാധാരോ. അയമത്ഥോ പാളിം ഓലോകേത്വാ പച്ചേതബ്ബോ. തേനേവ ഹി സമന്തപാസാദികായം (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൩൨൧) ‘‘സേനാസനക്ഖന്ധകേ’’തി അവത്വാ ‘‘ഇധ’’ഇച്ചേവ വുത്തം, ഇധാതി ഇമിനാ ഗാമകാവാസവത്ഥും ദസ്സേതി, കീടാഗിരിവത്ഥു പന സരൂപതോ ദസ്സിതമേവ. സാമഞ്ഞാധാരോ പന തംസംവണ്ണനാഭാവതോ അവുത്തോപി സിജ്ഝതീതി ന വുത്തോതി വിഞ്ഞായതി.
Senāsanakkhandhake avissajjiyaṃ kīṭāgirivatthusmiṃ avebhaṅgiyanti ettha ‘‘senāsanakkhandhake gāmakāvāsavatthusmiṃ avissajjiyaṃ kīṭāgirivatthusmiṃ avebhaṅgiya’’nti vattabbaṃ. Kasmā? Dvinnampi vatthūnaṃ senāsanakkhandhake āgatattā. Senāsanakkhandhaketi ayaṃ sāmaññādhāro. Gāmakāvāsavatthusmiṃ kīṭāgirivatthusminti visesādhāro. Ayamattho pāḷiṃ oloketvā paccetabbo. Teneva hi samantapāsādikāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 321) ‘‘senāsanakkhandhake’’ti avatvā ‘‘idha’’icceva vuttaṃ, idhāti iminā gāmakāvāsavatthuṃ dasseti, kīṭāgirivatthu pana sarūpato dassitameva. Sāmaññādhāro pana taṃsaṃvaṇṇanābhāvato avuttopi sijjhatīti na vuttoti viññāyati.
൨൨൮. ഥാവരേന ച ഥാവരം, ഗരുഭണ്ഡേന ച ഗരുഭണ്ഡന്തി ഏത്ഥ പഞ്ചസു കോട്ഠാസേസു പുരിമദ്വയം ഥാവരം, പച്ഛിമത്തയം ഗരുഭണ്ഡന്തി വേദിതബ്ബം. സമകമേവ ദേതീതി ഏത്ഥ ഊനകം ദേന്തമ്പി വിഹാരവത്ഥുസാമന്തം ഗഹേത്വാ ദൂരതരം ദുക്ഖഗോപം വിസ്സജ്ജേതും വട്ടതീതി ദട്ഠബ്ബം. വക്ഖതി ഹി ‘‘ഭിക്ഖൂനഞ്ചേ മഹഗ്ഘതരം…പേ॰… സമ്പടിച്ഛിതും വട്ടതീ’’തി. ജാനാപേത്വാതി ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ജാനാപേത്വാ, അപലോകേത്വാതി അത്ഥോ. നനു തുമ്ഹാകം ബഹുതരം രുക്ഖാതി വത്തബ്ബന്തി ഇദം സാമികേസു അത്തനോ ഭണ്ഡസ്സ മഹഗ്ഘതം അജാനിത്വാ ദേന്തേസു തം ഞത്വാ ഥേയ്യചിത്തേന ഗണ്ഹതോ അവഹാരോ ഹോതീതി വുത്തം. വിഹാരേന വിഹാരോ പരിവത്തേതബ്ബോതി സവത്ഥുകേന അഞ്ഞേസം ഭൂമിയം കതപാസാദാദിനാ, അവത്ഥുകേന വാ സവത്ഥുകം പരിവത്തേതബ്ബം, അവത്ഥുകം പന അവത്ഥുകേനേവ പരിവത്തേതബ്ബം കേവലം പാസാദസ്സ ഭൂമിതോ അഥാവരത്താ. ഏവം ഥാവരേസുപി ഥാവരവിഭാഗം ഞത്വാവ പരിവത്തേതബ്ബം.
228.Thāvarena ca thāvaraṃ, garubhaṇḍena ca garubhaṇḍanti ettha pañcasu koṭṭhāsesu purimadvayaṃ thāvaraṃ, pacchimattayaṃ garubhaṇḍanti veditabbaṃ. Samakameva detīti ettha ūnakaṃ dentampi vihāravatthusāmantaṃ gahetvā dūrataraṃ dukkhagopaṃ vissajjetuṃ vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ. Vakkhati hi ‘‘bhikkhūnañce mahagghataraṃ…pe… sampaṭicchituṃ vaṭṭatī’’ti. Jānāpetvāti bhikkhusaṅghassa jānāpetvā, apaloketvāti attho. Nanu tumhākaṃ bahutaraṃ rukkhāti vattabbanti idaṃ sāmikesu attano bhaṇḍassa mahagghataṃ ajānitvā dentesu taṃ ñatvā theyyacittena gaṇhato avahāro hotīti vuttaṃ. Vihārena vihāro parivattetabboti savatthukena aññesaṃ bhūmiyaṃ katapāsādādinā, avatthukena vā savatthukaṃ parivattetabbaṃ, avatthukaṃ pana avatthukeneva parivattetabbaṃ kevalaṃ pāsādassa bhūmito athāvarattā. Evaṃ thāvaresupi thāvaravibhāgaṃ ñatvāva parivattetabbaṃ.
‘‘കപ്പിയമഞ്ചാ സമ്പടിച്ഛിതബ്ബാതി ഇമിനാ സുവണ്ണാദിവിചിത്തം അകപ്പിയമഞ്ചം ‘സങ്ഘസ്സാ’തി വുത്തേപി സമ്പടിച്ഛിതും ന വട്ടതീതി ദസ്സേതി. ‘വിഹാരസ്സ ദേമാ’തി വുത്തേ സങ്ഘസ്സ വട്ടതി, ന പുഗ്ഗലസ്സ ഖേത്താദി വിയാതി ദട്ഠബ്ബ’’ന്തി വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൨.൩൨൧) വുത്തം. സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ ചൂള്വഗ്ഗ ൩.൩൨൧) പന ‘‘കപ്പിയമഞ്ചാ സമ്പടിച്ഛിതബ്ബാതി ‘സങ്ഘസ്സ ദേമാ’തി ദിന്നം സന്ധായ വുത്തം. സചേ പന ‘വിഹാരസ്സ ദേമാ’തി വദന്തി, സുവണ്ണരജതമയാദിഅകപ്പിയമഞ്ചേപി സമ്പടിച്ഛിതും വട്ടതീ’’തി വുത്തം. ന കേവലം…പേ॰… പരിവത്തേതും വട്ടന്തീതി ഇമിനാ അഥാവരേന ഥാവരമ്പി അഥാവരമ്പി പരിവത്തേതും വട്ടതീതി ദസ്സേതി. ഥാവരേന അഥാവരമേവ ഹി പരിവത്തേതും ന വട്ടതി. ‘‘അകപ്പിയം വാ മഹഗ്ഘം കപ്പിയം വാതി ഏത്ഥ അകപ്പിയം നാമ സുവണ്ണമയമഞ്ചാദി അകപ്പിയഭിസിബിമ്ബോഹനാനി ച. മഹഗ്ഘം കപ്പിയം നാമ ദന്തമയമഞ്ചാദി, പാവാരാദികപ്പിയഅത്ഥരണാദീനി ചാ’’തി സാരത്ഥദീപനിയം വുത്തം, വിമതിവിനോദനിയം പന ‘‘അകപ്പിയം വാതി ആസന്ദിആദി, പമാണാതിക്കന്തം ബിമ്ബോഹനാദി ച. മഹഗ്ഘം കപ്പിയം വാതി സുവണ്ണാദിവിചിത്തം കപ്പിയവോഹാരേന ദിന്ന’’ന്തി വുത്തം.
‘‘Kappiyamañcā sampaṭicchitabbāti iminā suvaṇṇādivicittaṃ akappiyamañcaṃ ‘saṅghassā’ti vuttepi sampaṭicchituṃ na vaṭṭatīti dasseti. ‘Vihārassa demā’ti vutte saṅghassa vaṭṭati, na puggalassa khettādi viyāti daṭṭhabba’’nti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.321) vuttaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷvagga 3.321) pana ‘‘kappiyamañcā sampaṭicchitabbāti ‘saṅghassa demā’ti dinnaṃ sandhāya vuttaṃ. Sace pana ‘vihārassa demā’ti vadanti, suvaṇṇarajatamayādiakappiyamañcepi sampaṭicchituṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Na kevalaṃ…pe… parivattetuṃ vaṭṭantīti iminā athāvarena thāvarampi athāvarampi parivattetuṃ vaṭṭatīti dasseti. Thāvarena athāvarameva hi parivattetuṃ na vaṭṭati. ‘‘Akappiyaṃ vā mahagghaṃ kappiyaṃ vāti ettha akappiyaṃ nāma suvaṇṇamayamañcādi akappiyabhisibimbohanāni ca. Mahagghaṃ kappiyaṃ nāma dantamayamañcādi, pāvārādikappiyaattharaṇādīni cā’’ti sāratthadīpaniyaṃ vuttaṃ, vimativinodaniyaṃ pana ‘‘akappiyaṃ vāti āsandiādi, pamāṇātikkantaṃ bimbohanādi ca. Mahagghaṃ kappiyaṃ vāti suvaṇṇādivicittaṃ kappiyavohārena dinna’’nti vuttaṃ.
൨൨൯. ‘‘കാളലോഹ …പേ॰… ഭാജേതബ്ബോ’’തി വുത്തത്താ വട്ടകംസലോഹമയമ്പി ഭാജനം പുഗ്ഗലികമ്പി സമ്പടിച്ഛിതുമ്പി പരിഹരിതുമ്പി വട്ടതി പുഗ്ഗലാനം പരിഹരിതബ്ബസ്സേവ ഭാജേതബ്ബത്താതി വദന്തി, തം ഉപരി ‘‘കംസലോഹവട്ടലോഹഭാജനവികതി സങ്ഘികപരിഭോഗേന വാ ഗിഹിവികടാ വാ വട്ടതീ’’തിആദികേന മഹാപച്ചരിവചനേന വിരുജ്ഝതി. ഇമസ്സ ഹി ‘‘വട്ടലോഹകംസലോഹാനം യേന കേനചി കതോ സീഹളദീപേ പാദഗ്ഗണ്ഹനകോ ഭാജേതബ്ബോ’’തി വുത്തസ്സ മഹാഅട്ഠകഥാവചനസ്സ പടിക്ഖേപായ തം മഹാപച്ചരിവചനം പച്ഛാ ദസ്സിതം, തസ്മാ വട്ടലോഹകംസലോഹമയം യം കിഞ്ചി പാദഗ്ഗണ്ഹനകവാരകമ്പി ഉപാദായ അഭാജനീയമേവ, ഗിഹീഹി ദീയമാനമ്പി പുഗ്ഗലസ്സ സമ്പടിച്ഛിതുമ്പി ന വട്ടതി. പാരിഹാരിയം ന വട്ടതീതി പത്താദിപരിക്ഖാരം വിയ സയമേവ പടിസാമേത്വാ പരിഭുഞ്ജിതും ന വട്ടതി. ഗിഹിസന്തകം വിയ ആരാമികാദയോ ചേ സയമേവ ഗോപേത്വാ വിനിയോഗകാലേ ആനേത്വാ പടിദേന്തി, പരിഭുഞ്ജിതും വട്ടതി, ‘‘പടിസാമേത്വാ ഭിക്ഖൂനം ദേഥാ’’തി വത്തുമ്പി വട്ടതീതി.
229.‘‘Kāḷaloha…pe… bhājetabbo’’ti vuttattā vaṭṭakaṃsalohamayampi bhājanaṃ puggalikampi sampaṭicchitumpi pariharitumpi vaṭṭati puggalānaṃ pariharitabbasseva bhājetabbattāti vadanti, taṃ upari ‘‘kaṃsalohavaṭṭalohabhājanavikati saṅghikaparibhogena vā gihivikaṭā vā vaṭṭatī’’tiādikena mahāpaccarivacanena virujjhati. Imassa hi ‘‘vaṭṭalohakaṃsalohānaṃ yena kenaci kato sīhaḷadīpe pādaggaṇhanako bhājetabbo’’ti vuttassa mahāaṭṭhakathāvacanassa paṭikkhepāya taṃ mahāpaccarivacanaṃ pacchā dassitaṃ, tasmā vaṭṭalohakaṃsalohamayaṃ yaṃ kiñci pādaggaṇhanakavārakampi upādāya abhājanīyameva, gihīhi dīyamānampi puggalassa sampaṭicchitumpi na vaṭṭati. Pārihāriyaṃ na vaṭṭatīti pattādiparikkhāraṃ viya sayameva paṭisāmetvā paribhuñjituṃ na vaṭṭati. Gihisantakaṃ viya ārāmikādayo ce sayameva gopetvā viniyogakāle ānetvā paṭidenti, paribhuñjituṃ vaṭṭati, ‘‘paṭisāmetvā bhikkhūnaṃ dethā’’ti vattumpi vaṭṭatīti.
പണ്ണസൂചി നാമ ലേഖനീതി വദന്തി. അത്തനാ ലദ്ധാനിപീതിആദിനാ പടിഗ്ഗഹണേ ദോസോ നത്ഥി, പരിഹരിത്വാ പരിഭോഗോവ ആപത്തികരോതി ദസ്സേതി. യഥാ ചേത്ഥ, ഏവം ഉപരി ഭാജനീയവാസിആദീസു അത്തനോ സന്തകേസുപി.
Paṇṇasūci nāma lekhanīti vadanti. Attanā laddhānipītiādinā paṭiggahaṇe doso natthi, pariharitvā paribhogova āpattikaroti dasseti. Yathā cettha, evaṃ upari bhājanīyavāsiādīsu attano santakesupi.
അനാമാസമ്പീതി സുവണ്ണാദിമയമ്പി, സബ്ബം തം ആമസിത്വാ പരിഭുഞ്ജിതും വട്ടതി.
Anāmāsampīti suvaṇṇādimayampi, sabbaṃ taṃ āmasitvā paribhuñjituṃ vaṭṭati.
ഉപക്ഖരേതി ഉപകരണേ. സിഖരം നാമ യേന പരിബ്ഭമന്താ ഛിന്ദന്തി. പത്തബന്ധകോ നാമ പത്തസ്സ ഗണ്ഠിആദികാരകോ. ‘‘പടിമാനം സുവണ്ണാദിപത്തകാരകോ’’തിപി വദന്തി.
Upakkhareti upakaraṇe. Sikharaṃ nāma yena paribbhamantā chindanti. Pattabandhako nāma pattassa gaṇṭhiādikārako. ‘‘Paṭimānaṃ suvaṇṇādipattakārako’’tipi vadanti.
‘‘അഡ്ഢബാഹൂതി കപ്പരതോ പട്ഠായ യാവ അംസകൂട’’ന്തി ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തം. ‘‘അഡ്ഢബാഹു നാമ വിദത്ഥിചതുരങ്ഗുലന്തിപി വദന്തീ’’തി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൨.൩൨൧) വുത്തം. വജിരബുദ്ധിടീകായമ്പി (വജിര॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൩൨൧) ‘‘അഡ്ഢബാഹൂതി കപ്പരതോ പട്ഠായ യാവ അംസകൂടന്തി ലിഖിത’’ന്തി വുത്തം. വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൨.൩൨൧) പന ‘‘അഡ്ഢബാഹുപ്പമാണാ നാമ അഡ്ഢബാഹുമത്താ, അഡ്ഢബ്യാമമത്താതിപി വദന്തീ’’തി വുത്തം. യോത്താനീതി ചമ്മരജ്ജുകാ. തത്ഥജാതകാതി സങ്ഘികഭൂമിയം ജാതാ.
‘‘Aḍḍhabāhūti kapparato paṭṭhāya yāva aṃsakūṭa’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. ‘‘Aḍḍhabāhu nāma vidatthicaturaṅgulantipi vadantī’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷavagga 2.321) vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyampi (vajira. ṭī. cūḷavagga 321) ‘‘aḍḍhabāhūti kapparato paṭṭhāya yāva aṃsakūṭanti likhita’’nti vuttaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.321) pana ‘‘aḍḍhabāhuppamāṇā nāma aḍḍhabāhumattā, aḍḍhabyāmamattātipi vadantī’’ti vuttaṃ. Yottānīti cammarajjukā. Tatthajātakāti saṅghikabhūmiyaṃ jātā.
‘‘അട്ഠങ്ഗുലസൂചിദണ്ഡമത്തോതി ദീഘസോ അട്ഠങ്ഗുലമത്തോ പരിണാഹതോ പണ്ണസൂചിദണ്ഡമത്തോ’’തി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰. ചൂളവഗ്ഗ ൩.൩൨൧) വിമതിവിനോദനിയം പന (വി॰ വി॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൨.൩൨൧) ‘‘അട്ഠങ്ഗുലസൂചിദണ്ഡമത്തോതി സരദണ്ഡാദിസൂചിആകാരതനുദണ്ഡകമത്തോപീ’’തി വുത്തം. അട്ഠങ്ഗുലപ്പമാണോതി ദീഘതോ അട്ഠങ്ഗുലപ്പമാണോ. രിത്തപോത്ഥകോപീതി അലിഖിതപോത്ഥകോപി, ഇദഞ്ച പണ്ണപ്പസങ്ഗേന വുത്തം.
‘‘Aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattoti dīghaso aṭṭhaṅgulamatto pariṇāhato paṇṇasūcidaṇḍamatto’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī.. Cūḷavagga 3.321) vimativinodaniyaṃ pana (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.321) ‘‘aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattoti saradaṇḍādisūciākāratanudaṇḍakamattopī’’ti vuttaṃ. Aṭṭhaṅgulappamāṇoti dīghato aṭṭhaṅgulappamāṇo. Rittapotthakopīti alikhitapotthakopi, idañca paṇṇappasaṅgena vuttaṃ.
ആസന്ദികോതി ചതുരസ്സപീഠം വുച്ചതി ‘‘ഉച്ചകമ്പി ആസന്ദിക’’ന്തി (ചൂളവ॰ ൨൯൭) വചനതോ . ഏകതോഭാഗേന ദീഘപീഠമേവ ഹി അട്ഠങ്ഗുലപാദകം വട്ടതി, ചതുരസ്സാസന്ദികോ പന പമാണാതിക്കന്തോപി വട്ടതീതി വേദിതബ്ബോ. സത്തങ്ഗോ നാമ തീസു ദിസാസു അപസ്സയം കത്വാ കതമഞ്ചോ, അയമ്പി പമാണാതിക്കന്തോപി വട്ടതി. ഭദ്ദപീഠന്തി വേത്തമയം പീഠം വുച്ചതി. പീഠികാതി പിലോതികബന്ധം പീഠമേവ. ഏളകപാദപീഠം നാമ ദാരുപടികായ ഉപരിപാദേ ഠപേത്വാ ഭോജനഫലകം വിയ കതപീഠം വുച്ചതി. ആമണ്ഡകവണ്ടകപീഠം നാമ ആമലകാകാരേന യോജിതബഹഉപാദപീഠം. ഇമാനി താവ പാളിയം ആഗതപീഠാനി. ദാരുമയം പന സബ്ബമ്പി പീഠം വട്ടതി.
Āsandikoti caturassapīṭhaṃ vuccati ‘‘uccakampi āsandika’’nti (cūḷava. 297) vacanato . Ekatobhāgena dīghapīṭhameva hi aṭṭhaṅgulapādakaṃ vaṭṭati, caturassāsandiko pana pamāṇātikkantopi vaṭṭatīti veditabbo. Sattaṅgo nāma tīsu disāsu apassayaṃ katvā katamañco, ayampi pamāṇātikkantopi vaṭṭati. Bhaddapīṭhanti vettamayaṃ pīṭhaṃ vuccati. Pīṭhikāti pilotikabandhaṃ pīṭhameva. Eḷakapādapīṭhaṃ nāma dārupaṭikāya uparipāde ṭhapetvā bhojanaphalakaṃ viya katapīṭhaṃ vuccati. Āmaṇḍakavaṇṭakapīṭhaṃ nāma āmalakākārena yojitabahaupādapīṭhaṃ. Imāni tāva pāḷiyaṃ āgatapīṭhāni. Dārumayaṃ pana sabbampi pīṭhaṃ vaṭṭati.
‘‘ഘട്ടനഫലകം നാമ യത്ഥ ഠപേത്വാ രജിതചീവരം ഹത്ഥേന ഘട്ടേന്തി. ഘട്ടനമുഗ്ഗരോ നാമ അനുവാതാദിഘട്ടനത്ഥം കതോതി വദന്തീ’’തി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൩.൩൨൧) വുത്തം. വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൨.൩൨൧) ‘‘ഘട്ടനഫലകം ഘട്ടനമുഗ്ഗരോതി ഇദം രജിതചീവരം ഏകസ്മിം മട്ഠേ ദണ്ഡമുഗ്ഗരേ വേഠേത്വാ ഏകസ്സ മട്ഠഫലകസ്സ ഉപരി ഠപേത്വാ ഉപരി അപരേന മട്ഠഫലകേന നിക്കുജ്ജിത്വാ ഏകോ ഉപരി അക്കമിത്വാ തിട്ഠതി, ദ്വേ ജനാ ഉപരിഫലകം ദ്വീസു കോടീസു ഗഹേത്വാ അപരാപരം ആകഡ്ഢനവികഡ്ഢനം കരോന്തി, ഏതം സന്ധായ വുത്തം. ഹത്ഥേ ഠപാപേത്വാ ഹത്ഥേന പഹരണം പന നിട്ഠിതരജനസ്സ ചീവരസ്സ അല്ലകാലേ കാതബ്ബം, ഇദം പന ഫലകമുഗ്ഗരേഹി ഘട്ടനം സുക്ഖകാലേ ഥദ്ധഭാവവിമോചനത്ഥന്തി ദട്ഠബ്ബ’’ന്തി വുത്തം. ‘‘അമ്ബണന്തി ഫലകേഹി പോക്ഖരണീസദിസകതപാനീയഭാജനം. രജനദോണീതി യത്ഥ പക്കരജനം ആകിരിത്വാ ഠപേന്തീ’’തി സാരത്ഥദീപനിയം. വിമതിവിനോദനിയം പന ‘‘അമ്ബണന്തി ഏകദോണികനാവാഫലകേഹി പോക്ഖരണീസദിസം കതം. പാനീയഭാജനന്തിപി വദന്തി. രജനദോണീതി ഏകദാരുനാവ കതം രജനഭാജനം. ഉദകദോണീതി ഏകദാരുനാവ കതം ഉദകഭാജന’’ന്തി വുത്തം.
‘‘Ghaṭṭanaphalakaṃ nāma yattha ṭhapetvā rajitacīvaraṃ hatthena ghaṭṭenti. Ghaṭṭanamuggaro nāma anuvātādighaṭṭanatthaṃ katoti vadantī’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.321) vuttaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.321) ‘‘ghaṭṭanaphalakaṃ ghaṭṭanamuggaroti idaṃ rajitacīvaraṃ ekasmiṃ maṭṭhe daṇḍamuggare veṭhetvā ekassa maṭṭhaphalakassa upari ṭhapetvā upari aparena maṭṭhaphalakena nikkujjitvā eko upari akkamitvā tiṭṭhati, dve janā upariphalakaṃ dvīsu koṭīsu gahetvā aparāparaṃ ākaḍḍhanavikaḍḍhanaṃ karonti, etaṃ sandhāya vuttaṃ. Hatthe ṭhapāpetvā hatthena paharaṇaṃ pana niṭṭhitarajanassa cīvarassa allakāle kātabbaṃ, idaṃ pana phalakamuggarehi ghaṭṭanaṃ sukkhakāle thaddhabhāvavimocanatthanti daṭṭhabba’’nti vuttaṃ. ‘‘Ambaṇanti phalakehi pokkharaṇīsadisakatapānīyabhājanaṃ. Rajanadoṇīti yattha pakkarajanaṃ ākiritvā ṭhapentī’’ti sāratthadīpaniyaṃ. Vimativinodaniyaṃ pana ‘‘ambaṇanti ekadoṇikanāvāphalakehi pokkharaṇīsadisaṃ kataṃ. Pānīyabhājanantipi vadanti. Rajanadoṇīti ekadārunāva kataṃ rajanabhājanaṃ. Udakadoṇīti ekadārunāva kataṃ udakabhājana’’nti vuttaṃ.
‘‘ഭൂമത്ഥരണം കാതും വട്ടതീതി അകപ്പിയചമ്മം സന്ധായ വുത്തം. പച്ചത്ഥരണഗതികന്തി ഇമിനാ മഞ്ചപീഠേപി അത്ഥരിതും വട്ടതീതി ദീപേതി. പാവാരാദിപച്ചത്ഥരണമ്പി ഗരുഭണ്ഡന്തി ഏകേ. നോതി അപരേ, വീമംസിത്വാ ഗഹേതബ്ബ’’ന്തി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൩.൩൨൧) വുത്തം. വജിരബുദ്ധിടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൩൨൧) പന ‘‘ദണ്ഡമുഗ്ഗരോ നാമ ‘യേന രജിതചീവരം പോഥേന്തി, തമ്പി ഗരുഭണ്ഡമേവാ’തി വുത്തത്താ, ‘പച്ചത്ഥരണഗതിക’ന്തി വുത്തത്താ ച അപി-സദ്ദേന പാവാരാദിപച്ചത്ഥരണം സബ്ബം ഗരുഭണ്ഡമേവാതി വദന്തി. ഏതേനേവ സുത്തേന അഞ്ഞഥാ അത്ഥം വത്വാ പാവാരാദിപച്ചത്ഥരണം ന ഗരുഭണ്ഡം, ഭാജനീയമേവ, സേനാസനത്ഥായ ദിന്നപച്ചത്ഥരണമേവ ഗരുഭണ്ഡന്തി വദന്തി. ഉപപരിക്ഖിതബ്ബ’’ന്തി വുത്തം. വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ ചൂളവഗ്ഗ ൨.൩൨൧) പന ‘‘ഭൂമത്ഥരണം കാതും വട്ടതീതി അകപ്പിയചമ്മം സന്ധായ വുത്തം. തത്ഥ ഭൂമത്ഥരണസങ്ഖേപേന സയിതുമ്പി വട്ടതിയേവ. പച്ചത്ഥരണഗതികന്തി ഇമിനാ മഞ്ചാദീസു അത്ഥരിതബ്ബം മഹാചമ്മം ഏളകചമ്മം നാമാതി ദസ്സേതീ’’തി വുത്തം. ഛത്തമുട്ഠിപണ്ണന്തി താലപണ്ണം സന്ധായ വുത്തം. പത്തകടാഹന്തി പത്തപചനകടാഹം. ഗണ്ഠികാതി ചീവരഗണ്ഠികാ. വിധോതി കായബന്ധനവിധോ.
‘‘Bhūmattharaṇaṃ kātuṃ vaṭṭatīti akappiyacammaṃ sandhāya vuttaṃ. Paccattharaṇagatikanti iminā mañcapīṭhepi attharituṃ vaṭṭatīti dīpeti. Pāvārādipaccattharaṇampi garubhaṇḍanti eke. Noti apare, vīmaṃsitvā gahetabba’’nti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.321) vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. cūḷavagga 321) pana ‘‘daṇḍamuggaro nāma ‘yena rajitacīvaraṃ pothenti, tampi garubhaṇḍamevā’ti vuttattā, ‘paccattharaṇagatika’nti vuttattā ca api-saddena pāvārādipaccattharaṇaṃ sabbaṃ garubhaṇḍamevāti vadanti. Eteneva suttena aññathā atthaṃ vatvā pāvārādipaccattharaṇaṃ na garubhaṇḍaṃ, bhājanīyameva, senāsanatthāya dinnapaccattharaṇameva garubhaṇḍanti vadanti. Upaparikkhitabba’’nti vuttaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. cūḷavagga 2.321) pana ‘‘bhūmattharaṇaṃ kātuṃ vaṭṭatīti akappiyacammaṃ sandhāya vuttaṃ. Tattha bhūmattharaṇasaṅkhepena sayitumpi vaṭṭatiyeva. Paccattharaṇagatikanti iminā mañcādīsu attharitabbaṃ mahācammaṃ eḷakacammaṃ nāmāti dassetī’’ti vuttaṃ. Chattamuṭṭhipaṇṇanti tālapaṇṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Pattakaṭāhanti pattapacanakaṭāhaṃ. Gaṇṭhikāti cīvaragaṇṭhikā. Vidhoti kāyabandhanavidho.
ഇദാനി വിനയത്ഥമഞ്ജൂസായം (കങ്ഖാ॰ അഭി॰ ടീ॰ ദുബ്ബലസിക്ഖാപദവണ്ണനാ) ആഗതനയോ വുച്ചതേ – ആരാമോ നാമ പുപ്ഫാരാമോ വാ ഫലാരാമോ വാ. ആരാമവത്ഥു നാമ തേസംയേവ ആരാമാനം അത്ഥായ പരിച്ഛിന്ദിത്വാ ഠപിതോകാസോ. തേസു വാ ആരാമേസു വിനട്ഠേസു തേസം പോരാണകഭൂമിഭാഗോ. വിഹാരോ നാമ യം കിഞ്ചി പാസാദാദിസേനാസനം. വിഹാരവത്ഥു നാമ തസ്സ പതിട്ഠാനോകാസോ. മഞ്ചോ നാമ മസാരകോ ബുന്ദികാബദ്ധോ കുളീരപാദകോ ആഹച്ചപാദകോതി ഇമേസം പുബ്ബേ വുത്താനം ചതുന്നം മഞ്ചാനം അഞ്ഞതരോ. പീഠം നാമ മസാരകാദീനംയേവ ചതുന്നം പീഠാനം അഞ്ഞതരം. ഭിസി നാമ ഉണ്ണഭിസിആദീനം പഞ്ചന്നം ഭിസീനം അഞ്ഞതരം. ബിമ്ബോഹനം നാമ രുക്ഖതൂലലതാതൂലപോടകീതൂലാനം അഞ്ഞതരേന പുണ്ണം. ലോഹകുമ്ഭീ നാമ കാളലോഹേന വാ തമ്ബലോഹേന വാ യേന കേനചി കതകുമ്ഭീ. ലോഹഭാണകാദീസുപി ഏസേവ നയോ. ഏത്ഥ പന ഭാണകന്തി അരഞ്ജരോ വുച്ചതി. വാരകോതി ഘടോ. കടാഹം കടാഹമേവ. വാസിആദീസു വല്ലിആദീസു ച ദുവിഞ്ഞേയ്യം നാമ നത്ഥി…പേ॰….
Idāni vinayatthamañjūsāyaṃ (kaṅkhā. abhi. ṭī. dubbalasikkhāpadavaṇṇanā) āgatanayo vuccate – ārāmo nāma pupphārāmo vā phalārāmo vā. Ārāmavatthu nāma tesaṃyeva ārāmānaṃ atthāya paricchinditvā ṭhapitokāso. Tesu vā ārāmesu vinaṭṭhesu tesaṃ porāṇakabhūmibhāgo. Vihāro nāma yaṃ kiñci pāsādādisenāsanaṃ. Vihāravatthu nāma tassa patiṭṭhānokāso. Mañco nāma masārako bundikābaddho kuḷīrapādako āhaccapādakoti imesaṃ pubbe vuttānaṃ catunnaṃ mañcānaṃ aññataro. Pīṭhaṃ nāma masārakādīnaṃyeva catunnaṃ pīṭhānaṃ aññataraṃ. Bhisi nāma uṇṇabhisiādīnaṃ pañcannaṃ bhisīnaṃ aññataraṃ. Bimbohanaṃ nāma rukkhatūlalatātūlapoṭakītūlānaṃ aññatarena puṇṇaṃ. Lohakumbhī nāma kāḷalohena vā tambalohena vā yena kenaci katakumbhī. Lohabhāṇakādīsupi eseva nayo. Ettha pana bhāṇakanti arañjaro vuccati. Vārakoti ghaṭo. Kaṭāhaṃ kaṭāhameva. Vāsiādīsu valliādīsu ca duviññeyyaṃ nāma natthi…pe….
തത്ഥ ഥാവരേന ഥാവരന്തി വിഹാരവിഹാരവത്ഥുനാ ആരാമആരാമവത്ഥും വിഹാരവിഹാരവത്ഥും. ഇതരേനാതി അഥാവരേന, പച്ഛിമരാസിത്തയേനാതി വുത്തം ഹോതി. അകപ്പിയേനാതി സുവണ്ണമയമഞ്ചാദിനാ ചേവ അകപ്പിയഭിസിബിമ്ബോഹനേഹി ച. മഹഗ്ഘകപ്പിയേനാതി ദന്തമയമഞ്ചാദിനാ ചേവ പാവാരാദിനാ ച. ഇതരന്തി അഥാവരം. കപ്പിയപരിവത്തനേന പരിവത്തേതുന്തി യഥാ അകപ്പിയം ന ഹോതി, ഏവം പരിവത്തേതും…പേ॰… ഏവം താവ ഥാവരേന ഥാവരപരിവത്തനം വേദിതബ്ബം. ഇതരേന ഇതരപരിവത്തനേ പന മഞ്ചപീഠം മഹന്തം വാ ഹോതു, ഖുദ്ദകം വാ, അന്തമസോ ചതുരങ്ഗുലപാദകം ഗാമദാരകേഹി പംസ്വാഗാരകേസു കീളന്തേഹി കതമ്പി സങ്ഘസ്സ ദിന്നകാലതോ പട്ഠായ ഗരുഭണ്ഡം ഹോതി…പേ॰… സതഗ്ഘനകേന വാ സഹസ്സഗ്ഘനകേന വാ മഞ്ചേന അഞ്ഞം മഞ്ചസതമ്പി ലഭതി, പരിവത്തേത്വാ ഗഹേതബ്ബം. ന കേവലം മഞ്ചേന മഞ്ചോയേവ, ആരാമആരാമവത്ഥുവിഹാരവിഹാരവത്ഥുപീഠഭിസിബിമ്ബോഹനാനിപി പരിവത്തേതും വട്ടന്തി. ഏസ നയോ പീഠഭിസിബിമ്ബോഹനേസുപി.
Tattha thāvarena thāvaranti vihāravihāravatthunā ārāmaārāmavatthuṃ vihāravihāravatthuṃ. Itarenāti athāvarena, pacchimarāsittayenāti vuttaṃ hoti. Akappiyenāti suvaṇṇamayamañcādinā ceva akappiyabhisibimbohanehi ca. Mahagghakappiyenāti dantamayamañcādinā ceva pāvārādinā ca. Itaranti athāvaraṃ. Kappiyaparivattanena parivattetunti yathā akappiyaṃ na hoti, evaṃ parivattetuṃ…pe… evaṃ tāva thāvarena thāvaraparivattanaṃ veditabbaṃ. Itarena itaraparivattane pana mañcapīṭhaṃ mahantaṃ vā hotu, khuddakaṃ vā, antamaso caturaṅgulapādakaṃ gāmadārakehi paṃsvāgārakesu kīḷantehi katampi saṅghassa dinnakālato paṭṭhāya garubhaṇḍaṃ hoti…pe… satagghanakena vā sahassagghanakena vā mañcena aññaṃ mañcasatampi labhati, parivattetvā gahetabbaṃ. Na kevalaṃ mañcena mañcoyeva, ārāmaārāmavatthuvihāravihāravatthupīṭhabhisibimbohanānipi parivattetuṃ vaṭṭanti. Esa nayo pīṭhabhisibimbohanesupi.
കാളലോഹതമ്ബലോഹകംസലോഹവട്ടലോഹാനന്തി ഏത്ഥ കംസലോഹം വട്ടലോഹഞ്ച കിത്തിമലോഹം. തീണി ഹി കിത്തിമലോഹാനി കംസലോഹം വട്ടലോഹം ഹാരകൂടന്തി. തത്ഥ തിപുതമ്ബേ മിസ്സേത്വാ കതം കംസലോഹം. സീസതമ്ബേ മിസ്സേത്വാ കതം വട്ടലോഹം. രസതമ്ബേ മിസ്സേത്വാ കതം ഹാരകൂടം. തേന വുത്തം ‘‘കംസലോഹം വട്ടലോഹഞ്ച കിത്തിമലോഹ’’ന്തി. തതോ അതിരേകന്തി തതോ അതിരേകഗണ്ഹനകോ. സാരകോതി മജ്ഝേ മകുളം ദസ്സേത്വാ മുഖവട്ടിവിത്ഥതം കത്വാ പിട്ഠിതോ നാമേത്വാ കാതബ്ബം ഏകം ഭാജനം. സരാവന്തിപി വദന്തി. ആദി-സദ്ദേന കഞ്ചനകാദീനം ഗിഹിഉപകരണാനം ഗഹണം. താനി ഹി ഖുദ്ദകാനിപി ഗരുഭണ്ഡാനേവ ഗിഹിഉപകരണത്താ. പി-സദ്ദേന പഗേവ മഹന്താനീതി ദസ്സേതി, ഇമാനി പന ഭാജനീയാനി ഭിക്ഖുപകരണത്താതി അധിപ്പായോ. യഥാ ച ഏതാനി, ഏവം കുണ്ഡികാപി ഭാജനീയാ. വക്ഖതി ഹി ‘‘യഥാ ച മത്തികാഭണ്ഡേ, ഏവം ലോഹഭണ്ഡേപി കുണ്ഡികാ ഭാജനീയകോട്ഠാസമേവ ഭജതീ’’തി. സങ്ഘികപരിഭോഗേനാതി ആഗന്തുകാനം വുഡ്ഢതരാനം ദത്വാ പരിഭോഗേന. ഗിഹിവികടാതി ഗിഹീഹി വികതാ പഞ്ഞത്താ, അത്തനോ വാ സന്തകകരണേന വിരൂപം കതാ. പുഗ്ഗലികപരിഭോഗേന ന വട്ടതീതി ആഗന്തുകാനം അദത്വാ അത്തനോ സന്തകം വിയ ഗഹേത്വാ പരിഭുഞ്ജിതും ന വട്ടതി. പിപ്ഫലികോതി കത്തരി. ആരകണ്ടകം സൂചിവേധകം. താളം യന്തം. കത്തരയട്ഠിവേധകോ കത്തരയട്ഠിവലയം. യഥാ തഥാ ഘനകതം ലോഹന്തി ലോഹവട്ടി ലോഹഗുളോ ലോഹപിണ്ഡി ലോഹചക്കലികന്തി ഏവം ഘനകതം ലോഹം. ഖീരപാസാണമയാനീതി മുദുകഖീരവണ്ണപാസാണമയാനി.
Kāḷalohatambalohakaṃsalohavaṭṭalohānanti ettha kaṃsalohaṃ vaṭṭalohañca kittimalohaṃ. Tīṇi hi kittimalohāni kaṃsalohaṃ vaṭṭalohaṃ hārakūṭanti. Tattha tiputambe missetvā kataṃ kaṃsalohaṃ. Sīsatambe missetvā kataṃ vaṭṭalohaṃ. Rasatambe missetvā kataṃ hārakūṭaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘kaṃsalohaṃ vaṭṭalohañca kittimaloha’’nti. Tato atirekanti tato atirekagaṇhanako. Sārakoti majjhe makuḷaṃ dassetvā mukhavaṭṭivitthataṃ katvā piṭṭhito nāmetvā kātabbaṃ ekaṃ bhājanaṃ. Sarāvantipi vadanti. Ādi-saddena kañcanakādīnaṃ gihiupakaraṇānaṃ gahaṇaṃ. Tāni hi khuddakānipi garubhaṇḍāneva gihiupakaraṇattā. Pi-saddena pageva mahantānīti dasseti, imāni pana bhājanīyāni bhikkhupakaraṇattāti adhippāyo. Yathā ca etāni, evaṃ kuṇḍikāpi bhājanīyā. Vakkhati hi ‘‘yathā ca mattikābhaṇḍe, evaṃ lohabhaṇḍepi kuṇḍikā bhājanīyakoṭṭhāsameva bhajatī’’ti. Saṅghikaparibhogenāti āgantukānaṃ vuḍḍhatarānaṃ datvā paribhogena. Gihivikaṭāti gihīhi vikatā paññattā, attano vā santakakaraṇena virūpaṃ katā. Puggalikaparibhogena na vaṭṭatīti āgantukānaṃ adatvā attano santakaṃ viya gahetvā paribhuñjituṃ na vaṭṭati. Pipphalikoti kattari. Ārakaṇṭakaṃ sūcivedhakaṃ. Tāḷaṃ yantaṃ. Kattarayaṭṭhivedhako kattarayaṭṭhivalayaṃ. Yathā tathā ghanakataṃ lohanti lohavaṭṭi lohaguḷo lohapiṇḍi lohacakkalikanti evaṃ ghanakataṃ lohaṃ. Khīrapāsāṇamayānīti mudukakhīravaṇṇapāsāṇamayāni.
ഗിഹിവികടാനിപി ന വട്ടന്തി അനാമാസത്താ. പി-സദ്ദേന പഗേവ സങ്ഘികപരിഭോഗേന വാ പുഗ്ഗലികപരിഭോഗേന വാതി ദസ്സേതി. സേനാസനപരിഭോഗോ പന സബ്ബകപ്പിയോ, തസ്മാ ജാതരൂപാദിമയആ സബ്ബാപി സേനാസനപരിക്ഖാരാ ആമാസാ. തേനാഹ ‘‘സേനാസനപരിഭോഗേ പനാ’’തിആദി.
Gihivikaṭānipi na vaṭṭanti anāmāsattā. Pi-saddena pageva saṅghikaparibhogena vā puggalikaparibhogena vāti dasseti. Senāsanaparibhogo pana sabbakappiyo, tasmā jātarūpādimayaā sabbāpi senāsanaparikkhārā āmāsā. Tenāha ‘‘senāsanaparibhoge panā’’tiādi.
സേസാതി തതോ മഹത്തരീ വാസി. യാ പനാതി യാ കുഠാരീ പന. കുദാലോ അന്തമസോ ചതുരങ്ഗുലമത്തോപി ഗരുഭണ്ഡമേവ. നിഖാദനം ചതുരസ്സമുഖം വാ ഹോതു ദോണിമുഖം വാ വങ്കം വാ ഉജുകം വാ, അന്തമസോ സമ്മുഞ്ജനീദണ്ഡവേധനമ്പി, ദണ്ഡബന്ധഞ്ചേ, ഗരുഭണ്ഡമേവ. തേനാഹ ‘‘കുദാലോ ദണ്ഡബന്ധനിഖാദനം വാ അഗരുഭണ്ഡം നാമ നത്ഥീ’’തി. സിപാടികാ നാമ ഖുരകോസോ, സിഖരം പന ദണ്ഡബന്ധനിഖാദനം അനുലോമേതീതി ആഹ ‘‘സിഖരമ്പി നിഖാദനേനേവ സങ്ഗഹിത’’ന്തി. സചേ പന വാസി അദണ്ഡകം ഫലമത്തം, ഭാജനീയം. ഉപക്ഖരേതി വാസിആദിഭണ്ഡേ.
Sesāti tato mahattarī vāsi. Yā panāti yā kuṭhārī pana. Kudālo antamaso caturaṅgulamattopi garubhaṇḍameva. Nikhādanaṃ caturassamukhaṃ vā hotu doṇimukhaṃ vā vaṅkaṃ vā ujukaṃ vā, antamaso sammuñjanīdaṇḍavedhanampi, daṇḍabandhañce, garubhaṇḍameva. Tenāha ‘‘kudālo daṇḍabandhanikhādanaṃ vā agarubhaṇḍaṃ nāma natthī’’ti. Sipāṭikā nāma khurakoso, sikharaṃ pana daṇḍabandhanikhādanaṃ anulometīti āha ‘‘sikharampi nikhādaneneva saṅgahita’’nti. Sace pana vāsi adaṇḍakaṃ phalamattaṃ, bhājanīyaṃ. Upakkhareti vāsiādibhaṇḍe.
പത്തബന്ധകോ നാമ പത്തസ്സ ഗണ്ഠികാദികാരകോ. ‘‘പടിമാനം സുവണ്ണാദിപത്തകാരകോ’’തിപി വദന്തി. തിപുച്ഛേദനകസത്ഥം സുവണ്ണച്ഛേദനകസത്ഥം കതപരികമ്മചമ്മച്ഛിന്ദനകഖുദ്ദകസത്ഥന്തി ഇമാനി ചേത്ഥ തീണി പിപ്ഫലികം അനുലോമന്തീതി ആഹ ‘‘അയം പന വിസേസോ’’തിആദി. ഇതരാനീതി മഹാകത്തരിആദീനി.
Pattabandhako nāma pattassa gaṇṭhikādikārako. ‘‘Paṭimānaṃ suvaṇṇādipattakārako’’tipi vadanti. Tipucchedanakasatthaṃ suvaṇṇacchedanakasatthaṃ kataparikammacammacchindanakakhuddakasatthanti imāni cettha tīṇi pipphalikaṃ anulomantīti āha ‘‘ayaṃ pana viseso’’tiādi. Itarānīti mahākattariādīni.
അഡ്ഢബാഹുപ്പമാണാതി കപ്പരതോ പട്ഠായ യാവ അംസകൂടപ്പമാണാ, വിദത്ഥിചതുരങ്ഗുലപ്പമാണാതി വുത്തം ഹോതി. തത്ഥജാതകാതി സങ്ഘികഭൂമിയം ജാതാ, ആരക്ഖസംവിധാനേന രക്ഖിതത്താ രക്ഖിതാ ച സാ മഞ്ജൂസാദീസു പക്ഖിത്തം വിയ യഥാ തം ന നസ്സതി, ഏവം ഗോപനതോ ഗോപിതാ ചാതി രക്ഖിതഗോപിതാ. തത്ഥജാതകാപി പന അരക്ഖിതാ ഗരുഭണ്ഡമേവ ന ഹോതി. സങ്ഘകമ്മേ ച ചേതിയകമ്മേ ച കതേതി ഇമിനാ സങ്ഘസന്തകേന ചേതിയസന്തകം രക്ഖിതും പരിവത്തിതുഞ്ച വട്ടതീതി ദീപേതി. സുത്തം പനാതി വട്ടിതഞ്ചേവ അവട്ടിതഞ്ച സുത്തം.
Aḍḍhabāhuppamāṇāti kapparato paṭṭhāya yāva aṃsakūṭappamāṇā, vidatthicaturaṅgulappamāṇāti vuttaṃ hoti. Tatthajātakāti saṅghikabhūmiyaṃ jātā, ārakkhasaṃvidhānena rakkhitattā rakkhitā ca sā mañjūsādīsu pakkhittaṃ viya yathā taṃ na nassati, evaṃ gopanato gopitā cāti rakkhitagopitā. Tatthajātakāpi pana arakkhitā garubhaṇḍameva na hoti. Saṅghakamme ca cetiyakamme ca kateti iminā saṅghasantakena cetiyasantakaṃ rakkhituṃ parivattituñca vaṭṭatīti dīpeti. Suttaṃ panāti vaṭṭitañceva avaṭṭitañca suttaṃ.
അട്ഠങ്ഗുലസൂചിദണ്ഡമത്തോതി അന്തമസോ ദീഘസോ അട്ഠങ്ഗുലമത്തോ പരിണാഹതോ സീഹള-പണ്ണസൂചിദണ്ഡമത്തോ. ഏത്ഥാതി വേളുഭണ്ഡേ. ദഡ്ഢം ഗേഹം യേസം തേതി ദഡ്ഢഗേഹാ. ന വാരേതബ്ബാതി ‘‘മാ ഗണ്ഹിത്വാ ഗച്ഛഥാ’’തി ന നിസേധേതബ്ബാ. ദേസന്തരഗതേന സമ്പത്തവിഹാരേ സങ്ഘികാവാസേ ഠപേതബ്ബാ.
Aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattoti antamaso dīghaso aṭṭhaṅgulamatto pariṇāhato sīhaḷa-paṇṇasūcidaṇḍamatto. Etthāti veḷubhaṇḍe. Daḍḍhaṃ gehaṃ yesaṃ teti daḍḍhagehā. Na vāretabbāti ‘‘mā gaṇhitvā gacchathā’’ti na nisedhetabbā. Desantaragatena sampattavihāre saṅghikāvāse ṭhapetabbā.
അവസേസഞ്ച ഛദനതിണന്തി മുഞ്ജപബ്ബജേഹി അവസേസം യം കിഞ്ചി ഛദനതിണം. അട്ഠങ്ഗുലപ്പമാണോപീതി വിത്ഥാരതോ അട്ഠങ്ഗുലപ്പമാണോ. ലിഖിതപോത്ഥകോ പന ഗരുഭണ്ഡം ന ഹോതി. കപ്പിയചമ്മാനീതി മിഗാദീനം ചമ്മാനി. സബ്ബം ചക്കയുത്തയാനന്തി രഥസകടാദികം സബ്ബം ചക്കയുത്തയാനം. വിസങ്ഖതചക്കം പന യാനം ഭാജനീയം. അനുഞ്ഞാതവാസി നാമ യാ സിപാടികായ പക്ഖിപിത്വാ പരിഹരിതും സക്കാതി വുത്താ. മുട്ഠിപണ്ണം താലപത്തം. തഞ്ഹി മുട്ഠിനാ ഗഹേത്വാ പരിഹരന്തീതി ‘‘മുട്ഠിപണ്ണ’’ന്തി വുച്ചതി. ‘‘മുട്ഠിപണ്ണന്തി ഛത്തച്ഛദപണ്ണമേവാ’’തി കേചി. അരണീസഹിതന്തി അരണീയുഗളം, ഉത്തരാരണീ അധരാരണീതി അരണീദ്വയന്തി അത്ഥോ. ഫാതികമ്മം കത്വാതി അന്തമസോ തംഅഗ്ഘനകവാലികായപി ഥാവരം വഡ്ഢികമ്മം കത്വാ. കുണ്ഡികാതി അയകുണ്ഡികാ ചേവ തമ്ബലോഹകുണ്ഡികാ ച. ഭാജനീയകോട്ഠാസമേവ ഭജതീതി ഭാജനീയപക്ഖമേവ സേവതി , ന തു ഗരുഭണ്ഡന്തി അത്ഥോ. കഞ്ചനകോ പന ഗരുഭണ്ഡമേവാതി അധിപ്പായോ.
Avasesañca chadanatiṇanti muñjapabbajehi avasesaṃ yaṃ kiñci chadanatiṇaṃ. Aṭṭhaṅgulappamāṇopīti vitthārato aṭṭhaṅgulappamāṇo. Likhitapotthako pana garubhaṇḍaṃ na hoti. Kappiyacammānīti migādīnaṃ cammāni. Sabbaṃ cakkayuttayānanti rathasakaṭādikaṃ sabbaṃ cakkayuttayānaṃ. Visaṅkhatacakkaṃ pana yānaṃ bhājanīyaṃ. Anuññātavāsi nāma yā sipāṭikāya pakkhipitvā pariharituṃ sakkāti vuttā. Muṭṭhipaṇṇaṃ tālapattaṃ. Tañhi muṭṭhinā gahetvā pariharantīti ‘‘muṭṭhipaṇṇa’’nti vuccati. ‘‘Muṭṭhipaṇṇanti chattacchadapaṇṇamevā’’ti keci. Araṇīsahitanti araṇīyugaḷaṃ, uttarāraṇī adharāraṇīti araṇīdvayanti attho. Phātikammaṃ katvāti antamaso taṃagghanakavālikāyapi thāvaraṃ vaḍḍhikammaṃ katvā. Kuṇḍikāti ayakuṇḍikā ceva tambalohakuṇḍikā ca. Bhājanīyakoṭṭhāsameva bhajatīti bhājanīyapakkhameva sevati , na tu garubhaṇḍanti attho. Kañcanako pana garubhaṇḍamevāti adhippāyo.
ഇതി വിനയസങ്ഗഹസംവണ്ണനാഭൂതേ വിനയാലങ്കാരേ
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
ഗരുഭണ്ഡവിനിച്ഛയകഥാലങ്കാരോ നാമ
Garubhaṇḍavinicchayakathālaṅkāro nāma
തിംസതിമോ പരിച്ഛേദോ.
Tiṃsatimo paricchedo.