| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੬. ਗਤਿਕਥਾ
6. Gatikathā
ਗਤਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Gatikathāvaṇṇanā
੨੩੧. ਇਦਾਨਿ ਤਸ੍ਸਾ વਿਮੋਕ੍ਖੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਹੇਤੁਭੂਤਂ ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਕਥਿਤਾਯ ਗਤਿਕਥਾਯ ਅਪੁਬ੍ਬਤ੍ਥਾਨੁવਣ੍ਣਨਾ। ਦੁਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਸ੍ਸਾਪਿ ਹਿ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਝਾਨਂ ਅਪਞ੍ਞਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੩੭੨) વਚਨਤੋ ਝਾਨਮ੍ਪਿ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਕਿਂ ਪਨ વਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਤਤ੍ਥ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਨਿਰਯਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਮਨੁਸ੍ਸਦੇવਸਙ੍ਖਾਤਾਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਗਤੀਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸਦੇવਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ। ਏਤੇਨ ਪੁਰਿਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਗਤਿવਿਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਗਤਿਯਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਸੁਗਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਗਤੀਤਿ ਚ ਸਹੋਕਾਸਾ ਖਨ੍ਧਾ। ਪਞ੍ਚਸੁ ਚ ਗਤੀਸੁ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਅਸੁਰਕਾਯੋਪਿ ਗਹਿਤੋ। ਦੇવਾਤਿ ਛ ਕਾਮਾવਚਰਦੇવਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋ ਚ। ਦੇવਗ੍ਗਹਣੇਨ ਅਸੁਰਾਪਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ। ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਤਿ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ। ਖਣੋਪਿ ਹਿ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਯੋਗੇਨ ਤੇਨੇવ વੋਹਾਰੇਨ વੁਤ੍ਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਕਤਿਨਂ ਹੇਤੂਨਨ੍ਤਿ ਅਲੋਭਾਦੋਸਾਮੋਹਹੇਤੂਸੁ ਕਤਿਨਂ ਹੇਤੂਨਂ। ਉਪਪਤ੍ਤੀਤਿ ਉਪਪਜ੍ਜਨਂ, ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
231. Idāni tassā vimokkhuppattiyā hetubhūtaṃ hetusampattiṃ dassentena kathitāya gatikathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Duhetukapaṭisandhikassāpi hi ‘‘natthi jhānaṃ apaññassā’’ti (dha. pa. 372) vacanato jhānampi na uppajjati, kiṃ pana vimokkho. Tattha gatisampattiyāti nirayatiracchānayonipettivisayamanussadevasaṅkhātāsu pañcasu gatīsu manussadevasaṅkhātāya gatisampattiyā. Etena purimā tisso gativipattiyo paṭikkhipati. Gatiyā sampatti gatisampatti, sugatīti vuttaṃ hoti. Gatīti ca sahokāsā khandhā. Pañcasu ca gatīsu pettivisayaggahaṇeneva asurakāyopi gahito. Devāti cha kāmāvacaradevā brahmāno ca. Devaggahaṇena asurāpi saṅgahitā. Ñāṇasampayutteti ñāṇasampayuttapaṭisandhikkhaṇe. Khaṇopi hi ñāṇasampayuttayogena teneva vohārena vuttoti veditabbo. Katinaṃ hetūnanti alobhādosāmohahetūsu katinaṃ hetūnaṃ. Upapattīti upapajjanaṃ, nibbattīti attho.
ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸੁਦ੍ਦਕੁਲਜਾਤਾਪਿ ਤਿਹੇਤੁਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪਠਮਪੁਚ੍ਛਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਮਹਾਪੁਞ੍ਞਾ ਤੀਸੁ ਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇਸੁ ਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਕੁਲਾਨਂ વਸੇਨ ਤਿਸ੍ਸੋ ਪੁਚ੍ਛਾ। ਪਾਠੋ ਪਨ ਸਙ੍ਖਿਤ੍ਤੋ। ਮਹਤੀ ਸਾਲਾ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਮਹਾਸਾਲਾ, ਮਹਾਘਰਾ ਮਹਾવਿਭવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਮਹਾ ਸਾਰੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਮਹਾਸਾਰਾਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਰ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਲ-ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਸਾਲਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਮਹਾਸਾਲਾ, ਖਤ੍ਤਿਯੇਸੁ વਾ ਮਹਾਸਾਲਾਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਮਹਾਸਾਲਾ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਸ ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਗੇਹੇ ਪਚ੍ਛਿਮਨ੍ਤੇਨ ਕੋਟਿਸਤਂ ਧਨਂ ਨਿਧਾਨਗਤਂ ਹੋਤਿ, ਕਹਾਪਣਾਨਞ੍ਚ વੀਸਤਿ ਅਮ੍ਬਣਾਨਿ ਦਿવਸਂ વਲਞ੍ਜੇ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਖਤ੍ਤਿਯਮਹਾਸਾਲੋ ਨਾਮ। ਯਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਗੇਹੇ ਪਚ੍ਛਿਮਨ੍ਤੇਨ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਧਨਂ ਨਿਧਾਨਗਤਂ ਹੋਤਿ, ਕਹਾਪਣਾਨਞ੍ਚ ਦਸ ਅਮ੍ਬਣਾਨਿ ਦਿવਸਂ વਲਞ੍ਜੇ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲੋ ਨਾਮ। ਯਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਗੇਹੇ ਪਚ੍ਛਿਮਨ੍ਤੇਨ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਕੋਟਿਧਨਂ ਨਿਧਾਨਗਤਂ ਹੋਤਿ, ਕਹਾਪਣਾਨਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚ ਅਮ੍ਬਣਾਨਿ ਦਿવਸਂ વਲਞ੍ਜੇ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਗਹਪਤਿਮਹਾਸਾਲੋ ਨਾਮ।
Yasmā pana suddakulajātāpi tihetukā honti, tasmā te sandhāya paṭhamapucchā. Yasmā ca yebhuyyena mahāpuññā tīsu mahāsālakulesu jāyanti, tasmā tesaṃ tiṇṇaṃ kulānaṃ vasena tisso pucchā. Pāṭho pana saṅkhitto. Mahatī sālā etesanti mahāsālā, mahāgharā mahāvibhavāti attho. Atha vā mahā sāro etesanti mahāsārāti vattabbe ra-kārassa la-kāraṃ katvā ‘‘mahāsālā’’ti vuttaṃ. Khattiyā mahāsālā, khattiyesu vā mahāsālāti khattiyamahāsālā. Sesesupi eseva nayo. Tattha yassa khattiyassa gehe pacchimantena koṭisataṃ dhanaṃ nidhānagataṃ hoti, kahāpaṇānañca vīsati ambaṇāni divasaṃ valañje nikkhamanti, ayaṃ khattiyamahāsālo nāma. Yassa brāhmaṇassa gehe pacchimantena asītikoṭidhanaṃ nidhānagataṃ hoti, kahāpaṇānañca dasa ambaṇāni divasaṃ valañje nikkhamanti, ayaṃ brāhmaṇamahāsālo nāma. Yassa gahapatissa gehe pacchimantena cattālīsakoṭidhanaṃ nidhānagataṃ hoti, kahāpaṇānañca pañca ambaṇāni divasaṃ valañje nikkhamanti, ayaṃ gahapatimahāsālo nāma.
ਰੂਪਾવਚਰਾਨਂ ਅਰੂਪਾવਚਰਾਨਞ੍ਚ ਏਕਨ੍ਤਤਿਹੇਤੁਕਤ੍ਤਾ ‘‘ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਪਨ ਦੁਹੇਤੁਕਾਹੇਤੁਕਾਨਞ੍ਚ ਸਬ੍ਭਾવਤੋ, ਕਾਮਾવਚਰੇਸੁ ਦੇવੇਸੁ ਦੁਹੇਤੁਕਾਨਞ੍ਚ ਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਸੇਸੇਸੁ ‘‘ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਾਮਾવਚਰਦੇવਾ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਰਤਿਯਾ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤਿ, ਸਰੀਰਜੁਤਿਯਾ ਚ ਜੋਤਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇવਾ, ਰੂਪਾવਚਰਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋ ਝਾਨਰਤਿਯਾ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤਿ , ਸਰੀਰਜੁਤਿਯਾ ਚ ਜੋਤਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇવਾ, ਅਰੂਪਾવਚਰਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋ ਝਾਨਰਤਿਯਾ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤਿ, ਞਾਣਜੁਤਿਯਾ ਚ ਜੋਤਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇવਾ।
Rūpāvacarānaṃ arūpāvacarānañca ekantatihetukattā ‘‘ñāṇasampayutte’’ti na vuttaṃ, manussesu pana duhetukāhetukānañca sabbhāvato, kāmāvacaresu devesu duhetukānañca sabbhāvato sesesu ‘‘ñāṇasampayutte’’ti vuttaṃ. Ettha ca kāmāvacaradevā pañcakāmaguṇaratiyā kīḷanti, sarīrajutiyā ca jotantīti devā, rūpāvacarabrahmāno jhānaratiyā kīḷanti , sarīrajutiyā ca jotantīti devā, arūpāvacarabrahmāno jhānaratiyā kīḷanti, ñāṇajutiyā ca jotantīti devā.
੨੩੨. ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਜવਨਕ੍ਖਣੇਤਿ ਅਤੀਤਜਾਤਿਯਾ ਇਧ ਤਿਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਜਨਕਸ੍ਸ ਤਿਹੇਤੁਕਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚ ਜવਨવੀਥਿਯਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਸਤ੍ਤવਾਰਂ ਜવਨਕ੍ਖਣੇ, ਪવਤ੍ਤਨਕਾਲੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਯੋ ਹੇਤੂ ਕੁਸਲਾਤਿ ਅਲੋਭੋ ਕੁਸਲਹੇਤੁ ਅਦੋਸੋ ਕੁਸਲਹੇਤੁ ਅਮੋਹੋ ਕੁਸਲਹੇਤੁ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਜਾਤਚੇਤਨਾਯਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ વੁਤ੍ਤਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਜਾਤਾਯ ਕੁਸਲਚੇਤਨਾਯ। ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਚ ਸਹਉਪ੍ਪਾਦਨਭਾવੇਨ ਉਪਕਾਰਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਤੇਨ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕੁਸਲਮੂਲਪਚ੍ਚਯਾਪਿ ਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ ਏਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਿਕਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਸਙ੍ਖਾਰਾ’’ਤਿ ਚ ਬਹੁવਚਨੇਨ ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧਸਙ੍ਗਹਿਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਚੇਤਸਿਕਾ ਗਹਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਪਿਸਦ੍ਦੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਪਚ੍ਚਯਾਪਿ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨੀਤਿਪਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
232.Kusalakammassa javanakkhaṇeti atītajātiyā idha tihetukapaṭisandhijanakassa tihetukakāmāvacarakusalakammassa ca javanavīthiyaṃ punappunaṃ uppattivasena sattavāraṃ javanakkhaṇe, pavattanakāleti attho. Tayo hetū kusalāti alobho kusalahetu adoso kusalahetu amoho kusalahetu. Tasmiṃ khaṇe jātacetanāyāti tasmiṃ vuttakkhaṇeyeva jātāya kusalacetanāya. Sahajātapaccayā hontīti uppajjamānā ca sahauppādanabhāvena upakārakā honti. Tena vuccatīti tena sahajātapaccayabhāveneva vuccati. Kusalamūlapaccayāpi saṅkhārāti ekacittakkhaṇikapaccayākāranayena vuttaṃ. ‘‘Saṅkhārā’’ti ca bahuvacanena tattha saṅkhārakkhandhasaṅgahitā sabbe cetasikā gahitāti veditabbaṃ. Apisaddena saṅkhārapaccayāpi kusalamūlānītipi vuttaṃ hoti.
ਨਿਕਨ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਕਮ੍ਮੇ વਾ ਤਥਾ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਕਮ੍ਮੇਨ ਉਪਟ੍ਠਾਪਿਤੇ ਕਮ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤੇ વਾ ਗਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤੇ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਨਿਕਨ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ। ਨਿਕਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਕਾਮਨਾ ਪਤ੍ਥਨਾ। ਆਸਨ੍ਨਮਰਣਸ੍ਸ ਹਿ ਮੋਹੇਨ ਆਕੁਲਚਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅવੀਚਿਜਾਲਾਯਪਿ ਨਿਕਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਕਿਂ ਪਨ ਸੇਸੇਸੁ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਸੁ। ਦ੍વੇ ਹੇਤੂਤਿ ਲੋਭੋ ਅਕੁਸਲਹੇਤੁ ਮੋਹੋ ਅਕੁਸਲਹੇਤੁ। ਭવਨਿਕਨ੍ਤਿ ਪਨ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਅਨਨ੍ਤਰਂ ਪવਤ੍ਤਭવਙ੍ਗવੀਥਿਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਮਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖਨ੍ਧਸਨ੍ਤਾਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ‘‘ਯਸ੍ਸ વਾ ਪਨ ਯਤ੍ਥ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍ਥ, ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍ਥਾਤਿ ਆਮਨ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿ ਇਦਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਜਾਤਚੇਤਨਾਯਾਤਿ ਅਕੁਸਲਚੇਤਨਾਯ।
Nikantikkhaṇeti attano vipākaṃ dātuṃ paccupaṭṭhitakamme vā tathā paccupaṭṭhitakammena upaṭṭhāpite kammanimitte vā gatinimitte vā uppajjamānānaṃ nikantikkhaṇe. Nikantīti nikāmanā patthanā. Āsannamaraṇassa hi mohena ākulacittattā avīcijālāyapi nikanti uppajjati, kiṃ pana sesesu nimittesu. Dve hetūti lobho akusalahetu moho akusalahetu. Bhavanikanti pana paṭisandhianantaraṃ pavattabhavaṅgavīthito vuṭṭhitamattasseva attano khandhasantānaṃ ārabbha sabbesampi uppajjati. ‘‘Yassa vā pana yattha akusalā dhammā na uppajjittha, tassa tattha kusalā dhammā na uppajjitthāti āmantā’’ti evamādi idameva sandhāya vuttaṃ. Tasmiṃ khaṇe jātacetanāyāti akusalacetanāya.
ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇਤਿ ਤੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਗਹਿਤਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ। ਤਯੋ ਹੇਤੂਤਿ ਅਲੋਭੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਹੇਤੁ ਅਦੋਸੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਹੇਤੁ ਅਮੋਹੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਹੇਤੁ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਜਾਤਚੇਤਨਾਯਾਤਿ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਚੇਤਨਾਯ। ਨਾਮਰੂਪਪਚ੍ਚਯਾਪਿ વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ ਤਯੋ વਿਪਾਕਹੇਤੂ ਸੇਸਚੇਤਸਿਕਾ ਚ ਨਾਮਂ, ਹਦਯવਤ੍ਥੁ ਰੂਪਂ। ਤਤੋ ਨਾਮਰੂਪਪਚ੍ਚਯਤੋਪਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। વਿਞ੍ਞਾਣਪਚ੍ਚਯਾਪਿ ਨਾਮਰੂਪਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਨਾਮਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਮੇવ, ਰੂਪਂ ਪਨ ਇਧ ਸਹੇਤੁਕਮਨੁਸ੍ਸਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਕਾਨਂ વਤ੍ਥੁਦਸਕਂ ਕਾਯਦਸਕਂ ਭਾવਦਸਕਨ੍ਤਿ ਸਮਤਿਂਸ ਰੂਪਾਨਿ, ਸਂਸੇਦਜਾਨਂ ਓਪਪਾਤਿਕਾਨਞ੍ਚ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਯਤਨਾਨਂ ਚਕ੍ਖੁਦਸਕਂ ਸੋਤਦਸਕਂ ਘਾਨਦਸਕਂ ਜਿવ੍ਹਾਦਸਕਞ੍ਚਾਤਿ ਸਮਸਤ੍ਤਤਿ ਰੂਪਾਨਿ। ਤਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਨਾਮਰੂਪਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਪਚ੍ਚਯਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ।
Paṭisandhikkhaṇeti tena kammena gahitapaṭisandhikkhaṇe. Tayo hetūti alobho abyākatahetu adoso abyākatahetu amoho abyākatahetu. Tasmiṃ khaṇe jātacetanāyāti vipākābyākatacetanāya. Nāmarūpapaccayāpi viññāṇanti ettha tasmiṃ paṭisandhikkhaṇe tayo vipākahetū sesacetasikā ca nāmaṃ, hadayavatthu rūpaṃ. Tato nāmarūpapaccayatopi paṭisandhiviññāṇaṃ pavattati. Viññāṇapaccayāpi nāmarūpanti etthāpi nāmaṃ vuttappakārameva, rūpaṃ pana idha sahetukamanussapaṭisandhiyā adhippetattā gabbhaseyyakānaṃ vatthudasakaṃ kāyadasakaṃ bhāvadasakanti samatiṃsa rūpāni, saṃsedajānaṃ opapātikānañca paripuṇṇāyatanānaṃ cakkhudasakaṃ sotadasakaṃ ghānadasakaṃ jivhādasakañcāti samasattati rūpāni. Taṃ vuttappakāraṃ nāmarūpaṃ paṭisandhikkhaṇe paṭisandhiviññāṇapaccayā pavattati.
ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਸਹਜਾਤਾ વੇਦਨਾ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਸਞ੍ਞਾ ਸਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਸੇਸਚੇਤਸਿਕਾ ਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਚਿਤ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧੋ। ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰੂਪਿਨੋ ਖਨ੍ਧਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਭੂਤਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਰੂਪਿਨੋ ਖਨ੍ਧਾ ਚ ਹਦਯਰੂਪਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਮਹਾਭੂਤਾਪਿ ਉਪਾਦਾਰੂਪਾਨਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਉਪ੍ਪਾਦਨੁਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨਭਾવੇਨ ਉਪਕਾਰਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰੂਪਿਨੋ ਖਨ੍ਧਾ ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਭੂਤਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਾਕਾਰੇਨ ਨਿਸ੍ਸਯਾਕਾਰੇਨ ਚ ਉਪਕਾਰਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰੂਪਿਨੋ ਖਨ੍ਧਾ ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਸਹਜਾਤਾ વਿਯ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਾ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਏਕવਤ੍ਥੁਕਾਦਿਭਾવਾਨੁਪਗਮਨੇਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਉਪਕਾਰਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਰੂਪਿਨੋ ਖਨ੍ਧਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਰੂਪਾਨਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਹਦਯਰੂਪਂ ਅਰੂਪੀਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ‘‘ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ’’ਤਿ ਹੇਤ੍ਥ ਏવਂ ਯਥਾਲਾਭવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ।
Pañcakkhandhāti ettha paṭisandhicittena paṭisandhikkhaṇe labbhamānāni rūpāni rūpakkhandho, sahajātā vedanā vedanākkhandho, saññā saññākkhandho, sesacetasikā saṅkhārakkhandho, paṭisandhicittaṃ viññāṇakkhandho. Sahajātapaccayā hontīti cattāro arūpino khandhā aññamaññaṃ sahajātapaccayā honti, rūpakkhandhe cattāro mahābhūtā aññamaññaṃ sahajātapaccayā honti, arūpino khandhā ca hadayarūpañca aññamaññaṃ sahajātapaccayā honti, mahābhūtāpi upādārūpānaṃ sahajātapaccayā honti. Aññamaññapaccayā hontīti aññamaññaṃ uppādanupatthambhanabhāvena upakārakā honti, cattāro arūpino khandhā ca aññamaññapaccayā honti, cattāro mahābhūtā aññamaññapaccayā honti. Nissayapaccayā hontīti adhiṭṭhānākārena nissayākārena ca upakārakā honti, cattāro arūpino khandhā ca aññamaññaṃ nissayapaccayā hontīti sahajātā viya vitthāretabbā. Vippayuttapaccayā hontīti ekavatthukādibhāvānupagamanena vippayuttabhāvena upakārakā honti, arūpino khandhā paṭisandhirūpānaṃ vippayuttapaccayā honti, hadayarūpaṃ arūpīnaṃ khandhānaṃ vippayuttapaccayo hoti. ‘‘Pañcakkhandhā’’ti hettha evaṃ yathālābhavasena vuttaṃ.
ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਭੂਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਪਠਮਂ વੁਤ੍ਤਾਯੇવ। ਤਯੋ ਜੀવਿਤਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ ਆਯੁ ਚ ਉਸ੍ਮਾ ਚ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚ। ਆਯੂਤਿ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚ। ਉਸ੍ਮਾਤਿ ਤੇਜੋਧਾਤੁ। વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਏਤਾਨਿ ਹਿ ਉਪਰੂਪਰਿ ਜੀવਿਤਸਙ੍ਖਾਰਂ ਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੀਤਿ ਜੀવਿਤਸਙ੍ਖਾਰਾ। ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਞ੍ਚ ਹਦਯਰੂਪਸ੍ਸ ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਜੋਧਾਤੁ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਹਾਭੂਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਉਪਾਦਾਰੂਪਾਨਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋવ, ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਹਜਾਤਰੂਪਾਨਂ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦ੍વਯਂ ਅਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਖਨ੍ਧਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਯੋਜੇਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਰੂਪਾਨਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤੇ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਤਯੋ ਜੀવਿਤਸਙ੍ਖਾਰਾ’’ਤਿ ਯਥਾਲਾਭવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਾਮਞ੍ਚ ਰੂਪਞ੍ਚ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਚਤੁਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤੇ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਚੁਦ੍ਦਸ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਭੂਤਾ, ਤਯੋ ਜੀવਿਤਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਨਾਮਞ੍ਚ ਰੂਪਞ੍ਚਾਤਿ ਏવਂ ਗਣਨਾવਸੇਨ ਚੁਦ੍ਦਸ ਧਮ੍ਮਾ। ਤੇਸਞ੍ਚ ਉਪਰਿ ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਚ ਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ વੁਤ੍ਤਨਯੋ ਏવ। ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਨ ਏਕવਤ੍ਥੁਕਏਕਾਰਮ੍ਮਣਏਕੁਪ੍ਪਾਦਏਕਨਿਰੋਧਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਉਪਕਾਰਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Cattāro mahābhūtāti ettha tayo paccayā paṭhamaṃ vuttāyeva. Tayo jīvitasaṅkhārāti āyu ca usmā ca viññāṇañca. Āyūti rūpajīvitindriyaṃ arūpajīvitindriyañca. Usmāti tejodhātu. Viññāṇanti paṭisandhiviññāṇaṃ. Etāni hi uparūpari jīvitasaṅkhāraṃ saṅkharonti pavattentīti jīvitasaṅkhārā. Sahajātapaccayā hontīti arūpajīvitindriyaṃ paṭisandhiviññāṇañca sampayuttakānaṃ khandhānañca hadayarūpassa ca aññamaññasahajātapaccayā honti, tejodhātu tiṇṇaṃ mahābhūtānaṃ aññamaññasahajātapaccayo hoti, upādārūpānaṃ sahajātapaccayova, rūpajīvitindriyaṃ sahajātarūpānaṃ pariyāyena sahajātapaccayo hotīti veditabbaṃ. Aññamaññapaccayā honti, nissayapaccayā hontīti dvayaṃ arūpajīvitindriyaṃ paṭisandhiviññāṇañca sampayuttakhandhānaṃ aññamaññapaccayā honti. Aññamaññanissayapaccayā hontīti vuttanayeneva yojetvā veditabbaṃ. Vippayuttapaccayā hontīti arūpajīvitindriyaṃ paṭisandhiviññāṇañca paṭisandhirūpānaṃ vippayuttapaccayā honti. Rūpajīvitindriyaṃ pana aññamaññanissayavippayuttapaccayatte na yujjati. Tasmā ‘‘tayo jīvitasaṅkhārā’’ti yathālābhavasena vuttaṃ. Nāmañca rūpañca vuttanayeneva catupaccayatte yojetabbaṃ. Cuddasadhammāti pañcakkhandhā, cattāro mahābhūtā, tayo jīvitasaṅkhārā, nāmañca rūpañcāti evaṃ gaṇanāvasena cuddasa dhammā. Tesañca upari aññesañca sahajātādipaccayabhāvo vuttanayo eva. Sampayuttapaccayā hontīti puna ekavatthukaekārammaṇaekuppādaekanirodhasaṅkhātena sampayuttabhāvena upakārakā honti.
ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀਤਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ। ਨਾਮਞ੍ਚਾਤਿ ਇਧ વੇਦਨਾਦਯੋ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾ। વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਪੁਨ ਚੁਦ੍ਦਸ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਖਨ੍ਧਾ, ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਤਯੋ ਹੇਤੂ, ਨਾਮਞ੍ਚ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਤਿ ਏવਂ ਗਣਨਾવਸੇਨ ਚੁਦ੍ਦਸ ਧਮ੍ਮਾ। ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਪੁਰਿਮਾ ਚ ਚੁਦ੍ਦਸ, ਇਮੇ ਚ ਚੁਦ੍ਦਸਾਤਿ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿ। ਇਧ ਰੂਪਸ੍ਸਾਪਿ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ વੁਤ੍ਤੋ।
Pañcindriyānīti saddhindriyādīni. Nāmañcāti idha vedanādayo tayo khandhā. Viññāṇañcāti paṭisandhiviññāṇaṃ. Puna cuddasa dhammāti cattāro khandhā, pañcindriyāni, tayo hetū, nāmañca viññāṇañcāti evaṃ gaṇanāvasena cuddasa dhammā. Aṭṭhavīsati dhammāti purimā ca cuddasa, ime ca cuddasāti aṭṭhavīsati. Idha rūpassāpi paviṭṭhattā sampayuttapaccayaṃ apanetvā vippayuttapaccayo vutto.
ਏવਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਤਂ ਤਂ ਪਚ੍ਚਯਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ਹੇਤੂ ਨਿਗਮੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮੇਸਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਹੇਤੂਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ। ਕਮ੍ਮਾਯੂਹਨਕ੍ਖਣੇ ਤਯੋ ਕੁਸਲਹੇਤੂ, ਨਿਕਨ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ ਦ੍વੇ ਅਕੁਸਲਹੇਤੂ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ ਤਯੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਹੇਤੂਤਿ ਏવਂ ਅਟ੍ਠ ਹੇਤੂ। ਤਤ੍ਥ ਤਯੋ ਕੁਸਲਹੇਤੂ, ਦ੍વੇ ਅਕੁਸਲਹੇਤੂ ਚ ਇਧ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਯੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਹੇਤੂ ਯਥਾਯੋਗਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸੇਸવਾਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Evaṃ paṭisandhikkhaṇe vijjamānassa tassa tassa paccayuppannassa dhammassa taṃ taṃ paccayabhedaṃ dassetvā paṭhamaṃ niddiṭṭhe hetū nigametvā dassento imesaṃ aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hotīti āha. Kammāyūhanakkhaṇe tayo kusalahetū, nikantikkhaṇe dve akusalahetū, paṭisandhikkhaṇe tayo abyākatahetūti evaṃ aṭṭha hetū. Tattha tayo kusalahetū, dve akusalahetū ca idha paṭisandhikkhaṇe pavattiyā upanissayapaccayā honti. Tayo abyākatahetū yathāyogaṃ hetupaccayasahajātapaccayavasena paccayā honti. Sesavāresupi eseva nayo.
ਅਰੂਪਾવਚਰਾਨਂ ਪਨ ਰੂਪਾਭਾવਾ ਨਾਮਪਚ੍ਚਯਾਪਿ વਿਞ੍ਞਾਣਂ, વਿਞ੍ਞਾਣਪਚ੍ਚਯਾਪਿ ਨਾਮਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਰੂਪਮਿਸ੍ਸਕਚੁਦ੍ਦਸਕੋਪਿ ਚ ਪਰਿਹੀਨੋ। ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਹੀਨਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ વਾਰੋ ਚ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ।
Arūpāvacarānaṃ pana rūpābhāvā nāmapaccayāpi viññāṇaṃ, viññāṇapaccayāpi nāmanti vuttaṃ. Rūpamissakacuddasakopi ca parihīno. Tassa parihīnattā ‘‘aṭṭhavīsati dhammā’’ti vāro ca na labbhati.
੨੩੩. ਇਦਾਨਿ વਿਮੋਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤਂ ਤਿਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤੇਨੇવ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇਨ ਦੁਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਸੇਸਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੋ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਞਾਣવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਜવਨਕ੍ਖਣੇਤਿ ਅਤੀਤਜਾਤਿਯਾ ਇਧ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਜਨਕਸ੍ਸ ਦੁਹੇਤੁਕਕੁਸਲਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਜવਨਕ੍ਖਣੇ। ਦ੍વੇ ਹੇਤੂਤਿ ਞਾਣવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਲੋਭੋ ਕੁਸਲਹੇਤੁ ਅਦੋਸੋ ਕੁਸਲਹੇਤੁ। ਦ੍વੇ ਅਬ੍ਯਾਕਤਹੇਤੂਪਿ ਅਲੋਭਾਦੋਸਾਯੇવ।
233. Idāni vimokkhassa paccayabhūtaṃ tihetukapaṭisandhiṃ dassetvā teneva sambandhena duhetukapaṭisandhivisesañca dassetukāmo gatisampattiyā ñāṇavippayuttetiādimāha. Kusalakammassa javanakkhaṇeti atītajātiyā idha paṭisandhijanakassa duhetukakusalakammassa vuttanayeneva javanakkhaṇe. Dve hetūti ñāṇavippayuttattā alobho kusalahetu adoso kusalahetu. Dve abyākatahetūpi alobhādosāyeva.
ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀਤਿ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਜ੍ਜਾਨਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ। ਦ੍વਾਦਸ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਅਮੋਹਹੇਤੁਸ੍ਸ ਚ ਪਰਿਹੀਨਤ੍ਤਾ ਦ੍વਾਦਸ। ਤੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂਯੇવ ਪਰਿਹੀਨਤ੍ਤਾ ਛਬ੍ਬੀਸਤਿ। ਛਨ੍ਨਂ ਹੇਤੂਨਨ੍ਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਕੁਸਲਹੇਤੂਨਂ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਕੁਸਲਹੇਤੂਨਂ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਿਪਾਕਹੇਤੂਨਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਛਨ੍ਨਂ ਹੇਤੂਨਂ। ਰੂਪਾਰੂਪਾવਚਰਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਏਕਨ੍ਤਤਿਹੇਤੁਕਤ੍ਤਾ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਸੇਸਂ ਪਠਮવਾਰੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਾਰੇ ਦੁਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਦੁਹੇਤੁਕਕਮ੍ਮਸ੍ਸੇવ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤਿਹੇਤੁਕਕਮ੍ਮੇਨ ਦੁਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿ ਨ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਂ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਹਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੪੯੮) ਤਿਪਿਟਕਮਹਾਧਮ੍ਮਰਕ੍ਖਿਤਤ੍ਥੇਰવਾਦੇ ‘‘ਤਿਹੇਤੁਕਕਮ੍ਮੇਨ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿ ਤਿਹੇਤੁਕਾવ ਹੋਤਿ, ਦੁਹੇਤੁਕਾਹੇਤੁਕਾ ਨ ਹੋਤਿ। ਦੁਹੇਤੁਕਕਮ੍ਮੇਨ ਦੁਹੇਤੁਕਾਹੇਤੁਕਾ ਹੋਤਿ, ਤਿਹੇਤੁਕਾ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਇਮਾਯ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਸਮੇਤਿ। ਯਂ ਪਨ ਤਿਪਿਟਕਚੂਲ਼ਨਾਗਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਚ ਮੋਰવਾਪਿવਾਸਿਮਹਾਦਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਚ વਾਦੇਸੁ ‘‘ਤਿਹੇਤੁਕਕਮ੍ਮੇਨ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿ ਤਿਹੇਤੁਕਾਪਿ ਹੋਤਿ ਦੁਹੇਤੁਕਾਪਿ, ਅਹੇਤੁਕਾ ਨ ਹੋਤਿ। ਦੁਹੇਤੁਕਕਮ੍ਮੇਨ ਦੁਹੇਤੁਕਾਪਿ ਹੋਤਿ ਅਹੇਤੁਕਾਪਿ, ਤਿਹੇਤੁਕਾ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਇਮਾਯ ਪਾਲ਼ਿਯਾ વਿਰੁਦ੍ਧਂ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਕਥਾਯ ਹੇਤੁਅਧਿਕਾਰਤ੍ਤਾ ਅਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿ ਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ।
Cattāri indriyānīti paññindriyavajjāni saddhindriyādīni cattāri. Dvādasa dhammāti paññindriyassa amohahetussa ca parihīnattā dvādasa. Tesaṃ dvinnaṃyeva parihīnattā chabbīsati. Channaṃ hetūnanti dvinnaṃ kusalahetūnaṃ, dvinnaṃ akusalahetūnaṃ, dvinnaṃ vipākahetūnanti evaṃ channaṃ hetūnaṃ. Rūpārūpāvacarā panettha ekantatihetukattā na gahitā. Sesaṃ paṭhamavāre vuttanayeneva veditabbaṃ. Imasmiṃ vāre duhetukapaṭisandhiyā duhetukakammasseva vuttattā tihetukakammena duhetukapaṭisandhi na hotīti vuttaṃ hoti. Tasmā yaṃ dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 498) tipiṭakamahādhammarakkhitattheravāde ‘‘tihetukakammena paṭisandhi tihetukāva hoti, duhetukāhetukā na hoti. Duhetukakammena duhetukāhetukā hoti, tihetukā na hotī’’ti vuttaṃ, taṃ imāya pāḷiyā sameti. Yaṃ pana tipiṭakacūḷanāgattherassa ca moravāpivāsimahādattattherassa ca vādesu ‘‘tihetukakammena paṭisandhi tihetukāpi hoti duhetukāpi, ahetukā na hoti. Duhetukakammena duhetukāpi hoti ahetukāpi, tihetukā na hotī’’ti vuttaṃ, taṃ imāya pāḷiyā viruddhaṃ viya dissati. Imissā kathāya hetuadhikārattā ahetukapaṭisandhi na vuttāti.
ਗਤਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Gatikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੬. ਗਤਿਕਥਾ • 6. Gatikathā
