Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၈. ဂဝမ္ပတိတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
8. Gavampatittheragāthāvaṇṇanā
ယော ဣဒ္ဓိယာ သရဘုန္တိ အာယသ္မတော ဂဝမ္ပတိတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သော ကိရ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော ဣတော ဧကတိံသေ ကပ္ပေ သိခိံ ဘဂဝန္တံ ပသ္သိတ္ဝာ ပသန္နမာနသော ပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ ဥပ္ပန္နော အပရာပရံ ပုညာနိ ကရောန္တော ကောဏာဂမနသ္သ ဘဂဝတော စေတိယေ ဆတ္တဉ္စ ဝေဒိကဉ္စ ကာရေသိ။ ကသ္သပသ္သ ပန ဘဂဝတော ကာလေ အညတရသ္မိံ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော။ တသ္မိဉ္စ ကုလေ ဗဟုံ ဂောမဏ္ဍလံ အဟောသိ။ တံ ဂောပာလကာ ရက္ခန္တိ။ အယံ တတ္ထ အန္တရန္တရာ ယုတ္တပ္ပယုတ္တံ ဝိစာရေန္တော ဝိစရတိ။ သော ဧကံ ခီဏာသဝတ္ထေရံ ဂာမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ဗဟိဂာမေ ဒေဝသိကံ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ဘတ္တကိစ္စံ ကရောန္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အယ္ယော သူရိယာတပေန ကိလမိသ္သတီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ စတ္တာရော သိရီသဒဏ္ဍေ ဥသ္သာပေတ္ဝာ တေသံ ဥပရိ သိရီသသာခာယော ဌပေတ္ဝာ သာခာမဏ္ဍပံ ကတ္ဝာ အဒာသိ။ ‘‘မဏ္ဍပသ္သ သမီပေ သိရီသရုက္ခံ ရောပေသီ’’တိ စ ဝဒန္တိ။ တသ္သ အနုကမ္ပာယ ဒေဝသိကံ ထေရော တတ္ထ နိသီဒိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန တတော စဝိတ္ဝာ စာတုမဟာရာဇိကေသု နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္သ ပုရိမကမ္မသံသူစကံ ဝိမာနဒ္ဝာရေ မဟန္တံ သိရီသဝနံ နိဗ္ဗတ္တိ ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နေဟိ အညေဟိ ပုပ္ဖေဟိ သဗ္ဗကာလေ ဥပသောဘယမာနံ, တေန တံ ဝိမာနံ ‘‘သေရီသက’’န္တိ ပညာယိတ္ထ။ သော ဒေဝပုတ္တော ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝေသု စ မနုသ္သေသု စ သံသရိတ္ဝာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ယသတ္ထေရသ္သ စတူသု ဂိဟိသဟာယေသု ဂဝမ္ပတိ နာမ ဟုတ္ဝာ အာယသ္မတော ယသသ္သ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ သုတ္ဝာ အတ္တနော သဟာယေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ ။ သတ္ထာ တသ္သ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော ဒေသနာဝသာနေ သဟာယေဟိ သဒ္ဓိံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၅၃.၄၂-၄၇) –
Yoiddhiyā sarabhunti āyasmato gavampatittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro ito ekatiṃse kappe sikhiṃ bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso pupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke uppanno aparāparaṃ puññāni karonto koṇāgamanassa bhagavato cetiye chattañca vedikañca kāresi. Kassapassa pana bhagavato kāle aññatarasmiṃ kulagehe nibbatto. Tasmiñca kule bahuṃ gomaṇḍalaṃ ahosi. Taṃ gopālakā rakkhanti. Ayaṃ tattha antarantarā yuttappayuttaṃ vicārento vicarati. So ekaṃ khīṇāsavattheraṃ gāme piṇḍāya caritvā bahigāme devasikaṃ ekasmiṃ padese bhattakiccaṃ karontaṃ disvā ‘‘ayyo sūriyātapena kilamissatī’’ti cintetvā cattāro sirīsadaṇḍe ussāpetvā tesaṃ upari sirīsasākhāyo ṭhapetvā sākhāmaṇḍapaṃ katvā adāsi. ‘‘Maṇḍapassa samīpe sirīsarukkhaṃ ropesī’’ti ca vadanti. Tassa anukampāya devasikaṃ thero tattha nisīdi. So tena puññakammena tato cavitvā cātumahārājikesu nibbatti. Tassa purimakammasaṃsūcakaṃ vimānadvāre mahantaṃ sirīsavanaṃ nibbatti vaṇṇagandhasampannehi aññehi pupphehi sabbakāle upasobhayamānaṃ, tena taṃ vimānaṃ ‘‘serīsaka’’nti paññāyittha. So devaputto ekaṃ buddhantaraṃ devesu ca manussesu ca saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde yasattherassa catūsu gihisahāyesu gavampati nāma hutvā āyasmato yasassa pabbajitabhāvaṃ sutvā attano sahāyehi saddhiṃ bhagavato santikaṃ agamāsi . Satthā tassa dhammaṃ desesi. So desanāvasāne sahāyehi saddhiṃ arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.53.42-47) –
‘‘မိဂလုဒ္ဒော ပုရေ အာသိံ၊ ဝိပိနေ ဝိစရံ အဟံ။
‘‘Migaluddo pure āsiṃ, vipine vicaraṃ ahaṃ;
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပာရဂုံ။
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, sabbadhammāna pāraguṃ.
‘‘တသ္မိံ မဟာကာရုဏိကေ၊ သဗ္ဗသတ္တဟိတေ ရတေ။
‘‘Tasmiṃ mahākāruṇike, sabbasattahite rate;
ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ နေလပုပ္ဖံ အပူဇယိံ။
Pasannacitto sumano, nelapupphaṃ apūjayiṃ.
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ။
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ ထေရော ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တော သာကေတေ ဝိဟရတိ အဉ္ဇနဝနေ။ တေန စ သမယေန ဘဂဝာ မဟတာ ဘိက္ခုသင္ဃေန သဒ္ဓိံ သာကေတံ ဂန္တ္ဝာ အဉ္ဇနဝနေ ဝိဟာသိ။ သေနာသနံ နပ္ပဟောသိ။ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဝိဟာရသာမန္တာ သရဘုယာ နဒိယာ ဝာလိကာပုဠိနေ သယိံသု။ အထ အဍ္ဎရတ္တသမယေ နဒိယာ ဥဒကောဃေ အာဂစ္ဆန္တေ သာမဏေရာဒယော ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒာ အဟေသုံ။ ဘဂဝာ တံ ဉတ္ဝာ အာယသ္မန္တံ ဂဝမ္ပတိံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ, ဂဝမ္ပတိ, ဇလောဃံ ဝိက္ခမ္ဘေတ္ဝာ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရံ ကရောဟီ’’တိ။ ထေရော ‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ဣဒ္ဓိဗလေန နဒီသောတံ ဝိက္ခမ္ဘိ, တံ ဒူရတောဝ ပဗ္ဗတကူဋံ ဝိယ အဋ္ဌာသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ထေရသ္သ အာနုဘာဝော လောကေ ပာကဋော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ သတ္ထာ မဟတိယာ ဒေဝပရိသာယ မဇ္ဈေ နိသီဒိတ္ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ ထေရံ ဒိသ္ဝာ လောကာနုကမ္ပာယ တသ္သ ဂုဏာနံ ဝိဘာဝနတ္ထံ တံ ပသံသန္တော ‘‘ယော ဣဒ္ဓိယာ သရဘု’’န္တိ ဂာထံ အဘာသိ။
Arahattaṃ pana patvā thero vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento sākete viharati añjanavane. Tena ca samayena bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ sāketaṃ gantvā añjanavane vihāsi. Senāsanaṃ nappahosi. Sambahulā bhikkhū vihārasāmantā sarabhuyā nadiyā vālikāpuḷine sayiṃsu. Atha aḍḍharattasamaye nadiyā udakoghe āgacchante sāmaṇerādayo uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ. Bhagavā taṃ ñatvā āyasmantaṃ gavampatiṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, gavampati, jaloghaṃ vikkhambhetvā bhikkhūnaṃ phāsuvihāraṃ karohī’’ti. Thero ‘‘sādhu, bhante’’ti iddhibalena nadīsotaṃ vikkhambhi, taṃ dūratova pabbatakūṭaṃ viya aṭṭhāsi. Tato paṭṭhāya therassa ānubhāvo loke pākaṭo ahosi. Athekadivasaṃ satthā mahatiyā devaparisāya majjhe nisīditvā dhammaṃ desentaṃ theraṃ disvā lokānukampāya tassa guṇānaṃ vibhāvanatthaṃ taṃ pasaṃsanto ‘‘yo iddhiyā sarabhu’’nti gāthaṃ abhāsi.
၃၈. တတ္ထ ဣဒ္ဓိယာတိ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ။ သရဘုန္တိ ဧဝံနာမိကံ နဒိံ, ယံ လောကေ ‘‘သရဘု’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အဋ္ဌပေသီတိ သန္ဒိတုံ အဒေန္တော သောတံ နိဝတ္တေတ္ဝာ ပဗ္ဗတကူဋံ ဝိယ မဟန္တံ ဇလရာသိံ ကတ္ဝာ ဌပေသိ။ အသိတောတိ နသိတော, တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိနိသ္သယရဟိတော, ဗန္ဓနသင္ခာတာနံ ဝာ သဗ္ဗသံယောဇနာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ ကေနစိပိ ဗန္ဓနေန အဗဒ္ဓော, တတော ဧဝ ဧဇာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝတော အနေဇော သော, ဂဝမ္ပတိ, တံ သဗ္ဗသင္ဂာတိဂတံ တာဒိသံ သဗ္ဗေပိ ရာဂဒောသမောဟမာနဒိဋ္ဌိသင္ဂေ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဌိတတ္တာ သဗ္ဗသင္ဂာတိဂတံ, အသေက္ခမုနိဘာဝတော မဟာမုနိံ, တတော ဧဝ ကာမကမ္မဘဝာဒိဘေဒသ္သ သကလသ္သပိ ဘဝသ္သ ပာရံ နိဗ္ဗာနံ ဂတတ္တာ ဘဝသ္သ ပာရဂုံ။ ဒေဝာ နမသ္သန္တီတိ ဒေဝာပိ ဣမသ္သန္တိ, ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာတိ။
38. Tattha iddhiyāti adhiṭṭhāniddhiyā. Sarabhunti evaṃnāmikaṃ nadiṃ, yaṃ loke ‘‘sarabhu’’nti vadanti. Aṭṭhapesīti sandituṃ adento sotaṃ nivattetvā pabbatakūṭaṃ viya mahantaṃ jalarāsiṃ katvā ṭhapesi. Asitoti nasito, taṇhādiṭṭhinissayarahito, bandhanasaṅkhātānaṃ vā sabbasaṃyojanānaṃ samucchinnattā kenacipi bandhanena abaddho, tato eva ejānaṃ kilesānaṃ abhāvato anejo so, gavampati, taṃ sabbasaṅgātigataṃ tādisaṃ sabbepi rāgadosamohamānadiṭṭhisaṅge atikkamitvā ṭhitattā sabbasaṅgātigataṃ, asekkhamunibhāvato mahāmuniṃ, tato eva kāmakammabhavādibhedassa sakalassapi bhavassa pāraṃ nibbānaṃ gatattā bhavassa pāraguṃ. Devā namassantīti devāpi imassanti, pageva itarā pajāti.
ဂာထာပရိယောသာနေ မဟတော ဇနကာယသ္သ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ထေရော အညံ ဗ္ယာကရောန္တော ‘‘သတ္ထာရံ ပူဇေသ္သာမီ’’တိ ဣမမေဝ ဂာထံ အဘာသီတိ။
Gāthāpariyosāne mahato janakāyassa dhammābhisamayo ahosi. Thero aññaṃ byākaronto ‘‘satthāraṃ pūjessāmī’’ti imameva gāthaṃ abhāsīti.
ဂဝမ္ပတိတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Gavampatittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၈. ဂဝမ္ပတိတ္ထေရဂာထာ • 8. Gavampatittheragāthā