Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੮. ਗવਮ੍ਪਤਿਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
8. Gavampatittheragāthāvaṇṇanā
ਯੋ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਸਰਭੁਨ੍ਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਗવਮ੍ਪਤਿਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਸੋ ਕਿਰ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਇਤੋ ਏਕਤਿਂਸੇ ਕਪ੍ਪੇ ਸਿਖਿਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਪਰਾਪਰਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਕੋਣਾਗਮਨਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਚੇਤਿਯੇ ਛਤ੍ਤਞ੍ਚ વੇਦਿਕਞ੍ਚ ਕਾਰੇਸਿ। ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਕੁਲੇ ਬਹੁਂ ਗੋਮਣ੍ਡਲਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਂ ਗੋਪਾਲਕਾ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਤਤ੍ਥ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ વਿਚਾਰੇਨ੍ਤੋ વਿਚਰਤਿ। ਸੋ ਏਕਂ ਖੀਣਾਸવਤ੍ਥੇਰਂ ਗਾਮੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਬਹਿਗਾਮੇ ਦੇવਸਿਕਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰੋਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯ੍ਯੋ ਸੂਰਿਯਾਤਪੇਨ ਕਿਲਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਿਰੀਸਦਣ੍ਡੇ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਉਪਰਿ ਸਿਰੀਸਸਾਖਾਯੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਾਖਾਮਣ੍ਡਪਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ‘‘ਮਣ੍ਡਪਸ੍ਸ ਸਮੀਪੇ ਸਿਰੀਸਰੁਕ੍ਖਂ ਰੋਪੇਸੀ’’ਤਿ ਚ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਦੇવਸਿਕਂ ਥੇਰੋ ਤਤ੍ਥ ਨਿਸੀਦਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਤਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਕਮ੍ਮਸਂਸੂਚਕਂ વਿਮਾਨਦ੍વਾਰੇ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਿਰੀਸવਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ વਣ੍ਣਗਨ੍ਧਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਸਬ੍ਬਕਾਲੇ ਉਪਸੋਭਯਮਾਨਂ, ਤੇਨ ਤਂ વਿਮਾਨਂ ‘‘ਸੇਰੀਸਕ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਸੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਦੇવੇਸੁ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਚ ਸਂਸਰਿਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਯਸਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਚਤੂਸੁ ਗਿਹਿਸਹਾਯੇਸੁ ਗવਮ੍ਪਤਿ ਨਾਮ ਹੁਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਯਸਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਹਾਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ । ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਸੋ ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਸਹਾਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੩.੪੨-੪੭) –
Yoiddhiyā sarabhunti āyasmato gavampatittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro ito ekatiṃse kappe sikhiṃ bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso pupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke uppanno aparāparaṃ puññāni karonto koṇāgamanassa bhagavato cetiye chattañca vedikañca kāresi. Kassapassa pana bhagavato kāle aññatarasmiṃ kulagehe nibbatto. Tasmiñca kule bahuṃ gomaṇḍalaṃ ahosi. Taṃ gopālakā rakkhanti. Ayaṃ tattha antarantarā yuttappayuttaṃ vicārento vicarati. So ekaṃ khīṇāsavattheraṃ gāme piṇḍāya caritvā bahigāme devasikaṃ ekasmiṃ padese bhattakiccaṃ karontaṃ disvā ‘‘ayyo sūriyātapena kilamissatī’’ti cintetvā cattāro sirīsadaṇḍe ussāpetvā tesaṃ upari sirīsasākhāyo ṭhapetvā sākhāmaṇḍapaṃ katvā adāsi. ‘‘Maṇḍapassa samīpe sirīsarukkhaṃ ropesī’’ti ca vadanti. Tassa anukampāya devasikaṃ thero tattha nisīdi. So tena puññakammena tato cavitvā cātumahārājikesu nibbatti. Tassa purimakammasaṃsūcakaṃ vimānadvāre mahantaṃ sirīsavanaṃ nibbatti vaṇṇagandhasampannehi aññehi pupphehi sabbakāle upasobhayamānaṃ, tena taṃ vimānaṃ ‘‘serīsaka’’nti paññāyittha. So devaputto ekaṃ buddhantaraṃ devesu ca manussesu ca saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde yasattherassa catūsu gihisahāyesu gavampati nāma hutvā āyasmato yasassa pabbajitabhāvaṃ sutvā attano sahāyehi saddhiṃ bhagavato santikaṃ agamāsi . Satthā tassa dhammaṃ desesi. So desanāvasāne sahāyehi saddhiṃ arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.53.42-47) –
‘‘ਮਿਗਲੁਦ੍ਦੋ ਪੁਰੇ ਆਸਿਂ, વਿਪਿਨੇ વਿਚਰਂ ਅਹਂ।
‘‘Migaluddo pure āsiṃ, vipine vicaraṃ ahaṃ;
ਅਦ੍ਦਸਂ વਿਰਜਂ ਬੁਦ੍ਧਂ, ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨ ਪਾਰਗੁਂ॥
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, sabbadhammāna pāraguṃ.
‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾਕਾਰੁਣਿਕੇ, ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਹਿਤੇ ਰਤੇ।
‘‘Tasmiṃ mahākāruṇike, sabbasattahite rate;
ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁਮਨੋ, ਨੇਲਪੁਪ੍ਫਂ ਅਪੂਜਯਿਂ॥
Pasannacitto sumano, nelapupphaṃ apūjayiṃ.
‘‘ਏਕਤਿਂਸੇ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਪੁਪ੍ਫਮਭਿਪੂਜਯਿਂ।
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਾਯਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਥੇਰੋ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੋ ਸਾਕੇਤੇ વਿਹਰਤਿ ਅਞ੍ਜਨવਨੇ। ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਾਕੇਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਨવਨੇ વਿਹਾਸਿ। ਸੇਨਾਸਨਂ ਨਪ੍ਪਹੋਸਿ। ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ વਿਹਾਰਸਾਮਨ੍ਤਾ ਸਰਭੁਯਾ ਨਦਿਯਾ વਾਲਿਕਾਪੁਲ਼ਿਨੇ ਸਯਿਂਸੁ। ਅਥ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਸਮਯੇ ਨਦਿਯਾ ਉਦਕੋਘੇ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਸਾਮਣੇਰਾਦਯੋ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦਮਹਾਸਦ੍ਦਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਭਗવਾ ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਗવਮ੍ਪਤਿਂ ਆਣਾਪੇਸਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਗવਮ੍ਪਤਿ, ਜਲੋਘਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਇਦ੍ਧਿਬਲੇਨ ਨਦੀਸੋਤਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿ, ਤਂ ਦੂਰਤੋવ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਂ વਿਯ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਥੇਰਸ੍ਸ ਆਨੁਭਾવੋ ਲੋਕੇ ਪਾਕਟੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥਾ ਮਹਤਿਯਾ ਦੇવਪਰਿਸਾਯ ਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਂ ਥੇਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਤਸ੍ਸ ਗੁਣਾਨਂ વਿਭਾવਨਤ੍ਥਂ ਤਂ ਪਸਂਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਯੋ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਸਰਭੁ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
Arahattaṃ pana patvā thero vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento sākete viharati añjanavane. Tena ca samayena bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ sāketaṃ gantvā añjanavane vihāsi. Senāsanaṃ nappahosi. Sambahulā bhikkhū vihārasāmantā sarabhuyā nadiyā vālikāpuḷine sayiṃsu. Atha aḍḍharattasamaye nadiyā udakoghe āgacchante sāmaṇerādayo uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ. Bhagavā taṃ ñatvā āyasmantaṃ gavampatiṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, gavampati, jaloghaṃ vikkhambhetvā bhikkhūnaṃ phāsuvihāraṃ karohī’’ti. Thero ‘‘sādhu, bhante’’ti iddhibalena nadīsotaṃ vikkhambhi, taṃ dūratova pabbatakūṭaṃ viya aṭṭhāsi. Tato paṭṭhāya therassa ānubhāvo loke pākaṭo ahosi. Athekadivasaṃ satthā mahatiyā devaparisāya majjhe nisīditvā dhammaṃ desentaṃ theraṃ disvā lokānukampāya tassa guṇānaṃ vibhāvanatthaṃ taṃ pasaṃsanto ‘‘yo iddhiyā sarabhu’’nti gāthaṃ abhāsi.
੩੮. ਤਤ੍ਥ ਇਦ੍ਧਿਯਾਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਿਦ੍ਧਿਯਾ। ਸਰਭੁਨ੍ਤਿ ਏવਂਨਾਮਿਕਂ ਨਦਿਂ, ਯਂ ਲੋਕੇ ‘‘ਸਰਭੁ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਟ੍ਠਪੇਸੀਤਿ ਸਨ੍ਦਿਤੁਂ ਅਦੇਨ੍ਤੋ ਸੋਤਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਂ વਿਯ ਮਹਨ੍ਤਂ ਜਲਰਾਸਿਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪੇਸਿ। ਅਸਿਤੋਤਿ ਨਸਿਤੋ, ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਰਹਿਤੋ, ਬਨ੍ਧਨਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ વਾ ਸਬ੍ਬਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਕੇਨਚਿਪਿ ਬਨ੍ਧਨੇਨ ਅਬਦ੍ਧੋ, ਤਤੋ ਏવ ਏਜਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਭਾવਤੋ ਅਨੇਜੋ ਸੋ, ਗવਮ੍ਪਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਤਿਗਤਂ ਤਾਦਿਸਂ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਗੇ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਤਿਗਤਂ, ਅਸੇਕ੍ਖਮੁਨਿਭਾવਤੋ ਮਹਾਮੁਨਿਂ, ਤਤੋ ਏવ ਕਾਮਕਮ੍ਮਭવਾਦਿਭੇਦਸ੍ਸ ਸਕਲਸ੍ਸਪਿ ਭવਸ੍ਸ ਪਾਰਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਗਤਤ੍ਤਾ ਭવਸ੍ਸ ਪਾਰਗੁਂ। ਦੇવਾ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਦੇવਾਪਿ ਇਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਪਗੇવ ਇਤਰਾ ਪਜਾਤਿ।
38. Tattha iddhiyāti adhiṭṭhāniddhiyā. Sarabhunti evaṃnāmikaṃ nadiṃ, yaṃ loke ‘‘sarabhu’’nti vadanti. Aṭṭhapesīti sandituṃ adento sotaṃ nivattetvā pabbatakūṭaṃ viya mahantaṃ jalarāsiṃ katvā ṭhapesi. Asitoti nasito, taṇhādiṭṭhinissayarahito, bandhanasaṅkhātānaṃ vā sabbasaṃyojanānaṃ samucchinnattā kenacipi bandhanena abaddho, tato eva ejānaṃ kilesānaṃ abhāvato anejo so, gavampati, taṃ sabbasaṅgātigataṃ tādisaṃ sabbepi rāgadosamohamānadiṭṭhisaṅge atikkamitvā ṭhitattā sabbasaṅgātigataṃ, asekkhamunibhāvato mahāmuniṃ, tato eva kāmakammabhavādibhedassa sakalassapi bhavassa pāraṃ nibbānaṃ gatattā bhavassa pāraguṃ. Devā namassantīti devāpi imassanti, pageva itarā pajāti.
ਗਾਥਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਮਹਤੋ ਜਨਕਾਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸਿ। ਥੇਰੋ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੂਜੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਇਮਮੇવ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸੀਤਿ।
Gāthāpariyosāne mahato janakāyassa dhammābhisamayo ahosi. Thero aññaṃ byākaronto ‘‘satthāraṃ pūjessāmī’’ti imameva gāthaṃ abhāsīti.
ਗવਮ੍ਪਤਿਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Gavampatittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੮. ਗવਮ੍ਪਤਿਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 8. Gavampatittheragāthā