| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
१०. गवेसीसुत्तवण्णना
10. Gavesīsuttavaṇṇanā
१८०. दसमे सितं पात्वाकासीति महामग्गेनेव गच्छन्तो तं सालवनं ओलोकेत्वा ‘‘अत्थि नु खो इमस्मिं ठाने किञ्चि सुकारणं उप्पन्नपुब्ब’’न्ति अद्दस कस्सपबुद्धकाले गवेसिना उपासकेन कतं सुकारणं। अथस्स एतदहोसि – ‘‘इदं सुकारणं भिक्खुसङ्घस्स अपाकटं पटिच्छन्नं, हन्द नं भिक्खुसङ्घस्स पाकटं करोमी’’ति मग्गा ओक्कम्म अञ्ञतरस्मिं पदेसे ठितोव सितपातुकम्मं अकासि, अग्गग्गदन्ते दस्सेत्वा मन्दहसितं हसि । यथा हि लोकियमनुस्सा उदरं पहरन्ता ‘‘कहं कह’’न्ति हसन्ति, न एवं बुद्धा। बुद्धानं पन हसितं हट्ठपहट्ठाकारमत्तमेव होति।
180. Dasame sitaṃ pātvākāsīti mahāmaggeneva gacchanto taṃ sālavanaṃ oloketvā ‘‘atthi nu kho imasmiṃ ṭhāne kiñci sukāraṇaṃ uppannapubba’’nti addasa kassapabuddhakāle gavesinā upāsakena kataṃ sukāraṇaṃ. Athassa etadahosi – ‘‘idaṃ sukāraṇaṃ bhikkhusaṅghassa apākaṭaṃ paṭicchannaṃ, handa naṃ bhikkhusaṅghassa pākaṭaṃ karomī’’ti maggā okkamma aññatarasmiṃ padese ṭhitova sitapātukammaṃ akāsi, aggaggadante dassetvā mandahasitaṃ hasi . Yathā hi lokiyamanussā udaraṃ paharantā ‘‘kahaṃ kaha’’nti hasanti, na evaṃ buddhā. Buddhānaṃ pana hasitaṃ haṭṭhapahaṭṭhākāramattameva hoti.
हसितञ्च नामेतं तेरसहि सोमनस्ससहगतचित्तेहि होति। तत्थ लोकियमहाजनो अकुसलतो चतूहि, कामावचरकुसलतो चतूहीति अट्ठहि चित्तेहि हसति, सेखा अकुसलतो दिट्ठिगतसम्पयुत्तानि द्वे अपनेत्वा छहि चित्तेहि हसन्ति, खीणासवा चतूहि सहेतुककिरियचित्तेहि, एकेन अहेतुककिरियचित्तेनाति पञ्चहि चित्तेहि हसन्ति। तेसुपि बलवारम्मणे आपाथमागते द्वीहि ञाणसम्पयुत्तचित्तेहि हसन्ति, दुब्बलारम्मणे दुहेतुकचित्तद्वयेन च अहेतुकचित्तेन चाति तीहि चित्तेहि हसन्ति। इमस्मिं पन ठाने किरियाहेतुकमनोविञ्ञाणधातुसोमनस्ससहगतचित्तं भगवतो पहट्ठाकारमत्तहसितं उप्पादेति।
Hasitañca nāmetaṃ terasahi somanassasahagatacittehi hoti. Tattha lokiyamahājano akusalato catūhi, kāmāvacarakusalato catūhīti aṭṭhahi cittehi hasati, sekhā akusalato diṭṭhigatasampayuttāni dve apanetvā chahi cittehi hasanti, khīṇāsavā catūhi sahetukakiriyacittehi, ekena ahetukakiriyacittenāti pañcahi cittehi hasanti. Tesupi balavārammaṇe āpāthamāgate dvīhi ñāṇasampayuttacittehi hasanti, dubbalārammaṇe duhetukacittadvayena ca ahetukacittena cāti tīhi cittehi hasanti. Imasmiṃ pana ṭhāne kiriyāhetukamanoviññāṇadhātusomanassasahagatacittaṃ bhagavato pahaṭṭhākāramattahasitaṃ uppādeti.
तं पनेतं हसितं एवं अप्पमत्तकम्पि थेरस्स पाकटं अहोसि। कथं? तथारूपे हि काले तथागतस्स चतूहि दाठाहि चातुद्दीपिकमहामेघमुखतो समोसरिता विज्जुलता विय विरोचमाना महातालक्खन्धप्पमाणा रस्मिवट्टियो उट्ठहित्वा तिक्खत्तुं सिरवरं पदक्खिणं कत्वा दाठग्गेसुयेव अन्तरधायन्ति। तेन सञ्ञाणेन आयस्मा आनन्दो भगवतो पच्छतो गच्छमानोपि सितपातुभावं जानाति।
Taṃ panetaṃ hasitaṃ evaṃ appamattakampi therassa pākaṭaṃ ahosi. Kathaṃ? Tathārūpe hi kāle tathāgatassa catūhi dāṭhāhi cātuddīpikamahāmeghamukhato samosaritā vijjulatā viya virocamānā mahātālakkhandhappamāṇā rasmivaṭṭiyo uṭṭhahitvā tikkhattuṃ siravaraṃ padakkhiṇaṃ katvā dāṭhaggesuyeva antaradhāyanti. Tena saññāṇena āyasmā ānando bhagavato pacchato gacchamānopi sitapātubhāvaṃ jānāti.
इद्धन्ति समिद्धं। फीतन्ति अतिसमिद्धं सब्बपालिफुल्लं विय। आकिण्णमनुस्सन्ति जनसमाकुलं। सीलेसु अपरिपूरकारीति पञ्चसु सीलेसु असमत्तकारी। पटिदेसितानीति उपासकभावं पटिदेसितानि। समादपितानीति सरणेसु पतिट्ठापितानीति अत्थो। इच्चेतं समसमन्ति इति एतं कारणं सब्बाकारतो समभावेनेव समं, न एकदेसेन। नत्थि किञ्चि अतिरेकन्ति मय्हं इमेहि किञ्चि अतिरेकं नत्थि। हन्दाति ववस्सग्गत्थे निपातो। अतिरेकायाति विसेसकारणत्थाय पटिपज्जामीति अत्थो। सीलेसु परिपूरकारिं धारेथाति पञ्चसु सीलेसु समत्तकारीति जानाथ। एत्तावता तेन पञ्च सीलानि समादिन्नानि नाम होन्ति। किमङ्ग पन न मयन्ति मयं पन केनेव कारणेन परिपूरकारिनो न भविस्साम। सेसमेत्थ उत्तानमेवाति।
Iddhanti samiddhaṃ. Phītanti atisamiddhaṃ sabbapāliphullaṃ viya. Ākiṇṇamanussanti janasamākulaṃ. Sīlesu aparipūrakārīti pañcasu sīlesu asamattakārī. Paṭidesitānīti upāsakabhāvaṃ paṭidesitāni. Samādapitānīti saraṇesu patiṭṭhāpitānīti attho. Iccetaṃ samasamanti iti etaṃ kāraṇaṃ sabbākārato samabhāveneva samaṃ, na ekadesena. Natthi kiñci atirekanti mayhaṃ imehi kiñci atirekaṃ natthi. Handāti vavassaggatthe nipāto. Atirekāyāti visesakāraṇatthāya paṭipajjāmīti attho. Sīlesu paripūrakāriṃ dhārethāti pañcasu sīlesu samattakārīti jānātha. Ettāvatā tena pañca sīlāni samādinnāni nāma honti. Kimaṅga pana na mayanti mayaṃ pana keneva kāraṇena paripūrakārino na bhavissāma. Sesamettha uttānamevāti.
उपासकवग्गो ततियो।
Upāsakavaggo tatiyo.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / १०. गवेसीसुत्तं • 10. Gavesīsuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १०. गवेसीसुत्तवण्णना • 10. Gavesīsuttavaṇṇanā
