| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
១០. គវេសីសុត្តវណ្ណនា
10. Gavesīsuttavaṇṇanā
១៨០. ទសមេ សុការណន្តិ ពោធិបរិបាចនស្ស ឯកន្តិកំ សុន្ទរំ ការណំ។ មន្ទហសិតន្តិ ឦសកំ ហសិតំ។ កហំ កហន្តិ ហាសសទ្ទស្ស អនុករណមេតំ។ ហដ្ឋប្បហដ្ឋាការមត្តន្តិ ហដ្ឋស្ស បហដ្ឋាការមត្តំ។ យថា គហិតសង្កេតា ‘‘បហដ្ឋោ ភគវា’’តិ សញ្ជានន្តិ, ឯវំ អាការនិទស្សនមត្តំ។
180. Dasame sukāraṇanti bodhiparipācanassa ekantikaṃ sundaraṃ kāraṇaṃ. Mandahasitanti īsakaṃ hasitaṃ. Kahaṃ kahanti hāsasaddassa anukaraṇametaṃ. Haṭṭhappahaṭṭhākāramattanti haṭṭhassa pahaṭṭhākāramattaṃ. Yathā gahitasaṅketā ‘‘pahaṭṭho bhagavā’’ti sañjānanti, evaṃ ākāranidassanamattaṃ.
ឥទានិ ឥមិនា បសង្គេន ហាសសមុដ្ឋានំ វិភាគតោ ទស្សេតុំ ‘‘ហសិតញ្ច នាមេត’’ន្តិអាទិ អារទ្ធំ។ តត្ថ អជ្ឈុបេក្ខនវសេនបិ ហាសោ ន សម្ភវតិ, បគេវ ទោមនស្សវសេនាតិ អាហ ‘‘តេរសហិ សោមនស្សសហគតចិត្តេហី’’តិ។ ននុ ច កេចិ កោធវសេនបិ ហសន្តីតិ? ន, តេ សម្បិយន្តិ កោធវត្ថុំ តត្ថ ‘‘មយំ ទានិ យថាកាមការិតំ អាបជ្ជិស្សាមា’’តិ ទុវិញ្ញេយ្យន្តរេន សោមនស្សចិត្តេនេវ ហាសស្ស ឧប្បជ្ជនតោ។ តេសូតិ បញ្ចសុ សោមនស្សសហគតកិរិយចិត្តេសុ។ ពលវារម្មណេតិ ឧឡារតមេ អារម្មណេ យមកបាដិហារិយសទិសេ។ ទុព្ពលារម្មណេតិ អនុឡារអារម្មណេ។
Idāni iminā pasaṅgena hāsasamuṭṭhānaṃ vibhāgato dassetuṃ ‘‘hasitañca nāmeta’’ntiādi āraddhaṃ. Tattha ajjhupekkhanavasenapi hāso na sambhavati, pageva domanassavasenāti āha ‘‘terasahi somanassasahagatacittehī’’ti. Nanu ca keci kodhavasenapi hasantīti? Na, te sampiyanti kodhavatthuṃ tattha ‘‘mayaṃ dāni yathākāmakāritaṃ āpajjissāmā’’ti duviññeyyantarena somanassacitteneva hāsassa uppajjanato. Tesūti pañcasu somanassasahagatakiriyacittesu. Balavārammaṇeti uḷāratame ārammaṇe yamakapāṭihāriyasadise. Dubbalārammaṇeti anuḷāraārammaṇe.
‘‘ឥមស្មិំ បន ឋានេ…បេ.… ឧប្បាទេតី’’តិ ឥទំ បោរាណដ្ឋកថាយំ តថា អាគតត្តា វុត្តំ, ន សហេតុកសោមនស្សសហគតចិត្តេហិ ភគវតោ សិតំ ន ហោតីតិ ទស្សនត្តំ។ អភិធម្មដីកាយំ (ធ. ស. មូលដី. ៩៦៨) បន ‘‘អតីតំសាទីសុ អប្បដិហតំ ញាណំ វត្វា ‘ឥមេហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតស្ស ពុទ្ធស្ស ភគវតោ សព្ពំ កាយកម្មំ ញាណបុព្ពង្គមំ ញាណានុបរិវត្តី’តិអាទិវចនតោ (មហានិ. ១៥៦; បដិ. ម. ៣.៥) ‘ភគវតោ ឥទំ ចិត្តំ ឧប្បជ្ជតី’តិ វុត្តវចនំ វិចារេតព្ព’’ន្តិ វុត្តំ។ តត្ថ ឥមិនា ហសិតុប្បាទចិត្តេន បវត្តិយមានម្បិ ភគវតោ សិតករណំ បុព្ពេនិវាសអនាគតំសសព្ពញ្ញុតញ្ញាណានំ អនុវត្តកត្តា ញាណានុបរិវត្តិយេវាតិ ឯវំ បន ញាណានុបរិវត្តិភាវេ សតិ ន កោចិ បាឡិអដ្ឋកថានំ វិរោធោ។ តថា ហិ អភិធម្មដ្ឋកថាយំ (ធ. ស. អដ្ឋ. ៥៦៨) ‘‘តេសំ ញាណានំ ចិណ្ណបរិយន្តេ ឥទំ ចិត្តំ ឧប្បជ្ជតី’’តិ វុត្តំ។ អវស្សញ្ចេតំ ឯវំ ឥច្ឆិតព្ពំ, អញ្ញថា អាវជ្ជនចិត្តស្សបិ ភគវតោ តថារូបេ កាលេ ន យុជ្ជេយ្យ។ តស្សបិ ហិ វិញ្ញត្តិសមុដ្ឋាបកភាវស្ស និច្ឆិតត្តា។ តថា ហិ វុត្តំ ‘‘ឯវញ្ច កត្វា មនោទ្វារាវជ្ជនស្សបិ វិញ្ញត្តិសមុដ្ឋាបកត្តំ ឧបបន្នំ ហោតី’’តិ (ធ. ស. មូលដី. ១ កាយកម្មទ្វារកថាវណ្ណនា) ន ច វិញ្ញត្តិសមុដ្ឋាបកត្តេ តំសមុដ្ឋានកាយវិញ្ញត្តិយា កាយកម្មាទិភាវំ អាបជ្ជនភាវោ វិស្សជ្ជតីតិ។
‘‘Imasmiṃ pana ṭhāne…pe… uppādetī’’ti idaṃ porāṇaṭṭhakathāyaṃ tathā āgatattā vuttaṃ, na sahetukasomanassasahagatacittehi bhagavato sitaṃ na hotīti dassanattaṃ. Abhidhammaṭīkāyaṃ (dha. sa. mūlaṭī. 968) pana ‘‘atītaṃsādīsu appaṭihataṃ ñāṇaṃ vatvā ‘imehi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivattī’tiādivacanato (mahāni. 156; paṭi. ma. 3.5) ‘bhagavato idaṃ cittaṃ uppajjatī’ti vuttavacanaṃ vicāretabba’’nti vuttaṃ. Tattha iminā hasituppādacittena pavattiyamānampi bhagavato sitakaraṇaṃ pubbenivāsaanāgataṃsasabbaññutaññāṇānaṃ anuvattakattā ñāṇānuparivattiyevāti evaṃ pana ñāṇānuparivattibhāve sati na koci pāḷiaṭṭhakathānaṃ virodho. Tathā hi abhidhammaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 568) ‘‘tesaṃ ñāṇānaṃ ciṇṇapariyante idaṃ cittaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ. Avassañcetaṃ evaṃ icchitabbaṃ, aññathā āvajjanacittassapi bhagavato tathārūpe kāle na yujjeyya. Tassapi hi viññattisamuṭṭhāpakabhāvassa nicchitattā. Tathā hi vuttaṃ ‘‘evañca katvā manodvārāvajjanassapi viññattisamuṭṭhāpakattaṃ upapannaṃ hotī’’ti (dha. sa. mūlaṭī. 1 kāyakammadvārakathāvaṇṇanā) na ca viññattisamuṭṭhāpakatte taṃsamuṭṭhānakāyaviññattiyā kāyakammādibhāvaṃ āpajjanabhāvo vissajjatīti.
ហសិតន្តិ សិតមេវ សន្ធាយ វទតិ។ តេនាហ ‘‘ឯវំ អប្បមត្តកម្បី’’តិ។ សមោសរិតា វិជ្ជុលតា។ សា ហិ ឥតរវិជ្ជុលតា វិយ ខណដ្ឋិតិយា សីឃនិរោធា ច ន ហោតិ, អបិច ខោ ទន្ធនិរោធា, ន ច សព្ពកាលិកា។ ទីធិតិ បាវកមហាមេឃតោ វា ចាតុទ្ទីបិកមហាមេឃតោ វា និច្ឆរតិ។ តេនាហ ‘‘ចាតុទ្ទីបិកមហាមេឃមុខតោ’’តិ។ អយំ កិរ តាសំ រស្មីនំ ធម្មតា, យទិទំ តិក្ខត្តុំ សីសំ បទក្ខិណំ កត្វា ទាឋគ្គេសុយេវ អន្តរធានំ។ សេសមេត្ថ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។
Hasitanti sitameva sandhāya vadati. Tenāha ‘‘evaṃ appamattakampī’’ti. Samosaritā vijjulatā. Sā hi itaravijjulatā viya khaṇaṭṭhitiyā sīghanirodhā ca na hoti, apica kho dandhanirodhā, na ca sabbakālikā. Dīdhiti pāvakamahāmeghato vā cātuddīpikamahāmeghato vā niccharati. Tenāha ‘‘cātuddīpikamahāmeghamukhato’’ti. Ayaṃ kira tāsaṃ rasmīnaṃ dhammatā, yadidaṃ tikkhattuṃ sīsaṃ padakkhiṇaṃ katvā dāṭhaggesuyeva antaradhānaṃ. Sesamettha suviññeyyameva.
គវេសីសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Gavesīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ឧបាសកវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Upāsakavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១០. គវេសីសុត្តំ • 10. Gavesīsuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១០. គវេសីសុត្តវណ្ណនា • 10. Gavesīsuttavaṇṇanā
